## Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh toàn cầu hóa và sự phát triển mạnh mẽ của ngành logistics tại Việt Nam, đặc biệt là tại TP. Hồ Chí Minh, các doanh nghiệp nhỏ và vừa (SME) trong lĩnh vực này đang đối mặt với thách thức cạnh tranh gay gắt về giá cả và chất lượng dịch vụ. Theo báo cáo của Bộ Công Thương năm 2017, chi phí logistics chiếm khoảng 21% tổng chi phí của doanh nghiệp tại Việt Nam, với hơn 1.800 công ty logistics, trong đó SME chiếm khoảng 35%. Nghiên cứu tập trung vào ảnh hưởng của lãnh đạo đạo đức (ethical leadership) đến hành vi đổi mới dịch vụ (service innovative behavior - SIB) của nhân viên tuyến đầu trong các công ty logistics SME tại TP. Hồ Chí Minh. Mục tiêu chính là khảo sát tác động của lãnh đạo đạo đức thông qua mối quan hệ trao đổi giữa lãnh đạo và nhân viên (leader member exchange - LMX), đồng thời kiểm định vai trò điều tiết của các phần thưởng nội tại (intrinsic reward - IR) và ngoại tại (extrinsic reward - ER). Nghiên cứu sử dụng dữ liệu từ 339 nhân viên tại các công ty logistics SME, nhằm cung cấp cơ sở khoa học cho việc nâng cao chất lượng dịch vụ và năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp trong ngành logistics.

## Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

### Khung lý thuyết áp dụng

- **Lãnh đạo đạo đức (Ethical Leadership):** Được định nghĩa là hành vi chuẩn mực thông qua các hành động cá nhân và mối quan hệ giữa các cá nhân, thể hiện qua sự công bằng, trung thực, hỗ trợ và tôn trọng nhân viên. Lãnh đạo đạo đức tạo môi trường làm việc tích cực, thúc đẩy nhân viên thực hiện hành vi tích cực tại nơi làm việc.

- **Mối quan hệ trao đổi lãnh đạo - nhân viên (Leader Member Exchange - LMX):** Chỉ chất lượng mối quan hệ giữa lãnh đạo và nhân viên, bao gồm sự hỗ trợ, giao tiếp và sự tin tưởng lẫn nhau. LMX được xem là cầu nối trung gian giữa lãnh đạo đạo đức và hành vi đổi mới dịch vụ của nhân viên.

- **Hành vi đổi mới dịch vụ (Service Innovative Behavior - SIB):** Bao gồm các sáng kiến, ý tưởng mới, phương pháp và quy trình nhằm nâng cao chất lượng dịch vụ. Hành vi này chịu ảnh hưởng bởi môi trường làm việc, sự khuyến khích sáng tạo, và các mối quan hệ lãnh đạo.

- **Phần thưởng nội tại và ngoại tại (Intrinsic and Extrinsic Rewards):** Phần thưởng nội tại liên quan đến sự thỏa mãn cá nhân, cảm giác thành tựu và tự chủ trong công việc; phần thưởng ngoại tại bao gồm tiền thưởng, thăng chức, và các lợi ích vật chất khác. Cả hai loại phần thưởng này đóng vai trò điều tiết mối quan hệ giữa LMX và SIB.

### Phương pháp nghiên cứu

- **Nguồn dữ liệu:** Thu thập dữ liệu từ 339 nhân viên tuyến đầu làm việc tại các công ty logistics SME tại TP. Hồ Chí Minh, bao gồm các vị trí như nhân viên chăm sóc khách hàng, nhân viên vận hành, nhân viên kinh doanh và nhân viên thủ tục.

- **Phương pháp chọn mẫu:** Sử dụng phương pháp chọn mẫu phán đoán (judgmental sampling) nhằm đảm bảo các đối tượng khảo sát có kinh nghiệm làm việc tối thiểu 6 tháng và có tương tác trực tiếp với lãnh đạo.

- **Công cụ thu thập dữ liệu:** Bảng câu hỏi khảo sát được thiết kế dựa trên thang đo Likert 5 điểm, bao gồm các thang đo về lãnh đạo đạo đức, LMX, hành vi đổi mới dịch vụ, phần thưởng nội tại và ngoại tại.

- **Phân tích dữ liệu:** Sử dụng phần mềm SPSS và AMOS để thực hiện phân tích Cronbach’s alpha kiểm tra độ tin cậy, phân tích nhân tố khám phá (EFA), phân tích nhân tố khẳng định (CFA), và mô hình phương trình cấu trúc (SEM) để kiểm định các giả thuyết nghiên cứu. Thời gian thu thập dữ liệu kéo dài trong 5 ngày với tỷ lệ phản hồi đạt 48.4%.

## Kết quả nghiên cứu và thảo luận

### Những phát hiện chính

- **Ảnh hưởng tích cực của lãnh đạo đạo đức đến LMX:** Kết quả SEM cho thấy lãnh đạo đạo đức có ảnh hưởng tích cực và có ý nghĩa thống kê đến mối quan hệ trao đổi lãnh đạo - nhân viên với hệ số Beta = 0.210, p < 0.001.

- **LMX tác động tích cực đến hành vi đổi mới dịch vụ:** Mối quan hệ giữa LMX và SIB cũng được xác nhận tích cực, cho thấy nhân viên có mối quan hệ tốt với lãnh đạo sẽ có xu hướng thể hiện hành vi đổi mới cao hơn.

- **Vai trò điều tiết của phần thưởng nội tại và ngoại tại:** Phân tích đa nhóm cho thấy cả phần thưởng nội tại và ngoại tại đều có vai trò điều tiết tích cực trong mối quan hệ giữa LMX và SIB, với giá trị phân phối Chi-square có ý nghĩa thống kê (p < 0.05), cho thấy mức độ phần thưởng càng cao thì ảnh hưởng của LMX đến SIB càng mạnh.

- **Đặc điểm mẫu:** Trong số 339 người tham gia, 59.3% là nam, 42.8% trong độ tuổi 26-30, 57.2% giữ vị trí nhân viên, và 41.6% có kinh nghiệm từ 3 đến 5 năm.

### Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy lãnh đạo đạo đức không chỉ tạo dựng được mối quan hệ trao đổi tích cực với nhân viên mà còn gián tiếp thúc đẩy hành vi đổi mới dịch vụ thông qua LMX. Điều này phù hợp với các nghiên cứu trước đây về vai trò của lãnh đạo đạo đức trong việc nâng cao sự hài lòng và hiệu suất làm việc của nhân viên. Mức độ phần thưởng nội tại và ngoại tại đóng vai trò quan trọng trong việc tăng cường tác động của LMX đến hành vi đổi mới, cho thấy việc tạo ra môi trường làm việc có động lực cao là yếu tố then chốt để thúc đẩy sáng tạo trong dịch vụ logistics. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ mô tả mối quan hệ giữa các biến số và bảng phân tích thống kê chi tiết để minh họa mức độ ảnh hưởng và ý nghĩa thống kê.

## Đề xuất và khuyến nghị

- **Tăng cường đào tạo và phát triển lãnh đạo đạo đức:** Các công ty logistics SME nên tổ chức các chương trình đào tạo nhằm nâng cao nhận thức và kỹ năng lãnh đạo đạo đức cho các quản lý, nhằm xây dựng môi trường làm việc công bằng và hỗ trợ.

- **Xây dựng và duy trì mối quan hệ LMX chất lượng:** Khuyến khích lãnh đạo tăng cường giao tiếp, chia sẻ thông tin và hỗ trợ nhân viên để củng cố mối quan hệ trao đổi tích cực, từ đó thúc đẩy hành vi đổi mới.

- **Thiết kế hệ thống phần thưởng đa dạng:** Áp dụng các phần thưởng nội tại như công nhận thành tích, tạo cơ hội phát triển cá nhân cùng với phần thưởng ngoại tại như tiền thưởng, thăng chức để kích thích động lực sáng tạo của nhân viên.

- **Đánh giá và cải tiến liên tục:** Thiết lập hệ thống đánh giá hiệu quả công việc và hành vi đổi mới dịch vụ định kỳ, sử dụng phản hồi để điều chỉnh chính sách lãnh đạo và phần thưởng phù hợp với nhu cầu thực tế.

## Đối tượng nên tham khảo luận văn

- **Nhà quản lý và lãnh đạo doanh nghiệp logistics SME:** Nắm bắt các yếu tố thúc đẩy đổi mới dịch vụ để nâng cao năng lực cạnh tranh và hiệu quả hoạt động.

- **Nhà nghiên cứu và học giả trong lĩnh vực quản trị nhân sự và logistics:** Tham khảo mô hình nghiên cứu và kết quả để phát triển các nghiên cứu tiếp theo về lãnh đạo và đổi mới sáng tạo.

- **Chuyên gia tư vấn phát triển tổ chức:** Áp dụng các khuyến nghị để tư vấn cho doanh nghiệp về chiến lược lãnh đạo và quản lý nhân sự hiệu quả.

- **Sinh viên và học viên cao học ngành quản trị kinh doanh, logistics:** Học tập phương pháp nghiên cứu và ứng dụng thực tiễn trong lĩnh vực quản trị dịch vụ và đổi mới sáng tạo.

## Câu hỏi thường gặp

1. **Lãnh đạo đạo đức ảnh hưởng như thế nào đến hành vi đổi mới dịch vụ?**  
Lãnh đạo đạo đức tạo ra môi trường làm việc công bằng, hỗ trợ và truyền cảm hứng, từ đó thúc đẩy nhân viên thể hiện hành vi đổi mới sáng tạo trong dịch vụ.

2. **Vai trò của mối quan hệ LMX trong nghiên cứu này là gì?**  
LMX đóng vai trò trung gian, kết nối ảnh hưởng của lãnh đạo đạo đức đến hành vi đổi mới dịch vụ, giúp tăng cường sự gắn kết và động lực làm việc của nhân viên.

3. **Phần thưởng nội tại và ngoại tại khác nhau như thế nào trong việc thúc đẩy sáng tạo?**  
Phần thưởng nội tại liên quan đến sự thỏa mãn cá nhân và cảm giác thành tựu, trong khi phần thưởng ngoại tại là các lợi ích vật chất; cả hai đều quan trọng trong việc kích thích sáng tạo nhưng tác động theo cách khác nhau.

4. **Tại sao nghiên cứu tập trung vào các công ty logistics SME tại TP. Hồ Chí Minh?**  
TP. Hồ Chí Minh là trung tâm logistics lớn nhất Việt Nam với nhiều công ty SME hoạt động, tạo điều kiện thuận lợi để khảo sát thực tiễn và có tính đại diện cao.

5. **Làm thế nào để doanh nghiệp áp dụng kết quả nghiên cứu vào thực tiễn?**  
Doanh nghiệp có thể tăng cường đào tạo lãnh đạo đạo đức, xây dựng mối quan hệ LMX chất lượng, thiết kế hệ thống phần thưởng phù hợp và đánh giá hiệu quả liên tục để thúc đẩy đổi mới dịch vụ.

## Kết luận

- Lãnh đạo đạo đức có ảnh hưởng tích cực đến mối quan hệ trao đổi lãnh đạo - nhân viên và hành vi đổi mới dịch vụ của nhân viên tuyến đầu trong các công ty logistics SME.  
- Mối quan hệ LMX đóng vai trò trung gian quan trọng trong việc truyền tải ảnh hưởng của lãnh đạo đạo đức đến hành vi đổi mới.  
- Phần thưởng nội tại và ngoại tại điều tiết mối quan hệ giữa LMX và hành vi đổi mới, tăng cường động lực sáng tạo.  
- Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học cho các doanh nghiệp logistics SME trong việc nâng cao chất lượng dịch vụ và năng lực cạnh tranh.  
- Các bước tiếp theo bao gồm mở rộng nghiên cứu tại các địa phương khác và phát triển các mô hình quản lý phù hợp hơn với đặc thù ngành logistics.

**Hành động khuyến nghị:** Các nhà quản lý doanh nghiệp logistics SME nên áp dụng các kết quả nghiên cứu để xây dựng chiến lược lãnh đạo và quản lý nhân sự nhằm thúc đẩy đổi mới sáng tạo, nâng cao hiệu quả hoạt động và phát triển bền vững trong môi trường cạnh tranh ngày càng khốc liệt.