Tổng quan nghiên cứu

Giảm nghèo đa chiều là một trong những vấn đề cấp thiết được Đảng và Nhà nước Việt Nam quan tâm trong nhiều năm qua, đặc biệt trong bối cảnh phát triển kinh tế xã hội không đồng đều giữa các vùng miền. Tại xã Phước Lưu, huyện Trảng Bàng, tỉnh Tây Ninh, tỷ lệ hộ nghèo năm 2016 là 4,8%, cao hơn nhiều so với tiêu chí hộ nghèo đạt chuẩn nông thôn mới dưới 1%. Xã Phước Lưu có điều kiện tự nhiên khắc nghiệt, cơ sở hạ tầng hạn chế, trên 80% dân số làm nông nghiệp, dẫn đến nhiều khó khăn trong phát triển kinh tế và xã hội. Nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng thực hiện chính sách giảm nghèo đa chiều tại địa phương trong giai đoạn 2015-2019, chỉ ra những hạn chế, nguyên nhân và đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả công tác giảm nghèo đa chiều.

Phạm vi nghiên cứu tập trung vào 5 ấp của xã Phước Lưu, với dữ liệu thu thập từ các cuộc điều tra nghèo đa chiều năm 2016 và số liệu thống kê giai đoạn 2015-2019. Mục tiêu nghiên cứu là phân tích các nhân tố ảnh hưởng đến nghèo đa chiều, đánh giá quy trình tổ chức thực hiện chính sách giảm nghèo đa chiều, từ đó đề xuất các giải pháp phù hợp nhằm giảm nghèo bền vững, nâng cao chất lượng cuộc sống người dân. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc hỗ trợ địa phương hoàn thiện chính sách, góp phần rút ngắn khoảng cách giàu nghèo và thúc đẩy phát triển kinh tế xã hội bền vững.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên hai khung lý thuyết chính: lý thuyết về giảm nghèo đa chiều và lý thuyết chính sách công.

  1. Lý thuyết giảm nghèo đa chiều: Nghèo không chỉ được đo bằng thu nhập mà còn bao gồm các khía cạnh phi thu nhập như giáo dục, y tế, nhà ở, điều kiện sống và tiếp cận thông tin. Chuẩn nghèo đa chiều tại Việt Nam được xác định dựa trên 10 chỉ tiêu cơ bản, bao gồm trình độ giáo dục người lớn, tình trạng đi học của trẻ em, tiếp cận dịch vụ y tế, bảo hiểm y tế, chất lượng nhà ở, diện tích nhà ở bình quân đầu người, nguồn nước sinh hoạt, hố xí hợp vệ sinh, sử dụng dịch vụ viễn thông và tài sản phục vụ tiếp cận thông tin. Việc áp dụng chuẩn nghèo đa chiều giúp nhận diện chính xác hơn các đối tượng nghèo và hỗ trợ họ tiếp cận các dịch vụ xã hội cơ bản.

  2. Lý thuyết chính sách công: Chính sách công được hiểu là tập hợp các quyết định chính trị của Nhà nước nhằm giải quyết các vấn đề công cộng. Thực hiện chính sách công là quá trình biến các quyết định thành hành động thực tiễn thông qua các cơ quan nhà nước và các chủ thể liên quan. Quy trình thực hiện chính sách giảm nghèo đa chiều gồm các bước: xây dựng kế hoạch, tuyên truyền vận động, huy động nguồn lực, phân công phối hợp thực hiện và kiểm tra đánh giá.

Các nhân tố ảnh hưởng đến nghèo đa chiều được phân tích gồm: điều kiện tự nhiên - kinh tế - xã hội, chính sách của Nhà nước, rủi ro thiên tai và dịch bệnh, dân số và nguồn lao động, cơ sở hạ tầng kinh tế - kỹ thuật - xã hội, đặc điểm văn hóa xã hội của hộ nghèo.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa phân tích tài liệu, thống kê mô tả, quan sát có sự tham gia và phỏng vấn sâu.

  • Nguồn dữ liệu: Số liệu thứ cấp được thu thập từ các báo cáo, thống kê của UBND xã Phước Lưu và huyện Trảng Bàng giai đoạn 2015-2019; số liệu sơ cấp từ cuộc điều tra nghèo đa chiều năm 2016 với cỡ mẫu 55 hộ nghèo và cận nghèo, cùng 55 cán bộ, công chức xã và ấp.

  • Phương pháp chọn mẫu: Mẫu được chọn theo phương pháp phi xác suất, tập trung vào các hộ nghèo đại diện cho các nhóm đặc thù như hộ nghèo neo đơn, hộ nghèo thuộc diện bảo trợ xã hội và hộ cận nghèo trong độ tuổi lao động.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng thống kê mô tả để phân tích tình hình hộ nghèo, mức độ thiếu hụt các dịch vụ xã hội cơ bản; phân tích định tính qua phỏng vấn để làm rõ nguyên nhân, hạn chế trong thực hiện chính sách; so sánh kết quả với các nghiên cứu tương tự ở địa phương khác nhằm rút ra bài học kinh nghiệm.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu tập trung vào giai đoạn 2015-2019, với thu thập dữ liệu sơ cấp năm 2016 và phân tích tổng hợp các số liệu trong khoảng thời gian này.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tỷ lệ hộ nghèo giảm nhưng còn cao so với tiêu chuẩn: Tỷ lệ hộ nghèo tại xã Phước Lưu giảm từ 4,8% năm 2016 xuống còn khoảng 3,5% năm 2019, tuy nhiên vẫn cao hơn nhiều so với tiêu chí dưới 1% của xã nông thôn mới. Tỷ lệ hộ cận nghèo cũng duy trì ở mức khoảng 5%, cho thấy nguy cơ tái nghèo vẫn hiện hữu.

  2. Thiếu hụt dịch vụ xã hội cơ bản phổ biến: Khảo sát cho thấy hơn 40% hộ nghèo thiếu hụt về tiếp cận y tế, 35% thiếu hụt về giáo dục, 30% thiếu hụt về nhà ở và điều kiện sống. Đặc biệt, 25% hộ nghèo không có bảo hiểm y tế, 20% không tiếp cận được nguồn nước sạch hợp vệ sinh.

  3. Nguyên nhân nghèo đa chiều chủ yếu do điều kiện tự nhiên và hạn chế về cơ sở hạ tầng: Xã Phước Lưu có địa hình gò đồi, thường xuyên chịu ảnh hưởng của lũ lụt, cơ sở hạ tầng giao thông, điện, nước sạch còn yếu kém, ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng phát triển kinh tế và tiếp cận dịch vụ xã hội của người dân.

  4. Chính sách giảm nghèo đa chiều được triển khai nhưng còn nhiều hạn chế: Việc tổ chức thực hiện chính sách chưa đồng bộ, còn chồng chéo, thiếu sự phối hợp giữa các cơ quan; công tác tuyên truyền chưa sâu rộng, dẫn đến một bộ phận người nghèo chưa hiểu rõ và chưa tiếp cận đầy đủ các chính sách hỗ trợ.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy mặc dù có sự giảm tỷ lệ hộ nghèo, nhưng mức độ thiếu hụt các dịch vụ xã hội cơ bản vẫn còn phổ biến, phản ánh nghèo đa chiều chưa được giải quyết triệt để. Điều này phù hợp với các nghiên cứu tại các địa phương khác như xã Bình Thạnh và thành phố Tây Ninh, nơi mà các chính sách giảm nghèo đa chiều cũng gặp phải những khó khăn tương tự về điều kiện tự nhiên và tổ chức thực hiện.

Việc thiếu hụt về y tế, giáo dục và nhà ở là những chiều cạnh nghèo đa chiều quan trọng, ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng cuộc sống và khả năng thoát nghèo bền vững của người dân. Các hạn chế trong công tác phối hợp và tuyên truyền chính sách làm giảm hiệu quả tiếp cận và sử dụng các nguồn lực hỗ trợ.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ thiếu hụt các dịch vụ xã hội cơ bản theo từng năm, bảng so sánh tỷ lệ hộ nghèo và cận nghèo qua các năm, cũng như sơ đồ quy trình thực hiện chính sách giảm nghèo đa chiều tại địa phương để minh họa các bước và nhân tố ảnh hưởng.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường công tác tuyên truyền, phổ biến chính sách: Sử dụng đa dạng các hình thức truyền thông phù hợp với đặc điểm địa phương nhằm nâng cao nhận thức của người dân về chính sách giảm nghèo đa chiều, đảm bảo mọi hộ nghèo đều hiểu và biết cách tiếp cận các chính sách hỗ trợ. Thời gian thực hiện: ngay trong năm 2024; Chủ thể: UBND xã phối hợp với các tổ chức chính trị - xã hội.

  2. Nâng cao năng lực cán bộ thực hiện chính sách: Tổ chức các lớp đào tạo, tập huấn nâng cao trình độ chuyên môn, kỹ năng quản lý và phối hợp cho cán bộ, công chức xã và ấp nhằm đảm bảo thực hiện chính sách hiệu quả, minh bạch. Thời gian: 2024-2025; Chủ thể: Huyện ủy, UBND huyện.

  3. Đầu tư cải thiện cơ sở hạ tầng thiết yếu: Ưu tiên đầu tư nâng cấp hệ thống giao thông, điện, nước sạch và các công trình y tế, giáo dục tại xã Phước Lưu để tạo điều kiện thuận lợi cho người dân phát triển kinh tế và tiếp cận dịch vụ xã hội. Thời gian: 2024-2026; Chủ thể: UBND tỉnh, các sở ngành liên quan.

  4. Tăng cường phối hợp liên ngành trong thực hiện chính sách: Thiết lập cơ chế phối hợp chặt chẽ giữa các phòng ban, tổ chức chính trị - xã hội và cộng đồng nhằm đồng bộ hóa các hoạt động giảm nghèo, tránh chồng chéo và lãng phí nguồn lực. Thời gian: triển khai ngay và duy trì liên tục; Chủ thể: Ban chỉ đạo giảm nghèo xã và huyện.

  5. Phát triển các chương trình đào tạo nghề và hỗ trợ vay vốn: Mở rộng các lớp đào tạo nghề ngắn hạn, hỗ trợ vay vốn ưu đãi cho hộ nghèo nhằm nâng cao năng lực sản xuất, tạo việc làm và tăng thu nhập bền vững. Thời gian: 2024-2025; Chủ thể: Ngân hàng Chính sách xã hội, Trung tâm dạy nghề huyện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý chính sách xã hội tại địa phương: Giúp hiểu rõ quy trình tổ chức thực hiện chính sách giảm nghèo đa chiều, các nhân tố ảnh hưởng và giải pháp nâng cao hiệu quả công tác giảm nghèo.

  2. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành chính sách công, phát triển xã hội: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về giảm nghèo đa chiều, phương pháp nghiên cứu và phân tích chính sách công tại cấp xã.

  3. Các tổ chức phi chính phủ và tổ chức quốc tế hoạt động trong lĩnh vực giảm nghèo: Tham khảo để thiết kế chương trình hỗ trợ phù hợp với đặc điểm địa phương, đồng thời học hỏi kinh nghiệm tổ chức thực hiện chính sách.

  4. Lãnh đạo và cán bộ các cấp chính quyền tỉnh Tây Ninh và huyện Trảng Bàng: Hỗ trợ trong việc hoạch định, điều chỉnh chính sách giảm nghèo phù hợp với điều kiện thực tế, nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước về giảm nghèo.

Câu hỏi thường gặp

  1. Chính sách giảm nghèo đa chiều khác gì so với giảm nghèo đơn chiều?
    Giảm nghèo đa chiều không chỉ dựa trên thu nhập mà còn xem xét các khía cạnh như giáo dục, y tế, nhà ở, điều kiện sống và tiếp cận thông tin. Điều này giúp nhận diện chính xác hơn các đối tượng nghèo và hỗ trợ toàn diện hơn.

  2. Tại sao xã Phước Lưu vẫn còn tỷ lệ hộ nghèo cao dù đã có nhiều chính sách hỗ trợ?
    Nguyên nhân chính là điều kiện tự nhiên khắc nghiệt, cơ sở hạ tầng hạn chế, tổ chức thực hiện chính sách chưa đồng bộ và công tác tuyên truyền chưa hiệu quả, dẫn đến người dân chưa tiếp cận đầy đủ các chính sách.

  3. Các nhân tố nào ảnh hưởng lớn nhất đến nghèo đa chiều tại Phước Lưu?
    Bao gồm điều kiện tự nhiên - kinh tế - xã hội, rủi ro thiên tai, hạn chế về cơ sở hạ tầng, đặc điểm văn hóa xã hội và năng lực cán bộ thực hiện chính sách.

  4. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả thực hiện chính sách giảm nghèo đa chiều?
    Cần tăng cường tuyên truyền, nâng cao năng lực cán bộ, cải thiện cơ sở hạ tầng, phối hợp liên ngành chặt chẽ và phát triển các chương trình đào tạo nghề, hỗ trợ vay vốn cho người nghèo.

  5. Phương pháp nghiên cứu nào được sử dụng trong luận văn?
    Luận văn sử dụng phương pháp phân tích tài liệu, thống kê mô tả, quan sát có sự tham gia và phỏng vấn sâu với cỡ mẫu 55 hộ nghèo và 55 cán bộ, công chức xã, kết hợp số liệu thứ cấp giai đoạn 2015-2019.

Kết luận

  • Luận văn đã hệ thống hóa cơ sở lý luận về giảm nghèo đa chiều và chính sách công, đồng thời phân tích thực trạng thực hiện chính sách giảm nghèo đa chiều tại xã Phước Lưu giai đoạn 2015-2019.
  • Tỷ lệ hộ nghèo giảm nhưng vẫn còn cao, đặc biệt là thiếu hụt các dịch vụ xã hội cơ bản như y tế, giáo dục và nhà ở.
  • Các nhân tố ảnh hưởng chủ yếu gồm điều kiện tự nhiên, cơ sở hạ tầng, chính sách chưa đồng bộ và năng lực cán bộ hạn chế.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao hiệu quả thực hiện chính sách giảm nghèo đa chiều, tập trung vào tuyên truyền, đào tạo cán bộ, cải thiện cơ sở hạ tầng và phối hợp liên ngành.
  • Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học quan trọng cho các cấp chính quyền và tổ chức liên quan trong việc hoàn thiện chính sách giảm nghèo đa chiều tại địa phương, hướng tới mục tiêu giảm nghèo bền vững trong những năm tiếp theo.

Call-to-action: Các cơ quan quản lý và tổ chức liên quan cần nhanh chóng triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục theo dõi, đánh giá để điều chỉnh chính sách phù hợp, góp phần nâng cao đời sống người dân xã Phước Lưu và các vùng tương tự.