Tổng quan nghiên cứu

Ngành xây dựng tại Việt Nam đang chứng kiến sự tăng trưởng mạnh mẽ với tốc độ bình quân khoảng 4,4%/năm trong giai đoạn 2013-2015, cao hơn mức tăng trưởng GDP bình quân 4,2% (Tổng cục Thống kê). Riêng ngành xây dựng dân dụng và công nghiệp dự kiến tăng trưởng bình quân 6,6%/năm trong giai đoạn 2017-2025. Trong bối cảnh cạnh tranh gay gắt và nhu cầu ngày càng đa dạng, việc hoàn thành dự án đúng tiến độ, đảm bảo chất lượng và tối ưu chi phí trở thành ưu tiên hàng đầu của các chủ đầu tư. Giai đoạn thi công xây dựng chiếm tỷ trọng lớn trong tổng khối lượng công việc và ảnh hưởng trực tiếp đến thành công của dự án. Tuy nhiên, công tác quản lý tiến độ thi công vẫn còn nhiều khó khăn do đặc thù ngành và các yếu tố biến động không lường trước.

Nghiên cứu tập trung đánh giá hiệu quả các thực hành của Xây dựng tinh gọn (Lean Construction) trong quản lý tiến độ thi công tại Công ty A, một doanh nghiệp bất động sản lớn với hơn 45 dự án đã hoàn thành và nhiều dự án đang triển khai tại TP. Hồ Chí Minh, Đà Nẵng và Cần Thơ. Mục tiêu chính là xác định bộ dữ liệu các phương pháp thực hành Lean Construction được áp dụng, đánh giá mức độ sử dụng và phân tích tác động của các phương pháp này đến tiến độ và chất lượng thi công. Thời gian nghiên cứu từ tháng 07/2017 đến tháng 12/2017, đối tượng khảo sát là các nhà quản lý dự án, kỹ sư trưởng có kinh nghiệm trên 3 năm và đã được đào tạo chuyên sâu về Lean Construction.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp cơ sở khoa học giúp các nhà quản lý xây dựng hiểu rõ hơn về giá trị và hiệu quả của Lean Construction, từ đó áp dụng hiệu quả hơn trong thực tiễn nhằm nâng cao năng suất, giảm lãng phí và đảm bảo tiến độ, chất lượng dự án.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên lý thuyết và mô hình Lean Construction, phát triển từ hệ thống sản xuất Toyota (Toyota Production System) với triết lý cốt lõi là loại bỏ lãng phí, cải tiến liên tục và tối ưu hóa giá trị cho khách hàng. Lean Construction được hiểu là ứng dụng các nguyên tắc Lean trong ngành xây dựng nhằm giảm thiểu lãng phí vật liệu, thời gian và công sức, đồng thời nâng cao hiệu quả quản lý tiến độ và chất lượng thi công.

Khung lý thuyết bao gồm các khái niệm chính:

  • Giảm lãng phí (Waste Reduction): Loại bỏ các hoạt động không tạo giá trị gia tăng như chờ đợi, vận chuyển thừa, sản phẩm lỗi.
  • Giảm tồn kho (Inventory Reduction): Đồng bộ hóa các công đoạn sản xuất, sử dụng công nghệ BIM để kiểm soát tiến độ và giảm tồn kho vật tư.
  • Giảm phế phẩm (Defect Reduction): Quản lý trực quan, sử dụng dữ liệu dự án tương tự và kỹ thuật quản lý rủi ro để giảm sai sót và công việc làm lại.
  • Tăng năng suất (Productivity Improvement): Huấn luyện chuyên môn, áp dụng công cụ 5S, cân bằng khối lượng sản xuất và nhân lực.
  • Tối ưu hóa thiết bị và mặt bằng (Optimization): Sử dụng lao động đa năng, tổ chức họp giao ban định kỳ, quản lý thời gian dự trữ công tác.

Mô hình nghiên cứu đề xuất gồm 21 phương pháp thực hành Lean Construction được phân nhóm theo 5 yếu tố tác động chính, nhằm đánh giá mức độ sử dụng và tác động đến tiến độ thi công.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp khảo sát định lượng với bảng câu hỏi gồm 21 phương pháp thực hành Lean Construction, đánh giá theo thang đo Likert 5 mức độ về mức độ sử dụng và tác động đến tiến độ, chất lượng thi công. Đối tượng khảo sát là 147 nhà quản lý dự án, kỹ sư trưởng tại Công ty A, được chọn theo phương pháp lấy mẫu phi xác suất thuận tiện và quy tụ, đảm bảo cỡ mẫu tối thiểu 105 theo tiêu chuẩn 5:1 (số biến quan sát: số mẫu).

Quy trình nghiên cứu gồm các bước:

  • Tổng hợp và xác định các phương pháp thực hành phù hợp với môi trường công ty.
  • Thiết kế và khảo sát thử nghiệm bảng câu hỏi.
  • Thu thập dữ liệu khảo sát chính thức.
  • Phân tích dữ liệu bằng các phương pháp thống kê: tính trị trung bình, kiểm định Cronbach’s Alpha đánh giá độ tin cậy thang đo, phân tích nhân tố chính (PCA) để rút gọn biến, phân tích tương quan Pearson và hồi quy tuyến tính đa biến để xây dựng mô hình tác động.

Phần mềm IBM SPSS Statistics Ver.20 được sử dụng để xử lý số liệu và phân tích thống kê, hỗ trợ trình bày kết quả bằng biểu đồ và bảng số liệu.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Mức độ sử dụng các phương pháp Lean Construction:
    Trong 21 phương pháp được khảo sát, 5 phương pháp có mức độ sử dụng trung bình cao nhất (trên 4,0 điểm) thuộc nhóm giảm lãng phí và tăng năng suất, bao gồm: đánh giá, phân tích quy trình xây dựng; phối hợp tốt giữa các phòng ban; tổ chức huấn luyện chuyên môn; áp dụng công cụ 5S; và tối ưu hóa vị trí tập kết vật tư.

  2. Xếp hạng các nhóm phương pháp theo mức độ tác động:

    • Nhóm giảm lãng phí có mức độ tác động trung bình 4,2 điểm, cao nhất trong các nhóm.
    • Nhóm tăng năng suất đạt 4,0 điểm.
    • Nhóm giảm tồn kho và giảm phế phẩm đạt khoảng 3,8 điểm.
    • Nhóm tối ưu hóa thiết bị và mặt bằng có mức độ tác động thấp hơn, khoảng 3,5 điểm.

  3. Phân tích nhân tố PCA:
    Kết quả phân tích nhân tố rút gọn 21 biến quan sát thành 5 nhân tố chính tương ứng với các nhóm phương pháp đã xác định, với tổng phương sai giải thích đạt trên 65%, hệ số KMO = 0,82 và kiểm định Bartlett’s Test có ý nghĩa thống kê (Sig < 0,001), đảm bảo tính phù hợp của mô hình.

  4. Mô hình hồi quy tuyến tính:
    Mô hình hồi quy đa biến cho thấy 5 nhân tố chính đều có tác động tích cực và có ý nghĩa thống kê đến tiến độ và chất lượng thi công, với hệ số xác định điều chỉnh Adjusted R² đạt 0,72, cho thấy 72% biến thiên tiến độ và chất lượng được giải thích bởi các nhân tố này. Trong đó, nhân tố giảm lãng phí (GIAMLP) có hệ số hồi quy lớn nhất (β = 0,38), tiếp theo là giảm tồn kho (GIAMTK), giảm phế phẩm (GIAMPP), tăng năng suất (TANGNS) và tối ưu hóa (TOIUUHOA).

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu khẳng định vai trò quan trọng của các thực hành Lean Construction trong việc cải thiện tiến độ và chất lượng thi công tại các dự án xây dựng của Công ty A. Việc tập trung giảm lãng phí giúp loại bỏ các công đoạn dư thừa, giảm thời gian chờ đợi và tăng hiệu quả sử dụng nguồn lực, phù hợp với các nghiên cứu quốc tế về Lean Construction. Sự phối hợp tốt giữa các phòng ban và đối tác chiến lược cũng góp phần giảm tồn kho và rủi ro phát sinh, đồng thời nâng cao năng suất lao động thông qua đào tạo và áp dụng công cụ quản lý 5S.

So sánh với các nghiên cứu trước đây, mô hình hồi quy tuyến tính của nghiên cứu này có hệ số giải thích cao, cho thấy tính phù hợp và khả năng ứng dụng thực tiễn tốt. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện mức độ sử dụng và tác động của từng nhóm phương pháp, cũng như bảng hệ số hồi quy chi tiết để minh họa mức độ ảnh hưởng của từng nhân tố.

Những phát hiện này cung cấp cơ sở khoa học để các nhà quản lý dự án xây dựng có thể lựa chọn và ưu tiên áp dụng các phương pháp Lean phù hợp nhằm nâng cao hiệu quả quản lý tiến độ và chất lượng thi công.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đào tạo và nâng cao nhận thức về Lean Construction:
    Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về các phương pháp Lean, đặc biệt là giảm lãng phí và tăng năng suất, nhằm nâng cao kỹ năng và nhận thức của đội ngũ quản lý và kỹ sư. Mục tiêu đạt 90% nhân sự chủ chốt được đào tạo trong vòng 12 tháng. Chủ thể thực hiện: Phòng Đào tạo và Phòng Triển khai dự án.

  2. Xây dựng quy trình chuẩn hóa và phối hợp liên phòng ban:
    Thiết lập quy trình chuẩn hóa các bước thi công và tăng cường phối hợp giữa các phòng ban, nhà thầu và nhà cung cấp để giảm tồn kho và rủi ro phát sinh. Mục tiêu giảm tồn kho vật tư ít nhất 15% trong 6 tháng. Chủ thể thực hiện: Ban Quản lý dự án và Phòng Kỹ thuật.

  3. Áp dụng công nghệ BIM và công cụ quản lý trực quan:
    Triển khai ứng dụng BIM 3D, 4D để kiểm soát tiến độ và chất lượng thi công, đồng thời sử dụng bảng quản lý trực quan để phát hiện và xử lý kịp thời các vấn đề phát sinh. Mục tiêu hoàn thành áp dụng tại 3 dự án trọng điểm trong 9 tháng. Chủ thể thực hiện: Phòng Công nghệ thông tin và Ban Quản lý dự án.

  4. Tối ưu hóa sử dụng nguồn lực và thiết bị:
    Sử dụng lao động đa năng, cân bằng khối lượng công việc và tổ chức họp giao ban định kỳ với đầy đủ các bên liên quan nhằm tối ưu hóa mặt bằng và thiết bị thi công. Mục tiêu tăng năng suất lao động 10% trong 1 năm. Chủ thể thực hiện: Ban Quản lý dự án và Nhà thầu thi công.

Các giải pháp trên cần được triển khai đồng bộ, có kế hoạch theo dõi, đánh giá định kỳ để điều chỉnh phù hợp với thực tế dự án, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý tiến độ và chất lượng thi công.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Nhà quản lý dự án xây dựng:
    Giúp hiểu rõ các phương pháp Lean Construction hiệu quả trong quản lý tiến độ và chất lượng, từ đó áp dụng để nâng cao hiệu quả công việc và giảm thiểu rủi ro.

  2. Chuyên gia tư vấn và giám sát dự án:
    Cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn để tư vấn các giải pháp quản lý tiến độ thi công dựa trên Lean, giúp dự án đạt mục tiêu đúng hạn và chất lượng.

  3. Nhà thầu xây dựng và kỹ sư thi công:
    Hỗ trợ nhận diện các thực hành Lean phù hợp để tối ưu hóa quy trình thi công, giảm lãng phí và tăng năng suất lao động.

  4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý xây dựng:
    Là tài liệu tham khảo quý giá về ứng dụng Lean Construction trong thực tiễn Việt Nam, cung cấp phương pháp nghiên cứu và mô hình phân tích khoa học.

Câu hỏi thường gặp

  1. Lean Construction là gì và tại sao nó quan trọng trong quản lý tiến độ thi công?
    Lean Construction là phương pháp quản lý nhằm loại bỏ lãng phí và tối ưu hóa quy trình thi công. Nó giúp giảm thời gian chờ đợi, tăng hiệu quả sử dụng nguồn lực, từ đó đảm bảo dự án hoàn thành đúng tiến độ và chất lượng.

  2. Các phương pháp thực hành Lean Construction nào được sử dụng phổ biến nhất?
    Các phương pháp phổ biến gồm đánh giá, phân tích quy trình xây dựng, phối hợp liên phòng ban, áp dụng công cụ 5S, sử dụng BIM và quản lý trực quan. Những phương pháp này giúp giảm lãng phí và tăng năng suất thi công.

  3. Làm thế nào để đánh giá hiệu quả của Lean Construction trong dự án?
    Hiệu quả được đánh giá qua khảo sát mức độ sử dụng các phương pháp, phân tích tác động đến tiến độ và chất lượng thi công bằng các công cụ thống kê như phân tích nhân tố và hồi quy tuyến tính, giúp xác định các yếu tố ảnh hưởng chính.

  4. Lean Construction có thể áp dụng cho các dự án xây dựng quy mô nhỏ không?
    Có thể. Mặc dù nghiên cứu tập trung vào dự án quy mô lớn, các nguyên tắc Lean như giảm lãng phí, cải tiến liên tục và phối hợp hiệu quả đều có thể áp dụng linh hoạt cho các dự án nhỏ nhằm nâng cao hiệu quả thi công.

  5. Những thách thức khi áp dụng Lean Construction tại Việt Nam là gì?
    Thách thức gồm sự chưa đồng bộ trong áp dụng các phương pháp Lean, thiếu nhận thức và đào tạo chuyên sâu, cũng như đặc thù ngành xây dựng với nhiều biến động khó kiểm soát. Việc xây dựng quy trình chuẩn và đào tạo bài bản là cần thiết để vượt qua các khó khăn này.

Kết luận

  • Nghiên cứu đã xác định và đánh giá 21 phương pháp thực hành Lean Construction áp dụng trong quản lý tiến độ thi công tại Công ty A, trong đó 5 nhóm phương pháp chính có tác động tích cực đến tiến độ và chất lượng.
  • Mô hình hồi quy tuyến tính cho thấy các nhân tố giảm lãng phí, giảm tồn kho, giảm phế phẩm, tăng năng suất và tối ưu hóa thiết bị đều đóng góp quan trọng vào hiệu quả quản lý thi công.
  • Kết quả nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn để các nhà quản lý xây dựng lựa chọn và áp dụng các phương pháp Lean phù hợp nhằm nâng cao hiệu quả dự án.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể về đào tạo, chuẩn hóa quy trình, ứng dụng công nghệ và tối ưu nguồn lực nhằm cải thiện hiệu quả quản lý tiến độ thi công trong thời gian tới.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp đề xuất, theo dõi đánh giá hiệu quả và mở rộng nghiên cứu sang các doanh nghiệp và dự án khác để hoàn thiện mô hình ứng dụng Lean Construction tại Việt Nam.

Quý độc giả và các nhà quản lý xây dựng được khuyến khích áp dụng các kết quả và kiến nghị của nghiên cứu nhằm nâng cao hiệu quả quản lý dự án, góp phần phát triển ngành xây dựng bền vững và chuyên nghiệp hơn.