Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 đang làm thay đổi sâu sắc phương thức sản xuất và yêu cầu về nguồn nhân lực, công tác đào tạo đội ngũ giảng viên tại các trường đại học trở thành một trong những yếu tố then chốt để nâng cao chất lượng giáo dục và đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội. Trường Đại học Công nghiệp Dệt May Hà Nội, được nâng cấp từ trường Cao đẳng lên Đại học năm 2015 và là một trong những trường tự chủ đầu tiên của cả nước, đang đối mặt với thách thức trong việc phát triển đội ngũ giảng viên chất lượng cao nhằm phục vụ chiến lược phát triển bền vững.

Nghiên cứu tập trung phân tích thực trạng đào tạo đội ngũ giảng viên tại trường trong giai đoạn 2017-2020, với mục tiêu làm rõ các ưu điểm, hạn chế và nhân tố ảnh hưởng đến công tác đào tạo, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện phù hợp cho giai đoạn 2021-2023. Phạm vi nghiên cứu bao gồm toàn bộ đội ngũ giảng viên và các đơn vị liên quan trong trường, dựa trên số liệu khảo sát 150 giảng viên chiếm 53% tổng số 284 giảng viên hiện có.

Ý nghĩa nghiên cứu được thể hiện qua việc nâng cao chất lượng đội ngũ giảng viên, góp phần đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao cho ngành dệt may và các ngành công nghiệp liên quan, đồng thời giúp trường thích ứng với cơ chế tự chủ tài chính và cạnh tranh trong môi trường giáo dục đại học hiện đại. Các chỉ số như tỷ lệ giảng viên có trình độ Thạc sĩ và Tiến sĩ tăng lên lần lượt 72% và 6% cho thấy sự chuyển biến tích cực nhưng vẫn còn nhiều thách thức cần giải quyết.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên mô hình 7 bước đào tạo nguồn nhân lực trong tổ chức, bao gồm: xác định nhu cầu đào tạo, xác định mục tiêu đào tạo, lựa chọn đối tượng đào tạo, xây dựng chương trình và phương pháp đào tạo, lựa chọn và đào tạo giáo viên, dự kiến chi phí đào tạo, và đánh giá kết quả đào tạo. Mô hình này giúp hệ thống hóa quy trình đào tạo đội ngũ giảng viên một cách khoa học và có kế hoạch.

Hai lý thuyết trọng tâm được áp dụng là:

  • Lý thuyết quản trị nguồn nhân lực: nhấn mạnh vai trò của đào tạo trong việc nâng cao năng lực và hiệu quả làm việc của nhân viên, đồng thời tạo động lực và sự gắn kết với tổ chức.
  • Mô hình đánh giá hiệu quả đào tạo của Donald Kirkpatrick với 4 cấp độ: phản ứng, học tập, hành vi và kết quả, giúp đánh giá toàn diện hiệu quả của các chương trình đào tạo.

Các khái niệm chính bao gồm: nhu cầu đào tạo, mục tiêu đào tạo, phương pháp đào tạo, đánh giá hiệu quả đào tạo, và nhân tố ảnh hưởng đến công tác đào tạo (bao gồm nhân tố nội bộ như chiến lược, nguồn lực tài chính, năng lực cán bộ đào tạo; và nhân tố bên ngoài như chính sách pháp luật, tiến bộ khoa học công nghệ).

Phương pháp nghiên cứu

Nguồn dữ liệu nghiên cứu gồm:

  • Dữ liệu thứ cấp: tài liệu lý luận, báo cáo, số liệu thống kê từ phòng Tổ chức – Hành chính trường Đại học Công nghiệp Dệt May Hà Nội, các văn bản pháp luật liên quan, kế hoạch phát triển trường giai đoạn 2020-2023.
  • Dữ liệu sơ cấp: khảo sát 150 giảng viên (chiếm 53% tổng số giảng viên) qua bảng hỏi về các nội dung liên quan đến công tác đào tạo.

Phương pháp phân tích bao gồm:

  • Phân tích thống kê mô tả để giới thiệu đặc điểm chung về trường, đội ngũ giảng viên và kết quả hoạt động.
  • Phân tích so sánh số liệu qua các năm 2017-2020 nhằm đánh giá xu hướng và hiệu quả công tác đào tạo.
  • Phân tích tổng hợp để xác định nhân tố ảnh hưởng, ưu điểm và hạn chế trong công tác đào tạo.

Cỡ mẫu khảo sát 150 người được chọn theo phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện cho các khoa, trung tâm trong trường. Thời gian nghiên cứu tập trung vào giai đoạn 2017-2020 với đề xuất giải pháp cho giai đoạn 2021-2023.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tỷ lệ giảng viên có trình độ cao tăng nhưng chưa đáp ứng đủ nhu cầu: Đến năm 2020, 72% giảng viên có trình độ Thạc sĩ, 6% có trình độ Tiến sĩ, trong khi giảng viên trình độ đại học giảm còn 15%. Tuy nhiên, theo quy định, trường chỉ đáp ứng vừa đủ cho quy mô gần 5.500 sinh viên, dẫn đến việc phải giảm chỉ tiêu tuyển sinh từ 1.600 xuống 1.400 sinh viên năm 2020.

  2. Công tác xác định nhu cầu đào tạo còn chung chung và chưa sát với chiến lược phát triển: Khảo sát cho thấy việc xác định nhu cầu đào tạo chưa có sự tư vấn chuyên sâu, chưa bám sát kế hoạch chiến lược của trường, dẫn đến khó khăn trong việc xây dựng kế hoạch đào tạo hiệu quả.

  3. Phương pháp đào tạo đa dạng, linh hoạt nhưng còn hạn chế trong phối hợp tổ chức: Nhà trường áp dụng nhiều phương pháp đào tạo như đào tạo trong công việc, đào tạo ngoài công việc, đào tạo từ xa, tuy nhiên lịch đào tạo thường trùng với lịch giảng dạy, gây khó khăn cho giảng viên tham gia.

  4. Nguồn lực tài chính và cơ sở vật chất được sử dụng hiệu quả nhưng vẫn cần tăng cường đầu tư: Chi phí đào tạo được cân đối hợp lý trong điều kiện tự chủ tài chính, tuy nhiên nhu cầu đầu tư cho các chương trình đào tạo nâng cao và bồi dưỡng chuyên môn vẫn còn lớn.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy trường Đại học Công nghiệp Dệt May Hà Nội đã có những bước tiến quan trọng trong việc nâng cao chất lượng đội ngũ giảng viên, thể hiện qua sự gia tăng tỷ lệ giảng viên trình độ Thạc sĩ và Tiến sĩ. Tuy nhiên, sự thiếu hụt về số lượng và sự phân bổ chưa hợp lý vẫn là thách thức lớn, ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng mở rộng quy mô đào tạo và nâng cao chất lượng giảng dạy.

Việc xác định nhu cầu đào tạo chưa sát với chiến lược phát triển trường phản ánh sự thiếu đồng bộ trong quản lý đào tạo, điều này cũng được ghi nhận trong các nghiên cứu về đào tạo nguồn nhân lực tại các trường đại học tự chủ khác. Sự trùng lịch đào tạo và giảng dạy làm giảm hiệu quả tham gia của giảng viên, cần có sự phối hợp chặt chẽ hơn giữa các đơn vị trong trường.

Nguồn lực tài chính được sử dụng hiệu quả trong bối cảnh tự chủ tài chính, tuy nhiên để đáp ứng yêu cầu đổi mới chương trình đào tạo và nâng cao năng lực giảng viên, trường cần tăng cường đầu tư, đặc biệt trong các chương trình đào tạo nâng cao và hợp tác quốc tế.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tăng trưởng tỷ lệ giảng viên trình độ cao qua các năm, bảng so sánh nhu cầu đào tạo và thực hiện kế hoạch đào tạo, cũng như sơ đồ quy trình đào tạo hiện tại để minh họa các điểm mạnh và hạn chế.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Xác định nhu cầu đào tạo bám sát chiến lược phát triển trường: Thiết lập quy trình phân tích nhu cầu đào tạo dựa trên chiến lược phát triển giai đoạn 2020-2023, kế hoạch năm học và yêu cầu công việc cụ thể của từng khoa, trung tâm. Chủ thể thực hiện: Phòng Tổ chức – Hành chính phối hợp với Ban Giám hiệu. Thời gian: Triển khai ngay từ năm học 2021-2022.

  2. Xây dựng mục tiêu đào tạo rõ ràng, cụ thể và định lượng: Mục tiêu đào tạo cần được xây dựng dựa trên nhu cầu thực tế, đảm bảo tính khả thi và đo lường được hiệu quả. Chủ thể: Phòng Đào tạo và các khoa, trung tâm. Thời gian: Hoàn thiện trong quý 1 năm 2021.

  3. Hoàn thiện chương trình đào tạo với nội dung cập nhật thực tiễn và tăng cường thực hành: Chương trình đào tạo cần tích hợp kiến thức mới về công nghệ, phương pháp sản xuất hiện đại, đồng thời tăng thời lượng thực hành để nâng cao kỹ năng nghề nghiệp. Chủ thể: Khoa, Trung tâm phối hợp với doanh nghiệp. Thời gian: Áp dụng từ năm học 2021-2022.

  4. Nâng cao chất lượng đánh giá hiệu quả đào tạo gắn với kết quả công việc sau đào tạo: Áp dụng mô hình đánh giá 4 cấp độ của Kirkpatrick để đánh giá toàn diện hiệu quả đào tạo, từ phản ứng đến kết quả kinh doanh, nhằm điều chỉnh kịp thời chương trình và phương pháp đào tạo. Chủ thể: Phòng Tổ chức – Hành chính và các khoa. Thời gian: Triển khai thí điểm trong năm 2021.

  5. Tăng cường hợp tác với doanh nghiệp và các trường đại học trong và ngoài nước: Mở rộng các chương trình đào tạo liên kết, cử giảng viên đi bồi dưỡng, trao đổi học thuật nhằm nâng cao trình độ và kinh nghiệm thực tiễn cho giảng viên. Chủ thể: Ban Giám hiệu và Phòng Hợp tác quốc tế. Thời gian: Kế hoạch dài hạn 2021-2023.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban Giám hiệu và các phòng ban quản lý đào tạo tại các trường đại học tự chủ: Giúp xây dựng và hoàn thiện quy trình đào tạo đội ngũ giảng viên phù hợp với cơ chế tự chủ tài chính và yêu cầu đổi mới giáo dục.

  2. Các cán bộ phụ trách công tác đào tạo và phát triển nguồn nhân lực trong các cơ sở giáo dục đại học: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn để nâng cao hiệu quả công tác đào tạo, từ xác định nhu cầu đến đánh giá kết quả.

  3. Giảng viên và cán bộ quản lý giáo dục: Nắm bắt được các phương pháp đào tạo hiện đại, xu hướng phát triển đội ngũ giảng viên trong bối cảnh cách mạng công nghiệp 4.0, từ đó nâng cao năng lực chuyên môn và kỹ năng giảng dạy.

  4. Các nhà hoạch định chính sách giáo dục và các tổ chức liên quan đến phát triển nguồn nhân lực: Tham khảo để xây dựng chính sách hỗ trợ đào tạo đội ngũ giảng viên, thúc đẩy hợp tác giữa nhà trường và doanh nghiệp, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục đại học.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao đào tạo đội ngũ giảng viên lại quan trọng đối với trường đại học tự chủ?
    Đào tạo giảng viên giúp nâng cao chất lượng giảng dạy, đáp ứng yêu cầu đổi mới chương trình và công nghệ, đồng thời giúp trường thích ứng với cơ chế tự chủ tài chính, đảm bảo phát triển bền vững. Ví dụ, trường Đại học Công nghiệp Dệt May Hà Nội đã tăng tỷ lệ giảng viên trình độ cao nhờ các chương trình đào tạo bài bản.

  2. Phương pháp xác định nhu cầu đào tạo hiệu quả là gì?
    Phương pháp hiệu quả bao gồm phân tích tổ chức, công việc và cá nhân, kết hợp khảo sát, phỏng vấn và quan sát thực tế để xác định đúng đối tượng và nội dung đào tạo cần thiết, tránh đào tạo tràn lan gây lãng phí.

  3. Làm thế nào để đánh giá hiệu quả đào tạo một cách toàn diện?
    Áp dụng mô hình 4 cấp độ của Kirkpatrick: đánh giá phản ứng của người học, kết quả học tập, thay đổi hành vi tại nơi làm việc và kết quả kinh doanh, giúp nhà trường điều chỉnh chương trình phù hợp.

  4. Những khó khăn chính trong công tác đào tạo đội ngũ giảng viên tại trường Đại học Công nghiệp Dệt May Hà Nội là gì?
    Khó khăn gồm xác định nhu cầu đào tạo chưa sát thực tế, lịch đào tạo trùng với lịch giảng dạy, nguồn lực tài chính hạn chế và thiếu sự phối hợp chặt chẽ giữa các đơn vị.

  5. Các giải pháp nào giúp nâng cao chất lượng đào tạo giảng viên trong giai đoạn tới?
    Giải pháp bao gồm xác định nhu cầu đào tạo bám sát chiến lược, xây dựng mục tiêu rõ ràng, hoàn thiện chương trình đào tạo thực tiễn, nâng cao đánh giá hiệu quả và tăng cường hợp tác với doanh nghiệp, trường đại học trong và ngoài nước.

Kết luận

  • Đào tạo đội ngũ giảng viên là yếu tố then chốt để nâng cao chất lượng giáo dục và phát triển bền vững trường Đại học Công nghiệp Dệt May Hà Nội trong bối cảnh tự chủ tài chính và cách mạng công nghiệp 4.0.
  • Tỷ lệ giảng viên trình độ Thạc sĩ và Tiến sĩ tăng lên đáng kể nhưng vẫn chưa đáp ứng đủ nhu cầu phát triển quy mô và chất lượng đào tạo.
  • Công tác xác định nhu cầu đào tạo và phối hợp tổ chức còn nhiều hạn chế, ảnh hưởng đến hiệu quả đào tạo.
  • Các giải pháp đề xuất tập trung vào việc đồng bộ quy trình đào tạo, nâng cao chất lượng chương trình và đánh giá, cũng như tăng cường hợp tác với doanh nghiệp và các trường đại học khác.
  • Giai đoạn tiếp theo (2021-2023) cần triển khai nghiêm túc các giải pháp nhằm hoàn thiện công tác đào tạo, góp phần nâng cao năng lực đội ngũ giảng viên, đáp ứng yêu cầu phát triển của trường và ngành dệt may.

Hành động tiếp theo: Ban Giám hiệu và các phòng ban liên quan cần xây dựng kế hoạch chi tiết triển khai các giải pháp, đồng thời thiết lập hệ thống đánh giá hiệu quả đào tạo để theo dõi và điều chỉnh kịp thời.