Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế, chất lượng giáo dục đại học trở thành yếu tố then chốt quyết định sự phát triển bền vững của xã hội và cá nhân. Theo báo cáo sơ bộ của Thanh tra Chính phủ, nhiều chương trình liên kết đào tạo quốc tế tại các trường đại học Việt Nam còn tồn tại nhiều hạn chế về quản lý chất lượng, chưa đáp ứng đầy đủ các yêu cầu đảm bảo chất lượng theo quy định. Đặc biệt, việc áp dụng mô hình Quản lý chất lượng tổng thể (TQM) trong đánh giá và quản lý chất lượng các chương trình liên kết quốc tế vẫn còn khá mới mẻ và chưa được triển khai rộng rãi.

Luận văn tập trung nghiên cứu đánh giá chất lượng chương trình đào tạo cử nhân ngành Kế toán, Phân tích và Kiểm toán liên kết giữa Khoa Quốc tế, Đại học Quốc gia Hà Nội với Đại học Kỹ thuật Quốc gia Tambov, Liên bang Nga theo mô hình TQM. Mục tiêu cụ thể là đánh giá thực trạng công tác quản lý chất lượng đào tạo (QLCLĐT) theo hướng tiếp cận TQM và đề xuất mô hình quản lý phù hợp nhằm nâng cao hiệu quả quản lý chất lượng chương trình liên kết quốc tế. Nghiên cứu được thực hiện trong phạm vi Khoa Quốc tế, Đại học Quốc gia Hà Nội, với dữ liệu thu thập từ sinh viên và cán bộ giảng viên tham gia chương trình đào tạo từ khóa 1 đến khóa 11, tổng số 168 sinh viên và 23 cán bộ giảng viên.

Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học cho việc áp dụng mô hình TQM trong quản lý chất lượng đào tạo liên kết quốc tế, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục đại học Việt Nam, đồng thời hỗ trợ Khoa Quốc tế xây dựng hệ thống quản lý chất lượng hiệu quả, đáp ứng yêu cầu hội nhập giáo dục quốc tế.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên khung lý thuyết quản lý chất lượng tổng thể (TQM) với các giá trị cốt lõi gồm: tập trung vào khách hàng, ra quyết định dựa trên thực tế, tập trung vào quy trình, cải tiến liên tục và cam kết của tất cả mọi người trong tổ chức. Mô hình TQM được phát triển từ các nguyên lý của Deming và Crosby, trong đó Deming nhấn mạnh chu trình PDCA (Plan-Do-Check-Act) và vai trò của lãnh đạo chất lượng, còn Crosby tập trung vào nguyên tắc "không lỗi" và chi phí chất lượng.

Ngoài ra, nghiên cứu sử dụng các tiêu chí đánh giá chất lượng đào tạo theo mô hình TQM của Sallis (2003), bao gồm 8 nhóm tiêu chí chính: Tiếp cận sinh viên, Dịch vụ dành cho sinh viên, Lãnh đạo/điều hành, Môi trường bên trong và nguồn lực, Hoạt động học tập và giảng dạy, Các vấn đề liên quan đến sinh viên, Các vấn đề liên quan đến đội ngũ cán bộ, Quan hệ đối ngoại và Các vấn đề về tổ chức. Các tiêu chí này được đối chiếu với 8 lĩnh vực quản lý chất lượng đào tạo theo Piper (1993) để đảm bảo tính toàn diện.

Bên cạnh đó, nghiên cứu áp dụng lý thuyết đánh giá cổ điển (Classical Test Theory - CTT) và lý thuyết ứng đáp câu hỏi (Item Response Theory - IRT) với mô hình Rasch để thẩm định độ tin cậy và giá trị của các tiêu chí đánh giá, giúp loại bỏ các tiêu chí không phù hợp và hoàn thiện công cụ đánh giá.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp kết hợp định tính và định lượng, với chiến lược nghiên cứu một tình huống cụ thể là chương trình đào tạo cử nhân ngành Kế toán, Phân tích và Kiểm toán liên kết giữa Khoa Quốc tế, ĐHQGHN và Đại học Kỹ thuật Quốc gia Tambov.

Nguồn dữ liệu bao gồm:

  • Dữ liệu sơ cấp: khảo sát bằng bảng hỏi với 168 sinh viên và 23 cán bộ giảng viên, phỏng vấn bán cấu trúc với các chuyên gia, nhà quản lý, giảng viên và sinh viên.
  • Dữ liệu thứ cấp: tài liệu chuyên khảo, quy định, hướng dẫn về kiểm định và đảm bảo chất lượng của Bộ Giáo dục & Đào tạo và ĐHQGHN, tài liệu quản lý đào tạo chương trình liên kết.

Phân tích dữ liệu định lượng sử dụng phần mềm SPSS, CONQUEST và Excel để xử lý thống kê mô tả, phân tích độ tin cậy, phân tích mô hình Rasch nhằm đánh giá các tiêu chí. Phân tích định tính dựa trên nội dung phỏng vấn để làm rõ các vấn đề, khó khăn và đề xuất giải pháp.

Timeline nghiên cứu kéo dài trong năm 2013, bao gồm các giai đoạn thiết kế công cụ, thu thập dữ liệu, phân tích và báo cáo kết quả.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Xác định tiêu chí phù hợp trong mô hình TQM để đánh giá QLCLĐT: Qua phân tích dữ liệu, 8 nhóm tiêu chí của Sallis (2003) được xác nhận có mức độ phù hợp cao với công tác quản lý chất lượng đào tạo chương trình liên kết. Trong đó, nhóm "Hoạt động học tập và giảng dạy" chiếm trọng số 20%, nhóm "Lãnh đạo/điều hành" và "Các vấn đề liên quan đến sinh viên" mỗi nhóm chiếm 15%, phản ánh tầm quan trọng của các yếu tố này trong quản lý chất lượng.

  2. Thực trạng chất lượng công tác quản lý đào tạo: Kết quả khảo sát cho thấy khoảng 75% sinh viên và 80% cán bộ giảng viên đánh giá công tác quản lý chất lượng đào tạo ở mức từ trung bình khá đến tốt. Tuy nhiên, vẫn còn khoảng 20% ý kiến phản ánh một số tiêu chí như "Dịch vụ dành cho sinh viên" và "Quan hệ đối ngoại" chưa được thực hiện hiệu quả, cần cải thiện.

  3. Độ tin cậy và giá trị của các tiêu chí đánh giá: Phân tích mô hình Rasch cho thấy 90% các tiêu chí đạt hệ số tin cậy cao (Cronbach’s Alpha > 0.8), chỉ số MNSQ trong khoảng chấp nhận được (0.7 - 1.3), chứng tỏ bảng hỏi có độ tin cậy và giá trị sử dụng tốt. Một số tiêu chí có độ khó cao hoặc độ phân biệt thấp được đề xuất loại bỏ hoặc điều chỉnh.

  4. Ý kiến của các bên liên quan về việc áp dụng mô hình TQM: Phỏng vấn bán cấu trúc cho thấy đa số chuyên gia, cán bộ giảng viên và sinh viên đồng thuận với việc áp dụng mô hình TQM trong đánh giá và quản lý chất lượng đào tạo. Tuy nhiên, họ cũng chỉ ra một số khó khăn như thiếu nguồn lực, chưa có hệ thống quản lý chất lượng đồng bộ và cần tăng cường đào tạo, nâng cao nhận thức về TQM.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy mô hình TQM với các tiêu chí đánh giá của Sallis (2003) phù hợp và có thể áp dụng hiệu quả trong đánh giá công tác quản lý chất lượng đào tạo chương trình liên kết quốc tế tại Khoa Quốc tế, ĐHQGHN. Việc tập trung vào khách hàng (sinh viên), cải tiến liên tục và quản lý theo quy trình được thể hiện rõ qua các tiêu chí có trọng số cao và mức độ hài lòng của các bên liên quan.

So sánh với các nghiên cứu quốc tế, kết quả tương đồng với các báo cáo về áp dụng TQM trong giáo dục đại học tại Mỹ, Anh và Australia, nơi TQM được xem là công cụ nâng cao chất lượng đào tạo và quản lý hiệu quả. Tuy nhiên, khác với các nước phát triển, việc triển khai TQM tại Việt Nam còn gặp nhiều thách thức về nguồn lực, nhận thức và hệ thống pháp lý.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phân bố mức độ hài lòng của sinh viên và cán bộ giảng viên theo từng nhóm tiêu chí, bảng phân tích độ tin cậy và giá trị các tiêu chí theo mô hình Rasch, giúp minh họa rõ nét các điểm mạnh và hạn chế trong công tác quản lý chất lượng hiện tại.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Xây dựng và triển khai hệ thống quản lý chất lượng đào tạo theo mô hình TQM: Cần thiết lập hệ thống quản lý đồng bộ, bao gồm quy trình, tiêu chuẩn và công cụ đánh giá dựa trên các tiêu chí TQM đã được thẩm định. Chủ thể thực hiện là Ban lãnh đạo Khoa Quốc tế, với mục tiêu nâng cao mức độ hài lòng của sinh viên và cán bộ giảng viên trong vòng 1-2 năm.

  2. Tăng cường đào tạo, nâng cao nhận thức về TQM cho cán bộ, giảng viên và sinh viên: Tổ chức các khóa đào tạo, hội thảo về quản lý chất lượng tổng thể nhằm tạo sự đồng thuận và cam kết thực hiện. Mục tiêu đạt 90% cán bộ, giảng viên và sinh viên hiểu và áp dụng được các nguyên tắc TQM trong công tác đào tạo trong vòng 12 tháng.

  3. Cải tiến liên tục các dịch vụ hỗ trợ sinh viên và quan hệ đối ngoại: Đầu tư nâng cấp cơ sở vật chất, cải thiện dịch vụ tư vấn, hỗ trợ học tập và phát triển quan hệ hợp tác quốc tế nhằm đáp ứng tốt hơn nhu cầu của sinh viên và đối tác. Thời gian thực hiện từ 1-3 năm, do phòng quản lý đào tạo và phòng quan hệ quốc tế chủ trì.

  4. Áp dụng công cụ đánh giá chất lượng dựa trên mô hình Rasch để thẩm định định kỳ: Sử dụng các công cụ đánh giá đã được kiểm định để đánh giá chất lượng đào tạo định kỳ, phát hiện sớm các điểm yếu và đề xuất giải pháp kịp thời. Chủ thể thực hiện là Viện Đảm bảo chất lượng giáo dục phối hợp với Khoa Quốc tế, thực hiện hàng năm.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban lãnh đạo các khoa, viện đào tạo liên kết quốc tế: Giúp xây dựng hệ thống quản lý chất lượng đào tạo hiệu quả, nâng cao uy tín và chất lượng chương trình liên kết.

  2. Cán bộ quản lý giáo dục và chuyên viên đảm bảo chất lượng: Cung cấp cơ sở lý thuyết và công cụ thực tiễn để đánh giá và cải tiến công tác quản lý chất lượng đào tạo.

  3. Giảng viên và nhân viên hỗ trợ đào tạo: Hiểu rõ vai trò và trách nhiệm trong hệ thống quản lý chất lượng, từ đó nâng cao hiệu quả giảng dạy và hỗ trợ sinh viên.

  4. Sinh viên và người học trong các chương trình liên kết quốc tế: Nắm bắt được các tiêu chí đánh giá chất lượng đào tạo, góp phần phản hồi và tham gia cải tiến chất lượng giáo dục.

Câu hỏi thường gặp

  1. Mô hình TQM là gì và tại sao lại phù hợp để đánh giá chất lượng đào tạo?
    TQM là mô hình quản lý chất lượng tổng thể tập trung vào khách hàng, cải tiến liên tục và quản lý theo quy trình. Nó phù hợp với giáo dục đại học vì giúp đảm bảo chất lượng đào tạo đáp ứng nhu cầu sinh viên và xã hội, đồng thời nâng cao hiệu quả quản lý.

  2. Các tiêu chí đánh giá chất lượng đào tạo theo TQM gồm những gì?
    Bao gồm các nhóm tiêu chí như tiếp cận sinh viên, dịch vụ hỗ trợ, lãnh đạo, môi trường và nguồn lực, hoạt động học tập, đội ngũ cán bộ, quan hệ đối ngoại và tổ chức. Mỗi nhóm có trọng số khác nhau phản ánh tầm quan trọng trong quản lý chất lượng.

  3. Phương pháp nghiên cứu hỗn hợp có ưu điểm gì trong nghiên cứu này?
    Phương pháp kết hợp định tính và định lượng giúp thu thập dữ liệu đa chiều, vừa có số liệu thống kê chính xác, vừa có phân tích sâu sắc về nguyên nhân và bối cảnh, từ đó đưa ra kết luận toàn diện và thực tiễn.

  4. Mô hình Rasch được sử dụng như thế nào trong đánh giá chất lượng?
    Mô hình Rasch giúp phân tích độ tin cậy, độ khó và giá trị của từng tiêu chí trong bảng hỏi, từ đó loại bỏ hoặc điều chỉnh các tiêu chí không phù hợp, đảm bảo công cụ đánh giá chính xác và khách quan.

  5. Làm thế nào để áp dụng kết quả nghiên cứu vào thực tiễn quản lý chất lượng đào tạo?
    Các cơ sở đào tạo cần xây dựng hệ thống quản lý chất lượng dựa trên các tiêu chí đã được thẩm định, tổ chức đào tạo nâng cao nhận thức, cải tiến dịch vụ và áp dụng công cụ đánh giá định kỳ để liên tục nâng cao chất lượng đào tạo.

Kết luận

  • Luận văn đã xác định và thẩm định được bộ tiêu chí đánh giá công tác quản lý chất lượng đào tạo chương trình liên kết quốc tế theo mô hình TQM, phù hợp với thực tiễn Khoa Quốc tế, ĐHQGHN.
  • Kết quả khảo sát và phân tích mô hình Rasch cho thấy chất lượng công tác quản lý đào tạo hiện đạt mức khá, nhưng vẫn còn một số tiêu chí cần cải thiện.
  • Việc áp dụng mô hình TQM trong quản lý chất lượng đào tạo được các bên liên quan đánh giá cao và có tiềm năng nâng cao hiệu quả quản lý.
  • Đề xuất xây dựng hệ thống quản lý chất lượng đồng bộ, tăng cường đào tạo, cải tiến dịch vụ và áp dụng công cụ đánh giá định kỳ nhằm nâng cao chất lượng đào tạo liên kết quốc tế.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai mô hình quản lý, đào tạo cán bộ, xây dựng quy trình và công cụ đánh giá chi tiết, đồng thời thực hiện đánh giá định kỳ để cải tiến liên tục.

Quý độc giả và các nhà quản lý giáo dục được khuyến khích áp dụng các kết quả và đề xuất của nghiên cứu nhằm nâng cao chất lượng đào tạo, góp phần phát triển giáo dục đại học Việt Nam hội nhập quốc tế.