Tổng quan nghiên cứu

Chính sách tài khóa là công cụ quan trọng trong quản lý kinh tế vĩ mô, giúp huy động, phân phối và sử dụng hiệu quả các nguồn lực tài chính nhằm đạt các mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội. Tỉnh An Giang, với vị trí địa lý đặc thù và nền kinh tế chủ yếu dựa vào nông nghiệp, đang đối mặt với thách thức cân đối ngân sách địa phương trong bối cảnh tăng trưởng kinh tế chưa bền vững. Giai đoạn 2016-2020, tốc độ tăng trưởng GRDP của tỉnh đạt khoảng 5,25%, thấp hơn kế hoạch đề ra 7%, trong khi tỷ lệ thu ngân sách địa phương tự cân đối chỉ khoảng 44%, phần lớn phụ thuộc vào nguồn bổ sung từ ngân sách trung ương. Mục tiêu nghiên cứu nhằm làm rõ thực trạng thực hiện chính sách tài khóa và cân đối ngân sách địa phương tỉnh An Giang, phân tích nguyên nhân tồn tại và đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả, hướng tới tự cân đối ngân sách bền vững trong giai đoạn 2021-2025. Nghiên cứu có phạm vi tập trung vào các chính sách thuế, chi tiêu ngân sách và cân đối ngân sách trên địa bàn tỉnh trong giai đoạn 2016-2020, đồng thời đề xuất định hướng cho các năm tiếp theo. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện ở việc cung cấp cơ sở khoa học cho việc hoàn thiện chính sách tài khóa phù hợp với điều kiện đặc thù của An Giang, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết kinh tế vĩ mô về chính sách tài khóa, trong đó nhấn mạnh vai trò của chính sách tài khóa trong điều tiết tổng cầu, ổn định kinh tế vĩ mô và phân phối lại thu nhập xã hội. Lý thuyết Keynesian được vận dụng để giải thích tác động của chính sách thuế và chi tiêu công đến tăng trưởng kinh tế và việc làm. Ngoài ra, khái niệm cân đối ngân sách nhà nước được phân tích theo Luật Ngân sách Nhà nước năm 2015, nhấn mạnh nguyên tắc cân đối thu chi, vai trò của ngân sách trong ổn định kinh tế và công bằng xã hội. Mô hình nghiên cứu tập trung vào ba khái niệm chính: chính sách thuế (thuế trực thu và thuế gián thu), chính sách chi tiêu công (chi thường xuyên và chi đầu tư phát triển), và cân đối ngân sách địa phương (tỷ lệ thu so với chi, bội chi/bội thu). Các lý thuyết về quản lý chính sách công cũng được áp dụng để đánh giá quá trình thực hiện, phối hợp và điều chỉnh chính sách tài khóa tại địa phương.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp luận duy vật biện chứng và duy vật lịch sử để phân tích thực trạng và đề xuất giải pháp. Dữ liệu chính được thu thập từ các báo cáo tài chính, nghị quyết của Hội đồng nhân dân tỉnh An Giang, số liệu thống kê GRDP, thu chi ngân sách địa phương giai đoạn 2016-2020. Cỡ mẫu nghiên cứu bao gồm toàn bộ các số liệu thu chi ngân sách và các chính sách tài khóa được triển khai trên địa bàn tỉnh trong giai đoạn này. Phương pháp chọn mẫu là phương pháp tổng hợp và phân tích toàn bộ dữ liệu thứ cấp có sẵn, kết hợp khảo sát ý kiến các cơ quan quản lý nhà nước và doanh nghiệp địa phương. Phân tích dữ liệu sử dụng các công cụ thống kê mô tả, so sánh tỷ lệ phần trăm, phân tích đối chứng giữa các năm và so sánh với các tỉnh lân cận. Quá trình nghiên cứu được thực hiện trong khoảng thời gian từ năm 2020 đến 2021, bao gồm thu thập dữ liệu, phân tích thực trạng, đánh giá nguyên nhân và đề xuất giải pháp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tăng trưởng kinh tế chưa đạt kế hoạch: Tốc độ tăng trưởng GRDP giai đoạn 2016-2020 đạt 5,26%, thấp hơn mục tiêu 7% đề ra. Năm 2019 đạt 7,02% nhưng năm 2020 giảm còn 5,45% do ảnh hưởng dịch Covid-19. Quy mô GRDP năm 2020 đạt 89.362 tỷ đồng, đứng thứ 5 trong 13 tỉnh Đồng bằng sông Cửu Long.

  2. Thu ngân sách địa phương tăng nhưng chưa bền vững: Thu ngân sách địa phương giai đoạn 2016-2020 tăng bình quân 9,85%/năm, đạt và vượt dự toán hàng năm, nhưng tổng thu NSNN chỉ đạt 97,9% kế hoạch 5 năm. Tỷ lệ tự cân đối ngân sách địa phương chỉ khoảng 44%, phần lớn ngân sách phụ thuộc vào nguồn bổ sung từ ngân sách trung ương (trên 50%).

  3. Cơ cấu chi ngân sách chưa hợp lý: Chi thường xuyên chiếm khoảng 75% tổng chi ngân sách địa phương, trong đó chi cho giáo dục đào tạo chiếm 29,5%, chi bộ máy hành chính 13,8%. Chi đầu tư phát triển chỉ chiếm 24,7%, chưa đủ làm đòn bẩy thúc đẩy phát triển kinh tế xã hội.

  4. Chính sách thuế và chi tiêu có hiệu quả nhưng còn hạn chế: Tỉnh đã ban hành nhiều chính sách thuế ưu đãi, hỗ trợ đầu tư vào nông nghiệp, du lịch và kinh tế biên mậu. Tuy nhiên, các chính sách này chưa khai thác hết tiềm năng, chưa thu hút được nhiều doanh nghiệp đầu tư, đặc biệt trong lĩnh vực du lịch và kinh tế biên mậu.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của việc tăng trưởng kinh tế chưa đạt kế hoạch là do sự phụ thuộc lớn vào nông nghiệp với hiệu quả thấp, thiếu các ngành phụ trợ và chế biến nâng cao giá trị gia tăng. Dịch Covid-19 và thiên tai cũng ảnh hưởng tiêu cực đến hoạt động kinh tế và thu ngân sách. Cơ cấu chi ngân sách chưa hợp lý làm giảm hiệu quả đầu tư phát triển, ảnh hưởng đến khả năng tạo đà tăng trưởng bền vững. So sánh với các tỉnh lân cận như Đồng Tháp và Hậu Giang, An Giang có tỷ lệ tự cân đối ngân sách thấp hơn (Đồng Tháp khoảng 50%, Hậu Giang khoảng 43%), cho thấy tiềm năng cải thiện còn lớn. Việc thực hiện chính sách thuế và chi tiêu công đã có những bước tiến tích cực, tuy nhiên còn tồn tại hạn chế về công tác phối hợp, kiểm tra, đánh giá và điều chỉnh chính sách chưa kịp thời, dẫn đến hiệu quả chưa cao. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tăng trưởng GRDP theo năm, biểu đồ cơ cấu chi ngân sách và bảng so sánh tỷ lệ tự cân đối ngân sách giữa các tỉnh để minh họa rõ nét hơn.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường công tác quy hoạch và dự báo ngân sách: Xây dựng hệ thống dự báo thu chi ngân sách bài bản, có tính dự báo cao để ứng phó kịp thời với các cú sốc kinh tế, thiên tai và dịch bệnh. Chủ thể thực hiện: Sở Tài chính phối hợp với các sở ngành liên quan, thời gian: 2021-2022.

  2. Đa dạng hóa nguồn thu ngân sách địa phương: Mở rộng phạm vi và đối tượng thu thuế, phát triển các ngành kinh tế mới như du lịch, công nghiệp chế biến, kinh tế biên mậu để tăng nguồn thu bền vững. Chủ thể thực hiện: UBND tỉnh, Sở Kế hoạch và Đầu tư, Sở Tài chính, thời gian: 2021-2025.

  3. Cơ cấu lại chi ngân sách theo hướng tăng chi đầu tư phát triển: Giảm tỷ trọng chi thường xuyên, tăng chi cho đầu tư hạ tầng, giáo dục, y tế và các dự án trọng điểm nhằm tạo đòn bẩy phát triển kinh tế xã hội. Chủ thể thực hiện: Hội đồng nhân dân tỉnh, Sở Tài chính, thời gian: 2021-2025.

  4. Nâng cao hiệu quả quản lý và thực thi chính sách tài khóa: Tăng cường phối hợp giữa các cơ quan thuế, tài chính, kho bạc và các đơn vị liên quan; đẩy mạnh kiểm tra, thanh tra, đánh giá chính sách định kỳ và đột xuất; xây dựng hệ thống phản hồi từ cơ sở để điều chỉnh chính sách kịp thời. Chủ thể thực hiện: UBND tỉnh, các sở ngành liên quan, thời gian: 2021-2023.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cơ quan quản lý nhà nước địa phương: Giúp các cấp chính quyền tỉnh An Giang và các tỉnh lân cận hiểu rõ thực trạng và giải pháp nâng cao hiệu quả chính sách tài khóa, phục vụ công tác hoạch định và điều hành ngân sách.

  2. Các nhà nghiên cứu và học giả trong lĩnh vực chính sách công và kinh tế vĩ mô: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về chính sách tài khóa địa phương trong bối cảnh kinh tế phát triển chưa đồng đều và chịu ảnh hưởng bởi các yếu tố khách quan.

  3. Doanh nghiệp và nhà đầu tư: Hiểu rõ các chính sách ưu đãi, thuế và chi tiêu công của tỉnh An Giang để đưa ra quyết định đầu tư phù hợp, khai thác tiềm năng kinh tế địa phương.

  4. Sinh viên và học viên cao học ngành Chính sách công, Tài chính công: Là tài liệu tham khảo thực tiễn phong phú về chính sách tài khóa và cân đối ngân sách địa phương, giúp nâng cao kiến thức và kỹ năng phân tích chính sách.

Câu hỏi thường gặp

  1. Chính sách tài khóa là gì và vai trò của nó trong phát triển kinh tế địa phương?
    Chính sách tài khóa là công cụ điều tiết kinh tế vĩ mô thông qua thuế và chi tiêu công nhằm ổn định kinh tế, thúc đẩy tăng trưởng và công bằng xã hội. Ở địa phương như An Giang, chính sách này giúp cân đối ngân sách, hỗ trợ phát triển các ngành kinh tế chủ lực và cải thiện đời sống người dân.

  2. Tại sao An Giang chưa đạt được mục tiêu tăng trưởng kinh tế đề ra?
    Nguyên nhân chính là do nền kinh tế phụ thuộc nhiều vào nông nghiệp với hiệu quả thấp, thiếu các ngành chế biến và dịch vụ hỗ trợ, cùng với tác động tiêu cực của dịch bệnh và thiên tai. Cơ cấu chi ngân sách chưa tối ưu cũng làm giảm hiệu quả đầu tư phát triển.

  3. Làm thế nào để cải thiện cân đối ngân sách địa phương?
    Cần đa dạng hóa nguồn thu, tăng cường quản lý thuế, mở rộng các ngành kinh tế mới, đồng thời cơ cấu lại chi ngân sách theo hướng tăng chi đầu tư phát triển và tiết kiệm chi thường xuyên. Việc phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan quản lý cũng rất quan trọng.

  4. Chính sách thuế ưu đãi nào đã được áp dụng tại An Giang?
    Tỉnh đã ban hành các chính sách miễn, giảm thuế cho doanh nghiệp đầu tư vào nông nghiệp, nông thôn, du lịch và kinh tế biên mậu, nhằm thu hút đầu tư và phát triển kinh tế địa phương. Tuy nhiên, hiệu quả chưa đạt kỳ vọng do nhiều yếu tố khách quan và chủ quan.

  5. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả thực thi chính sách tài khóa?
    Cần tăng cường công tác kiểm tra, thanh tra, đánh giá chính sách, xây dựng hệ thống phản hồi từ cơ sở, nâng cao năng lực cán bộ tham mưu và phối hợp đồng bộ giữa các cơ quan liên quan. Điều chỉnh chính sách linh hoạt theo tình hình thực tế cũng rất cần thiết.

Kết luận

  • Chính sách tài khóa và cân đối ngân sách tại tỉnh An Giang giai đoạn 2016-2020 đã góp phần tích cực vào phát triển kinh tế - xã hội, tuy nhiên tăng trưởng chưa đạt kế hoạch và cân đối ngân sách còn nhiều khó khăn.
  • Thu ngân sách địa phương tăng trưởng ổn định nhưng tỷ lệ tự cân đối ngân sách thấp, phụ thuộc nhiều vào nguồn bổ sung từ ngân sách trung ương.
  • Cơ cấu chi ngân sách chưa hợp lý, chi đầu tư phát triển còn thấp so với chi thường xuyên, ảnh hưởng đến khả năng tạo đà phát triển bền vững.
  • Các chính sách thuế và chi tiêu đã được triển khai đồng bộ nhưng còn hạn chế về hiệu quả và tính bền vững, cần được điều chỉnh phù hợp với điều kiện thực tế địa phương.
  • Đề xuất các giải pháp tăng cường quy hoạch, đa dạng hóa nguồn thu, cơ cấu lại chi ngân sách và nâng cao hiệu quả quản lý, thực thi chính sách nhằm hướng tới tự cân đối ngân sách địa phương bền vững trong giai đoạn 2021-2025.

Hành động tiếp theo: Các cơ quan quản lý và nhà hoạch định chính sách cần phối hợp triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời tăng cường giám sát, đánh giá để điều chỉnh kịp thời, đảm bảo chính sách tài khóa phát huy tối đa hiệu quả.