Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục phổ thông theo chương trình 2018, việc nâng cao năng lực dạy học môn Giáo dục quốc phòng và an ninh (GDQP&AN) cho giáo viên Trung học phổ thông (THPT) trở thành yêu cầu cấp thiết. Tỉnh Bắc Kạn, với đặc điểm kinh tế - xã hội còn nhiều khó khăn, có khoảng 36 cán bộ quản lý và 32 giáo viên GDQP&AN tham gia khảo sát thực trạng công tác bồi dưỡng năng lực dạy học. Mặc dù đã có sự quan tâm đầu tư về cơ sở vật chất và tổ chức bồi dưỡng, chất lượng dạy học môn GDQP&AN tại các trường THPT tỉnh Bắc Kạn vẫn chưa đáp ứng được yêu cầu đổi mới chương trình giáo dục phổ thông 2018. Nhiều giáo viên còn hạn chế về trình độ chuyên môn, phương pháp giảng dạy chưa đổi mới, tài liệu giảng dạy chưa đầy đủ và phù hợp với chương trình mới. Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng quản lý bồi dưỡng năng lực dạy học môn GDQP&AN cho giáo viên THPT tỉnh Bắc Kạn, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý hiệu quả, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục quốc phòng và an ninh, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục trong giai đoạn hiện nay. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các trường THPT trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn trong giai đoạn từ năm 2019 đến 2021, với trọng tâm là công tác quản lý, tổ chức bồi dưỡng và phát triển năng lực dạy học cho đội ngũ giáo viên GDQP&AN. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao năng lực chuyên môn, đổi mới phương pháp giảng dạy, đồng thời góp phần thực hiện thành công chương trình giáo dục phổ thông mới, phát triển nguồn nhân lực giáo viên đáp ứng yêu cầu phát triển giáo dục quốc phòng và an ninh trong bối cảnh hội nhập quốc tế.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục và phát triển năng lực chuyên môn giáo viên. Thứ nhất, lý thuyết về năng lực dạy học được hiểu là khả năng vận dụng kiến thức, kỹ năng và thái độ một cách chủ động để thực hiện hiệu quả các hoạt động dạy học. Năng lực dạy học bao gồm các thành tố: thiết kế bài giảng, tổ chức hoạt động dạy học, kiểm tra đánh giá và quản lý dạy học. Thứ hai, lý thuyết quản lý bồi dưỡng năng lực dạy học nhấn mạnh vai trò của các chức năng quản lý gồm lập kế hoạch, tổ chức thực hiện, chỉ đạo và kiểm tra đánh giá trong việc nâng cao năng lực đội ngũ giáo viên. Ngoài ra, các khái niệm chuyên ngành như bồi dưỡng năng lực, quản lý bồi dưỡng, phương pháp bồi dưỡng cho người lớn, và đặc thù môn GDQP&AN cũng được vận dụng để xây dựng khung lý luận nghiên cứu. Các mô hình quản lý bồi dưỡng năng lực giáo viên từ các nghiên cứu trong và ngoài nước cũng được tham khảo để làm cơ sở đề xuất giải pháp phù hợp với điều kiện thực tiễn tỉnh Bắc Kạn.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa nghiên cứu lý thuyết và thực tiễn. Nguồn dữ liệu chính gồm: khảo sát 36 cán bộ quản lý và 32 giáo viên GDQP&AN tại các trường THPT tỉnh Bắc Kạn; tài liệu pháp luật, văn bản hướng dẫn của Bộ Giáo dục và Đào tạo; các báo cáo, tài liệu tập huấn bồi dưỡng giáo viên. Phương pháp thu thập dữ liệu gồm điều tra bằng phiếu hỏi, quan sát thực tế, đàm thoại với cán bộ quản lý và giáo viên, cùng phân tích các sản phẩm hoạt động bồi dưỡng. Phân tích dữ liệu sử dụng thống kê mô tả, tính tỷ lệ phần trăm, so sánh mức độ thực hiện các hoạt động bồi dưỡng và quản lý. Timeline nghiên cứu kéo dài từ tháng 1/2019 đến tháng 9/2021, bao gồm các giai đoạn: thu thập dữ liệu, phân tích thực trạng, xây dựng và khảo nghiệm các biện pháp quản lý bồi dưỡng năng lực dạy học môn GDQP&AN cho giáo viên THPT tỉnh Bắc Kạn.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng năng lực dạy học của giáo viên GDQP&AN: Khoảng 65% giáo viên chưa đáp ứng đầy đủ yêu cầu về kiến thức và kỹ năng theo chuẩn nghề nghiệp mới. Tỷ lệ giáo viên có trình độ chuyên môn phù hợp đạt khoảng 55%, trong khi đó 45% còn hạn chế về kiến thức chuyên môn và phương pháp giảng dạy.

  2. Thực trạng công tác bồi dưỡng năng lực: Chỉ có khoảng 60% giáo viên tham gia các lớp bồi dưỡng tập trung trong 3 năm gần đây. Nội dung bồi dưỡng chủ yếu tập trung vào lý thuyết, chưa đáp ứng đầy đủ các kỹ năng thực hành và đổi mới phương pháp giảng dạy. Hình thức bồi dưỡng tập trung chiếm 70%, bồi dưỡng tại chỗ và tự học chiếm tỷ lệ thấp hơn.

  3. Quản lý công tác bồi dưỡng: Việc lập kế hoạch bồi dưỡng chưa đồng bộ, chỉ có 50% trường THPT xây dựng kế hoạch chi tiết và phù hợp với đặc điểm địa phương. Công tác kiểm tra, đánh giá kết quả bồi dưỡng còn hình thức, chưa có bộ công cụ đánh giá chuẩn xác. Cơ sở vật chất phục vụ bồi dưỡng còn thiếu, chỉ khoảng 40% trường có đủ trang thiết bị hỗ trợ giảng dạy môn GDQP&AN.

  4. Các yếu tố ảnh hưởng: Kinh phí dành cho bồi dưỡng năng lực giáo viên chiếm khoảng 30% tổng ngân sách giáo dục địa phương, chưa đáp ứng nhu cầu thực tế. Thời gian tổ chức bồi dưỡng chủ yếu vào dịp hè và cuối tuần, gây khó khăn cho giáo viên tham gia đầy đủ. Chính sách khuyến khích, khen thưởng giáo viên tích cực bồi dưỡng còn hạn chế.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của những hạn chế trên xuất phát từ việc quản lý bồi dưỡng năng lực dạy học môn GDQP&AN chưa được chú trọng đúng mức, kế hoạch bồi dưỡng chưa sát thực tế, thiếu sự phối hợp đồng bộ giữa các cấp quản lý và nhà trường. So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, việc bồi dưỡng giáo viên cần được tổ chức theo hướng phát triển năng lực nghề nghiệp toàn diện, kết hợp giữa lý thuyết và thực hành, đồng thời tăng cường tự học và học tập nhóm. Việc thiếu trang thiết bị hiện đại và tài liệu giảng dạy phù hợp làm giảm hiệu quả bồi dưỡng. Kết quả nghiên cứu có thể được trình bày qua biểu đồ tỷ lệ giáo viên đạt chuẩn năng lực, bảng tổng hợp các hình thức bồi dưỡng và mức độ hiệu quả, cũng như biểu đồ phân bổ kinh phí bồi dưỡng theo từng năm. Những phát hiện này nhấn mạnh sự cần thiết đổi mới công tác quản lý bồi dưỡng, tăng cường đầu tư cơ sở vật chất, đổi mới nội dung và phương pháp bồi dưỡng để nâng cao chất lượng dạy học môn GDQP&AN, góp phần thực hiện thành công chương trình giáo dục phổ thông 2018.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tổ chức khảo sát nhu cầu bồi dưỡng năng lực giáo viên định kỳ: Thực hiện khảo sát nhu cầu bồi dưỡng hàng năm để xây dựng kế hoạch phù hợp với trình độ, đặc điểm và yêu cầu đổi mới chương trình. Chủ thể thực hiện là Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Bắc Kạn, thời gian triển khai từ năm học 2022-2023.

  2. Đổi mới nội dung và phương pháp bồi dưỡng: Chỉ đạo các trường THPT và trung tâm bồi dưỡng giáo viên áp dụng phương pháp bồi dưỡng tích cực, kết hợp lý thuyết với thực hành, tăng cường thảo luận nhóm, giải quyết tình huống và tự học. Thời gian thực hiện trong 2 năm tới, nhằm nâng cao năng lực thực hành và đổi mới phương pháp giảng dạy.

  3. Tăng cường đầu tư cơ sở vật chất và trang thiết bị: Đầu tư mua sắm máy bắn tập MBT-03, mô hình đường đạn, thiết bị hỗ trợ giảng dạy hiện đại để phục vụ công tác bồi dưỡng và giảng dạy môn GDQP&AN. Chủ thể thực hiện là Sở GD&ĐT phối hợp với các trường THPT, ưu tiên trong giai đoạn 2022-2024.

  4. Đổi mới công tác kiểm tra, đánh giá kết quả bồi dưỡng: Xây dựng bộ công cụ đánh giá chuẩn xác, khách quan, kết hợp đánh giá qua dự giờ, thao giảng, viết sáng kiến kinh nghiệm và kết quả học tập của học sinh. Thực hiện kiểm tra định kỳ hàng năm, nhằm nâng cao hiệu quả bồi dưỡng và phát hiện kịp thời những hạn chế.

  5. Xây dựng chính sách khuyến khích và khen thưởng: Ban hành các chính sách động viên, khen thưởng giáo viên tích cực tham gia bồi dưỡng và áp dụng hiệu quả kiến thức vào giảng dạy. Thời gian triển khai trong năm học 2022-2023, nhằm tạo động lực thúc đẩy giáo viên nâng cao năng lực chuyên môn.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục tại Sở Giáo dục và Đào tạo: Giúp xây dựng chính sách, kế hoạch bồi dưỡng giáo viên phù hợp với đặc điểm địa phương, nâng cao hiệu quả quản lý công tác bồi dưỡng năng lực dạy học môn GDQP&AN.

  2. Hiệu trưởng và Ban giám hiệu các trường THPT: Làm cơ sở để tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra công tác bồi dưỡng giáo viên trong nhà trường, từ đó nâng cao chất lượng giảng dạy môn GDQP&AN.

  3. Giáo viên môn Giáo dục quốc phòng và an ninh: Tham khảo để hiểu rõ yêu cầu năng lực, nội dung và phương pháp bồi dưỡng, từ đó chủ động nâng cao trình độ chuyên môn và đổi mới phương pháp giảng dạy.

  4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Quản lý giáo dục, Giáo dục quốc phòng: Cung cấp tài liệu tham khảo khoa học về quản lý bồi dưỡng năng lực giáo viên, đặc biệt trong bối cảnh đổi mới chương trình giáo dục phổ thông 2018.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao cần bồi dưỡng năng lực dạy học môn GDQP&AN cho giáo viên THPT?
    Bồi dưỡng giúp giáo viên cập nhật kiến thức, kỹ năng và phương pháp giảng dạy mới, đáp ứng yêu cầu đổi mới chương trình giáo dục phổ thông 2018, nâng cao chất lượng dạy học và hiệu quả giáo dục quốc phòng, an ninh.

  2. Phương pháp bồi dưỡng nào hiệu quả nhất cho giáo viên GDQP&AN?
    Phương pháp tích cực, kết hợp thuyết trình, thảo luận nhóm, giải quyết tình huống và tự học được đánh giá cao, giúp giáo viên phát triển năng lực thực hành và đổi mới phương pháp giảng dạy.

  3. Các yếu tố nào ảnh hưởng đến hiệu quả công tác bồi dưỡng năng lực giáo viên?
    Bao gồm kinh phí, cơ sở vật chất, chính sách khuyến khích, thời gian tổ chức bồi dưỡng và chất lượng nội dung, phương pháp bồi dưỡng. Thiếu một trong các yếu tố này sẽ làm giảm hiệu quả bồi dưỡng.

  4. Làm thế nào để kiểm tra, đánh giá hiệu quả bồi dưỡng năng lực giáo viên?
    Thông qua dự giờ, thao giảng, viết sáng kiến kinh nghiệm, kết quả học tập của học sinh và các công cụ đánh giá chuẩn xác, khách quan được xây dựng phù hợp với mục tiêu bồi dưỡng.

  5. Ai là chủ thể quản lý chính trong công tác bồi dưỡng năng lực dạy học môn GDQP&AN?
    Chủ thể chính là Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Bắc Kạn và Ban giám hiệu các trường THPT, chịu trách nhiệm lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra công tác bồi dưỡng.

Kết luận

  • Đội ngũ giáo viên GDQP&AN tỉnh Bắc Kạn còn nhiều hạn chế về năng lực dạy học, chưa đáp ứng yêu cầu chương trình giáo dục phổ thông 2018.
  • Công tác quản lý bồi dưỡng năng lực dạy học còn thiếu đồng bộ, kế hoạch chưa sát thực tế, cơ sở vật chất và trang thiết bị phục vụ bồi dưỡng còn hạn chế.
  • Các biện pháp quản lý bồi dưỡng năng lực cần tập trung vào khảo sát nhu cầu, đổi mới nội dung và phương pháp, tăng cường đầu tư cơ sở vật chất, đổi mới kiểm tra đánh giá và xây dựng chính sách khuyến khích.
  • Việc thực hiện các giải pháp này sẽ góp phần nâng cao chất lượng dạy học môn GDQP&AN, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục trong giai đoạn hiện nay.
  • Đề nghị các cấp quản lý giáo dục và nhà trường triển khai kế hoạch bồi dưỡng năng lực giáo viên theo lộ trình từ năm học 2022-2025, đồng thời tăng cường giám sát, đánh giá để đảm bảo hiệu quả thực tiễn.

Hãy hành động ngay hôm nay để nâng cao năng lực dạy học môn Giáo dục quốc phòng và an ninh, góp phần xây dựng nền giáo dục toàn diện, phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao cho đất nước!