Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh phát triển mạnh mẽ của khoa học công nghệ và nền kinh tế tri thức, giáo dục và đào tạo đóng vai trò then chốt trong sự phát triển bền vững của xã hội. Tại huyện Đắk Song, tỉnh Đắk Nông, công tác quản lý hoạt động tổ chuyên môn ở các trường trung học phổ thông (THPT) đang đối mặt với nhiều thách thức, ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng giáo dục. Theo khảo sát tại 4 trường THPT trên địa bàn, gồm 3 trường THPT và 1 trường THCS-THPT Dân tộc nội trú, với sự tham gia của 100 cán bộ quản lý, tổ trưởng chuyên môn và giáo viên, thực trạng quản lý tổ chuyên môn còn nhiều hạn chế, đặc biệt trong việc biên chế tổ ghép và công tác bồi dưỡng chuyên môn. Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng quản lý hoạt động tổ chuyên môn của Hiệu trưởng các trường THPT huyện Đắk Song, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý hiệu quả, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện. Nghiên cứu tập trung khảo sát dữ liệu từ cuối năm học 2017-2018, với phạm vi địa lý tại huyện Đắk Song, nơi có đặc điểm kinh tế - xã hội đa dạng, dân số khoảng 81.781 người, trong đó 25% là đồng bào dân tộc thiểu số. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học cho công tác quản lý giáo dục, hỗ trợ Hiệu trưởng nâng cao hiệu quả quản lý tổ chuyên môn, từ đó thúc đẩy đổi mới phương pháp dạy học và nâng cao năng lực đội ngũ giáo viên.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục và quản lý nhà trường, trong đó:

  • Lý thuyết quản lý giáo dục: Quản lý giáo dục được hiểu là quá trình tác động có hệ thống, có kế hoạch của chủ thể quản lý nhằm đảm bảo thực hiện mục tiêu giáo dục, bao gồm xây dựng chính sách, tổ chức bộ máy, quản lý nguồn lực và kiểm tra đánh giá.

  • Lý thuyết quản lý nhà trường: Quản lý nhà trường là hệ thống các tác động có mục đích, có kế hoạch của Hiệu trưởng đến tập thể giáo viên và học sinh nhằm đảm bảo vận hành tối ưu các hoạt động giáo dục.

  • Khái niệm tổ chuyên môn: Tổ chuyên môn là bộ phận cấu thành trong trường THPT, gồm các giáo viên cùng chuyên môn hoặc nhóm chuyên môn, chịu sự quản lý trực tiếp của Hiệu trưởng thông qua tổ trưởng chuyên môn.

Các khái niệm chính bao gồm: quản lý, quản lý giáo dục, quản lý nhà trường, tổ chuyên môn, biện pháp quản lý hoạt động tổ chuyên môn, chức năng của Hiệu trưởng trong quản lý tổ chuyên môn.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa nghiên cứu lý luận và thực tiễn:

  • Nguồn dữ liệu: Thu thập dữ liệu từ 4 trường THPT trên địa bàn huyện Đắk Song, với tổng số 100 phiếu khảo sát được phát và thu hồi đầy đủ, bao gồm 8 cán bộ quản lý, 32 tổ trưởng/phó chuyên môn và 60 giáo viên.

  • Phương pháp chọn mẫu: Lựa chọn mẫu phiếu khảo sát theo phương pháp chọn mẫu thuận tiện, tập trung vào các đối tượng có liên quan trực tiếp đến hoạt động tổ chuyên môn.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phương pháp thống kê mô tả để tổng hợp, phân tích số liệu khảo sát; phương pháp phân tích nội dung để đánh giá thực trạng và đề xuất biện pháp quản lý.

  • Timeline nghiên cứu: Khảo sát được tiến hành từ cuối năm học 2017-2018, xử lý và phân tích số liệu trong năm 2019, hoàn thiện đề xuất biện pháp quản lý trong cùng năm.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng biên chế tổ chuyên môn: Trường THPT Đắk Song có 9 tổ chuyên môn riêng biệt, trong khi 3 trường còn lại áp dụng mô hình tổ ghép (tổ Khoa học tự nhiên và tổ Khoa học xã hội). Khoảng 79,3% giáo viên cho rằng việc biên chế tổ ghép ảnh hưởng rất lớn đến hiệu quả hoạt động chuyên môn, gây khó khăn trong xây dựng kế hoạch và sinh hoạt chuyên môn.

  2. Đội ngũ tổ trưởng chuyên môn: 87,5% cán bộ quản lý và 94,5% giáo viên cho biết tổ trưởng chuyên môn được bổ nhiệm dựa trên cả ý kiến giáo viên và quyết định của Hiệu trưởng, thể hiện sự dân chủ trong công tác nhân sự. Tuy nhiên, hơn 75% tổ trưởng chưa được tham gia các lớp tập huấn, bồi dưỡng về quản lý, ảnh hưởng đến năng lực điều hành tổ chuyên môn.

  3. Quản lý xây dựng và thực hiện kế hoạch: Kế hoạch tổ chuyên môn được xây dựng dựa trên các văn bản chỉ đạo của Bộ Giáo dục và Đào tạo và điều kiện thực tế của nhà trường. Tuy nhiên, việc triển khai kế hoạch còn mang tính hình thức, thiếu kiểm tra, đánh giá định kỳ.

  4. Công tác bồi dưỡng chuyên môn và đổi mới phương pháp dạy học: Công tác bồi dưỡng chuyên môn chưa được quan tâm đúng mức, đặc biệt trong đổi mới phương pháp dạy học theo hướng phát triển năng lực học sinh. Việc dự giờ, thao giảng và sinh hoạt chuyên môn còn đơn điệu, chủ yếu mang tính hành chính.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của những hạn chế trên xuất phát từ việc tổ chức biên chế tổ chuyên môn chưa phù hợp với đặc thù từng trường, đặc biệt là mô hình tổ ghép gây khó khăn trong quản lý và sinh hoạt chuyên môn. Đội ngũ tổ trưởng chuyên môn thiếu các khóa đào tạo chuyên sâu về quản lý, dẫn đến năng lực điều hành chưa đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục. So với các nghiên cứu trong ngành quản lý giáo dục, kết quả này tương đồng với thực trạng chung tại nhiều địa phương đang phát triển, nơi mà công tác quản lý tổ chuyên môn chưa được chú trọng đúng mức.

Việc quản lý xây dựng kế hoạch và kiểm tra đánh giá còn hình thức làm giảm hiệu quả thực thi, ảnh hưởng đến chất lượng dạy học và phát triển năng lực học sinh. Các biểu đồ so sánh tỷ lệ ý kiến về ảnh hưởng của tổ ghép và mức độ tham gia bồi dưỡng quản lý có thể minh họa rõ nét các vấn đề này.

Ý nghĩa của kết quả nghiên cứu là làm rõ những điểm nghẽn trong quản lý tổ chuyên môn, từ đó cung cấp cơ sở khoa học để Hiệu trưởng và các nhà quản lý giáo dục có thể điều chỉnh, nâng cao hiệu quả quản lý, góp phần đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục theo Nghị quyết số 29-NQ/TW.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tổ chức lại biên chế tổ chuyên môn: Hiệu trưởng cần xem xét phân tách các tổ ghép thành các tổ chuyên môn riêng biệt phù hợp với số lượng lớp và giáo viên, nhằm nâng cao tính chuyên môn và hiệu quả sinh hoạt. Thời gian thực hiện: trong vòng 1 năm học; Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu các trường THPT.

  2. Tăng cường đào tạo, bồi dưỡng tổ trưởng chuyên môn: Tổ chức các khóa tập huấn, bồi dưỡng kỹ năng quản lý, lãnh đạo cho tổ trưởng chuyên môn nhằm nâng cao năng lực điều hành và đổi mới phương pháp dạy học. Thời gian: định kỳ hàng năm; Chủ thể: Sở Giáo dục và Đào tạo phối hợp với các trung tâm bồi dưỡng.

  3. Xây dựng và kiểm tra kế hoạch tổ chuyên môn bài bản: Thiết lập quy trình xây dựng kế hoạch chi tiết, có sự tham gia của toàn bộ thành viên tổ, đồng thời tăng cường kiểm tra, đánh giá định kỳ để điều chỉnh kịp thời. Thời gian: áp dụng ngay từ đầu năm học; Chủ thể: Hiệu trưởng và tổ trưởng chuyên môn.

  4. Đổi mới sinh hoạt chuyên môn theo hướng chuyên sâu, thực chất: Tổ chức sinh hoạt chuyên môn với nội dung phong phú, tập trung vào trao đổi chuyên đề, đổi mới phương pháp dạy học, ứng dụng công nghệ thông tin và đánh giá hiệu quả giảng dạy. Thời gian: hai tuần một lần; Chủ thể: Tổ chuyên môn và Hiệu trưởng.

  5. Hỗ trợ cơ sở vật chất và chính sách khuyến khích: Đảm bảo trang thiết bị dạy học đầy đủ, tạo điều kiện thuận lợi cho tổ chuyên môn hoạt động; đồng thời xây dựng chính sách khen thưởng, động viên phù hợp để tạo động lực cho giáo viên và tổ trưởng chuyên môn. Thời gian: liên tục; Chủ thể: Ban giám hiệu và các cấp quản lý giáo dục.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Hiệu trưởng các trường THPT: Nắm bắt thực trạng và các biện pháp quản lý tổ chuyên môn để nâng cao hiệu quả công tác quản lý, từ đó cải thiện chất lượng giáo dục toàn diện.

  2. Tổ trưởng chuyên môn và giáo viên: Hiểu rõ vai trò, nhiệm vụ và các phương pháp quản lý tổ chuyên môn, đồng thời áp dụng các biện pháp đổi mới phương pháp dạy học và sinh hoạt chuyên môn hiệu quả.

  3. Cán bộ quản lý giáo dục cấp huyện, sở giáo dục: Sử dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng chính sách, kế hoạch đào tạo, bồi dưỡng và hỗ trợ các trường THPT trong công tác quản lý tổ chuyên môn.

  4. Nghiên cứu sinh, học viên cao học chuyên ngành quản lý giáo dục: Tham khảo cơ sở lý luận, phương pháp nghiên cứu và kết quả thực tiễn để phát triển các đề tài nghiên cứu liên quan đến quản lý giáo dục và đổi mới phương pháp dạy học.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao việc biên chế tổ ghép lại ảnh hưởng tiêu cực đến hoạt động tổ chuyên môn?
    Việc tổ ghép gồm nhiều nhóm chuyên môn khác nhau gây khó khăn trong việc xây dựng kế hoạch, sinh hoạt chuyên môn và trao đổi chuyên sâu, làm giảm hiệu quả quản lý và chất lượng dạy học. Khoảng 79,3% giáo viên khảo sát cho biết tổ ghép ảnh hưởng rất lớn đến hoạt động chuyên môn.

  2. Vai trò của tổ trưởng chuyên môn trong quản lý tổ chuyên môn là gì?
    Tổ trưởng chuyên môn là người điều hành, xây dựng kế hoạch, tổ chức sinh hoạt, bồi dưỡng chuyên môn và đánh giá giáo viên trong tổ. Họ là cầu nối giữa Hiệu trưởng và giáo viên, góp phần quan trọng trong việc nâng cao chất lượng dạy học.

  3. Làm thế nào để nâng cao năng lực tổ trưởng chuyên môn?
    Cần tổ chức các khóa đào tạo, bồi dưỡng kỹ năng quản lý, lãnh đạo và đổi mới phương pháp dạy học cho tổ trưởng chuyên môn. Nghiên cứu cho thấy hơn 75% tổ trưởng chưa được tham gia các lớp bồi dưỡng này, ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý.

  4. Quản lý xây dựng kế hoạch tổ chuyên môn cần lưu ý những gì?
    Kế hoạch phải dựa trên các văn bản chỉ đạo của Bộ Giáo dục và Đào tạo, phù hợp với điều kiện thực tế của nhà trường và tổ chuyên môn, có sự tham gia của các thành viên và được kiểm tra, đánh giá định kỳ để điều chỉnh kịp thời.

  5. Tại sao đổi mới sinh hoạt chuyên môn lại quan trọng?
    Sinh hoạt chuyên môn là cơ hội để giáo viên trao đổi, học hỏi, đổi mới phương pháp dạy học và nâng cao kỹ năng sư phạm. Nếu sinh hoạt mang tính hình thức, không chuyên sâu sẽ làm giảm hiệu quả công tác bồi dưỡng và phát triển năng lực giáo viên.

Kết luận

  • Quản lý hoạt động tổ chuyên môn là nhiệm vụ trọng tâm của Hiệu trưởng nhằm nâng cao chất lượng giáo dục tại các trường THPT huyện Đắk Song.
  • Thực trạng biên chế tổ ghép và thiếu đào tạo cho tổ trưởng chuyên môn là những hạn chế chính ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý.
  • Các biện pháp đề xuất tập trung vào tổ chức lại biên chế, tăng cường bồi dưỡng, xây dựng kế hoạch bài bản và đổi mới sinh hoạt chuyên môn.
  • Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn để các nhà quản lý giáo dục áp dụng, góp phần thực hiện thành công Nghị quyết đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các biện pháp đề xuất trong năm học tới và đánh giá hiệu quả định kỳ để điều chỉnh phù hợp.

Hành động ngay hôm nay để nâng cao hiệu quả quản lý tổ chuyên môn và chất lượng giáo dục tại trường bạn!