Tổng quan nghiên cứu

Giảm nghèo bền vững là một trong những chủ trương trọng yếu của Đảng và Nhà nước Việt Nam nhằm nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của người dân, đồng thời đảm bảo tiến bộ và công bằng xã hội. Theo báo cáo năm 2016, thành phố Long Xuyên, tỉnh An Giang có 1.567 hộ nghèo, chiếm 2,23% tổng số hộ dân, cùng với 2.787 hộ cận nghèo, chiếm 3,97%. Mặc dù tỷ lệ hộ nghèo giảm nhanh trong những năm gần đây, nhưng kết quả giảm nghèo vẫn chưa bền vững, với nhiều hộ tái nghèo và sự phân bố không đồng đều giữa các khu vực. Luận văn tập trung nghiên cứu thực trạng thực hiện chính sách giảm nghèo bền vững trên địa bàn thành phố Long Xuyên trong giai đoạn 2015-2020, nhằm đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả thực thi chính sách, góp phần ổn định và phát triển kinh tế - xã hội địa phương.

Mục tiêu nghiên cứu bao gồm hệ thống hóa cơ sở lý luận về chính sách giảm nghèo bền vững, phân tích thực trạng thực hiện chính sách tại Long Xuyên, đồng thời chỉ ra những hạn chế và nguyên nhân để đề xuất giải pháp phù hợp. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào địa bàn thành phố Long Xuyên, tỉnh An Giang, với dữ liệu chủ yếu từ giai đoạn 2015-2020. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp cơ sở khoa học cho các nhà quản lý chính sách và góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống của người nghèo tại địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên phương pháp luận của chủ nghĩa duy vật biện chứng và lịch sử, kết hợp tư tưởng Hồ Chí Minh và các quan điểm của Đảng về chính sách giảm nghèo. Cách tiếp cận đa ngành được sử dụng để đánh giá nghèo đa chiều và giảm nghèo bền vững, đồng thời áp dụng lý thuyết chính sách công nhằm hệ thống hóa cơ sở lý luận và đánh giá thực trạng thực hiện chính sách.

Hai lý thuyết chính được áp dụng gồm: (1) Lý thuyết chính sách công, nhấn mạnh quá trình hoạch định, thực thi và đánh giá chính sách với ba yếu tố chủ thể, khách thể và mục tiêu; (2) Lý thuyết nghèo đa chiều, mở rộng khái niệm nghèo không chỉ dựa trên thu nhập mà còn bao gồm các khía cạnh y tế, giáo dục, nhà ở, tiếp cận dịch vụ xã hội cơ bản. Các khái niệm chính bao gồm: nghèo đa chiều, chính sách giảm nghèo bền vững, chuẩn nghèo tiếp cận đa chiều, và thực thi chính sách công.

Phương pháp nghiên cứu

Nguồn dữ liệu chính được thu thập từ các báo cáo chính thức của UBND thành phố Long Xuyên, Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội, các chương trình mục tiêu quốc gia về giảm nghèo, cùng các số liệu thống kê địa phương giai đoạn 2015-2020. Phương pháp nghiên cứu bao gồm:

  • Phương pháp tổng hợp và thu thập dữ liệu: rà soát các văn bản chính sách, báo cáo thực hiện công tác giảm nghèo.
  • Phân tích định lượng: sử dụng số liệu thống kê về tỷ lệ hộ nghèo, cận nghèo, thu nhập, tiếp cận dịch vụ xã hội để đánh giá thực trạng.
  • So sánh, đối chiếu: phân tích sự khác biệt giữa các giai đoạn và khu vực trong thành phố để nhận diện xu hướng và hạn chế.
  • Phân tích định tính: khảo sát, phỏng vấn cán bộ quản lý và người dân để hiểu rõ nguyên nhân và tác động của chính sách.

Cỡ mẫu nghiên cứu bao gồm toàn bộ hộ nghèo, cận nghèo trên địa bàn thành phố, với sự tham gia của các cơ quan quản lý và tổ chức chính trị xã hội. Phương pháp chọn mẫu dựa trên tiêu chí hộ nghèo theo chuẩn nghèo đa chiều của Chính phủ. Thời gian nghiên cứu tập trung từ năm 2015 đến 2020.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tỷ lệ hộ nghèo và cận nghèo giảm rõ rệt: Từ năm 2016 đến 2019, số hộ nghèo giảm từ 1.567 xuống còn 24 hộ, tương đương giảm 2,11%; hộ cận nghèo giảm từ 2.787 xuống 2.114 hộ, giảm 0,93%. Tỷ lệ hộ nghèo hiện chỉ còn 0,03%, hộ cận nghèo còn 2,87%.

  2. Thu nhập và điều kiện sống còn thấp: Bình quân thu nhập hộ nghèo thấp, với 64% hộ có thu nhập dưới chuẩn nghèo. Diện tích nhà ở bình quân chỉ từ 3 đến 3,5 m2/người, 8,31% hộ nghèo, cận nghèo sống trong nhà tạm hoặc không có nhà ở kiên cố. Tỷ lệ hộ chưa có điện sinh hoạt là 4,78%, chưa sử dụng nước sạch chiếm 8,47%.

  3. Tiếp cận dịch vụ xã hội cơ bản còn hạn chế: Có 1.225 hộ nghèo thiếu tiếp cận dịch vụ y tế, 1.773 hộ thiếu nhà ở kiên cố, 504 hộ không tiếp cận nước sạch và vệ sinh hợp vệ sinh, 588 hộ thiếu tiếp cận thông tin truyền thông.

  4. Chính sách giảm nghèo được triển khai đồng bộ: Thành phố đã thực hiện nhiều chính sách ưu đãi tín dụng với doanh số cho vay 200,08 tỷ đồng cho 7.367 lượt người; cấp phát gần 41.400 thẻ BHYT cho hộ nghèo và cận nghèo; đào tạo nghề cho 15.126 lao động; hỗ trợ xây dựng và sửa chữa nhà ở cho 600 hộ nghèo với tổng kinh phí trên 21 tỷ đồng.

Thảo luận kết quả

Kết quả giảm nghèo tại Long Xuyên cho thấy sự nỗ lực của chính quyền địa phương trong việc triển khai các chính sách giảm nghèo bền vững, góp phần cải thiện điều kiện sống và thu nhập của người dân. Tuy nhiên, tỷ lệ hộ nghèo còn tồn tại ở một số phường, xã vùng ven cho thấy sự phân bố không đồng đều và những khó khăn đặc thù của từng khu vực.

Điều kiện sinh hoạt và tiếp cận dịch vụ xã hội cơ bản như y tế, giáo dục, nước sạch vẫn còn hạn chế, ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống và khả năng thoát nghèo bền vững. Việc nhiều hộ nghèo có thu nhập thấp và diện tích nhà ở nhỏ hẹp phản ánh vòng luẩn quẩn nghèo khó, cần có giải pháp đồng bộ hơn về phát triển sinh kế và hỗ trợ cơ sở hạ tầng.

So sánh với các nghiên cứu tại các địa phương khác, Long Xuyên có tỷ lệ giảm nghèo nhanh hơn nhưng vẫn gặp phải các vấn đề chung như chồng chéo chính sách, thiếu sự phối hợp hiệu quả giữa các cơ quan, và tâm lý ỷ lại của một bộ phận người nghèo. Việc áp dụng chuẩn nghèo đa chiều giúp nhận diện chính xác đối tượng thụ hưởng, nhưng cũng đòi hỏi sự linh hoạt trong triển khai chính sách phù hợp với đặc thù địa phương.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện xu hướng giảm tỷ lệ hộ nghèo, bảng phân tích điều kiện sinh hoạt và tiếp cận dịch vụ xã hội để minh họa rõ hơn các hạn chế còn tồn tại.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường phối hợp liên ngành và đồng bộ chính sách: Xây dựng cơ chế phối hợp chặt chẽ giữa các sở, ngành và địa phương nhằm tránh chồng chéo, phân tán nguồn lực, nâng cao hiệu quả thực thi chính sách giảm nghèo. Thời gian thực hiện: ngay trong năm 2024; chủ thể: UBND thành phố và các sở ngành liên quan.

  2. Phát triển sinh kế bền vững cho hộ nghèo: Đẩy mạnh hỗ trợ vay vốn, đào tạo nghề, chuyển giao kỹ thuật và tạo việc làm ổn định cho người nghèo, đặc biệt tại các phường, xã vùng ven. Mục tiêu tăng thu nhập bình quân hộ nghèo lên trên chuẩn nghèo trong 3 năm tới; chủ thể: Ngân hàng CSXH, Trung tâm dạy nghề, các tổ chức xã hội.

  3. Cải thiện điều kiện hạ tầng và dịch vụ xã hội: Đầu tư nâng cấp nhà ở, hệ thống cấp nước sạch, điện sinh hoạt và nhà vệ sinh cho hộ nghèo, đồng thời mở rộng tiếp cận dịch vụ y tế, giáo dục. Mục tiêu đạt 100% hộ nghèo có nhà ở kiên cố và tiếp cận dịch vụ xã hội cơ bản trong 5 năm; chủ thể: UBND thành phố, Sở Xây dựng, Sở Y tế.

  4. Nâng cao nhận thức và khuyến khích sự chủ động của người nghèo: Tăng cường công tác tuyên truyền, phổ biến chính sách, đồng thời phát huy vai trò của các tổ chức chính trị - xã hội trong việc hỗ trợ, giám sát và thúc đẩy người nghèo tự lực vươn lên. Thời gian thực hiện liên tục; chủ thể: Ủy ban MTTQ, các đoàn thể địa phương.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Nhà quản lý chính sách công: Luận văn cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn để xây dựng, điều chỉnh chính sách giảm nghèo bền vững phù hợp với đặc thù địa phương.

  2. Các tổ chức phi chính phủ và cộng đồng: Giúp hiểu rõ thực trạng và nhu cầu của người nghèo, từ đó thiết kế các chương trình hỗ trợ hiệu quả, phù hợp với điều kiện thực tế.

  3. Học viên, nghiên cứu sinh ngành chính sách công, phát triển xã hội: Tài liệu tham khảo quý giá về lý thuyết và thực tiễn giảm nghèo đa chiều, phương pháp nghiên cứu và phân tích chính sách.

  4. Cán bộ địa phương và các tổ chức chính trị - xã hội: Hỗ trợ nâng cao năng lực thực thi chính sách, tổ chức vận động, tuyên truyền và giám sát công tác giảm nghèo tại cơ sở.

Câu hỏi thường gặp

  1. Chính sách giảm nghèo bền vững là gì?
    Chính sách giảm nghèo bền vững là hệ thống các biện pháp hỗ trợ người nghèo không chỉ về thu nhập mà còn về tiếp cận dịch vụ xã hội cơ bản, nhằm đảm bảo người nghèo thoát nghèo lâu dài và không tái nghèo.

  2. Tại sao cần áp dụng chuẩn nghèo đa chiều?
    Chuẩn nghèo đa chiều giúp nhận diện chính xác hơn các khía cạnh thiếu thốn của người nghèo như y tế, giáo dục, nhà ở, không chỉ dựa vào thu nhập, từ đó thiết kế chính sách hỗ trợ toàn diện và hiệu quả hơn.

  3. Nguyên nhân chính khiến giảm nghèo chưa bền vững ở Long Xuyên?
    Bao gồm chồng chéo chính sách, nguồn lực phân tán, tâm lý ỷ lại của người nghèo, hạn chế trong phối hợp tổ chức thực hiện và điều kiện sinh hoạt, tiếp cận dịch vụ xã hội còn thấp.

  4. Các giải pháp nào giúp nâng cao hiệu quả giảm nghèo?
    Tăng cường phối hợp liên ngành, phát triển sinh kế bền vững, cải thiện hạ tầng và dịch vụ xã hội, nâng cao nhận thức và khuyến khích sự chủ động của người nghèo.

  5. Làm thế nào để người nghèo chủ động tham gia vào quá trình giảm nghèo?
    Thông qua tuyên truyền, đào tạo kỹ năng, hỗ trợ vay vốn và tạo điều kiện tham gia các tổ chức cộng đồng, giúp người nghèo nâng cao năng lực tự lực và ý chí vươn lên.

Kết luận

  • Thành phố Long Xuyên đã đạt được kết quả tích cực trong giảm tỷ lệ hộ nghèo và cận nghèo giai đoạn 2016-2019, với tỷ lệ hộ nghèo giảm xuống còn 0,03%.
  • Điều kiện sinh hoạt và tiếp cận dịch vụ xã hội của người nghèo còn nhiều hạn chế, ảnh hưởng đến tính bền vững của kết quả giảm nghèo.
  • Chính sách giảm nghèo được triển khai đồng bộ nhưng còn tồn tại chồng chéo, phân tán nguồn lực và thiếu sự phối hợp hiệu quả.
  • Các giải pháp đề xuất tập trung vào tăng cường phối hợp, phát triển sinh kế, cải thiện hạ tầng và nâng cao nhận thức người nghèo.
  • Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn để các cấp quản lý và tổ chức liên quan tiếp tục hoàn thiện chính sách giảm nghèo bền vững tại Long Xuyên và các địa phương tương tự.

Hành động tiếp theo: Các cơ quan quản lý cần triển khai ngay các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục theo dõi, đánh giá để điều chỉnh chính sách phù hợp, hướng tới mục tiêu giảm nghèo bền vững và phát triển kinh tế - xã hội toàn diện.