Tổng quan nghiên cứu

Doanh nghiệp nhỏ và vừa (DNNVV) đóng vai trò quan trọng trong nền kinh tế Việt Nam với khoảng 500.000 doanh nghiệp, chiếm 97,5% tổng số doanh nghiệp đang hoạt động. Hằng năm, DNNVV đóng góp khoảng 40% GDP, 30% thu ngân sách nhà nước, 33% giá trị sản lượng công nghiệp, 30% giá trị hàng hóa xuất khẩu và thu hút 51% lao động. Tuy nhiên, việc tiếp cận nguồn vốn ngân hàng vẫn là thách thức lớn khi chỉ khoảng trên 30% DNNVV có thể vay vốn ngân hàng, phần còn lại phải sử dụng vốn tự có hoặc vay từ các nguồn khác với chi phí cao. Nguyên nhân chủ yếu xuất phát từ độ tin cậy thấp của DNNVV, chất lượng nguồn nhân lực và năng lực quản lý còn hạn chế, cùng với chính sách tín dụng thận trọng và thủ tục phức tạp của các ngân hàng thương mại (NHTM).

Luận văn tập trung nghiên cứu chất lượng cho vay DNNVV tại Ngân hàng Thương mại Cổ phần Quân đội – Chi nhánh Long An trong giai đoạn 2017-2021. Mục tiêu chính là phân tích thực trạng chất lượng cho vay và đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động cho vay DNNVV tại chi nhánh. Nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn cao, góp phần hỗ trợ phát triển DNNVV, đồng thời nâng cao năng lực cạnh tranh và hiệu quả kinh doanh của ngân hàng. Qua đó, thúc đẩy sự phát triển kinh tế địa phương và khu vực Tây Nam Bộ.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình sau:

  • Lý thuyết cho vay ngân hàng: Hoạt động cho vay là nghiệp vụ cấp tín dụng cơ bản, theo nguyên tắc có hoàn trả cả gốc và lãi, nhằm đáp ứng nhu cầu vốn lưu động, đầu tư tài sản cố định của khách hàng doanh nghiệp.
  • Mô hình SERVPERF của Cronin và Taylor (1992): Được áp dụng để đánh giá chất lượng dịch vụ cho vay DNNVV qua 5 yếu tố chính gồm: phương tiện hữu hình, độ tin cậy, tính đáp ứng, năng lực phục vụ và sự cảm thông.
  • Khái niệm và phân loại DNNVV theo Nghị định số 39/2018/NĐ-CP: Phân chia doanh nghiệp thành siêu nhỏ, nhỏ và vừa dựa trên số lao động, doanh thu và vốn điều lệ.
  • Chỉ tiêu đánh giá chất lượng cho vay DNNVV: Bao gồm các chỉ tiêu định lượng như tăng trưởng số lượng khách hàng, dư nợ cho vay, tỷ lệ nợ quá hạn, nợ xấu và các chỉ tiêu định tính về chất lượng dịch vụ.

Phương pháp nghiên cứu

  • Nguồn dữ liệu:
    • Dữ liệu sơ cấp được thu thập qua khảo sát 200 khách hàng DNNVV vay vốn tại Ngân hàng TMCP Quân đội – Chi nhánh Long An, sử dụng bảng hỏi dựa trên mô hình SERVPERF với 28 thang đo về 8 yếu tố tác động đến sự hài lòng.
    • Dữ liệu thứ cấp gồm báo cáo kết quả kinh doanh, báo cáo tình hình cho vay DNNVV giai đoạn 2017-2021, các tài liệu nghiên cứu liên quan.
  • Phương pháp phân tích: Phân tích định lượng các chỉ tiêu tài chính, tăng trưởng dư nợ, tỷ lệ nợ xấu, kết hợp phân tích định tính về chất lượng dịch vụ và các nhân tố ảnh hưởng.
  • Cỡ mẫu và chọn mẫu: 200 khách hàng DNNVV được chọn theo phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo đại diện cho nhóm khách hàng vay vốn tại chi nhánh.
  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu tập trung vào giai đoạn 2017-2021, phản ánh thực trạng và xu hướng phát triển cho vay DNNVV tại chi nhánh trong bối cảnh kinh tế có nhiều biến động, đặc biệt do ảnh hưởng của dịch Covid-19.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tăng trưởng số lượng khách hàng DNNVV vay vốn: Từ 421 khách hàng năm 2017 tăng lên 610 khách hàng năm 2021, tương đương mức tăng trưởng trung bình khoảng 8% mỗi năm. Năm 2018 có mức tăng trưởng cao nhất 16%, trong khi năm 2020 chịu ảnh hưởng dịch bệnh nên chỉ tăng 2%.

  2. Dư nợ cho vay DNNVV tăng ổn định: Dư nợ cho vay DNNVV tăng từ 492,655 triệu đồng năm 2017 lên 1,034,392 triệu đồng năm 2021, tốc độ tăng trưởng trung bình khoảng 23%/năm. Năm 2018 tăng mạnh 35%, năm 2021 tăng chậm lại còn 12% do tác động của Covid-19.

  3. Tỷ trọng dư nợ cho vay DNNVV chiếm trên 60% tổng dư nợ cho vay của chi nhánh trong suốt giai đoạn nghiên cứu, khẳng định vai trò chủ đạo của DNNVV trong hoạt động tín dụng.

  4. Tỷ lệ nợ quá hạn và nợ xấu tăng nhẹ nhưng vẫn ở mức thấp: Dư nợ quá hạn tăng từ 12,216 triệu đồng năm 2017 lên 45,222 triệu đồng năm 2021, tuy nhiên tỷ lệ nợ quá hạn và nợ xấu vẫn được kiểm soát tốt, đảm bảo an toàn tín dụng.

Thảo luận kết quả

Sự tăng trưởng số lượng khách hàng và dư nợ cho vay DNNVV phản ánh hiệu quả trong chiến lược phát triển tín dụng của Ngân hàng TMCP Quân đội – Chi nhánh Long An, đặc biệt là việc áp dụng các sản phẩm vay vốn đa dạng, chính sách lãi suất ưu đãi và quy trình cho vay chặt chẽ. Tuy nhiên, tốc độ tăng trưởng có xu hướng giảm trong giai đoạn 2020-2021 do ảnh hưởng tiêu cực của dịch Covid-19, làm gián đoạn chuỗi cung ứng và giảm nhu cầu vay vốn mở rộng sản xuất kinh doanh.

Tỷ lệ nợ quá hạn và nợ xấu tuy có tăng nhưng vẫn nằm trong ngưỡng an toàn, cho thấy chi nhánh đã kiểm soát rủi ro tín dụng hiệu quả thông qua quy trình thẩm định, phê duyệt và giám sát khoản vay nghiêm ngặt. Kết quả khảo sát chất lượng dịch vụ dựa trên mô hình SERVPERF cho thấy khách hàng đánh giá cao về độ tin cậy, tính đáp ứng và sự cảm thông của cán bộ tín dụng, góp phần nâng cao sự hài lòng và giữ chân khách hàng.

So sánh với các nghiên cứu tại các chi nhánh ngân hàng khác, kết quả này tương đồng với xu hướng phát triển tín dụng DNNVV tại các ngân hàng thương mại lớn, đồng thời phản ánh đặc thù kinh tế địa phương với trọng tâm vào nông nghiệp và khu/cụm công nghiệp. Việc duy trì và nâng cao chất lượng cho vay trong bối cảnh cạnh tranh gay gắt và biến động kinh tế là thách thức lớn, đòi hỏi chi nhánh tiếp tục đổi mới công nghệ, nâng cao năng lực nhân sự và hoàn thiện quy trình cho vay.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện quy trình cho vay DNNVV: Rà soát, chuẩn hóa các bước thẩm định, phê duyệt và kiểm soát hồ sơ vay nhằm giảm thiểu sai sót, tăng tính minh bạch và hiệu quả quản lý rủi ro. Thời gian thực hiện: 6-12 tháng. Chủ thể: Ban quản lý tín dụng chi nhánh.

  2. Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực: Tổ chức đào tạo chuyên sâu về nghiệp vụ tín dụng, kỹ năng giao tiếp và quản lý rủi ro cho cán bộ tín dụng, đặc biệt là đội ngũ phụ trách DNNVV. Thời gian: liên tục, ưu tiên trong 12 tháng đầu. Chủ thể: Phòng nhân sự phối hợp phòng đào tạo.

  3. Hoàn thiện và đa dạng hóa sản phẩm cho vay: Phát triển các sản phẩm tín dụng linh hoạt, phù hợp với đặc thù ngành nghề và nhu cầu vốn của DNNVV, như cho vay ngắn hạn, trung dài hạn, vay theo hạn mức, vay đầu tư dự án. Thời gian: 12-18 tháng. Chủ thể: Ban phát triển sản phẩm.

  4. Tăng cường truyền thông và chăm sóc khách hàng: Xây dựng chiến lược truyền thông hiệu quả, nâng cao nhận thức khách hàng về các sản phẩm vay, đồng thời thiết lập hệ thống chăm sóc khách hàng chuyên nghiệp, tạo sự gắn kết lâu dài. Thời gian: 6 tháng triển khai ban đầu, duy trì liên tục. Chủ thể: Phòng marketing và chăm sóc khách hàng.

  5. Đẩy mạnh đầu tư cơ sở vật chất và chuyển đổi số: Ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý tín dụng, rút ngắn thời gian xử lý hồ sơ, nâng cao trải nghiệm khách hàng và tăng cường an toàn thông tin. Thời gian: 12-24 tháng. Chủ thể: Ban công nghệ thông tin phối hợp Ban quản lý chi nhánh.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban lãnh đạo và quản lý ngân hàng thương mại: Nhận diện các yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng cho vay DNNVV, từ đó xây dựng chiến lược phát triển tín dụng phù hợp, nâng cao hiệu quả kinh doanh và kiểm soát rủi ro.

  2. Cán bộ tín dụng và nhân viên ngân hàng: Nắm bắt quy trình, tiêu chí đánh giá chất lượng cho vay, áp dụng mô hình SERVPERF để cải thiện chất lượng dịch vụ và tăng sự hài lòng của khách hàng DNNVV.

  3. Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành Tài chính – Ngân hàng: Tham khảo cơ sở lý luận, phương pháp nghiên cứu và kết quả thực tiễn về hoạt động cho vay DNNVV tại ngân hàng thương mại trong bối cảnh kinh tế Việt Nam hiện nay.

  4. Doanh nghiệp nhỏ và vừa: Hiểu rõ các tiêu chí, quy trình và chính sách vay vốn tại ngân hàng, từ đó chuẩn bị hồ sơ, nâng cao khả năng tiếp cận nguồn vốn ngân hàng hiệu quả hơn.

Câu hỏi thường gặp

  1. Chất lượng cho vay DNNVV được đánh giá bằng những chỉ tiêu nào?
    Chất lượng cho vay được đánh giá qua các chỉ tiêu định lượng như tăng trưởng số lượng khách hàng, dư nợ cho vay, tỷ lệ nợ quá hạn, nợ xấu và các chỉ tiêu định tính về chất lượng dịch vụ như độ tin cậy, tính đáp ứng, năng lực phục vụ và sự cảm thông.

  2. Ngân hàng TMCP Quân đội – Chi nhánh Long An đã áp dụng những sản phẩm cho vay nào cho DNNVV?
    Chi nhánh triển khai các sản phẩm cho vay vốn lưu động, cho vay đầu tư tài sản cố định, cho vay dự án và cho vay hạn mức thấu chi, với hạn mức vay tối đa từ 5 tỷ đến 500 tỷ đồng, thời gian vay từ 12 tháng đến 25 năm.

  3. Ảnh hưởng của dịch Covid-19 đến hoạt động cho vay DNNVV tại chi nhánh như thế nào?
    Dịch bệnh làm gián đoạn chuỗi cung ứng, giảm nhu cầu vay vốn mở rộng sản xuất kinh doanh, dẫn đến tốc độ tăng trưởng số lượng khách hàng và dư nợ cho vay DNNVV giảm trong giai đoạn 2020-2021.

  4. Làm thế nào để nâng cao chất lượng cho vay DNNVV tại ngân hàng?
    Cần hoàn thiện quy trình cho vay, nâng cao trình độ cán bộ tín dụng, đa dạng hóa sản phẩm vay, tăng cường truyền thông và chăm sóc khách hàng, đồng thời ứng dụng công nghệ số trong quản lý tín dụng.

  5. Vai trò của DNNVV trong hoạt động tín dụng của ngân hàng là gì?
    DNNVV chiếm tỷ trọng lớn trong tổng dư nợ cho vay, giúp ngân hàng phân tán rủi ro, gia tăng thu nhập và mở rộng thị phần, đồng thời góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế địa phương và xã hội.

Kết luận

  • DNNVV là đối tượng trọng tâm trong hoạt động tín dụng của Ngân hàng TMCP Quân đội – Chi nhánh Long An, chiếm trên 60% tổng dư nợ cho vay.
  • Số lượng khách hàng và dư nợ cho vay DNNVV tăng trưởng ổn định trong giai đoạn 2017-2021, mặc dù chịu ảnh hưởng của dịch Covid-19.
  • Tỷ lệ nợ quá hạn và nợ xấu được kiểm soát tốt, đảm bảo an toàn tín dụng và hiệu quả hoạt động.
  • Chất lượng dịch vụ cho vay được khách hàng đánh giá cao về độ tin cậy, tính đáp ứng và sự cảm thông của cán bộ tín dụng.
  • Các giải pháp nâng cao chất lượng cho vay bao gồm hoàn thiện quy trình, nâng cao năng lực nhân sự, đa dạng hóa sản phẩm, tăng cường truyền thông và chuyển đổi số.

Next steps: Triển khai các giải pháp đề xuất trong vòng 12-24 tháng, đồng thời tiếp tục theo dõi, đánh giá và điều chỉnh chính sách cho vay phù hợp với diễn biến kinh tế và nhu cầu khách hàng.

Call to action: Các nhà quản lý ngân hàng và cán bộ tín dụng cần chủ động áp dụng kết quả nghiên cứu để nâng cao hiệu quả hoạt động cho vay DNNVV, góp phần phát triển bền vững ngân hàng và nền kinh tế địa phương.