Khám Phá Biểu Tượng Văn Hóa Chăm Trong Thơ Chăm Đương Đại - Luận Án Tiến Sĩ Ngữ Văn

• Tác giả: Trần Hoài Nam
• Người hướng dẫn: Pgs.Tskh. Nguyễn Nghĩa Trọng
• Trường học: Đại học Sư phạm Hà Nội
• Chuyên ngành: Lí luận văn học
• Đề tài: Biểu tượng văn hóa Chăm trong thơ Chăm đương đại
• Loại tài liệu: luận án tiến sĩ
• Năm xuất bản: 2017
• Địa điểm: Hà Nội

Mục lục chi tiết

• LỜI CAM ĐOAN
• LỜI CẢM ƠN
• TÁC GIẢ LUẬN ÁN NCS: Trần Hoài Nam
• MỤC LỤC
• MỞ ĐẦU
• 0.1. Lý do chọn đề tài
• 0.2. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
• 0.3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
• 0.4. Phương pháp nghiên cứu
• 0.5. Đóng góp của luận án
• 0.6. Cấu trúc luận án
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VĂN HÓA, VĂN HỌC CHĂM
• 1.1. Về hoạt động sưu tầm, dịch thuật, nghiên cứu lịch sử, văn hóa dân tộc Chăm
• 1.2. Nghiên cứu của các tác giả nước ngoài
• 1.3. Nghiên cứu của các tác giả người Việt
• 1.4. Nghiên cứu của các tác giả người Chăm
• 1.5. Nghiên cứu văn học Chăm
• 1.6. Nghiên cứu biểu tượng văn hóa Chăm trong văn học Chăm
• 2. CHƯƠNG 2: BIỂU TƯỢNG VĂN HÓA TRONG VĂN HỌC VÀ THƠ CHĂM ĐƯƠNG ĐẠI
• 2.1. Định nghĩa biểu tượng trong đời sống, khoa học (logic học, ký hiệu học, nhân học…)
• 2.2. Định nghĩa biểu tượng trong văn hóa
• 2.3. Biểu tượng văn hóa trong văn học
• 2.4. Khảo sát hệ thống biểu tượng văn hóa Chăm trong thơ Chăm đương đại
• 2.5. Sơ lược về nguồn gốc của biểu tượng văn hóa Chăm trong thơ Chăm đương đại
• 2.6. Tiêu chí phân loại và phương thức miêu tả biểu tượng văn hóa Chăm trong thơ Chăm đương đại
• 2.7. Bảng thống kê các biểu tượng văn hóa Chăm trong thơ Chăm đương đại được khảo sát và giải mã trong luận án
• 2.8. Biểu tượng trong thơ Chăm nhìn từ các chiều văn hóa
• 2.9. Quan niệm thẩm mỹ chi phối cách tạo dựng biểu tượng trong thơ Chăm đương đại
• 2.10. Thơ – tiếng nói tâm hồn hướng về cái đẹp và tìm về cội nguồn và tâm hồn dân tộc
• 2.11. Thơ – các cung bậc rung động thẩm mỹ của con tim đa cảm về nhân sinh
• 2.12. Thơ còn là hành trình đi tìm cái đẹp mới
• 2.13. Tâm tư Chăm với vấn đề bản sắc Chăm trong biểu tượng thơ Chăm đương đại
• 2.14. Tiểu kết chương 2
• 3. CHƯƠNG 3: GIẢI MÃ MỘT SỐ BIỂU TƯỢNG VĂN HÓA TRUYỀN THỐNG TRONG THƠ CHĂM ĐƯƠNG ĐẠI
• 3.1. Biểu tượng về tín ngưỡng – bảo tồn văn hóa ngàn xưa
• 3.2. Tháp Chămpa – Biểu tượng muôn mặt của văn hóa Chăm
• 3.3. Biểu tượng lễ hội – hồn vía dân tộc Chăm
• 3.4. Biểu tượng Mẫu – sự sinh dưỡng và tinh thần nữ quyền Chăm
• 3.5. Biểu tượng sông nước
• 3.6. Thánh địa Mỹ Sơn – biểu tượng người mẹ tâm linh thường trụ
• 3.7. Vũ nữ Apsara hóa thân từ vũ nữ Ấn Độ trở thành biểu tượng vẻ đẹp muôn màu của người phụ nữ Chăm
• 3.8. Chữ viết Chăm – biểu tượng của niềm tự hào, tự tôn dân tộc Chăm
• 3.9. Tiểu kết chương 3
• 4. CHƯƠNG 4: GIẢI MÃ NHỮNG BIỂU TƯỢNG CÓ TÍNH CÁCH TÂN TRONG THƠ CHĂM ĐƯƠNG ĐẠI
• 4.1. Thơ Chăm đương đại – hiện thực đời sống và ý thức cách tân
• 4.2. Sơ lược về thơ các dân tộc thiểu số đương đại ở Việt Nam
• 4.3. Vài nét về thơ Chăm đương đại
• 4.4. Giải mã một số biểu tượng mới được biểu hiện trong thơ Chăm đương đại
• 4.5. Các biểu tượng về thiên nhiên
• 4.6. Biểu tượng cây xương rồng đậm đặc như sức sống tiềm tàng của người Chăm đương đại
• 4.7. Biểu tượng dòng sông – nơi nuôi dưỡng quê hương, lưu giữ kỷ niệm
• 4.8. Biểu tượng về nhân sinh – nét xưa còn lại và những đổi thay
• 4.9. Biểu tượng Palei (làng) Chăm – quê hương nghèo xác xơ nhưng thanh bình, nơi gìn giữ truyền thống văn hóa lâu đời của dân tộc Chăm
• 4.10. Phố trong cảm thức của người Chăm – nơi người Chăm muốn hòa nhập đời sống đô thị, những kiếp tha hương, lạc lõng
• DANH MỤC CÔNG TRÌNH ĐÃ CÔNG BỐ
• TÀI LIỆU THAM KHẢO

Tóm tắt

I. Tổng quan về tình hình nghiên cứu văn hóa văn học Chăm

Nghiên cứu văn hóa và văn học Chăm đã thu hút sự quan tâm của nhiều nhà khoa học trong và ngoài nước. Các tác giả đã thực hiện nhiều công trình nghiên cứu về văn hóa Chăm, từ lịch sử, tín ngưỡng đến văn học. Đặc biệt, các nhà thơ Chăm đã đóng góp vào nền văn học Việt Nam một cách mạnh mẽ, tạo nên một bức tranh văn hóa đa dạng và phong phú. Việc sưu tầm và dịch thuật các tác phẩm văn học Chăm đã giúp làm sáng tỏ hơn về bản sắc văn hóa của dân tộc này. Các công trình nghiên cứu của các tác giả nước ngoài và trong nước đã cung cấp nhiều tư liệu quý giá, giúp hiểu rõ hơn về văn hóa Chăm. Những nghiên cứu này không chỉ dừng lại ở việc ghi chép mà còn đi sâu vào phân tích, giải mã các biểu tượng văn hóa Chăm trong văn học, từ đó khẳng định giá trị và vai trò của văn hóa Chăm trong bối cảnh văn hóa Việt Nam.

1.1. Về hoạt động sưu tầm dịch thuật nghiên cứu lịch sử văn hóa dân tộc Chăm

Hoạt động sưu tầm và dịch thuật các tác phẩm văn học Chăm đã góp phần quan trọng trong việc bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa dân tộc. Các nhà nghiên cứu đã không ngừng tìm kiếm, thu thập tư liệu từ nhiều nguồn khác nhau, từ các văn bản cổ đến các tác phẩm hiện đại. Những công trình nghiên cứu này đã giúp làm rõ hơn về lịch sử, văn hóa và đời sống của người Chăm. Đặc biệt, các tác giả người Chăm đã có những đóng góp đáng kể trong việc nghiên cứu và phát triển văn hóa dân tộc, từ đó khẳng định vị trí của văn hóa Chăm trong nền văn hóa đa dạng của Việt Nam. Việc nghiên cứu văn hóa Chăm không chỉ giúp bảo tồn di sản văn hóa mà còn tạo điều kiện cho các thế hệ sau hiểu rõ hơn về nguồn cội và bản sắc dân tộc của mình.

1.2. Nghiên cứu của các tác giả nước ngoài

Nghiên cứu văn hóa Chăm từ góc độ quốc tế đã mang lại nhiều cái nhìn mới mẻ và sâu sắc. Các tác giả nước ngoài đã thực hiện nhiều công trình nghiên cứu về lịch sử và văn hóa Chăm, từ những ghi chép cổ xưa đến các nghiên cứu hiện đại. Những tư liệu này không chỉ giúp làm rõ lịch sử của vương quốc Champa mà còn phản ánh những đặc điểm văn hóa độc đáo của người Chăm. Các nghiên cứu này đã chỉ ra rằng văn hóa Chăm có sự giao thoa mạnh mẽ với các nền văn hóa khác, đặc biệt là văn hóa Ấn Độ. Điều này không chỉ làm phong phú thêm bức tranh văn hóa Chăm mà còn khẳng định vị trí của nó trong bối cảnh văn hóa Đông Nam Á.

1.3. Nghiên cứu của các tác giả người Việt

Các tác giả người Việt đã có những đóng góp quan trọng trong việc nghiên cứu văn hóa Chăm, đặc biệt là sau năm 1975. Nhiều công trình nghiên cứu đã được công bố, tập trung vào các lĩnh vực như tín ngưỡng, lễ hội và văn học Chăm. Những nghiên cứu này không chỉ giúp làm rõ hơn về đời sống văn hóa của người Chăm mà còn phản ánh sự phát triển của văn hóa dân tộc trong bối cảnh hiện đại. Các tác giả đã sử dụng nhiều phương pháp nghiên cứu khác nhau, từ khảo sát thực địa đến phân tích tài liệu, nhằm làm nổi bật giá trị văn hóa và lịch sử của người Chăm. Điều này không chỉ giúp bảo tồn di sản văn hóa mà còn tạo điều kiện cho các thế hệ sau hiểu rõ hơn về bản sắc dân tộc của mình.

II. Biểu tượng văn hóa trong văn học và thơ Chăm đương đại

Biểu tượng văn hóa trong thơ Chăm đương đại đóng vai trò quan trọng trong việc thể hiện bản sắc và tâm tư của người Chăm. Các nhà thơ đã sử dụng biểu tượng như một phương tiện để truyền tải những giá trị văn hóa, lịch sử và tâm linh của dân tộc. Những biểu tượng này không chỉ mang ý nghĩa sâu sắc mà còn thể hiện sự kết nối giữa quá khứ và hiện tại. Việc khảo sát hệ thống biểu tượng văn hóa Chăm trong thơ đã giúp làm rõ hơn về nguồn gốc và sự phát triển của chúng. Các biểu tượng như tháp Chămpa, lễ hội, và hình ảnh người mẹ trong văn hóa Chăm đã được khai thác một cách tinh tế, phản ánh những giá trị văn hóa đặc trưng của dân tộc. Thơ Chăm không chỉ là tiếng nói của tâm hồn mà còn là hành trình tìm kiếm cái đẹp và bản sắc dân tộc.

2.1. Định nghĩa biểu tượng trong đời sống và văn hóa

Biểu tượng trong văn hóa được hiểu là những hình ảnh, dấu hiệu mang ý nghĩa sâu sắc, phản ánh các giá trị văn hóa và tâm linh của một cộng đồng. Trong thơ Chăm, biểu tượng không chỉ đơn thuần là hình ảnh mà còn là phương tiện để thể hiện những cảm xúc, suy tư và triết lý sống của người Chăm. Các nhà thơ đã khéo léo sử dụng biểu tượng để tạo nên những tác phẩm nghệ thuật giàu giá trị thẩm mỹ. Việc hiểu rõ về biểu tượng trong văn hóa Chăm sẽ giúp người đọc cảm nhận sâu sắc hơn về những thông điệp mà tác giả muốn truyền tải. Biểu tượng trong thơ Chăm không chỉ là sự phản ánh của đời sống mà còn là cầu nối giữa quá khứ và hiện tại, giữa con người và thiên nhiên.

2.2. Khảo sát hệ thống biểu tượng văn hóa Chăm trong thơ Chăm đương đại

Khảo sát hệ thống biểu tượng văn hóa Chăm trong thơ Chăm đương đại cho thấy sự phong phú và đa dạng của các biểu tượng này. Các nhà thơ đã sử dụng nhiều hình ảnh biểu tượng khác nhau để thể hiện những giá trị văn hóa, lịch sử và tâm linh của dân tộc. Những biểu tượng như tháp Chămpa, lễ hội, và hình ảnh người mẹ đã được khai thác một cách tinh tế, phản ánh những giá trị văn hóa đặc trưng của người Chăm. Việc phân tích các biểu tượng này không chỉ giúp làm rõ hơn về nguồn gốc và sự phát triển của chúng mà còn khẳng định vai trò của văn hóa Chăm trong bối cảnh văn hóa Việt Nam. Các biểu tượng này không chỉ mang ý nghĩa sâu sắc mà còn thể hiện sự kết nối giữa quá khứ và hiện tại, giữa con người và thiên nhiên.

2.3. Tiêu chí phân loại và phương thức miêu tả biểu tượng văn hóa Chăm trong thơ Chăm đương đại

Việc phân loại và miêu tả biểu tượng văn hóa Chăm trong thơ Chăm đương đại cần dựa trên nhiều tiêu chí khác nhau, từ nội dung đến hình thức. Các biểu tượng có thể được phân loại theo các chủ đề như tín ngưỡng, lễ hội, thiên nhiên, và con người. Mỗi biểu tượng đều mang trong mình những giá trị văn hóa và tâm linh riêng, phản ánh những suy tư và cảm xúc của người Chăm. Phương thức miêu tả biểu tượng trong thơ Chăm thường được thể hiện qua ngôn ngữ hình ảnh phong phú, giàu sức gợi. Việc phân tích các biểu tượng này không chỉ giúp làm rõ hơn về nội dung và hình thức của tác phẩm mà còn khẳng định vai trò của văn hóa Chăm trong việc tạo nên những giá trị nghệ thuật độc đáo.

III. Giải mã một số biểu tượng văn hóa truyền thống trong thơ Chăm đương đại

Giải mã các biểu tượng văn hóa truyền thống trong thơ Chăm đương đại giúp làm sáng tỏ những giá trị văn hóa và tâm linh của người Chăm. Các biểu tượng như tháp Chămpa, lễ hội, và hình ảnh người mẹ không chỉ mang ý nghĩa sâu sắc mà còn thể hiện sự kết nối giữa quá khứ và hiện tại. Những biểu tượng này thường được sử dụng để thể hiện những cảm xúc, suy tư và triết lý sống của người Chăm. Việc phân tích các biểu tượng này không chỉ giúp làm rõ hơn về nguồn gốc và sự phát triển của chúng mà còn khẳng định vai trò của văn hóa Chăm trong bối cảnh văn hóa Việt Nam. Các biểu tượng này không chỉ là hình ảnh mà còn là phương tiện để truyền tải những giá trị văn hóa, lịch sử và tâm linh của dân tộc.

3.1. Biểu tượng về tín ngưỡng bảo tồn văn hóa ngàn xưa

Biểu tượng về tín ngưỡng trong thơ Chăm đương đại thể hiện sự kết nối giữa con người và thần linh, giữa hiện tại và quá khứ. Những biểu tượng này không chỉ phản ánh niềm tin và giá trị tâm linh của người Chăm mà còn là phương tiện để bảo tồn văn hóa truyền thống. Các nhà thơ đã khéo léo sử dụng những hình ảnh biểu tượng để thể hiện những cảm xúc, suy tư và triết lý sống của người Chăm. Việc phân tích các biểu tượng này không chỉ giúp làm rõ hơn về nguồn gốc và sự phát triển của chúng mà còn khẳng định vai trò của văn hóa Chăm trong việc tạo nên những giá trị nghệ thuật độc đáo. Những biểu tượng này không chỉ mang ý nghĩa sâu sắc mà còn thể hiện sự kết nối giữa con người và thiên nhiên, giữa quá khứ và hiện tại.

3.2. Tháp Chămpa Biểu tượng muôn mặt của văn hóa Chăm

Tháp Chămpa là một trong những biểu tượng nổi bật nhất của văn hóa Chăm, thể hiện sự kết nối giữa con người và thần linh. Những tháp này không chỉ là công trình kiến trúc độc đáo mà còn mang trong mình những giá trị văn hóa và tâm linh sâu sắc. Trong thơ Chăm, hình ảnh tháp Chămpa thường được sử dụng để thể hiện những cảm xúc, suy tư và triết lý sống của người Chăm. Việc phân tích hình ảnh tháp Chămpa trong thơ không chỉ giúp làm rõ hơn về nguồn gốc và sự phát triển của nó mà còn khẳng định vai trò của văn hóa Chăm trong bối cảnh văn hóa Việt Nam. Tháp Chămpa không chỉ là biểu tượng của quá khứ mà còn là cầu nối giữa hiện tại và tương lai.

3.3. Biểu tượng lễ hội hồn vía dân tộc Chăm

Lễ hội là một phần không thể thiếu trong đời sống văn hóa của người Chăm, thể hiện những giá trị văn hóa và tâm linh sâu sắc. Trong thơ Chăm, hình ảnh lễ hội thường được sử dụng để thể hiện những cảm xúc, suy tư và triết lý sống của người Chăm. Các nhà thơ đã khéo léo sử dụng những hình ảnh biểu tượng để tạo nên những tác phẩm nghệ thuật giàu giá trị thẩm mỹ. Việc phân tích hình ảnh lễ hội trong thơ không chỉ giúp làm rõ hơn về nguồn gốc và sự phát triển của nó mà còn khẳng định vai trò của văn hóa Chăm trong việc tạo nên những giá trị nghệ thuật độc đáo. Lễ hội không chỉ là dịp để người Chăm thể hiện bản sắc văn hóa mà còn là cầu nối giữa quá khứ và hiện tại.