Luận Án Tiến Sĩ: Cơ Chế Quản Lý Chi Ngân Sách Nhà Nước Cho Hoạt Động Khoa Học Và Công Nghệ Ở Việt Nam

• Người hướng dẫn: PGS. TS. Đinh Văn Nhã
• Trường học: Học viện Tài chính
• Chuyên ngành: Tài chính công
• Đề tài: Cơ chế quản lý chi ngân sách nhà nước cho hoạt động khoa học và công nghệ ở Việt Nam
• Loại tài liệu: luận án
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CAM ĐOAN
• LỜI CẢM ƠN
• MỤC LỤC
• LỜI CAM ĐOAN
• MỞ ĐẦU
• Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu
• Mục đích nghiên cứu của luận án
• Nhiệm vụ nghiên cứu của luận án
• Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của luận án
• Phương pháp nghiên cứu của luận án
• Những đóng góp mới và ý nghĩa thực tiễn của luận án
• Kết cấu luận án
• Tổng quan về tình hình nghiên cứu liên quan đến luận án
• Các nghiên cứu nước ngoài 8
• Các nghiên cứu trong nước 13
• Những kết quả đã đạt được và khoảng trống trong nghiên cứu về cơ chế quản lý chi NSNN cho hoạt động KH&CN 28
• 1. CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ KHOA HỌC, CÔNG NGHỆ VÀ CƠ CHẾ QUẢN LÝ CHI NSNN CHO HOẠT ĐỘNG KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ
• 1.1. Khoa học, công nghệ và hoạt động khoa học và công nghệ
• 1.1.1. Khái niệm khoa học, công nghệ và hoạt động KH&CN 31
• 1.1.2. Hoạt động KH&CN 33
• 1.1.3. Đặc điểm hoạt động KH&CN 35
• 1.1.4. Vai trò của KH&CN trong nền kinh tế 38
• 1.2. Chi NSNN cho hoạt động KH&CN
• 1.2.1. NSNN và chi NSNN cho hoạt động KH&CN 39
• 1.2.2. Nội dung chi NSNN cho hoạt động KH&CN 40
• 1.2.3. Chi đầu tư phát triển KH&CN 40
• 1.2.4. Chi thường xuyên cho KH&CN 41
• 1.2.5. Đặc điểm chi NSNN cho hoạt động KH&CN 42
• 1.2.6. Vai trò chi NSNN cho hoạt động KH&CN 43
• 1.3. Cơ chế quản lý chi NSNN cho hoạt động KH&CN
• 1.3.1. Cơ chế quản lý tài chính và cơ chế quản lý chi NSNN cho hoạt động KH&CN 44
• 1.3.2. Khái niệm về cơ chế quản lý tài chính 44
• 1.3.3. Cơ chế quản lý chi NSNN cho hoạt động KH&CN 46
• 1.3.4. Đặc điểm cơ chế quản lý chi NSNN cho hoạt động KH&CN 48
• 1.3.5. Nội dung cơ chế quản lý chi NSNN cho hoạt động KH&CN 54
• 1.3.6. Cơ chế quản lý chi NSNN cho hoạt động KH&CN theo chu trình ngân sách 54
• 1.3.7. Cơ chế quản lý chi NSNN cho hoạt động KH&CN phân theo phương thức chi 57
• 1.3.8. Cơ chế Quản lý chi NSNN cho hoạt động KH&CN theo mô hình Quỹ 60
• 1.3.9. Cơ chế kiểm tra giám sát tài chính trong hoạt động KH&CN 61
• 1.3.10. Nguyên tắc quản lý chi NSNN cho hoạt động KH&CN 63
• 1.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến chi NSNN cho hoạt động KH&CN
• 1.4.1. Các yếu tố khách quan 65
• 1.4.2. Các yếu tố chủ quan 67
• 1.5. Kinh nghiệm quốc tế về cơ chế quản lý chi NSNN cho hoạt động KH&CN
• 1.5.1. Cơ chế quản lý chi NSNN cho các tổ chức nghiên cứu công lập ở các nước OECD 69
• 1.5.2. Cơ chế tài chính cho các tổ chức nghiên cứu công lập ở Hàn Quốc 74
• 1.5.3. Cơ chế tài chính cho các tổ chức nghiên cứu công lập ở Trung Quốc 76
• 1.5.4. Bài học rút ra cho Việt Nam từ kinh nghiệm xây dựng cơ chế quản lý chi NSNN cho hoạt động KH&CN ở một số nước 78
• 1.6. Tiểu kết Chương 1
• 2. CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG CƠ CHẾ QUẢN LÝ CHI NSNN CHO HOẠT ĐỘNG KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ Ở VIỆT NAM
• 2.1. Hoạt động KH&CN và chi NSNN cho hoạt động KH&CN ở Việt Nam
• 2.1.1. Tổ chức và phân cấp hoạt động KH&CN ở Việt Nam 80
• 2.1.2. Tổ chức KH&CN 80
• 2.1.3. Phân cấp thực hiện nhiệm vụ KH&CN 80
• 2.1.4. Kết quả hoạt động KH&CN ở Việt Nam 82
• 2.1.5. Chi NSNN cho hoạt động KH&CN ở Việt Nam thời gian qua 85
• 2.1.6. Nhận xét chung về chi NSNN cho hoạt động KH&CN thời gian qua 88
• 2.2. Cơ chế quản lý chi NSNN cho hoạt động KH&CN ở Việt Nam
• 2.2.1. Cơ sở pháp lý về cơ chế quản lý chi NSNN cho hoạt động KH&CN 89
• 2.2.2. Thực trạng cơ chế quản lý chung về chi NSNN cho hoạt động KH&CN 91
• 2.2.3. Cơ chế lập và giao dự toán chi 91
• 2.2.4. Cơ chế thực hiện nhiệm vụ KH&CN và thanh toán kinh phí cho các tổ chức, cá nhân
• 2.2.5. Cơ chế quyết toán kinh phí nhiệm vụ KH&CN 94
• 2.2.6. Cơ chế quản lý chi NSNN cho nhiệm vụ KH&CN các cấp 95
• 2.2.7. Cơ chế quản lý chi NSNN cho nhiệm vụ KH&CN (cấp) đặc biệt 95
• 2.2.8. Cơ chế quản lý chi NSNN đối với nhiệm vụ KH&CN cấp quốc gia 96
• 2.2.9. Cơ chế quản lý chi NSNN đối với nhiệm vụ KH&CN cấp bộ và cấp tỉnh 106
• 2.2.10. Cơ chế quản lý chi NSNN đối với nhiệm vụ KH&CN cấp cơ sở 107
• 2.2.11. Cơ chế quản lý chi NSNN cho hoạt động KH&CN theo phương thức khoán chi 108
• 2.2.12. Phương thức khoán chi thực hiện nhiệm vụ KH&CN 108
• 2.2.13. Xây dựng, thẩm định, phê duyệt dự toán kinh phí thực hiện nhiệm vụ 110
• 2.2.14. Thanh toán và quyết toán kinh phí khoán chi thực hiện nhiệm vụ KH&CN 111
• 2.2.15. Cơ chế Quỹ trong quản lý chi NSNN cho hoạt động KH&CN 113
• 2.2.16. Tổng quan về các Quỹ KH&CN ở Việt Nam 113
• 2.2.17. Cơ chế quản lý chi NSNN cho các Quỹ KH&CN quốc gia 114
• 2.2.18. Cơ chế quản lý chi NSNN cho các Quỹ phát triển KH&CN cấp Bộ, cấp tỉnh 123
• 2.2.19. Thực trạng công tác thanh tra, kiểm tra, giám sát chi NSNN cho hoạt động KH&CN 124
• 2.2.20. Nội dung kiểm tra, giám sát 125
• 2.2.21. Về công tác thanh tra 125
• 2.2.22. Hoạt động giám sát 127
• 2.3. Đánh giá thực trạng cơ chế quản lý chi NSNN cho hoạt động KH&CN
• 2.3.1. Những kết quả đạt được 128
• 2.3.2. Cơ chế lập dự toán nhiệm vụ KH&CN được đổi mới, đáp ứng yêu cầu phát triển KH&CN 128
• 2.3.3. Cơ chế linh hoạt trong việc phân bổ dự toán cho các nhiệm vụ cấp nhà nước
• 2.3.4. Tăng cường cơ chế khoán sử dụng kinh phí và giảm các thủ tục kiểm soát chi qua Kho bạc nhà nước 130
• 2.3.5. Cơ chế tự động chuyển nguồn đối với số dư dự toán, số dư tạm ứng kinh phí thực hiện các nhiệm vụ KH&CN 131
• 2.3.6. Cơ chế thông thoáng trong tạm ứng và thanh toán tạm ứng kinh phí 131
• 2.3.7. Linh hoạt trong cơ chế quyết toán kinh phí thực hiện đề tài 132
• 2.3.8. Một số hạn chế của cơ chế quản lý chi NSNN cho hoạt động KH&CN 132
• 2.3.9. Hạn chế về nguồn lực 132
• 2.3.10. Hạn chế về cơ chế quản lý chi NSNN cho hoạt động KH&CN 134
• 2.3.11. Hiệu quả sử dụng các nguồn lực tài chính cho hoạt động KH&CN còn thấp 137
• 2.3.12. Hạn chế của công tác thanh tra, kiểm tra 138
• 2.3.13. Những hạn chế của cơ chế Quỹ 139
• 2.3.14. Nguyên nhân của những hạn chế 142
• 2.4. Tiểu kết chương 2
• 3. CHƯƠNG 3: GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN CƠ CHẾ QUẢN LÝ CHI NSNN CHO HOẠT ĐỘNG KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ Ở VIỆT NAM
• 3.1. Quan điểm hoàn thiện cơ chế quản lý chi NSNN cho hoạt động KH&CN
• 3.1.1. Chủ trương của Đảng, Nhà nước về phát triển hoạt động KH&CN 145
• 3.1.2. Các quan điểm hoàn thiện cơ chế quản lý chi NSNN cho hoạt động KH&CN 147
• 3.2. Mục tiêu hoàn thiện cơ chế quản lý chi NSNN cho hoạt động KH&CN
• 3.2.1. Mục tiêu, nhiệm vụ phát triển hoạt động KH&CN đến năm 2030 149
• 3.2.2. Mục tiêu hoàn thiện cơ chế quản lý chi NSNN cho hoạt động KH&CN
• 3.3. Giải pháp hoàn thiện cơ chế quản lý chi NSNN cho hoạt động KH&CN
• 3.3.1. Nhận thức rõ chủ trương của Đảng và Nhà để có sự quan tâm đầu tư và hoàn thiện cơ chế quản lý tài chính, NSNN cho KH&CN 155
• 3.3.2. Đa dạng hóa các nguồn tài chính đầu tư cho hoạt động KH&CN
• 3.3.3. Thực hiện cam kết chi, đảm bảo khả năng cân đối NSNN đáp ứng yêu cầu của nhiệm vụ KH&CN đã được phê duyệt, tăng cường hiệu quả quản lý chi NSNN cho hoạt động KH&CN 156
• 3.3.4. Tách bạch giữa chi NSNN cho hoạt động quản lý và chi NSNN cho thực hiện nhiệm vụ KH&CN
• 3.3.5. Hoàn thiện hệ thống pháp luật, khắc phục sự chồng chéo trong quản lý KH&CN 159
• 3.3.6. Hoàn thiện quy trình quản lý chi NSNN cho hoạt động KH&CN 162
• 3.3.7. Hoàn thiện cơ chế lập dự toán, phân bổ dự toán NSNN thực hiện nhiệm vụ KH&CN
• 3.3.8. Hoàn thiện cơ chế giải ngân và quản lý chi NSNN thực hiện nhiệm vụ KH&CN 166
• 3.3.9. Hoàn thiện cơ chế quyết toán, cơ chế thanh tra, kiểm tra và thực hiện cơ chế hậu kiểm đối với kinh phí NSNN thực hiện các nhiệm vụ KH&CN 168
• 3.3.10. Hoàn thiện cơ chế Quỹ trong quản lý chi NSNN cho hoạt động KH&CN 170
• 3.3.11. Làm rõ các quy định về Quỹ trong Luật NSNN và các Luật trong lĩnh vực KH&CN
• 3.3.12. Hoàn thiện cơ chế quản lý chi NSNN đối với các Quỹ KH&CN 173
• 3.3.13. Bổ sung loại hình Quỹ KH&CN của các tổ chức KH&CN 177
• 3.3.14. Một số kiến nghị 178
• 3.4. Tiểu kết chương 3
• KẾT LUẬN CHUNG 181
• DANH MỤC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC CỦA TÁC GIẢ ĐÃ CÔNG BỐ 183
• TÀI LIỆU THAM KHẢO 193
• Phụ lục 1: CHI NSNN CHO HOẠT ĐỘNG KH&CN Ở VIỆT NAM QUA CÁC GIAI ĐOẠN 193
• Phụ lục 2: CƠ CHẾ QUẢN LÝ ĐỐI VỚI NHIỆM VỤ KH&CN CẤP QUỐC GIA QUA CÁC THỜI KỲ 198
• DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CÁC CHỮ VIẾT TẮT
• DANH MỤC CÁC BẢNG TRONG LUẬN ÁN
• DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ TRONG LUẬN ÁN
• DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ, ĐỒ THỊ TRONG LUẬN ÁN
• MỞ ĐẦU
• Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu

I. Cơ sở lý luận về quản lý chi ngân sách nhà nước cho khoa học và công nghệ

Phần này trình bày các khái niệm cơ bản về quản lý chi ngân sách, ngân sách nhà nước, và khoa học và công nghệ. Nó nhấn mạnh vai trò của chi ngân sách nhà nước trong việc thúc đẩy hoạt động khoa học và công nghệ tại Việt Nam. Các yếu tố ảnh hưởng đến cơ chế quản lý chi ngân sách cũng được phân tích, bao gồm cả yếu tố khách quan và chủ quan. Phần này cũng đề cập đến các nguyên tắc quản lý và các mô hình quản lý chi ngân sách hiệu quả.

1.1. Khái niệm và vai trò của khoa học và công nghệ

Khoa học và công nghệ được định nghĩa là các hoạt động nghiên cứu, phát triển và ứng dụng nhằm tạo ra tri thức mới và cải tiến công nghệ. Khoa học và công nghệ đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, nâng cao năng suất lao động và cải thiện chất lượng cuộc sống. Tại Việt Nam, khoa học và công nghệ được coi là một trong những động lực chính để phát triển bền vững.

1.2. Cơ chế quản lý chi ngân sách nhà nước

Cơ chế quản lý chi ngân sách nhà nước bao gồm các quy trình lập dự toán, phân bổ, thực hiện, quyết toán và kiểm tra giám sát. Cơ chế này đảm bảo rằng các nguồn lực tài chính được sử dụng hiệu quả và minh bạch. Đối với khoa học và công nghệ, cơ chế quản lý chi ngân sách cần được thiết kế linh hoạt để đáp ứng các đặc thù của hoạt động nghiên cứu và phát triển.

II. Thực trạng cơ chế quản lý chi ngân sách nhà nước cho khoa học và công nghệ tại Việt Nam

Phần này phân tích thực trạng quản lý chi ngân sách nhà nước cho khoa học và công nghệ tại Việt Nam. Các số liệu về chi ngân sách nhà nước cho khoa học và công nghệ từ năm 2016 đến 2022 được trình bày, cho thấy sự gia tăng đáng kể trong đầu tư. Tuy nhiên, vẫn còn nhiều hạn chế trong việc phân bổ và sử dụng ngân sách, đặc biệt là ở cấp địa phương. Các cơ chế quản lý hiện tại cũng được đánh giá là chưa đủ linh hoạt để đáp ứng nhu cầu của các hoạt động nghiên cứu và phát triển.

2.1. Tổ chức và phân cấp hoạt động khoa học và công nghệ

Hệ thống tổ chức và phân cấp hoạt động khoa học và công nghệ tại Việt Nam được phân tích, bao gồm các cấp quốc gia, bộ, tỉnh và cơ sở. Các cơ chế quản lý hiện tại được đánh giá là chưa đủ linh hoạt để đáp ứng nhu cầu của các hoạt động nghiên cứu và phát triển.

2.2. Cơ chế quản lý chi ngân sách nhà nước cho khoa học và công nghệ

Các cơ chế quản lý chi ngân sách nhà nước cho khoa học và công nghệ được phân tích, bao gồm cơ chế lập dự toán, phân bổ, thực hiện, quyết toán và kiểm tra giám sát. Các hạn chế trong việc phân bổ và sử dụng ngân sách được chỉ ra, đặc biệt là ở cấp địa phương.

III. Giải pháp hoàn thiện cơ chế quản lý chi ngân sách nhà nước cho khoa học và công nghệ

Phần này đề xuất các giải pháp nhằm hoàn thiện cơ chế quản lý chi ngân sách nhà nước cho khoa học và công nghệ tại Việt Nam. Các giải pháp bao gồm việc đa dạng hóa nguồn tài chính, tăng cường hiệu quả quản lý chi ngân sách, và hoàn thiện hệ thống pháp luật. Các giải pháp này nhằm đảm bảo rằng các nguồn lực tài chính được sử dụng hiệu quả và minh bạch, đồng thời thúc đẩy sự phát triển của khoa học và công nghệ.

3.1. Đa dạng hóa nguồn tài chính

Giải pháp đa dạng hóa nguồn tài chính được đề xuất, bao gồm việc thu hút đầu tư từ khu vực tư nhân và các nguồn tài trợ quốc tế. Điều này giúp giảm bớt áp lực lên ngân sách nhà nước và tăng cường nguồn lực cho khoa học và công nghệ.

3.2. Tăng cường hiệu quả quản lý chi ngân sách

Các giải pháp tăng cường hiệu quả quản lý chi ngân sách được đề xuất, bao gồm việc cải thiện quy trình lập dự toán, phân bổ, thực hiện, quyết toán và kiểm tra giám sát. Các giải pháp này nhằm đảm bảo rằng các nguồn lực tài chính được sử dụng hiệu quả và minh bạch.