Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh phát triển kinh tế - xã hội hiện nay, chất lượng giáo dục nghề nghiệp đóng vai trò then chốt trong việc cung cấp nguồn nhân lực kỹ thuật có năng lực đáp ứng yêu cầu thực tiễn. Tại Việt Nam, ngành sản xuất gốm thô là một lĩnh vực quan trọng trong ngành vật liệu xây dựng, đòi hỏi nguồn lao động có trình độ tay nghề cao. Trường Cao đẳng nghề Viglacera, với chương trình đào tạo nghề sản xuất gốm thô hệ trung cấp, đã đào tạo nhiều khóa sinh viên tốt nghiệp và cung cấp nhân lực cho các doanh nghiệp lớn như CTCP Viglacera Hạ Long và CTCP Gốm Đất Việt. Tuy nhiên, việc đánh giá mức độ đáp ứng công việc của sinh viên tốt nghiệp đối với yêu cầu của doanh nghiệp vẫn còn hạn chế và chưa được nghiên cứu bài bản.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng mức độ đáp ứng về kiến thức chuyên môn, kỹ năng và thái độ nghề nghiệp của sinh viên tốt nghiệp nghề sản xuất gốm thô hệ trung cấp tại Trường Cao đẳng nghề Viglacera, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao chất lượng đào tạo. Nghiên cứu được thực hiện trong giai đoạn từ tháng 12 năm 2011 đến tháng 6 năm 2013, khảo sát tại hai doanh nghiệp lớn là CTCP Viglacera Hạ Long và CTCP Gốm Đất Việt, với mẫu gồm 314 sinh viên tốt nghiệp và 123 cán bộ quản lý.

Ý nghĩa của nghiên cứu không chỉ giúp nhà trường điều chỉnh chương trình đào tạo phù hợp với nhu cầu thực tế của thị trường lao động mà còn góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn nhân lực trong ngành sản xuất gốm thô, đồng thời hỗ trợ các doanh nghiệp trong việc tuyển dụng và phát triển nhân sự chất lượng cao.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết về năng lực và đánh giá chất lượng giáo dục nghề nghiệp. Năng lực được hiểu là tổng hợp các thuộc tính cá nhân bao gồm kiến thức chuyên môn, kỹ năng thực hành và thái độ nghề nghiệp, nhằm hoàn thành tốt nhiệm vụ công việc. Theo quan điểm tích hợp, năng lực của sinh viên tốt nghiệp bao gồm ba thành tố chính: thái độ nghề nghiệp, kiến thức chuyên môn và kỹ năng chuyên môn.

Lý thuyết đánh giá sản phẩm giáo dục (outcome assessment) được áp dụng để đo lường mức độ đáp ứng công việc của sinh viên tốt nghiệp thông qua các chỉ số định lượng và định tính. Mô hình Rasch được sử dụng để đánh giá độ tin cậy và hiệu lực của bộ công cụ đo lường, đảm bảo tính chính xác và khách quan trong việc thu thập dữ liệu.

Các khái niệm chuyên ngành quan trọng bao gồm: chuẩn nghề nghiệp hệ trung cấp nghề, thái độ nghề nghiệp (chấp hành nội quy, trách nhiệm, hợp tác), kiến thức chuyên môn (quy trình kỹ thuật, an toàn lao động), kỹ năng chuyên môn (vận hành dây chuyền sản xuất, thực hành an toàn lao động).

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định lượng và định tính. Dữ liệu định lượng được thu thập qua bảng hỏi khảo sát 314 sinh viên tốt nghiệp nghề sản xuất gốm thô hệ trung cấp và 123 cán bộ quản lý tại CTCP Viglacera Hạ Long và CTCP Gốm Đất Việt. Bảng hỏi gồm 31 tiêu chí đánh giá về thái độ nghề nghiệp, kiến thức chuyên môn và kỹ năng chuyên môn, được thiết kế theo thang đo Likert 5 mức độ.

Dữ liệu định tính được thu thập thông qua phỏng vấn sâu bán cấu trúc với các cán bộ quản lý nhằm làm rõ các vấn đề liên quan đến mức độ đáp ứng công việc và đề xuất giải pháp cải tiến.

Mẫu nghiên cứu được chọn theo phương pháp toàn bộ (census) đối với sinh viên tốt nghiệp các khóa 1, 2, 3 và cán bộ quản lý tại hai doanh nghiệp. Dữ liệu được xử lý bằng phần mềm SPSS và phần mềm Quest để phân tích mô hình Rasch, đánh giá độ tin cậy và hiệu lực của bộ công cụ đo lường.

Thời gian nghiên cứu kéo dài từ tháng 12/2011 đến tháng 6/2013, đảm bảo thu thập dữ liệu đầy đủ và phân tích sâu sắc các khía cạnh của vấn đề nghiên cứu.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tỷ lệ sinh viên làm đúng ngành nghề: Hai doanh nghiệp CTCP Viglacera Hạ Long và CTCP Gốm Đất Việt có quy mô lớn với hàng nghìn CBCNV và tuyển dụng hàng trăm sinh viên tốt nghiệp nghề sản xuất gốm thô mỗi năm. Sinh viên tốt nghiệp các khóa 1, 2, 3 chủ yếu được tuyển dụng đúng ngành nghề đào tạo, đáp ứng nhu cầu sản xuất với sản lượng hàng năm lên đến 3-6 tỷ viên gạch.

  2. Thu nhập và mức độ hài lòng: Thu nhập bình quân của cựu sinh viên là khoảng 4 triệu đồng/tháng, cao hơn mức trung bình lao động Việt Nam năm 2011 (2,25 triệu đồng). Trong đó, 62,8% sinh viên có thu nhập từ 3-5 triệu đồng, 28,2% trên 5 triệu đồng. Tuy nhiên, chỉ có 19,6% rất hài lòng và 66,8% hài lòng với thu nhập hiện tại, còn 13,6% chưa hài lòng, phản ánh sự mong muốn cải thiện mức thu nhập tương xứng với khối lượng công việc.

  3. Thời gian tập sự và khả năng hòa nhập: Phần lớn sinh viên (62,6%) và cán bộ quản lý (65,8%) cho rằng thời gian tập sự cần thiết từ 2 đến 3 tháng để làm quen và thành thạo công việc. Khả năng hòa nhập công việc ban đầu còn khó khăn với 47,5% sinh viên cảm thấy khó hòa nhập, 37,5% bình thường và chỉ 15% cảm thấy tốt, cho thấy cần tăng cường kỹ năng mềm và chuẩn bị tâm lý cho sinh viên.

  4. Mức độ đáp ứng về thái độ nghề nghiệp: Theo tự đánh giá của sinh viên, 37,9% đạt mức tốt, 33,6% trung bình và 10,3% rất tốt về thái độ nghề nghiệp; cán bộ quản lý đánh giá 39% ở mức tốt và 17,1% rất tốt, cho thấy thái độ nghề nghiệp của sinh viên tương đối phù hợp với yêu cầu công việc.

  5. Mức độ đáp ứng về kiến thức và kỹ năng chuyên môn: Kết quả khảo sát cho thấy sinh viên có kiến thức chuyên môn và kỹ năng thực hành ở mức khá, tuy nhiên vẫn còn khoảng 18% sinh viên và 14% cán bộ quản lý đánh giá mức độ đáp ứng về kỹ năng chuyên môn là kém hoặc rất kém, phản ánh nhu cầu tăng cường thực hành và đào tạo kỹ năng nghề.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy sinh viên tốt nghiệp nghề sản xuất gốm thô hệ trung cấp tại Trường Cao đẳng nghề Viglacera có mức độ đáp ứng công việc tương đối tốt về thái độ và kiến thức chuyên môn, phù hợp với yêu cầu của các doanh nghiệp lớn trong ngành. Thu nhập của sinh viên sau khi ra trường cao hơn mức trung bình lao động quốc gia, chứng tỏ giá trị của chương trình đào tạo.

Tuy nhiên, khả năng hòa nhập công việc và kỹ năng chuyên môn vẫn còn hạn chế, đặc biệt là kỹ năng thực hành, điều này phù hợp với giả thuyết nghiên cứu rằng kỹ năng là yếu tố cần được cải tiến. Thời gian tập sự kéo dài từ 2-3 tháng là cần thiết để sinh viên làm quen với môi trường sản xuất thực tế, đồng thời cho thấy khoảng cách giữa đào tạo và thực tế công việc vẫn tồn tại.

So sánh với các nghiên cứu trong và ngoài nước, kết quả tương đồng với xu hướng đánh giá năng lực nghề nghiệp dựa trên kiến thức, kỹ năng và thái độ. Việc sử dụng mô hình Rasch giúp đảm bảo độ tin cậy của công cụ đo lường, tạo cơ sở khoa học cho các đề xuất cải tiến.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phân bố mức độ hài lòng về thu nhập, biểu đồ tần suất thời gian tập sự, bảng phân tích mức độ đáp ứng thái độ và kỹ năng nghề nghiệp, giúp minh họa rõ nét các khía cạnh đánh giá.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường giờ thực hành trong chương trình đào tạo

    • Mục tiêu: Nâng cao kỹ năng thực hành chuyên môn của sinh viên.
    • Thời gian: Triển khai ngay trong các khóa học tiếp theo.
    • Chủ thể: Ban giám hiệu và giảng viên Khoa VLXD&XD Trường Cao đẳng nghề Viglacera phối hợp với doanh nghiệp.

  2. Tổ chức thực tập tại các nhà máy, xí nghiệp có dây chuyền sản xuất hiện đại

    • Mục tiêu: Giúp sinh viên làm quen với môi trường sản xuất thực tế, rút ngắn thời gian hòa nhập công việc.
    • Thời gian: Từ học kỳ cuối của khóa học.
    • Chủ thể: Nhà trường phối hợp với CTCP Viglacera Hạ Long và CTCP Gốm Đất Việt.

  3. Đào tạo kỹ năng mềm và kỹ năng hòa nhập công việc

    • Mục tiêu: Cải thiện khả năng thích ứng và thái độ nghề nghiệp của sinh viên.
    • Thời gian: Tích hợp trong chương trình đào tạo và các buổi tập huấn định kỳ.
    • Chủ thể: Bộ phận đào tạo kỹ năng mềm của nhà trường và chuyên gia tư vấn.

  4. Xây dựng hệ thống đánh giá và phản hồi thường xuyên từ doanh nghiệp

    • Mục tiêu: Theo dõi và điều chỉnh chương trình đào tạo phù hợp với nhu cầu thực tế.
    • Thời gian: Hàng năm.
    • Chủ thể: Ban đảm bảo chất lượng giáo dục phối hợp với doanh nghiệp.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban giám hiệu và giảng viên các trường nghề

    • Lợi ích: Tham khảo mô hình đánh giá năng lực sinh viên tốt nghiệp, áp dụng cải tiến chương trình đào tạo phù hợp với thị trường lao động.

  2. Doanh nghiệp trong ngành sản xuất gốm và vật liệu xây dựng

    • Lợi ích: Hiểu rõ năng lực thực tế của nguồn nhân lực được đào tạo, từ đó xây dựng kế hoạch tuyển dụng và đào tạo nội bộ hiệu quả.

  3. Các nhà quản lý giáo dục và cơ quan đảm bảo chất lượng giáo dục

    • Lợi ích: Sử dụng kết quả nghiên cứu làm cơ sở xây dựng tiêu chuẩn đánh giá chất lượng đào tạo nghề, góp phần nâng cao chất lượng nguồn nhân lực.

  4. Sinh viên và người học nghề

    • Lợi ích: Nhận thức rõ yêu cầu về kiến thức, kỹ năng và thái độ nghề nghiệp cần thiết để chuẩn bị tốt cho công việc tương lai.

Câu hỏi thường gặp

  1. Sinh viên tốt nghiệp nghề sản xuất gốm thô có đáp ứng được yêu cầu công việc không?
    Kết quả khảo sát cho thấy phần lớn sinh viên đáp ứng tốt về thái độ và kiến thức chuyên môn, tuy nhiên kỹ năng thực hành còn hạn chế, cần cải thiện qua thực tập và đào tạo thêm.

  2. Thời gian tập sự cần thiết để sinh viên hòa nhập công việc là bao lâu?
    Theo khảo sát, thời gian tập sự phổ biến là từ 2 đến 3 tháng, giúp sinh viên làm quen và thành thạo các nghiệp vụ sản xuất thực tế.

  3. Mức thu nhập của sinh viên tốt nghiệp nghề sản xuất gốm thô như thế nào?
    Thu nhập bình quân khoảng 4 triệu đồng/tháng, cao hơn mức trung bình lao động Việt Nam, tuy nhiên vẫn có một số sinh viên chưa hài lòng về mức thu nhập so với khối lượng công việc.

  4. Những yếu tố nào ảnh hưởng đến khả năng đáp ứng công việc của sinh viên?
    Bao gồm kiến thức chuyên môn, kỹ năng thực hành, thái độ nghề nghiệp và khả năng hòa nhập môi trường làm việc. Trong đó kỹ năng thực hành và thái độ là những yếu tố cần được chú trọng nâng cao.

  5. Nhà trường có thể làm gì để nâng cao chất lượng đào tạo?
    Nhà trường nên tăng cường giờ thực hành, tổ chức thực tập tại doanh nghiệp, đào tạo kỹ năng mềm và xây dựng hệ thống đánh giá phản hồi từ doanh nghiệp để điều chỉnh chương trình đào tạo phù hợp.

Kết luận

  • Sinh viên tốt nghiệp nghề sản xuất gốm thô hệ trung cấp tại Trường Cao đẳng nghề Viglacera có mức độ đáp ứng công việc tương đối tốt về kiến thức và thái độ nghề nghiệp, tuy nhiên kỹ năng thực hành còn hạn chế.
  • Thu nhập bình quân của sinh viên sau khi ra trường đạt khoảng 4 triệu đồng/tháng, cao hơn mức trung bình lao động quốc gia, nhưng mức độ hài lòng về thu nhập chưa cao.
  • Thời gian tập sự từ 2 đến 3 tháng là cần thiết để sinh viên hòa nhập và làm quen với công việc thực tế tại doanh nghiệp.
  • Đề xuất tăng cường thực hành, tổ chức thực tập tại doanh nghiệp, đào tạo kỹ năng mềm và xây dựng hệ thống đánh giá phản hồi nhằm nâng cao chất lượng đào tạo và khả năng đáp ứng công việc của sinh viên.
  • Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học cho nhà trường, doanh nghiệp và các cơ quan quản lý giáo dục trong việc nâng cao chất lượng đào tạo nghề sản xuất gốm thô, góp phần phát triển nguồn nhân lực kỹ thuật chất lượng cao cho ngành vật liệu xây dựng.

Hành động tiếp theo: Các bên liên quan cần phối hợp triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi đánh giá để nâng cao hiệu quả đào tạo và sử dụng nguồn nhân lực trong ngành nghề này.