Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh cạnh tranh ngày càng gay gắt giữa các cơ sở giáo dục đại học, việc nâng cao chất lượng đào tạo và mức độ hài lòng của sinh viên trở thành yếu tố sống còn đối với sự phát triển bền vững của các trường đại học. Trường Đại học Ngoại thương, với hơn 60 năm hình thành và phát triển, là một trong những trường đại học hàng đầu Việt Nam về đào tạo nhân lực chất lượng cao trong lĩnh vực kinh tế và quản trị kinh doanh. Năm 2020, trường có đội ngũ giảng viên cơ hữu gồm 388 người, trong đó 61,08% có trình độ thạc sĩ và 38,66% có trình độ tiến sĩ hoặc phó giáo sư tiến sĩ. Cơ sở vật chất hiện đại với tổng diện tích sàn xây dựng hơn 35.000 m2, cùng thư viện với hơn 93.000 đầu sách và 244.816 bản sách phục vụ cho hoạt động học tập và nghiên cứu.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá mức độ hài lòng của sinh viên về chất lượng đào tạo tại Trường Đại học Ngoại thương, xác định các nhân tố ảnh hưởng và đề xuất giải pháp nâng cao sự hài lòng này. Nghiên cứu khảo sát 366 sinh viên các khóa từ 56 đến 59 đang học tại cơ sở Hà Nội trong giai đoạn từ tháng 12/2020 đến tháng 4/2021. Ý nghĩa của nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp cơ sở dữ liệu thực tiễn giúp nhà trường điều chỉnh chính sách đào tạo, nâng cao chất lượng dịch vụ giáo dục, từ đó tăng cường uy tín và sức cạnh tranh trên thị trường giáo dục đại học.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết về chất lượng dịch vụ và sự hài lòng của khách hàng, trong đó sinh viên được xem là khách hàng trực tiếp của dịch vụ đào tạo đại học. Lý thuyết “Kỳ vọng - xác nhận” của Oliver (1980) được sử dụng để giải thích quá trình hình thành sự hài lòng của sinh viên thông qua so sánh giữa kỳ vọng ban đầu và cảm nhận thực tế về chất lượng đào tạo.

Hai mô hình đo lường chất lượng dịch vụ được áp dụng là mô hình SERVQUAL của Parasuraman và cộng sự (1985) với 5 thành phần chính: phương tiện hữu hình, mức độ tin cậy, mức độ đáp ứng, năng lực phục vụ và mức độ cảm thông; và mô hình SERVPERF của Cronin và Taylor (1992) tập trung đo lường cảm nhận thực tế của khách hàng mà không đo lường kỳ vọng. Ngoài ra, thang đo HEdPERF được sử dụng để đánh giá chất lượng dịch vụ giáo dục đại học, bao gồm các yếu tố phi học thuật (hành chính), học thuật (giảng viên), danh tiếng, tiếp cận và chương trình đào tạo.

Nghiên cứu đề xuất mô hình gồm 5 nhân tố tác động đến sự hài lòng của sinh viên: đội ngũ giảng viên, chương trình đào tạo, cơ sở vật chất, công tác hành chính và dịch vụ hỗ trợ. Các giả thuyết nghiên cứu được xây dựng dựa trên mối quan hệ thuận chiều giữa từng nhân tố và sự hài lòng của sinh viên.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định tính và định lượng. Ban đầu, thang đo sơ bộ được xây dựng dựa trên tổng hợp các nghiên cứu trước và điều chỉnh qua phỏng vấn chuyên gia, phỏng vấn thử sinh viên để đảm bảo phù hợp với đặc thù của Trường Đại học Ngoại thương. Bảng câu hỏi cuối cùng gồm 27 biến quan sát được thiết kế để đo lường các nhân tố nghiên cứu.

Dữ liệu được thu thập từ 366 sinh viên đại học chính quy tại cơ sở Hà Nội thông qua khảo sát trực tuyến bằng Google Form trong vòng hai tuần từ cuối tháng 3 đến đầu tháng 4 năm 2021. Cỡ mẫu được chọn dựa trên tiêu chuẩn nghiên cứu định lượng nhằm đảm bảo tính đại diện và độ tin cậy. Phân tích dữ liệu được thực hiện bằng phần mềm SPSS phiên bản 20, bao gồm kiểm định độ tin cậy thang đo (Cronbach’s Alpha), phân tích nhân tố khám phá (EFA), phân tích tương quan Pearson và mô hình hồi quy tuyến tính bội để đánh giá mức độ tác động của các nhân tố đến sự hài lòng của sinh viên.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tác động của đội ngũ giảng viên: Đội ngũ giảng viên có trình độ chuyên môn cao, phương pháp giảng dạy hiệu quả và tác phong sư phạm chuẩn mực được sinh viên đánh giá cao với điểm trung bình trên 4,0/5. Phân tích hồi quy cho thấy đội ngũ giảng viên có tác động tích cực và mạnh mẽ đến sự hài lòng của sinh viên, với hệ số hồi quy β = 0,35, mức ý nghĩa p < 0,01.

  2. Chương trình đào tạo: Sinh viên đánh giá chương trình đào tạo có mục tiêu rõ ràng, nội dung phù hợp với yêu cầu thực tiễn và chuẩn đầu ra được đảm bảo, với điểm trung bình 3,9/5. Chương trình đào tạo có tác động thuận chiều đến sự hài lòng với hệ số β = 0,28, p < 0,05.

  3. Cơ sở vật chất: Cơ sở vật chất hiện đại, phòng học đa phương tiện, thư viện phong phú được sinh viên đánh giá tích cực với điểm trung bình 3,8/5. Cơ sở vật chất có tác động đáng kể đến sự hài lòng (β = 0,22, p < 0,05).

  4. Công tác hành chính: Thái độ phục vụ của nhân viên hành chính, thủ tục hành chính thuận tiện được đánh giá với điểm trung bình 3,7/5. Công tác hành chính có tác động tích cực đến sự hài lòng (β = 0,20, p < 0,05).

  5. Dịch vụ hỗ trợ: Các hoạt động tư vấn học tập, tư vấn nghề nghiệp và các hoạt động ngoại khóa được sinh viên đánh giá có điểm trung bình 3,6/5, tuy nhiên, dịch vụ hỗ trợ không có tác động thống kê đáng kể đến sự hài lòng trong mô hình hồi quy.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu phù hợp với các nghiên cứu trước đây trong và ngoài nước, khẳng định vai trò quan trọng của đội ngũ giảng viên và chương trình đào tạo trong việc nâng cao sự hài lòng của sinh viên. Đội ngũ giảng viên không chỉ truyền đạt kiến thức mà còn tạo động lực học tập, ảnh hưởng trực tiếp đến trải nghiệm học tập của sinh viên. Cơ sở vật chất và công tác hành chính cũng đóng vai trò hỗ trợ quan trọng, tạo điều kiện thuận lợi cho sinh viên trong quá trình học tập và sinh hoạt.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện điểm trung bình đánh giá từng nhân tố và bảng hệ số hồi quy để minh họa mức độ tác động của các nhân tố đến sự hài lòng. So sánh với các nghiên cứu trước, dịch vụ hỗ trợ tuy được đánh giá tích cực nhưng chưa tạo ra ảnh hưởng rõ rệt đến sự hài lòng, có thể do sinh viên chưa nhận thức đầy đủ hoặc dịch vụ chưa đáp ứng kỳ vọng cao.

Ý nghĩa của kết quả cho thấy nhà trường cần tập trung nâng cao chất lượng đội ngũ giảng viên và chương trình đào tạo, đồng thời cải thiện cơ sở vật chất và công tác hành chính để gia tăng sự hài lòng của sinh viên, từ đó nâng cao uy tín và sức cạnh tranh của trường.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao năng lực và chất lượng giảng viên: Tổ chức các khóa đào tạo nâng cao kỹ năng sư phạm, cập nhật kiến thức chuyên môn cho giảng viên trong vòng 12 tháng tới. Nhà trường và các khoa chịu trách nhiệm triển khai, đồng thời xây dựng hệ thống đánh giá hiệu quả giảng dạy định kỳ.

  2. Cập nhật và hoàn thiện chương trình đào tạo: Định kỳ rà soát, điều chỉnh chương trình đào tạo theo nhu cầu thị trường lao động và phản hồi của sinh viên, tối thiểu mỗi năm một lần. Ban giám hiệu phối hợp với các chuyên gia và doanh nghiệp để đảm bảo tính thực tiễn và cập nhật.

  3. Cải thiện cơ sở vật chất: Đầu tư nâng cấp phòng học đa phương tiện, thư viện và các thiết bị hỗ trợ giảng dạy trong vòng 2 năm tới. Phòng Quản lý Đào tạo và Phòng Hành chính chịu trách nhiệm lập kế hoạch và giám sát thực hiện.

  4. Tối ưu hóa công tác hành chính: Đào tạo nhân viên hành chính về kỹ năng giao tiếp, thái độ phục vụ và quy trình thủ tục hành chính nhằm rút ngắn thời gian xử lý yêu cầu của sinh viên trong 6 tháng tới. Ban hành quy trình chuẩn và áp dụng công nghệ thông tin để nâng cao hiệu quả.

  5. Phát triển dịch vụ hỗ trợ sinh viên: Mở rộng các hoạt động tư vấn học tập, nghề nghiệp và ngoại khóa, tăng cường truyền thông để sinh viên nhận biết và tham gia nhiều hơn. Trung tâm Hỗ trợ sinh viên phối hợp với các câu lạc bộ sinh viên triển khai trong năm học tiếp theo.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban lãnh đạo và quản lý các trường đại học: Giúp hiểu rõ các yếu tố ảnh hưởng đến sự hài lòng của sinh viên, từ đó xây dựng chính sách nâng cao chất lượng đào tạo và dịch vụ giáo dục.

  2. Giảng viên và cán bộ đào tạo: Cung cấp thông tin về vai trò của đội ngũ giảng viên và chương trình đào tạo trong việc tạo dựng trải nghiệm học tập tích cực cho sinh viên.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên cao học ngành Quản trị Kinh doanh, Giáo dục: Là tài liệu tham khảo quý giá về phương pháp nghiên cứu, mô hình đánh giá sự hài lòng và chất lượng đào tạo trong bối cảnh giáo dục đại học Việt Nam.

  4. Các cơ quan quản lý giáo dục và tổ chức kiểm định chất lượng: Hỗ trợ trong việc xây dựng tiêu chuẩn, quy trình đánh giá và cải tiến chất lượng đào tạo dựa trên phản hồi của sinh viên.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao sự hài lòng của sinh viên lại quan trọng đối với trường đại học?
    Sự hài lòng của sinh viên phản ánh chất lượng dịch vụ đào tạo và ảnh hưởng đến uy tín, khả năng thu hút sinh viên mới cũng như sự phát triển bền vững của trường. Ví dụ, sinh viên hài lòng thường có xu hướng giới thiệu trường cho người khác và gắn bó lâu dài.

  2. Những yếu tố nào ảnh hưởng mạnh nhất đến sự hài lòng của sinh viên?
    Đội ngũ giảng viên và chương trình đào tạo là hai yếu tố có tác động mạnh nhất, theo kết quả phân tích hồi quy với hệ số β lần lượt là 0,35 và 0,28, cho thấy vai trò quan trọng của chất lượng giảng dạy và nội dung học tập.

  3. Phương pháp nghiên cứu nào được sử dụng để đánh giá sự hài lòng?
    Nghiên cứu sử dụng khảo sát định lượng với bảng câu hỏi 27 biến quan sát, phân tích bằng phần mềm SPSS qua các bước kiểm định độ tin cậy, phân tích nhân tố khám phá và hồi quy tuyến tính bội để xác định mức độ tác động của các nhân tố.

  4. Làm thế nào để cải thiện công tác hành chính trong trường đại học?
    Cải thiện thông qua đào tạo nhân viên về kỹ năng giao tiếp, thái độ phục vụ, áp dụng công nghệ thông tin để rút ngắn thủ tục và tăng tính minh bạch, giúp sinh viên thuận tiện hơn trong các thủ tục hành chính.

  5. Dịch vụ hỗ trợ sinh viên có vai trò như thế nào trong sự hài lòng?
    Dịch vụ hỗ trợ như tư vấn học tập, nghề nghiệp và hoạt động ngoại khóa tạo giá trị gia tăng, giúp sinh viên phát triển toàn diện. Tuy nhiên, trong nghiên cứu này, dịch vụ hỗ trợ chưa có tác động đáng kể đến sự hài lòng, cần được nâng cao và quảng bá hiệu quả hơn.

Kết luận

  • Nghiên cứu đã xác định 4 trong 5 nhân tố gồm đội ngũ giảng viên, chương trình đào tạo, cơ sở vật chất và công tác hành chính có tác động tích cực và đáng kể đến sự hài lòng của sinh viên tại Trường Đại học Ngoại thương.
  • Dịch vụ hỗ trợ mặc dù được đánh giá tích cực nhưng chưa tạo ra ảnh hưởng rõ rệt đến sự hài lòng, cần được cải thiện trong tương lai.
  • Phương pháp nghiên cứu kết hợp định tính và định lượng với cỡ mẫu 366 sinh viên đảm bảo tính đại diện và độ tin cậy của kết quả.
  • Kết quả nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học để nhà trường xây dựng các giải pháp nâng cao chất lượng đào tạo và dịch vụ giáo dục.
  • Đề xuất các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp cải tiến trong vòng 1-2 năm tới và tiếp tục theo dõi, đánh giá mức độ hài lòng của sinh viên định kỳ để điều chỉnh kịp thời.

Nhà trường và các bên liên quan được khuyến khích áp dụng kết quả nghiên cứu để nâng cao chất lượng đào tạo, từ đó góp phần phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, đáp ứng yêu cầu hội nhập và phát triển kinh tế xã hội.