Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh phát triển công nghiệp hóa chất tại Việt Nam, các sự cố liên quan đến hóa chất nguy hiểm ngày càng tiềm ẩn nhiều rủi ro nghiêm trọng đối với môi trường và sức khỏe con người. Theo ước tính, các doanh nghiệp sản xuất hóa chất có nguy cơ xảy ra sự cố cao do tính chất đặc thù của nguyên liệu và quy trình sản xuất. Công ty TNHH MTV Hóa chất 21, một doanh nghiệp quốc phòng hàng đầu Việt Nam, hoạt động trong lĩnh vực sản xuất thuốc nổ và hóa chất đặc thù, với nhiều dây chuyền sản xuất có nguy cơ cao về sự cố hóa chất. Đặc biệt, dây chuyền sản xuất thuốc nổ nhũ tương tại Xí nghiệp 4 có tính chất phức tạp và mức độ ảnh hưởng lớn khi xảy ra sự cố.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng công tác quản lý, phòng ngừa và ứng cứu sự cố hóa chất tại Công ty Hóa chất 21, từ đó đề xuất các biện pháp nâng cao hiệu quả quản lý an toàn hóa chất, giảm thiểu rủi ro mất an toàn lao động và ô nhiễm môi trường. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào dây chuyền sản xuất thuốc nổ nhũ tương, khu vực có địa hình đồi núi, khí hậu nhiệt đới gió mùa với hai mùa rõ rệt, ảnh hưởng đến điều kiện bảo quản và vận hành thiết bị.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc đảm bảo an toàn sản xuất, bảo vệ sức khỏe người lao động và môi trường, đồng thời góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh và phát triển bền vững của doanh nghiệp. Các chỉ số an toàn như khoảng cách an toàn truyền nổ, sóng xung kích, và các tiêu chuẩn kỹ thuật được áp dụng nghiêm ngặt nhằm giảm thiểu nguy cơ sự cố. Kết quả nghiên cứu sẽ là cơ sở khoa học để hoàn thiện hệ thống quản lý an toàn hóa chất tại Công ty và có thể nhân rộng cho các doanh nghiệp cùng ngành.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý rủi ro trong ngành công nghiệp hóa chất, bao gồm:

  • Lý thuyết quản lý rủi ro an toàn hóa chất: tập trung vào nhận diện, đánh giá và kiểm soát các nguy cơ tiềm ẩn trong quá trình sản xuất, lưu trữ và vận chuyển hóa chất nguy hiểm.
  • Mô hình ma trận rủi ro: sử dụng để phân loại mức độ rủi ro dựa trên khả năng xảy ra và tính nghiêm trọng của hậu quả, từ đó xác định các biện pháp kiểm soát phù hợp.
  • Khái niệm an toàn lao động và bảo vệ môi trường: nhấn mạnh vai trò của các thiết bị an toàn, quy trình vận hành chuẩn và đào tạo nhân lực trong phòng ngừa sự cố.
  • Quy chuẩn kỹ thuật và pháp luật về an toàn hóa chất: căn cứ vào Nghị định 113/2017/NĐ-CP và các tiêu chuẩn quốc gia như QCVN 01:2019/BCT để đảm bảo tuân thủ pháp luật và tiêu chuẩn kỹ thuật.

Các khái niệm chính bao gồm: nguy cơ sự cố hóa chất, biện pháp phòng ngừa, ứng phó sự cố, quản lý an toàn hóa chất, và bảo vệ môi trường.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định tính và định lượng:

  • Nguồn dữ liệu: thu thập từ báo cáo hoạt động của Công ty Hóa chất 21, số liệu thống kê về các nguy cơ sự cố, hồ sơ kỹ thuật dây chuyền sản xuất thuốc nổ nhũ tương, và các tài liệu pháp luật liên quan.
  • Phương pháp điều tra khảo sát: khảo sát thực tế tại dây chuyền sản xuất, phỏng vấn cán bộ quản lý và công nhân viên để đánh giá thực trạng công tác quản lý an toàn hóa chất.
  • Phân tích số liệu và thống kê: sử dụng bảng biểu, ma trận rủi ro để đánh giá mức độ nguy hiểm của từng chặng công nghệ, xác định các điểm yếu trong quy trình vận hành.
  • Phân tích, tổng hợp và so sánh: đối chiếu các kết quả với các tiêu chuẩn quốc gia và các nghiên cứu tương tự để rút ra nhận xét và đề xuất giải pháp phù hợp.
  • Timeline nghiên cứu: thực hiện trong năm 2022, tập trung vào dây chuyền sản xuất thuốc nổ nhũ tương tại Xí nghiệp 4, khu 3 của Công ty.

Cỡ mẫu khảo sát gồm toàn bộ các bộ phận liên quan đến dây chuyền sản xuất, với phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện và độ tin cậy của dữ liệu.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nguy cơ sự cố hóa chất cao tại các chặng công nghệ trọng yếu: Qua phân tích ma trận rủi ro, các chặng như pha chế pha dung dịch, pha chế pha dầu, và trộn nhũ tương có mức rủi ro từ 8 đến 12 điểm trên thang 16, cho thấy nguy cơ xảy ra sự cố là khá cao. Ví dụ, lỗi do thao tác con người và sự cố thiết bị tại nút pha chế peclorat có mức rủi ro 12 điểm.

  2. Thiết bị an toàn quan trọng chưa được bảo dưỡng định kỳ đầy đủ: Một số thiết bị như đĩa chặn sức nổ, cảm biến nhiệt độ và áp suất chưa được kiểm tra và bảo trì theo đúng quy định, làm tăng nguy cơ mất an toàn trong vận hành. Tỷ lệ thiết bị an toàn được bảo dưỡng đúng hạn chỉ đạt khoảng 75%.

  3. Quy trình kiểm soát vật thể ngoại lai và chất thải chưa chặt chẽ: Việc kiểm soát các vật thể ngoại lai như bụi, sạn, đinh vít chưa được thực hiện nghiêm ngặt, tiềm ẩn nguy cơ gây ma sát, tia lửa điện dẫn đến sự cố. Tình trạng tích tụ chất thải trong khu vực sản xuất cũng chưa được xử lý kịp thời, ảnh hưởng đến an toàn cháy nổ.

  4. Đào tạo và huấn luyện nhân lực chưa đồng đều: Mặc dù công ty đã tổ chức đào tạo kỹ thuật an toàn hóa chất, nhưng tỷ lệ công nhân được huấn luyện đầy đủ chỉ đạt khoảng 85%, còn một số bộ phận chưa nắm vững quy trình ứng phó sự cố.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các nguy cơ sự cố là do đặc thù của dây chuyền sản xuất thuốc nổ nhũ tương với nhiều hóa chất nguy hiểm như amoni nitrat, natri nitrat, natri nitrit, và các chất phụ gia có tính oxy hóa mạnh. Các thiết bị và quy trình vận hành phức tạp đòi hỏi sự kiểm soát nghiêm ngặt và bảo dưỡng thường xuyên.

So sánh với các nghiên cứu trong ngành, kết quả tương đồng với báo cáo của ngành công nghiệp hóa chất cho thấy việc bảo trì thiết bị an toàn và đào tạo nhân lực là yếu tố quyết định giảm thiểu rủi ro. Việc áp dụng ma trận rủi ro giúp xác định rõ các điểm yếu trong quy trình, từ đó tập trung nguồn lực cải thiện.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ ma trận rủi ro phân theo từng chặng công nghệ và bảng thống kê tỷ lệ bảo dưỡng thiết bị an toàn, giúp trực quan hóa mức độ nguy hiểm và hiệu quả quản lý hiện tại.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường bảo dưỡng và kiểm tra thiết bị an toàn định kỳ: Thiết lập lịch trình bảo dưỡng nghiêm ngặt cho các thiết bị như đĩa chặn sức nổ, cảm biến nhiệt độ, áp suất với mục tiêu đạt 100% thiết bị được kiểm tra trong vòng 6 tháng tới. Chủ thể thực hiện là bộ phận kỹ thuật và an toàn công ty.

  2. Hoàn thiện quy trình kiểm soát vật thể ngoại lai và chất thải: Áp dụng hệ thống lọc khí, máy dò kim loại và quy trình vệ sinh định kỳ nhằm giảm thiểu nguy cơ vật thể ngoại lai gây sự cố. Thời gian thực hiện trong 3 tháng, do bộ phận sản xuất và an toàn phối hợp thực hiện.

  3. Nâng cao chất lượng đào tạo và huấn luyện nhân lực: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về an toàn hóa chất và ứng phó sự cố cho 100% công nhân trong vòng 6 tháng, đồng thời thực hiện diễn tập ứng phó sự cố định kỳ hàng năm. Bộ phận nhân sự và an toàn chịu trách nhiệm.

  4. Xây dựng hệ thống giám sát và cảnh báo tự động: Đầu tư hệ thống cảm biến và báo động hiện đại để phát hiện sớm các dấu hiệu sự cố như rò rỉ hóa chất, nhiệt độ và áp suất bất thường. Mục tiêu hoàn thành trong 12 tháng, do ban lãnh đạo và bộ phận kỹ thuật triển khai.

Các giải pháp trên nhằm giảm thiểu rủi ro sự cố, nâng cao an toàn lao động và bảo vệ môi trường, góp phần phát triển bền vững cho Công ty Hóa chất 21.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban lãnh đạo và quản lý doanh nghiệp hóa chất: Nhận diện các nguy cơ và áp dụng các biện pháp quản lý an toàn hiệu quả, từ đó nâng cao năng lực quản trị rủi ro và bảo vệ tài sản doanh nghiệp.

  2. Chuyên viên an toàn lao động và môi trường: Áp dụng các quy trình kiểm soát, bảo dưỡng thiết bị và đào tạo nhân lực dựa trên các phân tích và đề xuất trong luận văn để giảm thiểu sự cố.

  3. Cơ quan quản lý nhà nước về hóa chất và an toàn công nghiệp: Tham khảo để hoàn thiện các quy định, tiêu chuẩn kỹ thuật và hướng dẫn kiểm tra giám sát các doanh nghiệp sản xuất hóa chất nguy hiểm.

  4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Quản lý công nghiệp, Kỹ thuật hóa học: Học hỏi phương pháp nghiên cứu, phân tích rủi ro và xây dựng giải pháp quản lý an toàn hóa chất trong môi trường sản xuất thực tế.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao việc quản lý an toàn hóa chất lại quan trọng đối với doanh nghiệp?
    Quản lý an toàn hóa chất giúp giảm thiểu rủi ro sự cố gây thiệt hại về người, tài sản và môi trường, đồng thời đảm bảo tuân thủ pháp luật và nâng cao uy tín doanh nghiệp. Ví dụ, Công ty Hóa chất 21 đã áp dụng các biện pháp kiểm soát nghiêm ngặt để bảo vệ dây chuyền sản xuất.

  2. Nguy cơ chính trong sản xuất thuốc nổ nhũ tương là gì?
    Nguy cơ lớn nhất là cháy nổ do tiếp xúc với các chất oxy hóa mạnh như amoni nitrat, cùng với các thiết bị vận hành có thể gây ma sát, tia lửa điện. Ma trận rủi ro cho thấy các chặng pha chế và trộn nhũ tương có mức độ rủi ro cao nhất.

  3. Làm thế nào để phát hiện sớm sự cố hóa chất?
    Sử dụng hệ thống cảm biến nhiệt độ, áp suất, báo động tự động và kiểm tra định kỳ thiết bị an toàn giúp phát hiện sớm các dấu hiệu bất thường, từ đó kịp thời ứng phó. Công ty đã đề xuất đầu tư hệ thống giám sát hiện đại trong 12 tháng tới.

  4. Nhân lực đóng vai trò thế nào trong phòng ngừa sự cố?
    Nhân lực được đào tạo bài bản, nắm vững quy trình vận hành và ứng phó sự cố là yếu tố then chốt để giảm thiểu lỗi thao tác và tăng cường an toàn. Tỷ lệ công nhân được huấn luyện đầy đủ tại Công ty đạt khoảng 85%, cần nâng cao hơn nữa.

  5. Các biện pháp bảo quản hóa chất nguy hiểm tại Công ty được thực hiện ra sao?
    Hóa chất được bảo quản trong kho đạt tiêu chuẩn QCVN 06:2010/BCT, có hệ thống chống sét, chống tĩnh điện, khoảng cách an toàn được tính toán theo QCVN 01:2019/BCT, đảm bảo an toàn tối đa trong lưu trữ và vận chuyển.

Kết luận

  • Đã đánh giá chi tiết thực trạng quản lý an toàn hóa chất tại dây chuyền sản xuất thuốc nổ nhũ tương của Công ty Hóa chất 21, xác định các nguy cơ và điểm yếu trong quy trình vận hành.
  • Áp dụng ma trận rủi ro giúp phân loại mức độ nguy hiểm và ưu tiên các biện pháp kiểm soát phù hợp.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể về bảo dưỡng thiết bị, kiểm soát vật thể ngoại lai, đào tạo nhân lực và đầu tư hệ thống giám sát tự động.
  • Nghiên cứu góp phần nâng cao hiệu quả quản lý an toàn hóa chất, bảo vệ sức khỏe người lao động và môi trường, đồng thời tạo tiền đề nhân rộng cho các doanh nghiệp cùng ngành.
  • Khuyến nghị triển khai các giải pháp trong vòng 6-12 tháng và tiếp tục theo dõi, đánh giá hiệu quả để điều chỉnh kịp thời.

Để đảm bảo an toàn và phát triển bền vững, các doanh nghiệp trong ngành hóa chất cần chủ động nghiên cứu, áp dụng các biện pháp quản lý rủi ro và nâng cao năng lực ứng phó sự cố. Hành động ngay hôm nay sẽ bảo vệ tương lai sản xuất và môi trường sống của cộng đồng.