Tổng quan nghiên cứu
Trong bối cảnh toàn cầu hóa và sự phát triển nhanh chóng của khoa học công nghệ, việc nâng cao chất lượng giáo dục đại học tại Việt Nam trở thành một yêu cầu cấp thiết. Theo báo cáo của ngành giáo dục, từ năm 2006, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã triển khai dự án quốc gia “Chương trình tiên tiến” nhằm áp dụng các chương trình đào tạo tiên tiến của các trường đại học hàng đầu thế giới, giảng dạy hoàn toàn bằng tiếng Anh. Tại Trường Đại học Nông Lâm Thành phố Hồ Chí Minh, từ năm 2008 đến nay, đã có gần 400 sinh viên theo học các chương trình tiên tiến ngành Thú y và Khoa học - Công nghệ thực phẩm. Tuy nhiên, thực tế cho thấy sinh viên và giảng viên đều gặp nhiều khó khăn trong việc giảng dạy và tiếp thu kiến thức chuyên ngành bằng tiếng Anh, ảnh hưởng đến hiệu quả học tập và chất lượng đào tạo.
Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng việc giảng dạy kiến thức chuyên ngành bằng tiếng Anh trong chương trình tiên tiến tại Trường Đại học Nông Lâm TP.HCM, xác định các ưu điểm và hạn chế, đồng thời phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả tiếp thu kiến thức của sinh viên. Nghiên cứu tập trung vào sinh viên và giảng viên của hai ngành Thú y và Khoa học - Công nghệ thực phẩm trong học kỳ 2 năm học 2013-2014. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao chất lượng giảng dạy, góp phần phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, đáp ứng yêu cầu hội nhập quốc tế và phát triển kinh tế - xã hội.
Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu
Khung lý thuyết áp dụng
Nghiên cứu dựa trên khung lý thuyết đánh giá hoạt động giảng dạy của Maria Anne Fox và Norman Hackerman (2003), tập trung vào ba lĩnh vực chính: đạo đức, chính trị, tư tưởng; kiến thức chuyên môn; kỹ năng sư phạm. Trong đó, kỹ năng sư phạm được phân tích sâu với các tiêu chí: kế hoạch giảng dạy, nội dung giảng dạy, phương pháp giảng dạy, kiểm tra đánh giá. Ngoài ra, mô hình lý thuyết cũng xem xét các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả tiếp thu kiến thức chuyên ngành bằng tiếng Anh, bao gồm: phương pháp giảng dạy, cách trình bày bài giảng, nội dung bài giảng, giáo trình tài liệu, năng lực ngoại ngữ và chuyên môn của giảng viên, khả năng nghe, đọc, viết, nói tiếng Anh chuyên ngành của sinh viên, cùng phương pháp học tập của sinh viên.
Khái niệm chương trình tiên tiến được xác định theo Quyết định số 1505/QĐ-TTg (2008), nhấn mạnh việc áp dụng chương trình đào tạo chuẩn quốc tế, giảng dạy bằng tiếng Anh, với đội ngũ giảng viên có trình độ thạc sĩ trở lên và sinh viên có năng lực tiếng Anh đáp ứng yêu cầu. Các tiêu chí đánh giá chất lượng giảng dạy được tham khảo từ các nghiên cứu trong và ngoài nước, bao gồm các tiêu chuẩn về kiến thức, kỹ năng sư phạm, phương pháp kiểm tra đánh giá, hỗ trợ sinh viên và tham gia hoạt động chuyên môn.
Phương pháp nghiên cứu
Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp, kết hợp định tính và định lượng. Nguồn dữ liệu chính gồm:
- Phiếu khảo sát được phát cho toàn bộ 203 sinh viên năm thứ II, III, IV đang theo học chương trình tiên tiến ngành Thú y và Khoa học - Công nghệ thực phẩm, với tổng số 406 phiếu (mỗi sinh viên đánh giá giảng viên nước ngoài và trong nước).
- Phiếu khảo sát dành cho 69 giảng viên tham gia giảng dạy trực tiếp các môn chuyên ngành.
- Phỏng vấn sâu với 18 sinh viên, 6 cán bộ quản lý và 10 giảng viên đại diện cho các khoa.
Phân tích số liệu được thực hiện bằng các phần mềm thống kê SPSS và QUEST, sử dụng các phép tính thống kê mô tả, phân tích tương quan, hồi quy và kiểm định ANOVA để kiểm tra giả thuyết nghiên cứu. Quy trình nghiên cứu gồm các bước: nghiên cứu lý thuyết, thiết kế công cụ đo lường, thử nghiệm và điều chỉnh công cụ, thu thập dữ liệu chính thức, phân tích dữ liệu và đề xuất giải pháp.
Kết quả nghiên cứu và thảo luận
Những phát hiện chính
Thực trạng giảng dạy kiến thức chuyên ngành bằng tiếng Anh: Kết quả khảo sát cho thấy 68% sinh viên đánh giá chất lượng giảng dạy ở mức khá và tốt, trong khi 72% giảng viên tự đánh giá tương tự. Tuy nhiên, có sự khác biệt rõ rệt về nhận thức giữa sinh viên và giảng viên về một số tiêu chí như phương pháp giảng dạy và nội dung bài giảng.
Ưu điểm của việc giảng dạy bằng tiếng Anh trong CTTT: 75% sinh viên và 80% giảng viên đồng thuận rằng việc giảng dạy bằng tiếng Anh giúp nâng cao năng lực ngoại ngữ và khả năng hội nhập quốc tế. Ngoài ra, 65% sinh viên đánh giá cao tính cập nhật và tính ứng dụng của nội dung giảng dạy.
Hạn chế và khó khăn: Khoảng 55% sinh viên gặp khó khăn trong việc nghe hiểu bài giảng do trình độ tiếng Anh còn hạn chế và phương pháp giảng dạy chưa phù hợp. 60% giảng viên cho biết thiếu kinh nghiệm và kỹ năng giảng dạy bằng tiếng Anh là rào cản lớn. Thời gian giảng viên nước ngoài tham gia giảng dạy ngắn cũng ảnh hưởng đến hiệu quả học tập.
Các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả tiếp thu kiến thức: Phân tích hồi quy cho thấy phương pháp giảng dạy (β = 0.42, p < 0.01), năng lực ngoại ngữ của giảng viên (β = 0.35, p < 0.05), và phương pháp học tập của sinh viên (β = 0.38, p < 0.01) là những yếu tố có ảnh hưởng mạnh mẽ đến hiệu quả tiếp thu kiến thức chuyên ngành bằng tiếng Anh.
Thảo luận kết quả
Kết quả nghiên cứu phù hợp với các nghiên cứu quốc tế về vai trò quan trọng của phương pháp giảng dạy và năng lực ngoại ngữ trong giảng dạy chuyên ngành bằng tiếng Anh. Sự khác biệt trong đánh giá giữa sinh viên và giảng viên phản ánh nhu cầu cải tiến phương pháp truyền đạt và tăng cường hỗ trợ học tập cho sinh viên. Việc giảng viên nước ngoài chỉ tham gia giảng dạy trong thời gian ngắn hạn làm giảm cơ hội sinh viên làm quen với phong cách giảng dạy bản ngữ, ảnh hưởng đến khả năng phát âm và giao tiếp chuyên ngành.
Biểu đồ phân phối mức độ hài lòng của sinh viên và giảng viên theo từng tiêu chí có thể minh họa rõ sự khác biệt nhận thức, giúp nhà trường xác định các điểm cần cải thiện. Bảng phân tích hồi quy chi tiết cũng cung cấp bằng chứng định lượng về các yếu tố ảnh hưởng, từ đó làm cơ sở cho các đề xuất nâng cao chất lượng giảng dạy.
Đề xuất và khuyến nghị
Đào tạo nâng cao năng lực giảng viên: Tổ chức các khóa bồi dưỡng kỹ năng giảng dạy bằng tiếng Anh và phương pháp sư phạm hiện đại cho giảng viên trong nước, nhằm nâng cao năng lực chuyên môn và ngoại ngữ. Thời gian thực hiện: 6-12 tháng. Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu và phòng đào tạo.
Tăng cường hỗ trợ sinh viên: Xây dựng các lớp học bổ trợ tiếng Anh chuyên ngành, kỹ năng nghe nói và phương pháp học tập hiệu quả cho sinh viên CTTT. Thời gian: liên tục trong năm học. Chủ thể: Trung tâm ngoại ngữ và các khoa chuyên ngành.
Mở rộng thời gian giảng viên nước ngoài tham gia giảng dạy: Đàm phán với các trường đối tác để tăng cường thời gian giảng dạy của giảng viên bản ngữ, tạo điều kiện cho sinh viên làm quen với phong cách giảng dạy và phát âm chuẩn. Thời gian: từ năm học tiếp theo. Chủ thể: Ban hợp tác quốc tế.
Cải tiến phương pháp giảng dạy: Khuyến khích giảng viên áp dụng phương pháp học tập tích hợp nội dung và ngôn ngữ (CLIL), sử dụng công nghệ thông tin và các hình thức giảng dạy tương tác để tăng tính hấp dẫn và hiệu quả bài giảng. Thời gian: triển khai thí điểm trong 1 học kỳ, đánh giá và mở rộng. Chủ thể: Khoa và phòng đào tạo.
Xây dựng hệ thống đánh giá đa chiều: Kết hợp đánh giá của sinh viên, giảng viên tự đánh giá và đồng nghiệp đánh giá để có cái nhìn toàn diện về chất lượng giảng dạy, từ đó điều chỉnh phù hợp. Thời gian: áp dụng ngay trong năm học hiện tại. Chủ thể: Ban kiểm định chất lượng giáo dục.
Đối tượng nên tham khảo luận văn
Ban giám hiệu và phòng đào tạo các trường đại học: Sử dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng chính sách đào tạo, nâng cao chất lượng giảng dạy chương trình tiên tiến, đặc biệt trong việc giảng dạy bằng tiếng Anh.
Giảng viên các chương trình tiên tiến và giảng dạy bằng tiếng Anh: Tham khảo các phân tích về phương pháp giảng dạy, kỹ năng sư phạm và các yếu tố ảnh hưởng để cải thiện hiệu quả giảng dạy và tương tác với sinh viên.
Sinh viên theo học chương trình tiên tiến: Hiểu rõ các khó khăn và yếu tố ảnh hưởng đến quá trình học tập, từ đó chủ động cải thiện phương pháp học tập và kỹ năng ngoại ngữ.
Nhà nghiên cứu và chuyên gia giáo dục: Tham khảo khung lý thuyết, phương pháp nghiên cứu và kết quả phân tích để phát triển các nghiên cứu tiếp theo về đánh giá chất lượng giảng dạy và đào tạo đại học.
Câu hỏi thường gặp
Việc giảng dạy chuyên ngành bằng tiếng Anh có thực sự cần thiết tại các trường đại học Việt Nam?
Có, trong bối cảnh hội nhập quốc tế và yêu cầu phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, giảng dạy bằng tiếng Anh giúp sinh viên nâng cao năng lực ngoại ngữ và tiếp cận kiến thức tiên tiến, đáp ứng nhu cầu thị trường lao động toàn cầu.Những khó khăn chính của sinh viên khi học chuyên ngành bằng tiếng Anh là gì?
Khó khăn lớn nhất là khả năng nghe hiểu và sử dụng tiếng Anh chuyên ngành còn hạn chế, phương pháp giảng dạy chưa phù hợp và thiếu tài liệu học tập hỗ trợ. Ví dụ, hơn 50% sinh viên gặp khó khăn trong việc theo kịp bài giảng.Phương pháp giảng dạy nào được khuyến nghị để nâng cao hiệu quả học tập?
Phương pháp học tập tích hợp nội dung và ngôn ngữ (CLIL) được đánh giá cao vì giúp sinh viên phát triển kỹ năng tư duy và ngôn ngữ đồng thời, tạo sự tham gia tích cực và đa dạng phong cách học tập.Làm thế nào để giảng viên nâng cao năng lực giảng dạy bằng tiếng Anh?
Giảng viên cần tham gia các khóa đào tạo nâng cao kỹ năng sư phạm và ngoại ngữ, áp dụng công nghệ thông tin trong giảng dạy, đồng thời trao đổi kinh nghiệm với giảng viên bản ngữ để cải thiện phương pháp truyền đạt.Vai trò của đánh giá đa chiều trong nâng cao chất lượng giảng dạy là gì?
Đánh giá đa chiều kết hợp ý kiến sinh viên, tự đánh giá của giảng viên và đánh giá đồng nghiệp giúp cung cấp thông tin toàn diện, khách quan, từ đó hỗ trợ điều chỉnh phương pháp giảng dạy và nâng cao chất lượng đào tạo.
Kết luận
- Đánh giá việc giảng dạy kiến thức chuyên ngành bằng tiếng Anh tại Trường Đại học Nông Lâm TP.HCM cho thấy nhiều ưu điểm nhưng cũng tồn tại không ít hạn chế, đặc biệt về năng lực ngoại ngữ và phương pháp giảng dạy.
- Phương pháp giảng dạy, năng lực ngoại ngữ của giảng viên và phương pháp học tập của sinh viên là những yếu tố ảnh hưởng quan trọng đến hiệu quả tiếp thu kiến thức.
- Nghiên cứu đã xây dựng bộ công cụ đo lường đánh giá chất lượng giảng dạy phù hợp với đặc thù chương trình tiên tiến và điều kiện thực tế của trường.
- Các đề xuất nâng cao chất lượng giảng dạy tập trung vào đào tạo giảng viên, hỗ trợ sinh viên, cải tiến phương pháp giảng dạy và mở rộng thời gian giảng viên nước ngoài tham gia giảng dạy.
- Tiếp theo, cần triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời thực hiện đánh giá định kỳ để điều chỉnh và nâng cao hiệu quả đào tạo chương trình tiên tiến.
Call-to-action: Các nhà quản lý giáo dục và giảng viên được khuyến khích áp dụng kết quả nghiên cứu để cải tiến hoạt động giảng dạy, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng nhằm nâng cao chất lượng đào tạo đại học trong bối cảnh hội nhập quốc tế.