Nghiên Cứu Đánh Giá Mô Hình Chứng Chỉ Rừng Tại Xã Trung Sơn, Huyện Gio Linh, Tỉnh Quảng Trị

Hội đồng Quản trị Rừng (FSC) là một tổ chức phi chính phủ, phi lợi nhuận, được thành lập với mục tiêu thúc đẩy quản lý rừng trên toàn thế giới một cách có trách nhiệm về mặt môi trường, mang lại lợi ích xã hội và khả thi về mặt kinh tế. FSC không trực tiếp cấp chứng chỉ mà ủy quyền cho các tổ chức chứng nhận độc lập, uy tín để thực hiện việc đánh giá và cấp chứng chỉ. FSC đưa ra 10 nguyên tắc và nhiều tiêu chí về quản lý rừng bền vững, làm căn cứ để đánh giá và cấp chứng chỉ. Các tiêu chí này được xây dựng dựa trên các nguyên tắc cụ thể, đảm bảo tính toàn diện và khách quan.

CCR được xem là một công cụ hỗ trợ chính sách và là một quá trình giúp cho công tác quản lý rừng tại địa phương được tốt hơn. CCR có hai mục tiêu chính: cải thiện thực tiễn quản lý rừng và tạo ra những thuận lợi về mặt thị trường cho người sản xuất và các sản phẩm được chứng nhận. Việc sử dụng các công cụ kinh tế để bảo vệ môi trường được các chuyên gia kinh tế và các tổ chức quốc tế khuyến khích. Tổ chức OECD coi chứng chỉ là một khuyến khích kinh tế gián tiếp, tạo ra hoặc cải thiện các tín hiệu thị trường và giá cả đối với tài nguyên sinh học, khuyến khích bảo tồn và sử dụng bền vững tính đa dạng sinh học.

Việc quản lý rừng ở quy mô nhỏ, lẻ khi tiếp cận với CCR và quản lý rừng bền vững gặp nhiều khó khăn. Các hộ gia đình thường thiếu nguồn lực tài chính, kỹ thuật và thông tin để đáp ứng các yêu cầu của tiêu chuẩn CCR. Chi phí đánh giá và chứng nhận có thể quá cao so với khả năng chi trả của các hộ gia đình. Ngoài ra, việc tuân thủ các quy trình và thủ tục phức tạp cũng là một thách thức lớn đối với các hộ gia đình có trình độ học vấn và năng lực quản lý hạn chế.

Trong vài thập kỷ qua, cảnh quan rừng tự nhiên nguyên sinh tại Việt Nam nói chung và khu vực miền Trung Việt Nam nói riêng đang có chiều hướng suy thoái nghiêm trọng. Hiện tại tại khu vực miền Trung Việt Nam có diện tích khoảng 7.300 km2, đã suy thoái và phân mảnh nghiêm trọng do các nguyên nhân như hậu quả chiến tranh, khai thác gỗ bất hợp pháp, các tập quán canh tác lâm nghiệp không bền vững và sự bành trướng của các giống cây ngoại lai. Việc độc canh cây Keo và các loài cây khác tạo ra sự phân mảnh hơn là tái kết nối cảnh quan rừng.

Sự thành công của việc chứng chỉ cho các đơn vị QLR (forest management unit) rộng lớn như Cty lâm nghiệp, lâm trường quốc doanh, liên hiệp sản xuất, HTX lâm nghiệp. đã được khẳng định trong 15 năm nay, ví dụ ở Viêt Nam Công ty trồng rừng QFPL Quy Nhơn, lâm trường Đoan Hùng, lâm trường Vân Đài (Phú Thọ) đã được cấp chứng chỉ QLR bền vững, nhưng chứng chỉ QLR bền vững cho cá nhân hay hộ gia đình với quy mô nhỏ từ vài ba ha tới vài ba chục ha (gọi là SLIMF) gộp lại thành nhóm thì đây là mô hình đầu tiên, nếu có kinh nghiệm tốt sẽ có tác động lớn đến diện tích rừng phân tán nhưng diện tích rừng rất rộng lớn của người dân nông thôn, vùng sâu, vùng xa.

Mô hình CCR theo nhóm hộ gia đình thường có cơ cấu tổ chức bao gồm ban quản lý nhóm, các tổ sản xuất và các thành viên. Ban quản lý nhóm chịu trách nhiệm điều hành và quản lý hoạt động của nhóm, đảm bảo tuân thủ các tiêu chuẩn CCR. Các tổ sản xuất thực hiện các hoạt động trồng, chăm sóc, khai thác và chế biến gỗ. Các thành viên tham gia vào các hoạt động của nhóm và hưởng lợi từ việc bán gỗ có chứng chỉ. Hoạt động của nhóm bao gồm lập kế hoạch quản lý rừng, thực hiện các biện pháp bảo tồn đa dạng sinh học, bảo vệ môi trường, và đảm bảo an toàn lao động.

CCR mang lại nhiều lợi ích kinh tế cho người dân, bao gồm tăng thu nhập từ việc bán gỗ có chứng chỉ với giá cao hơn, giảm chi phí sản xuất nhờ áp dụng các biện pháp quản lý rừng hiệu quả, và tiếp cận các thị trường mới. Về mặt xã hội, CCR góp phần tạo việc làm, cải thiện đời sống của người dân, nâng cao nhận thức về bảo vệ môi trường và quản lý rừng bền vững, và tăng cường sự tham gia của cộng đồng vào công tác quản lý rừng.

CCR góp phần bảo tồn đa dạng sinh học, bảo vệ môi trường và quản lý rừng bền vững thông qua việc áp dụng các biện pháp như hạn chế sử dụng hóa chất độc hại, bảo vệ các loài động thực vật quý hiếm, duy trì độ che phủ rừng, và ngăn chặn khai thác gỗ trái phép. Việc đánh giá hiệu quả môi trường cần dựa trên các chỉ số cụ thể như diện tích rừng được bảo tồn, số lượng loài động thực vật quý hiếm được bảo vệ, và mức độ ô nhiễm môi trường giảm.

Cần có các chính sách hỗ trợ tài chính cho các hộ gia đình và các nhóm hộ gia đình tham gia CCR, bao gồm trợ cấp chi phí chứng nhận, vay vốn ưu đãi, và hỗ trợ kỹ thuật. Đồng thời, cần có các chính sách khuyến khích các doanh nghiệp và tổ chức thu mua gỗ có chứng chỉ, tạo thị trường ổn định cho các sản phẩm gỗ có chứng chỉ. Các chính sách này cần được xây dựng dựa trên sự tham gia của các bên liên quan, bao gồm các hộ gia đình, các doanh nghiệp, các tổ chức phi chính phủ, và các cơ quan chính phủ.

Cần có các hướng dẫn thực hiện CCR phù hợp với điều kiện thực tế của từng địa phương, bao gồm các tiêu chuẩn CCR đơn giản và dễ thực hiện, các quy trình và thủ tục rõ ràng và minh bạch, và các biện pháp quản lý rừng hiệu quả và bền vững. Các hướng dẫn này cần được xây dựng dựa trên kinh nghiệm thực tế của các mô hình CCR thành công, và được điều chỉnh phù hợp với đặc điểm kinh tế, xã hội và môi trường của từng địa phương.

Nghiên cứu này đã đánh giá tác động của CCR tại xã Trung Sơn, huyện Gio Linh, tỉnh Quảng Trị, và đề xuất các giải pháp và khuyến nghị để phát triển CCR bền vững. Kết quả nghiên cứu cho thấy CCR mang lại nhiều lợi ích kinh tế, xã hội và môi trường cho người dân và cộng đồng. Nghiên cứu cũng chỉ ra những thách thức mà các hộ gia đình nhỏ lẻ gặp phải khi tiếp cận CCR, và đề xuất các giải pháp để giải quyết những thách thức này.

Nghiên cứu kiến nghị các chính sách hỗ trợ tài chính và kỹ thuật cho các hộ gia đình và các nhóm hộ gia đình tham gia CCR, cũng như các chính sách khuyến khích các doanh nghiệp và tổ chức thu mua gỗ có chứng chỉ. Nghiên cứu cũng đề xuất các hướng dẫn thực hiện CCR phù hợp với điều kiện thực tế của từng địa phương, và khuyến khích sự tham gia của cộng đồng vào công tác quản lý rừng.