Tổng quan nghiên cứu
Trong bối cảnh phát triển mạnh mẽ của công nghệ thông tin và truyền thông, việc tiếp nhận và sử dụng dịch vụ công trực tuyến ngày càng trở nên thiết yếu đối với người dân và doanh nghiệp. Tỉnh Bắc Kạn, với đặc thù là một tỉnh miền núi có nhiều khó khăn về hạ tầng và trình độ công nghệ, đang trong quá trình đẩy mạnh ứng dụng dịch vụ công trực tuyến nhằm nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước và phục vụ người dân tốt hơn. Giai đoạn 2017-2019, tỉnh Bắc Kạn đã triển khai nhiều chính sách và giải pháp nhằm nâng cao khả năng tiếp nhận và sử dụng dịch vụ công trực tuyến, tuy nhiên tỷ lệ hồ sơ phát sinh và giải quyết trực tuyến vẫn còn thấp, gây ra nhiều khó khăn và áp lực cho các cơ quan hành chính cũng như người dân.
Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng khả năng tiếp nhận và sử dụng dịch vụ công trực tuyến của người dân trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả triển khai dịch vụ công trực tuyến, góp phần thúc đẩy chuyển đổi số và cải cách hành chính tại địa phương. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào giai đoạn 2017-2019, khảo sát tại các cấp chính quyền từ tỉnh đến xã, với trọng tâm là người dân và doanh nghiệp sử dụng dịch vụ công trực tuyến. Ý nghĩa của nghiên cứu được thể hiện qua việc cung cấp số liệu cụ thể về mức độ hài lòng, tỷ lệ hồ sơ giải quyết trực tuyến, cũng như các yếu tố ảnh hưởng đến khả năng tiếp nhận dịch vụ công trực tuyến, từ đó hỗ trợ các nhà quản lý xây dựng chính sách phù hợp, nâng cao chỉ số cải cách hành chính và mức độ hài lòng của người dân.
Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu
Khung lý thuyết áp dụng
Nghiên cứu dựa trên hai khung lý thuyết chính: lý thuyết về dịch vụ công (Public Service Theory) và mô hình chấp nhận công nghệ (Technology Acceptance Model - TAM). Lý thuyết dịch vụ công giúp làm rõ khái niệm, vai trò và bản chất của dịch vụ công trực tuyến, nhấn mạnh tính minh bạch, hiệu quả và sự phục vụ người dân của các cơ quan nhà nước. Mô hình TAM tập trung vào các yếu tố ảnh hưởng đến việc người dân chấp nhận và sử dụng dịch vụ công trực tuyến, bao gồm nhận thức về tính hữu ích, tính dễ sử dụng, thái độ và ý định sử dụng.
Các khái niệm chính được sử dụng trong nghiên cứu gồm:
- Dịch vụ công trực tuyến: các dịch vụ hành chính được cung cấp qua môi trường mạng Internet, cho phép người dân và doanh nghiệp thực hiện thủ tục hành chính mà không cần đến trực tiếp cơ quan nhà nước.
- Khả năng tiếp nhận: mức độ người dân có thể truy cập, hiểu và sử dụng dịch vụ công trực tuyến.
- Mức độ hài lòng: sự đánh giá của người dân về chất lượng, hiệu quả và tiện ích của dịch vụ công trực tuyến.
- Hạ tầng công nghệ thông tin: hệ thống phần cứng, phần mềm, mạng lưới và các thiết bị hỗ trợ việc cung cấp và sử dụng dịch vụ công trực tuyến.
Phương pháp nghiên cứu
Nguồn dữ liệu chính được thu thập từ khảo sát thực tế tại tỉnh Bắc Kạn trong giai đoạn 2017-2019, bao gồm số liệu về tỷ lệ hồ sơ phát sinh và giải quyết trực tuyến, đánh giá của người dân về chất lượng dịch vụ, cũng như các báo cáo, văn bản pháp luật liên quan đến dịch vụ công trực tuyến. Cỡ mẫu khảo sát khoảng 500 người dân và 50 doanh nghiệp được chọn theo phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện cho các nhóm đối tượng khác nhau.
Phương pháp phân tích dữ liệu bao gồm phân tích thống kê mô tả, phân tích tương quan và hồi quy đa biến để xác định các yếu tố ảnh hưởng đến khả năng tiếp nhận và sử dụng dịch vụ công trực tuyến. Quá trình nghiên cứu được thực hiện trong vòng 12 tháng, từ tháng 1/2019 đến tháng 12/2019, với các bước chuẩn bị, thu thập dữ liệu, xử lý và phân tích kết quả, cuối cùng là đề xuất giải pháp.
Kết quả nghiên cứu và thảo luận
Những phát hiện chính
Tỷ lệ hồ sơ phát sinh và giải quyết trực tuyến còn thấp: Trong giai đoạn 2017-2019, tỷ lệ hồ sơ phát sinh dịch vụ công trực tuyến tại tỉnh Bắc Kạn chỉ đạt khoảng 51% so với yêu cầu, trong đó tỷ lệ hồ sơ được giải quyết trực tuyến mức độ 3 là 33,2%, mức độ 4 là 28,9%. Tỷ lệ này thấp hơn nhiều so với mục tiêu đề ra (trên 60%), cho thấy sự hạn chế trong việc tiếp nhận và sử dụng dịch vụ công trực tuyến.
Mức độ hài lòng của người dân về dịch vụ công trực tuyến: Khoảng 65% người dân đánh giá mức độ hài lòng ở mức trung bình trở lên, tuy nhiên vẫn còn gần 35% chưa hài lòng do gặp khó khăn trong thao tác, thiếu thông tin hướng dẫn và hạ tầng công nghệ chưa đồng bộ.
Yếu tố ảnh hưởng đến khả năng tiếp nhận dịch vụ công trực tuyến: Phân tích hồi quy cho thấy các yếu tố như hạ tầng công nghệ thông tin (đạt 75% mức độ sẵn sàng), trình độ tin học của người dân (khoảng 60% người dân có kỹ năng cơ bản), và sự hỗ trợ từ cán bộ hành chính (được đánh giá 70% tích cực) có ảnh hưởng đáng kể đến khả năng tiếp nhận và sử dụng dịch vụ công trực tuyến.
Hạ tầng kỹ thuật và phần mềm còn nhiều hạn chế: Hệ thống mạng LAN nội bộ tại các cơ quan chưa đảm bảo yêu cầu kỹ thuật, máy tính và thiết bị đầu cuối còn thiếu và lỗi thời, phần mềm một cửa điện tử chưa được cập nhật đầy đủ, gây khó khăn trong việc xử lý hồ sơ và truyền tải dữ liệu.
Thảo luận kết quả
Nguyên nhân chính dẫn đến tỷ lệ hồ sơ phát sinh và giải quyết trực tuyến thấp là do hạ tầng công nghệ thông tin chưa hoàn thiện, đặc biệt là tại cấp xã và huyện, nơi mà thiết bị và mạng lưới Internet còn yếu kém. Ngoài ra, trình độ tin học của người dân và doanh nghiệp còn hạn chế, chưa quen với việc sử dụng dịch vụ công trực tuyến, dẫn đến việc phải đến trực tiếp cơ quan hành chính để giải quyết thủ tục. So sánh với một số tỉnh thành khác trong nước, Bắc Kạn còn tụt hậu về mặt hạ tầng và nhận thức công nghệ, điều này ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả cải cách hành chính và sự hài lòng của người dân.
Việc xây dựng hệ thống một cửa điện tử đồng bộ, hiện đại và thân thiện với người dùng là yếu tố then chốt để nâng cao khả năng tiếp nhận dịch vụ công trực tuyến. Bên cạnh đó, cần có các chương trình đào tạo, tuyên truyền nâng cao nhận thức và kỹ năng sử dụng dịch vụ công trực tuyến cho người dân, đặc biệt là các nhóm dân cư vùng sâu vùng xa. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tỷ lệ hồ sơ phát sinh và giải quyết trực tuyến theo từng năm, bảng đánh giá mức độ hài lòng của người dân và biểu đồ phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến khả năng tiếp nhận dịch vụ.
Đề xuất và khuyến nghị
Nâng cấp hạ tầng công nghệ thông tin: Đầu tư trang thiết bị máy tính, mạng LAN, hệ thống máy chủ và đường truyền Internet tại các cơ quan hành chính cấp xã, huyện trong vòng 2 năm tới nhằm đảm bảo hệ thống dịch vụ công trực tuyến hoạt động ổn định và liên tục. Chủ thể thực hiện là Sở Thông tin và Truyền thông phối hợp với UBND các cấp.
Phát triển và hoàn thiện phần mềm một cửa điện tử: Cập nhật, nâng cấp phần mềm để đáp ứng đầy đủ các thủ tục hành chính, tích hợp các tính năng hỗ trợ người dùng và bảo mật thông tin trong vòng 1 năm. Chủ thể thực hiện là Trung tâm Công nghệ thông tin tỉnh và các đơn vị liên quan.
Tổ chức đào tạo, tuyên truyền nâng cao nhận thức: Triển khai các khóa đào tạo kỹ năng sử dụng dịch vụ công trực tuyến cho người dân và doanh nghiệp, đặc biệt tại các vùng nông thôn, vùng sâu vùng xa, với mục tiêu tăng tỷ lệ người sử dụng dịch vụ trực tuyến lên trên 70% trong 3 năm tới. Chủ thể thực hiện là Sở Giáo dục và Đào tạo phối hợp với các tổ chức xã hội.
Xây dựng quy trình hỗ trợ và giải quyết hồ sơ trực tuyến: Thiết lập đội ngũ cán bộ hỗ trợ kỹ thuật và tư vấn trực tuyến, đồng thời hoàn thiện quy trình xử lý hồ sơ nhằm rút ngắn thời gian giải quyết và nâng cao tỷ lệ hồ sơ được xử lý trực tuyến lên trên 50% trong 2 năm. Chủ thể thực hiện là UBND các cấp và các phòng ban chuyên môn.
Đối tượng nên tham khảo luận văn
Cán bộ quản lý nhà nước các cấp: Giúp hiểu rõ thực trạng và các yếu tố ảnh hưởng đến việc triển khai dịch vụ công trực tuyến, từ đó xây dựng chính sách và kế hoạch phù hợp.
Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý công, công nghệ thông tin: Cung cấp cơ sở lý thuyết và dữ liệu thực tiễn để phát triển các nghiên cứu tiếp theo về dịch vụ công điện tử và chuyển đổi số.
Doanh nghiệp và tổ chức xã hội: Hiểu rõ quyền lợi và cách thức sử dụng dịch vụ công trực tuyến, đồng thời tham gia góp ý cải tiến dịch vụ.
Người dân trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn: Nắm bắt thông tin về dịch vụ công trực tuyến, nâng cao kỹ năng sử dụng và tham gia phản hồi nhằm cải thiện chất lượng dịch vụ.
Câu hỏi thường gặp
Dịch vụ công trực tuyến là gì?
Dịch vụ công trực tuyến là các dịch vụ hành chính được cung cấp qua mạng Internet, cho phép người dân và doanh nghiệp thực hiện thủ tục hành chính mà không cần đến trực tiếp cơ quan nhà nước, giúp tiết kiệm thời gian và chi phí.Tại sao tỷ lệ hồ sơ giải quyết trực tuyến ở Bắc Kạn còn thấp?
Nguyên nhân chính là do hạ tầng công nghệ thông tin chưa hoàn thiện, trình độ tin học của người dân còn hạn chế, và phần mềm một cửa điện tử chưa được cập nhật đầy đủ, gây khó khăn trong việc tiếp nhận và xử lý hồ sơ.Làm thế nào để nâng cao khả năng tiếp nhận dịch vụ công trực tuyến?
Cần nâng cấp hạ tầng công nghệ, hoàn thiện phần mềm, tổ chức đào tạo kỹ năng sử dụng dịch vụ cho người dân, đồng thời xây dựng quy trình hỗ trợ và xử lý hồ sơ hiệu quả.Ai là người chịu trách nhiệm triển khai dịch vụ công trực tuyến tại địa phương?
Chủ yếu là các cơ quan nhà nước cấp tỉnh, huyện, xã, phối hợp với Sở Thông tin và Truyền thông, Trung tâm Công nghệ thông tin và các đơn vị liên quan.Người dân có thể phản hồi về chất lượng dịch vụ công trực tuyến như thế nào?
Người dân có thể phản hồi qua các kênh trực tuyến như website, cổng dịch vụ công, hoặc trực tiếp tại các bộ phận một cửa của cơ quan hành chính để góp ý và đề xuất cải tiến dịch vụ.
Kết luận
- Đánh giá thực trạng cho thấy khả năng tiếp nhận và sử dụng dịch vụ công trực tuyến của người dân tỉnh Bắc Kạn còn nhiều hạn chế với tỷ lệ hồ sơ giải quyết trực tuyến thấp.
- Các yếu tố ảnh hưởng chính gồm hạ tầng công nghệ, trình độ tin học của người dân và sự hỗ trợ từ cán bộ hành chính.
- Nghiên cứu đề xuất các giải pháp nâng cấp hạ tầng, hoàn thiện phần mềm, đào tạo kỹ năng và xây dựng quy trình hỗ trợ nhằm nâng cao hiệu quả dịch vụ công trực tuyến.
- Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc thúc đẩy chuyển đổi số và cải cách hành chính tại tỉnh Bắc Kạn trong giai đoạn 2020-2025.
- Khuyến nghị các cơ quan quản lý nhà nước và các bên liên quan phối hợp triển khai các giải pháp đề xuất để đạt được mục tiêu nâng cao chất lượng dịch vụ công trực tuyến, góp phần phát triển kinh tế - xã hội bền vững.
Hành động tiếp theo là tổ chức các hội thảo, tập huấn và triển khai thí điểm các giải pháp trong năm 2021 nhằm đánh giá hiệu quả và điều chỉnh phù hợp. Đề nghị các nhà quản lý, cán bộ nghiên cứu và người dân tích cực tham gia đóng góp ý kiến để hoàn thiện dịch vụ công trực tuyến tại địa phương.