Tổng quan nghiên cứu

Việc kiểm tra, đánh giá kết quả học tập đóng vai trò then chốt trong nâng cao chất lượng đào tạo, đặc biệt trong các chương trình đào tạo cán bộ lãnh đạo, quản lý như hệ Cao cấp lý luận chính trị tại Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh. Trong giai đoạn 2012-2016, Học viện đã đào tạo trên 16.700 lượt học viên hệ Cao cấp lý luận chính trị, với đa dạng hình thức đào tạo như tập trung, không tập trung và hoàn chỉnh kiến thức. Nghị quyết 29-NQ/TW nhấn mạnh đổi mới căn bản hình thức và phương pháp thi, kiểm tra nhằm đảm bảo tính khách quan, trung thực và nâng cao chất lượng đào tạo. Tuy nhiên, các hình thức thi, kiểm tra truyền thống vẫn còn tồn tại nhiều hạn chế như thiên về đánh giá khả năng ghi nhớ, thiếu đánh giá năng lực vận dụng và sáng tạo của học viên.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng các hình thức thi, kiểm tra kết thúc học phần của học viên hệ Cao cấp lý luận chính trị, phát hiện ưu điểm và hạn chế, từ đó đề xuất giải pháp cải tiến phù hợp với yêu cầu đổi mới giáo dục hiện đại. Nghiên cứu tập trung khảo sát tại Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh trong giai đoạn từ năm 2015 trở lại đây, với phạm vi bao gồm các lớp hệ tập trung và không tập trung. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp cơ sở khoa học cho việc điều chỉnh, đổi mới hình thức thi, kiểm tra, góp phần nâng cao chất lượng đào tạo cán bộ chính trị cấp trung, cao cấp, đáp ứng yêu cầu phát triển của đất nước trong bối cảnh hội nhập quốc tế.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình đo lường, đánh giá trong giáo dục, bao gồm:

  • Lý thuyết đánh giá giáo dục: Đánh giá là quá trình thu thập, xử lý thông tin để đưa ra nhận định về mức độ đạt được các mục tiêu học tập, bao gồm các khái niệm kiểm tra, đo lường và đánh giá. Đánh giá không chỉ nhằm xếp loại mà còn hỗ trợ phát triển năng lực người học.

  • Mô hình kiểm tra đánh giá kết quả học tập: Phân biệt các hình thức thi như thi viết (tự luận, trắc nghiệm khách quan), thi vấn đáp, thi thực hành, đánh giá qua tiểu luận, luận văn. Mỗi hình thức có ưu nhược điểm riêng, phù hợp với các mục tiêu đánh giá khác nhau.

  • Khái niệm về chất lượng đào tạo: Chất lượng đào tạo được tạo nên bởi sự kết hợp giữa hoạt động học tập của học viên, giảng dạy của giảng viên và công tác quản lý. Kiểm tra, đánh giá là công cụ quan trọng để phản hồi và điều chỉnh quá trình đào tạo nhằm nâng cao chất lượng.

Các khái niệm chính được sử dụng trong nghiên cứu gồm: kiểm tra, đánh giá, hình thức thi, kiểm tra kết thúc học phần, chất lượng đào tạo, hệ Cao cấp lý luận chính trị.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa nghiên cứu tài liệu và điều tra xã hội học:

  • Nguồn dữ liệu: Thu thập từ các tài liệu chuyên ngành, văn bản pháp luật như Quy chế đào tạo đại học theo hệ thống tín chỉ, Quy chế đào tạo Cao cấp lý luận chính trị, các công trình nghiên cứu trong và ngoài nước về đo lường và đánh giá trong giáo dục.

  • Phương pháp điều tra: Sử dụng phiếu hỏi khảo sát ý kiến học viên và giảng viên hệ Cao cấp lý luận chính trị tại Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh. Mẫu khảo sát gồm khoảng 200 học viên và 50 giảng viên được chọn theo phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện.

  • Phân tích dữ liệu: Áp dụng các kỹ thuật thống kê mô tả, kiểm định độ tin cậy Cronbach, phân tích nhân tố khám phá (EFA) để đánh giá các yếu tố liên quan đến hình thức thi, kiểm tra. So sánh tỷ lệ lựa chọn các hình thức thi, đánh giá mức độ hài lòng và hiệu quả của từng hình thức.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu được triển khai trong 10 tháng, từ tháng 12/2016 đến tháng 10/2017, bao gồm các giai đoạn thu thập tài liệu, xây dựng công cụ khảo sát, thu thập dữ liệu, phân tích và báo cáo kết quả.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Đa dạng hình thức thi, kiểm tra kết thúc học phần: Kết quả khảo sát cho thấy 85% học viên và 90% giảng viên đánh giá hệ thống thi, kiểm tra hiện tại bao gồm thi viết (tự luận và trắc nghiệm khách quan), thi vấn đáp và tiểu luận là phù hợp với đặc thù đào tạo Cao cấp lý luận chính trị. Trong đó, thi viết chiếm tỷ lệ sử dụng cao nhất (khoảng 70%), tiếp theo là thi vấn đáp (khoảng 50%).

  2. Ưu điểm và hạn chế của từng hình thức thi: Thi viết dạng tự luận được đánh giá cao về khả năng đánh giá tư duy phản biện và năng lực tổng hợp kiến thức (chiếm 75% ý kiến tích cực), nhưng gặp khó khăn về tính khách quan và thời gian chấm điểm. Thi trắc nghiệm khách quan được đánh giá có độ tin cậy cao, dễ chấm điểm, nhưng hạn chế trong việc đánh giá năng lực sáng tạo (chiếm 60% ý kiến hạn chế). Thi vấn đáp giúp phát triển kỹ năng trình bày, phản biện nhưng tốn thời gian và phụ thuộc vào yếu tố chủ quan của giám khảo (chiếm 40% ý kiến hạn chế).

  3. Mức độ hài lòng với hình thức thi, kiểm tra: Khoảng 78% học viên hài lòng với hình thức thi hiện tại, trong khi 22% đề xuất cần đổi mới để tăng tính khách quan và giảm áp lực thi cử. Giảng viên cũng đồng tình với việc cần đa dạng hóa hình thức thi, tăng cường thi thực hành và đánh giá qua tiểu luận để phát huy năng lực toàn diện của học viên.

  4. Ảnh hưởng của hình thức thi đến chất lượng đào tạo: Kết quả phân tích cho thấy có mối tương quan tích cực giữa việc áp dụng đa dạng hình thức thi, kiểm tra với sự nâng cao chất lượng đào tạo (hệ số tương quan r = 0.68, p < 0.01). Học viên được đánh giá qua nhiều hình thức có động lực học tập tích cực hơn và khả năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn cao hơn.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu phản ánh thực trạng đa dạng và tương đối phù hợp của các hình thức thi, kiểm tra kết thúc học phần tại Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh. Việc sử dụng thi viết dạng tự luận và trắc nghiệm khách quan là phổ biến, phù hợp với mục tiêu đánh giá kiến thức lý luận và kỹ năng phân tích. Tuy nhiên, hạn chế về tính khách quan và thời gian chấm điểm của thi tự luận cũng như hạn chế đánh giá năng lực sáng tạo của trắc nghiệm khách quan là những điểm cần cải tiến.

Thi vấn đáp được đánh giá cao về khả năng phát triển kỹ năng mềm và tư duy phản biện, phù hợp với đặc thù đào tạo cán bộ lãnh đạo, quản lý. Tuy nhiên, tính chủ quan và thời gian tổ chức là những thách thức cần được khắc phục bằng việc chuẩn hóa quy trình và đào tạo giám khảo.

So sánh với các nghiên cứu quốc tế và trong nước, kết quả tương đồng với xu hướng đa dạng hóa hình thức đánh giá nhằm nâng cao tính khách quan, toàn diện và phát huy năng lực người học. Việc áp dụng kết hợp các hình thức thi, kiểm tra phù hợp với đặc thù ngành học và đối tượng học viên là yếu tố then chốt để nâng cao chất lượng đào tạo.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ sử dụng các hình thức thi, biểu đồ tròn về mức độ hài lòng của học viên và giảng viên, bảng so sánh ưu nhược điểm của từng hình thức thi.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Đa dạng hóa hình thức thi, kiểm tra kết thúc học phần

    • Thực hiện kết hợp thi viết (tự luận, trắc nghiệm khách quan), thi vấn đáp và đánh giá qua tiểu luận, luận văn để đánh giá toàn diện năng lực học viên.
    • Mục tiêu: Tăng tỷ lệ đánh giá năng lực vận dụng và sáng tạo lên ít nhất 30% trong 2 năm tới.
    • Chủ thể thực hiện: Ban Giám đốc Học viện phối hợp với các khoa chuyên môn.

  2. Chuẩn hóa quy trình ra đề và chấm thi

    • Xây dựng ngân hàng đề thi trắc nghiệm khách quan đảm bảo độ tin cậy, độ phân biệt và tính đại diện nội dung.
    • Đào tạo giảng viên về kỹ thuật ra đề và chấm thi nhằm giảm thiểu yếu tố chủ quan, đặc biệt trong thi tự luận và vấn đáp.
    • Mục tiêu: Nâng cao độ tin cậy điểm thi lên trên 85% trong vòng 1 năm.
    • Chủ thể thực hiện: Phòng Đào tạo và Trung tâm Đảm bảo chất lượng.

  3. Tăng cường ứng dụng công nghệ trong thi, kiểm tra

    • Áp dụng phần mềm chấm thi trắc nghiệm tự động, tổ chức thi trực tuyến kết hợp giám sát qua camera để nâng cao tính minh bạch và hiệu quả.
    • Mục tiêu: Giảm thời gian chấm thi trắc nghiệm xuống 50% trong 1 năm.
    • Chủ thể thực hiện: Ban Công nghệ thông tin phối hợp với Phòng Đào tạo.

  4. Phát triển hình thức đánh giá thực hành và tự đánh giá

    • Xây dựng các bài tập thực hành, dự án nhóm và hồ sơ học tập để đánh giá kỹ năng vận dụng thực tế.
    • Khuyến khích học viên tự đánh giá và phản hồi để nâng cao ý thức học tập chủ động.
    • Mục tiêu: Tăng tỷ lệ học viên tham gia đánh giá thực hành lên 40% trong 2 năm.
    • Chủ thể thực hiện: Giảng viên các môn chuyên ngành và Ban Chủ nhiệm khoa.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban Giám đốc và cán bộ quản lý Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh

    • Lợi ích: Cơ sở khoa học để điều chỉnh chính sách đào tạo, nâng cao chất lượng thi, kiểm tra kết thúc học phần.
    • Use case: Xây dựng kế hoạch đổi mới chương trình đào tạo và quy trình thi cử.

  2. Giảng viên và cán bộ phụ trách đào tạo

    • Lợi ích: Hiểu rõ ưu nhược điểm các hình thức thi, kiểm tra, áp dụng linh hoạt trong giảng dạy và đánh giá học viên.
    • Use case: Thiết kế đề thi, xây dựng ngân hàng câu hỏi, tổ chức thi hiệu quả.

  3. Học viên hệ Cao cấp lý luận chính trị và các hệ đào tạo tương tự

    • Lợi ích: Nắm bắt được các hình thức thi, kiểm tra, chuẩn bị tốt hơn cho kỳ thi kết thúc học phần.
    • Use case: Lập kế hoạch học tập, phát triển kỹ năng cần thiết cho từng hình thức thi.

  4. Các nhà nghiên cứu và chuyên gia trong lĩnh vực đo lường và đánh giá giáo dục

    • Lợi ích: Tham khảo mô hình nghiên cứu, phương pháp khảo sát và kết quả thực tiễn trong bối cảnh đào tạo cán bộ chính trị.
    • Use case: Phát triển nghiên cứu tiếp theo về đổi mới kiểm tra, đánh giá trong giáo dục đại học và đào tạo chuyên ngành.

Câu hỏi thường gặp

  1. Hình thức thi nào phù hợp nhất cho hệ Cao cấp lý luận chính trị?
    Hình thức thi kết hợp giữa thi viết (tự luận, trắc nghiệm khách quan) và thi vấn đáp được đánh giá phù hợp nhất, vì vừa đánh giá được kiến thức lý luận vừa phát triển kỹ năng trình bày, phản biện của học viên.

  2. Làm thế nào để đảm bảo tính khách quan trong chấm thi tự luận?
    Cần xây dựng thang điểm chi tiết, đào tạo giám khảo, áp dụng chấm độc lập và đối chiếu kết quả chấm để giảm thiểu yếu tố chủ quan, đồng thời sử dụng phần mềm hỗ trợ quản lý điểm thi.

  3. Thi trắc nghiệm khách quan có thể đánh giá được những năng lực nào?
    Thi trắc nghiệm khách quan đánh giá tốt các mức độ nhận thức như biết, hiểu, áp dụng và phân tích, nhưng hạn chế trong việc đánh giá năng lực sáng tạo và tư duy phản biện sâu sắc.

  4. Thi vấn đáp có những ưu điểm và hạn chế gì?
    Ưu điểm là đánh giá trực tiếp năng lực trình bày, phản biện và tư duy logic; hạn chế là tốn thời gian, phụ thuộc vào yếu tố chủ quan và khó chuẩn hóa câu hỏi cho tất cả học viên.

  5. Làm thế nào để đổi mới hình thức thi, kiểm tra nhằm nâng cao chất lượng đào tạo?
    Cần đa dạng hóa hình thức thi, chuẩn hóa quy trình ra đề và chấm thi, ứng dụng công nghệ, tăng cường đánh giá thực hành và tự đánh giá, đồng thời đào tạo giảng viên nâng cao năng lực chuyên môn về đánh giá.

Kết luận

  • Nghiên cứu đã đánh giá thực trạng đa dạng các hình thức thi, kiểm tra kết thúc học phần của học viên hệ Cao cấp lý luận chính trị tại Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, xác định ưu điểm và hạn chế của từng hình thức.
  • Kết quả cho thấy sự cần thiết đổi mới, đa dạng hóa hình thức thi nhằm nâng cao tính khách quan, toàn diện và phát huy năng lực sáng tạo của học viên.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể như chuẩn hóa quy trình ra đề, chấm thi, ứng dụng công nghệ và phát triển đánh giá thực hành, tự đánh giá.
  • Nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn quan trọng, góp phần nâng cao chất lượng đào tạo cán bộ lãnh đạo, quản lý trong bối cảnh đổi mới giáo dục và hội nhập quốc tế.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai thí điểm các giải pháp đề xuất, đánh giá hiệu quả và điều chỉnh phù hợp, đồng thời mở rộng nghiên cứu sang các hệ đào tạo khác.

Call-to-action: Các cơ sở đào tạo và nhà quản lý giáo dục nên áp dụng kết quả nghiên cứu này để đổi mới công tác thi, kiểm tra, đánh giá, góp phần nâng cao chất lượng đào tạo và phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao cho đất nước.