I. Tổng Quan Chỉ Số Đo Lường Phát Triển Du Lịch Bền Vững VN
Du lịch đã trở thành một trong những ngành kinh tế quan trọng và phát triển nhanh nhất trên toàn cầu. Tuy nhiên, sự phát triển này đi kèm với những tác động lớn đến môi trường tự nhiên, đời sống xã hội và văn hóa của cộng đồng địa phương. Những tác động này có thể tích cực hoặc tiêu cực, phụ thuộc vào cách thức phát triển và quản lý du lịch. Khái niệm phát triển bền vững đã được chấp nhận rộng rãi như một con đường hướng tới một tương lai tốt đẹp hơn, nhân văn hơn và có trách nhiệm với xã hội. Ngày càng có nhiều người tin rằng du lịch có thể đóng một vai trò quan trọng trong sự nghiệp phát triển bền vững. Tổ chức Du lịch Thế giới (UNWTO) luôn khuyến khích các quốc gia đảm bảo rằng các chính sách và hành động của mình trong phát triển và quản lý du lịch tuân thủ đầy đủ các nguyên tắc bền vững. Việc đánh giá du lịch bền vững hiện nay là một vấn đề cấp thiết. Vì vậy, việc xây dựng một chỉ số đo lường toàn diện là vô cùng quan trọng.
1.1. Tầm quan trọng của du lịch bền vững trong bối cảnh Việt Nam
Du lịch Việt Nam đang trên đà phát triển mạnh mẽ, với lượng khách du lịch quốc tế và nội địa ngày càng tăng. Điều này đặt ra yêu cầu cấp thiết về việc quản lý và phát triển du lịch một cách bền vững. Phát triển bền vững là một trong những mục tiêu thiên niên kỷ của thế giới và cũng là mục tiêu hàng đầu cho sự phát triển của Việt Nam. Đại dịch COVID-19 đã mang đến cơ hội đặc biệt cho ngành du lịch Việt Nam nhìn lại, điều chỉnh và suy nghĩ lại về hướng đi bền vững hơn. "Phát triển du lịch bền vững ở Việt Nam" xuất hiện từ một hội nghị mang tên “Phát triển du lịch bền vững cho Đông Nam Á” được tổ chức tại Đại học Quốc gia Việt Nam, Hà Nội vào năm 2019.
1.2. Sự cần thiết của chỉ số đo lường phát triển du lịch bền vững
Việc xây dựng hệ thống chỉ tiêu đánh giá du lịch bền vững không chỉ cần thiết đối với các quốc gia trên thế giới, mà còn rất quan trọng đối với những quốc gia đang phát triển như Việt Nam. Việt Nam cần có chỉ số phát triển du lịch bền vững cho điểm đến để phân tích một điểm du lịch cụ thể về tình hình hiện tại đối với tính bền vững; hỗ trợ trong việc đánh giá quản lý du lịch các điểm đến và so sánh các biện pháp bền vững được thực hiện bởi các điểm đến. Điều này sẽ được các nhà quản lý điểm đến, các nhà điều hành du lịch quan tâm, vì nó sẽ cải thiện khả năng quản lý điểm đến của họ.
II. Vấn Đề Thách Thức Đo Lường Du Lịch Bền Vững Hiện Nay
Mặc dù đã có nhiều nỗ lực trong việc xây dựng các thước đo bền vững cho du lịch, vẫn còn tồn tại nhiều vấn đề và thách thức. Các nghiên cứu trước đây có khoảng trống nghiên cứu liên quan đến các chỉ tiêu bền vững: Bản chất của du lịch là luôn vận động, thay đổi do đó các khía cạnh truyền thống của phát triển bền vững (kinh tế, môi trường, văn hóa – xã hội) không giải thích đầy đủ cho phát triển du lịch bền vững. Các khía cạnh mới liên quan đến tính bền vững là rất quan trọng cần xem xét, cập nhật để có thể giám sát tốt quá trình phát triển du lịch bền vững. Hơn nữa, việc xây dựng chỉ số du lịch bền vững với các khía cạnh mới và sử dụng một chỉ số tổng hợp để so sánh giữa các địa điểm vẫn chưa được phát triển nhiều. Ở Việt Nam, chưa có một hệ thống đo lường chính thức về phát triển du lịch bền vững.
2.1. Hạn chế của các chỉ số truyền thống về du lịch bền vững
Các nghiên cứu trước đề ra bộ các chỉ tiêu dựa trên ba khía cạnh kinh tế, xã hội, và môi trường. Tuy nhiên, khi áp dụng cho từng điểm đến thì gặp vấn đề không đồng bộ, không có đủ các chỉ tiêu cho từng điểm đến dẫn đến việc khó khăn khi so sánh các điểm đến có quá nhiều đặc trưng khác biệt. Việc thiếu vắng các khía cạnh mới như thể chế, cơ sở hạ tầng và công nghệ cũng là một hạn chế lớn. Như (Asmelash & Kumar, 2019) đã chỉ ra, các khía cạnh mới này rất quan trọng và cần được xem xét để giám sát tốt hơn quá trình phát triển du lịch bền vững.
2.2. Thiếu hụt hệ thống đo lường du lịch bền vững tại Việt Nam
Theo (Ngo & Creutz, 2022; Choe & Phi, 2022), ở Việt Nam chưa có một hệ thống đo lường nào về phát triển du lịch bền vững. Đây là một hạn chế lớn, gây khó khăn cho việc đánh giá và so sánh hiệu quả phát triển du lịch bền vững giữa các địa phương. Việc xây dựng một hệ thống chỉ số đo lường phát triển du lịch bền vững là vô cùng cần thiết để khắc phục những hạn chế này.
III. Phương Pháp Xây Dựng Chỉ Số Đo Lường Du Lịch Bền Vững
Nghiên cứu này đề xuất một phương pháp toàn diện để xây dựng chỉ số du lịch bền vững (STI), bao gồm các bước sau: Thiết lập danh sách các chỉ tiêu ban đầu thông qua phương pháp Delphi. Thu thập dữ liệu từ các thành phố/tỉnh du lịch được chọn của Việt Nam. Đánh giá tính hợp lệ và độ tin cậy bằng cách sử dụng các phương pháp thống kê khác nhau. Xây dựng chỉ số du lịch bền vững (STI) bao gồm các khía cạnh bền vững mới để tiến hành so sánh giữa các điểm đến. Chỉ số du lịch bền vững (STI) sẽ cung cấp một đánh giá toàn diện về mức độ phát triển bền vững du lịch ở các tỉnh/thành phố được chọn của Việt Nam và sẽ đưa ra các đề xuất thiết thực để đạt được tính bền vững du lịch ở cấp địa phương.
3.1. Sử dụng phương pháp Delphi để xác định các chỉ tiêu ban đầu
Phương pháp Delphi được sử dụng để thu thập ý kiến của các chuyên gia trong lĩnh vực du lịch và phát triển bền vững. Các chuyên gia sẽ đánh giá và lựa chọn các chỉ tiêu phù hợp để đưa vào danh sách ban đầu. Quá trình này giúp đảm bảo tính toàn diện và phù hợp của các chỉ tiêu được lựa chọn.
3.2. Thu thập và phân tích dữ liệu từ các điểm đến du lịch
Dữ liệu được thu thập từ các thành phố/tỉnh du lịch được chọn của Việt Nam (ví dụ: TP.Hồ Chí Minh, TP.Hà Nội, tỉnh Kiên Giang) thông qua khảo sát và các nguồn thông tin chính thức. Các phương pháp thống kê được sử dụng để đánh giá tính hợp lệ và độ tin cậy của dữ liệu, cũng như để xây dựng chỉ số STI.
3.3. Xây dựng chỉ số tổng hợp và so sánh giữa các điểm đến
Các chỉ tiêu được lựa chọn sẽ được tổng hợp thành một chỉ số du lịch bền vững (STI). Chỉ số này sẽ được sử dụng để so sánh mức độ phát triển bền vững giữa các điểm đến khác nhau. Kết quả so sánh sẽ cung cấp thông tin hữu ích cho các nhà quản lý và các bên liên quan để đưa ra các quyết định phù hợp.
IV. Các Khía Cạnh Mới Của Chỉ Số Phát Triển Du Lịch Bền Vững
Nghiên cứu này bổ sung ba khía cạnh mới về tính bền vững của du lịch để đưa ra một cái nhìn bao quát và toàn diện về phát triển du lịch bền vững. Ba khía cạnh mới này là: Thể chế, Cơ sở hạ tầng và Công nghệ. Việc bổ sung các khía cạnh này giúp khắc phục những hạn chế của các chỉ số truyền thống, vốn chỉ tập trung vào các khía cạnh kinh tế, môi trường và xã hội. Chỉ số du lịch bền vững (STI) được xây dựng gồm sáu khía cạnh: ba khía cạnh truyền thống (kinh tế, môi trường và xã hội) và ba khía cạnh mới (thể chế, cơ sở hạ tầng và công nghệ).
4.1. Tầm quan trọng của khía cạnh thể chế trong du lịch bền vững
Khía cạnh thể chế bao gồm các chính sách, quy định và cơ chế quản lý liên quan đến du lịch. Một hệ thống thể chế hiệu quả sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho việc phát triển du lịch bền vững, đồng thời đảm bảo sự tuân thủ các quy định về bảo vệ môi trường và văn hóa xã hội. Các chính sách cần khuyến khích và hỗ trợ các doanh nghiệp du lịch thực hiện các biện pháp bền vững.
4.2. Vai trò của cơ sở hạ tầng trong phát triển du lịch bền vững
Cơ sở hạ tầng bao gồm các yếu tố như giao thông, năng lượng, nước sạch và hệ thống xử lý chất thải. Một hệ thống cơ sở hạ tầng hiện đại và bền vững sẽ giúp giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường và nâng cao chất lượng dịch vụ du lịch. Việc sử dụng năng lượng tái tạo và quản lý chất thải hiệu quả là rất quan trọng.
4.3. Ứng dụng công nghệ trong phát triển du lịch bền vững
Công nghệ có thể được sử dụng để cải thiện hiệu quả hoạt động của ngành du lịch, giảm thiểu tác động đến môi trường và nâng cao trải nghiệm của du khách. Các ứng dụng công nghệ bao gồm hệ thống quản lý năng lượng thông minh, ứng dụng di động cung cấp thông tin về du lịch bền vững và các giải pháp du lịch thông minh.
V. Ứng Dụng Thực Tiễn Chỉ Số Du Lịch Bền Vững STI
Nghiên cứu này áp dụng chỉ số du lịch bền vững (STI) với bốn điểm đến (TP. Hồ Chí Minh, TP. Hà Nội, TP. Đà Nẵng, tỉnh Kiên Giang) để đánh giá và so sánh mức độ bền vững của bốn điểm đến ở từng khía cạnh cũng như ở chỉ số tổng hợp. Kết quả cho thấy sự khác biệt đáng kể về mức độ phát triển bền vững giữa các điểm đến, đặc biệt là ở các khía cạnh thể chế, cơ sở hạ tầng và công nghệ. Nghiên cứu cũng đưa ra các đề xuất cụ thể để cải thiện tính bền vững của du lịch tại từng điểm đến.
5.1. So sánh mức độ phát triển bền vững giữa các điểm đến
Việc so sánh giữa các điểm đến giúp xác định những điểm mạnh và điểm yếu của từng địa phương. Các điểm đến có thể học hỏi kinh nghiệm lẫn nhau để cải thiện tính bền vững của du lịch. Ví dụ, một điểm đến có thể học hỏi từ một điểm đến khác về cách quản lý chất thải hiệu quả.
5.2. Đề xuất các giải pháp cải thiện tính bền vững du lịch
Nghiên cứu đưa ra các đề xuất cụ thể để cải thiện tính bền vững của du lịch tại từng điểm đến. Các đề xuất này bao gồm việc cải thiện hệ thống thể chế, đầu tư vào cơ sở hạ tầng bền vững và ứng dụng công nghệ để giảm thiểu tác động đến môi trường. Các đề xuất này được dựa trên kết quả phân tích dữ liệu và đánh giá thực tế tại từng địa phương.
VI. Kết Luận Hướng Nghiên Cứu Tiếp Theo Về Du Lịch Bền Vững
Nghiên cứu này đã xây dựng và ứng dụng thành công chỉ số du lịch bền vững (STI) tại Việt Nam. STI được phát triển sẽ cung cấp một đáng giá toàn diện về mức độ phát triển bền vững du lịch ở các tỉnh/thành phố được chọn của Việt Nam và sẽ đưa ra các đề xuất thiết thực để đạt được tính bền vững du lịch ở cấp địa phương. STI cũng cung cấp một thước đo xếp hạng phát triển du lịch bền vững giữa các điểm đến, hoặc đánh giá tiến trình phát triển du lịch bền vững của một điểm đến theo thời gian. Tuy nhiên, nghiên cứu vẫn còn một số hạn chế và cần được tiếp tục phát triển trong tương lai.
6.1. Đóng góp của nghiên cứu về mặt lý thuyết và thực tiễn
Nghiên cứu đóng góp vào lý thuyết bằng cách bổ sung các khía cạnh mới về tính bền vững của du lịch. Nghiên cứu mang lại ý nghĩa thực tiễn thông qua việc giúp các bên liên quan của ngành du lịch lựa chọn các chỉ tiêu phù hợp và đánh giá hiệu quả các biện pháp phát triển du lịch bền vững.
6.2. Hạn chế của nghiên cứu và hướng nghiên cứu trong tương lai
Một trong những hạn chế của nghiên cứu là phạm vi khảo sát còn hạn chế. Trong tương lai, cần mở rộng phạm vi khảo sát để đảm bảo tính đại diện của kết quả. Nghiên cứu cũng có thể được mở rộng để đánh giá tác động của các chính sách và chương trình phát triển du lịch bền vững.
