Luận văn thạc sĩ: Đánh giá năng lực viết của học sinh lớp 5 ở quận Hồng Bàng, Hải Phòng

• Tác giả: Nguyễn Thị Minh Hương
• Người hướng dẫn: PGS. Nguyễn Thị Hiên
• Trường học: Trường Đại học Hải Phòng
• Chuyên ngành: Giáo dục Tiểu học
• Đề tài: Đánh Giá Năng Lực Viết Của Học Sinh Lớp 5 Tại Quận Hồng Bàng, Hải Phòng
• Loại tài liệu: luận văn
• Năm xuất bản: 2019
• Địa điểm: Hải Phòng

Mục lục chi tiết

• LỜI CAM ĐOAN
• LỜI CẢM ƠN
• 1. MỞ ĐẦU
• 2. CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC ĐÁNH GIÁ NĂNG LỰC VIẾT CỦA HỌC SINH LỚP 5
• 1.1. Các vấn đề chung về năng lực
• 1.2. Khái quát chung về năng lực
• 3. CHƯƠNG 2: BIỆN PHÁP TỔ CHỨC ĐÁNH GIÁ NĂNG LỰC VIẾT CỦA HỌC SINH LỚP 5
• 4. CHƯƠNG 3: THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM
• KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
• DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

Tóm tắt

I. Cơ sở lý luận và thực tiễn của việc đánh giá năng lực viết của học sinh lớp 5

Năng lực viết là một trong những kỹ năng quan trọng mà học sinh lớp 5 cần phát triển. Năng lực viết không chỉ đơn thuần là khả năng tạo ra văn bản mà còn là khả năng truyền đạt ý tưởng một cách rõ ràng và hiệu quả. Trong bối cảnh giáo dục hiện đại, việc đánh giá năng lực viết của học sinh cần được thực hiện một cách toàn diện và khách quan. Đánh giá này không chỉ giúp giáo viên nhận diện được những điểm mạnh và điểm yếu trong kỹ năng viết của học sinh mà còn tạo điều kiện cho học sinh phát triển hơn nữa. Theo nghiên cứu, việc đánh giá năng lực viết cần dựa trên các tiêu chí rõ ràng và cụ thể, từ đó giúp học sinh nhận thức được những yêu cầu cần thiết để cải thiện kỹ năng của mình. Việc này cũng góp phần nâng cao chất lượng dạy và học trong các trường tiểu học tại quận Hồng Bàng, Hải Phòng.

1.1. Khái niệm về năng lực viết

Năng lực viết được định nghĩa là khả năng của cá nhân trong việc tạo lập văn bản nhằm đạt được mục đích giao tiếp. Học sinh lớp 5 đang trong giai đoạn hình thành và phát triển năng lực viết, do đó, việc đánh giá năng lực này là rất cần thiết. Theo chương trình giáo dục hiện hành, năng lực viết không chỉ bao gồm việc sử dụng ngôn ngữ một cách chính xác mà còn phải thể hiện được tư duy sáng tạo và khả năng tổ chức ý tưởng. Việc đánh giá năng lực viết cần phải được thực hiện thường xuyên và liên tục, giúp học sinh nhận ra được sự tiến bộ của bản thân qua từng bài viết. Điều này không chỉ giúp học sinh tự tin hơn trong việc thể hiện bản thân mà còn khuyến khích các em phát triển tư duy phản biện và khả năng sáng tạo trong viết lách.

1.2. Thực trạng đánh giá năng lực viết của học sinh lớp 5

Thực trạng đánh giá năng lực viết của học sinh lớp 5 tại quận Hồng Bàng cho thấy nhiều vấn đề cần được cải thiện. Nhiều giáo viên vẫn còn sử dụng các phương pháp đánh giá truyền thống, chủ yếu dựa vào điểm số mà chưa chú trọng đến quá trình và sự phát triển của học sinh. Điều này dẫn đến việc học sinh không nhận được phản hồi đầy đủ về kỹ năng viết của mình. Hơn nữa, việc thiếu các tiêu chí đánh giá rõ ràng cũng khiến cho học sinh gặp khó khăn trong việc hiểu được yêu cầu của bài viết. Để khắc phục tình trạng này, cần thiết phải xây dựng một hệ thống đánh giá năng lực viết toàn diện, bao gồm cả việc đánh giá quá trình và kết quả, từ đó giúp học sinh có cái nhìn rõ hơn về năng lực của bản thân và có hướng phát triển phù hợp.

II. Biện pháp tổ chức đánh giá năng lực viết của học sinh lớp 5

Để nâng cao chất lượng đánh giá năng lực viết của học sinh lớp 5, cần thiết phải áp dụng các biện pháp tổ chức đánh giá hiệu quả. Một trong những biện pháp quan trọng là thiết kế các tiêu chí đánh giá rõ ràng và cụ thể. Các tiêu chí này cần phản ánh đúng yêu cầu của từng loại bài viết, từ đó giúp học sinh hiểu rõ hơn về những gì cần đạt được. Bên cạnh đó, việc xây dựng hướng dẫn chấm điểm cũng rất quan trọng. Hướng dẫn này không chỉ giúp giáo viên có cơ sở để đánh giá mà còn giúp học sinh nhận thức được cách thức để cải thiện kỹ năng viết của mình. Việc thực hiện các kỹ thuật đánh giá đa dạng, như đánh giá đồng đẳng hay tự đánh giá, cũng sẽ tạo cơ hội cho học sinh phát triển khả năng tự nhận thức và tự điều chỉnh trong quá trình học tập.

2.1. Thiết kế tiêu chí đánh giá

Thiết kế tiêu chí đánh giá là bước đầu tiên và quan trọng trong việc tổ chức đánh giá năng lực viết. Các tiêu chí này cần phải rõ ràng, cụ thể và phù hợp với từng loại bài viết mà học sinh thực hiện. Ví dụ, đối với bài văn tả cảnh, tiêu chí có thể bao gồm sự phong phú của từ vựng, khả năng tổ chức ý tưởng, và tính sáng tạo trong cách diễn đạt. Việc xây dựng tiêu chí đánh giá không chỉ giúp giáo viên có cơ sở để chấm điểm mà còn giúp học sinh nhận thức được những yêu cầu cần thiết để cải thiện kỹ năng viết của mình. Hơn nữa, tiêu chí đánh giá cũng cần được công khai cho học sinh biết để các em có thể tự đánh giá và điều chỉnh trong quá trình viết.

2.2. Hướng dẫn chấm điểm

Hướng dẫn chấm điểm là một phần không thể thiếu trong quá trình đánh giá năng lực viết. Hướng dẫn này cần phải được xây dựng một cách chi tiết, bao gồm các mức điểm cụ thể cho từng tiêu chí đánh giá. Điều này không chỉ giúp giáo viên có cơ sở để chấm điểm mà còn giúp học sinh hiểu rõ hơn về cách thức để đạt được điểm cao. Hướng dẫn chấm điểm cũng cần được điều chỉnh linh hoạt để phù hợp với từng đối tượng học sinh, từ đó tạo điều kiện cho tất cả học sinh đều có cơ hội thể hiện khả năng của mình. Việc thực hiện hướng dẫn chấm điểm một cách công khai và minh bạch sẽ giúp học sinh cảm thấy công bằng và có động lực hơn trong việc cải thiện kỹ năng viết.

Nội dung chính

Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đổi mới giáo dục phổ thông và sự phát triển của cách mạng công nghiệp 4.0, việc nâng cao năng lực viết cho học sinh tiểu học trở thành một nhiệm vụ trọng tâm. Theo báo cáo khảo sát tại quận Hồng Bàng, thành phố Hải Phòng, hơn 86% cán bộ quản lý và giáo viên nhận thức rõ sự cần thiết của việc đánh giá năng lực viết theo hướng phát triển năng lực học sinh. Năng lực viết không chỉ là khả năng trình bày ý tưởng mà còn là sự kết hợp linh hoạt giữa kiến thức, kỹ năng và thái độ nhằm đạt hiệu quả giao tiếp trong học tập và cuộc sống. Mục tiêu nghiên cứu nhằm đề xuất các biện pháp kiểm tra, đánh giá năng lực viết của học sinh lớp 5, qua đó góp phần nâng cao chất lượng dạy học môn Tiếng Việt tại các trường tiểu học quận Hồng Bàng trong giai đoạn 2018-2019. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào học sinh lớp 5, giai đoạn các em bắt đầu học các kiểu loại văn bản kể chuyện, tả người, với trọng tâm là đánh giá năng lực viết qua phân môn Tập làm văn và Chính tả. Ý nghĩa nghiên cứu được thể hiện qua việc cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn cho giáo viên, cán bộ quản lý trong việc đổi mới kiểm tra đánh giá, góp phần phát triển toàn diện năng lực ngôn ngữ cho học sinh tiểu học.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Năng lực được hiểu là sự phối hợp tổng hợp giữa kiến thức, kỹ năng và thái độ nhằm thực hiện hiệu quả một hoạt động trong bối cảnh cụ thể. Theo chương trình giáo dục phổ thông mới 2018, năng lực bao gồm năng lực chung và năng lực chuyên biệt, trong đó năng lực ngôn ngữ đóng vai trò trung tâm trong phát triển năng lực giao tiếp. Năng lực viết là một trong bốn năng lực bộ phận của năng lực ngôn ngữ, đòi hỏi học sinh phải có kỹ năng viết đúng chính tả, tổ chức bài viết mạch lạc, sử dụng ngôn từ phù hợp và sáng tạo. Các lý thuyết về đánh giá phát triển (formative assessment), đánh giá thực tiễn (authentic assessment) và đánh giá sáng tạo (alternative assessment) được vận dụng để thiết kế các biện pháp đánh giá năng lực viết nhằm phản ánh đúng quá trình hình thành và phát triển năng lực của học sinh. Tiêu chí đánh giá năng lực viết được xây dựng dựa trên các yếu tố: nội dung, kết cấu bài viết, khả năng biểu đạt và lập luận, hình thức ngôn ngữ và trình bày.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp phân tích, tổng hợp để xây dựng cơ sở lý luận; phương pháp khảo sát, thống kê để thu thập dữ liệu thực tiễn từ 96 cán bộ quản lý, tổ trưởng chuyên môn và giáo viên lớp 5 tại 9 trường tiểu học quận Hồng Bàng. Dữ liệu được xử lý bằng thống kê mô tả, tính điểm trung bình để đánh giá nhận thức và thực trạng đánh giá năng lực viết. Phương pháp thực nghiệm sư phạm được tiến hành trong năm học 2018-2019 nhằm kiểm tra tính khả thi và hiệu quả của các biện pháp đánh giá đề xuất. Cỡ mẫu thực nghiệm gồm học sinh lớp 5 tại các trường đại diện cho cả khu vực trung tâm và vùng ngoại thành quận Hồng Bàng. Phương pháp so sánh – đối chiếu được sử dụng để phân tích sự khác biệt giữa các nhóm đối tượng khảo sát và so sánh kết quả trước và sau thực nghiệm.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Nhận thức về đánh giá năng lực viết: Kết quả khảo sát cho thấy điểm trung bình nhận thức của cán bộ quản lý là 2,86/3, của giáo viên là 2,80/3, thể hiện mức độ nhận thức tốt về tầm quan trọng của đánh giá năng lực viết theo hướng phát triển năng lực học sinh.

2. Thực trạng đánh giá năng lực viết: 92% giáo viên nhận thức cần đánh giá năng lực viết nhưng thực tế vẫn chủ yếu đánh giá dựa trên kiến thức và kỹ năng, chưa chú trọng vận dụng vào giải quyết tình huống thực tiễn. Ví dụ, trong phân môn Tập làm văn, nhiều giáo viên chỉ đánh giá bài viết dựa trên bố cục và chính tả mà chưa đánh giá sâu về khả năng sáng tạo và biểu đạt cảm xúc.

3. Tiêu chí đánh giá năng lực viết: Nội dung bài viết được đánh giá cao nhất với điểm trung bình 2,92/3, tiếp theo là kết cấu bài viết 2,87/3, khả năng biểu đạt và lập luận 2,79/3, và hình thức ngôn ngữ, trình bày 2,76/3. Điều này cho thấy giáo viên chú trọng nội dung hơn hình thức khi đánh giá bài viết.

4. Hiệu quả thực nghiệm: Sau khi áp dụng các biện pháp đánh giá mới, kết quả kiểm tra năng lực viết của học sinh lớp 5 tăng trung bình 15% so với trước thực nghiệm, thể hiện qua các chỉ số như số lượng từ sử dụng đúng, khả năng lập dàn ý và sáng tạo trong bài viết.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của thực trạng đánh giá năng lực viết chủ yếu dựa trên kiến thức-kỹ năng là do giáo viên còn hạn chế về kỹ thuật đánh giá theo hướng phát triển năng lực, đặc biệt là kỹ năng xây dựng tiêu chí và chỉ số đánh giá phù hợp. So với các nghiên cứu quốc tế, như tại Australia và Phần Lan, việc đánh giá năng lực được thực hiện linh hoạt, gắn với thực tiễn và cho phép điều chỉnh chương trình theo nhu cầu học sinh. Kết quả thực nghiệm cho thấy việc áp dụng các biện pháp đánh giá đa dạng, có hướng dẫn chấm điểm mở và tôn trọng cách nhìn nhận cá nhân học sinh giúp nâng cao hiệu quả đánh giá, đồng thời thúc đẩy sự tiến bộ của học sinh. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ so sánh điểm trung bình năng lực viết trước và sau thực nghiệm, cũng như bảng phân tích các tiêu chí đánh giá chi tiết.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Xây dựng và công bố tiêu chí đánh giá rõ ràng: Giáo viên cần thiết kế các tiêu chí và chỉ số đánh giá năng lực viết phù hợp với từng kiểu loại văn bản, đảm bảo tính khách quan và công khai. Thời gian thực hiện: ngay trong năm học 2024-2025. Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu và tổ chuyên môn.

2. Đào tạo nâng cao kỹ năng đánh giá cho giáo viên: Tổ chức các khóa tập huấn về kỹ thuật đánh giá theo hướng phát triển năng lực, kỹ thuật chấm điểm mở và sử dụng đa dạng hình thức đánh giá. Thời gian: quý 3 năm 2024. Chủ thể: Phòng Giáo dục quận phối hợp với các trường.

3. Áp dụng đa dạng hình thức đánh giá: Kết hợp đánh giá thường xuyên, đánh giá định kỳ, đánh giá qua dự án và tự đánh giá của học sinh để phản ánh toàn diện năng lực viết. Thời gian: triển khai từ đầu năm học 2024-2025. Chủ thể: Giáo viên lớp 5.

4. Tăng cường phối hợp giữa nhà trường và phụ huynh: Thông báo kết quả đánh giá kịp thời, hướng dẫn phụ huynh hỗ trợ học sinh rèn luyện kỹ năng viết tại nhà. Thời gian: liên tục trong năm học. Chủ thể: Giáo viên chủ nhiệm và Ban đại diện cha mẹ học sinh.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Giáo viên Tiếng Việt tiểu học: Nắm bắt cơ sở lý luận và thực tiễn về đánh giá năng lực viết, áp dụng các biện pháp đánh giá hiệu quả trong giảng dạy.

2. Cán bộ quản lý giáo dục: Sử dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng chính sách, hướng dẫn đổi mới kiểm tra đánh giá theo hướng phát triển năng lực học sinh.

3. Nhà nghiên cứu giáo dục: Tham khảo phương pháp nghiên cứu, khung lý thuyết và kết quả thực nghiệm để phát triển các đề tài liên quan đến đánh giá năng lực học sinh.

4. Phụ huynh học sinh: Hiểu rõ vai trò của đánh giá năng lực viết trong phát triển toàn diện của con em, từ đó phối hợp cùng nhà trường hỗ trợ học sinh.

Câu hỏi thường gặp

1. Tại sao cần đánh giá năng lực viết thay vì chỉ đánh giá kiến thức?
   Đánh giá năng lực viết giúp phản ánh khả năng vận dụng kiến thức, kỹ năng và thái độ của học sinh trong thực tiễn, không chỉ là việc nhớ kiến thức mà còn là khả năng sáng tạo và giải quyết vấn đề.

2. Các tiêu chí đánh giá năng lực viết gồm những gì?
   Tiêu chí chính bao gồm nội dung bài viết, kết cấu bài, khả năng biểu đạt và lập luận, hình thức ngôn ngữ và trình bày. Mỗi tiêu chí được cụ thể hóa thành các chỉ số đánh giá chi tiết.

3. Làm thế nào để giáo viên chấm điểm bài viết một cách công bằng?
   Giáo viên nên sử dụng hướng dẫn chấm điểm mở, tôn trọng cách thể hiện cá nhân của học sinh, đồng thời dựa trên các tiêu chí và chỉ số đánh giá đã được công bố rõ ràng.

4. Phương pháp nào giúp nâng cao năng lực viết cho học sinh lớp 5?
   Kết hợp dạy học theo dự án, thực hành viết đa dạng thể loại văn bản, cung cấp phản hồi tích cực và khuyến khích sáng tạo trong quá trình viết.

5. Làm sao để phụ huynh hỗ trợ con em phát triển năng lực viết?
   Phụ huynh nên tạo môi trường đọc viết tại nhà, khuyến khích con viết nhật ký, thư từ, và tham gia các hoạt động viết sáng tạo, đồng thời phối hợp chặt chẽ với giáo viên để theo dõi tiến bộ.

Kết luận

• Năng lực viết là kỹ năng thiết yếu cần được đánh giá theo hướng phát triển năng lực học sinh, đặc biệt ở lớp 5.
• Thực trạng đánh giá hiện nay còn nặng về kiến thức-kỹ năng, chưa phản ánh đầy đủ năng lực viết của học sinh.
• Các biện pháp đánh giá được đề xuất bao gồm xây dựng tiêu chí rõ ràng, hướng dẫn chấm điểm mở, áp dụng đa dạng hình thức đánh giá và đào tạo giáo viên.
• Thực nghiệm sư phạm cho thấy các biện pháp này nâng cao hiệu quả đánh giá và thúc đẩy sự tiến bộ của học sinh.
• Đề nghị các trường tiểu học quận Hồng Bàng triển khai áp dụng các giải pháp trong năm học tới để nâng cao chất lượng dạy học môn Tiếng Việt.

Hãy bắt đầu áp dụng các biện pháp đánh giá năng lực viết để góp phần phát triển toàn diện năng lực ngôn ngữ cho học sinh tiểu học ngay hôm nay!