I. Tổng Quan Về Biến Động Thị Trường và Lãi Suất Bán Lẻ
Nền kinh tế luôn chịu ảnh hưởng từ các sự kiện trong và ngoài nước. Việt Nam đã trải qua nhiều sự kiện như gia nhập WTO, TPP và các biến động về lạm phát. Chính phủ cần chính sách vĩ mô để điều tiết nền kinh tế. Ví dụ, NHNN giảm trần lãi suất tiền gửi USD để ngăn chặn găm giữ ngoại tệ. Điều này cho thấy lãi suất là công cụ quan trọng. Nó tác động đến quyết định tiết kiệm, tiêu dùng, đầu tư của người dân và doanh nghiệp, từ đó ảnh hưởng đến tăng trưởng kinh tế và lạm phát. Việc tìm ra chính sách lãi suất phù hợp là vai trò của Ngân hàng Nhà Nước (NHNN). Chính sách lãi suất cần điều chỉnh phù hợp với tình hình kinh tế. Câu hỏi đặt ra là sự thay đổi chính sách lãi suất của NHNN ảnh hưởng như thế nào đến thị trường?
1.1. Tầm quan trọng của chính sách tiền tệ và lãi suất
Theo Mishkin (1996), chính sách tiền tệ có vai trò quan trọng trong ổn định tăng trưởng kinh tế và kiểm soát lạm phát. Ngân hàng trung ương (NHTW) thường tăng lãi suất để kiềm chế lạm phát do tăng trưởng nóng. Muốn thành công, cần đánh giá chính xác thời gian và độ trễ của chính sách. Điều này đòi hỏi hiểu rõ cơ chế truyền dẫn chính sách tiền tệ. Theo Mishkin, kênh truyền dẫn quan trọng nhất là kênh lãi suất, là kênh truyền dẫn truyền thống theo trường phái kinh tế học Keynes.
1.2. Sự cần thiết của nghiên cứu về truyền dẫn lãi suất ở Việt Nam
Nghiên cứu truyền dẫn lãi suất ở Việt Nam rất quan trọng để đánh giá hiệu quả chính sách tiền tệ, đặc biệt trong bối cảnh hội nhập tài chính quốc tế. Hiện tại, nhiều nghiên cứu sử dụng mô hình tuyến tính, bỏ qua các yếu tố phi tuyến như cơ cấu thị trường hoặc bất cân xứng thông tin. Điều này có thể dẫn đến sai lệch. Do đó, cần sử dụng các mô hình phi tuyến tính để nghiên cứu chính xác hơn.
II. Thách Thức Truyền Dẫn Lãi Suất và Biến Động Thị Trường
Trong chu kỳ kinh doanh, khi các ngân hàng trung ương điều chỉnh chính sách tiền tệ (lãi suất điều hành), lãi suất thị trường tiền tệ (ví dụ, lãi suất liên ngân hàng) sẽ bị ảnh hưởng. Các NHTM sẽ chuyển những chi phí phát sinh vào lãi suất bán lẻ (lãi suất huy động, lãi suất cho vay). Quá trình này gọi là truyền dẫn lãi suất. Truyền dẫn hoàn toàn xảy ra khi NHTM chuyển toàn bộ chi phí cho khách hàng. Thực tế, do yếu tố pháp lý, chính sách tài chính, NHTM chỉ truyền dẫn một phần chi phí, gọi là truyền dẫn không hoàn toàn. Nếu tỷ lệ truyền dẫn lớn hơn 1, gọi là truyền dẫn quá mức. Dù loại truyền dẫn nào, vẫn tồn tại mối quan hệ cân bằng dài hạn giữa các loại lãi suất, đảm bảo hiệu quả chính sách tiền tệ. Tốc độ, mức độ và tỷ lệ tăng/giảm phụ thuộc vào chính sách kinh tế, quy định và bất cân xứng thông tin.
2.1. Tính chất truyền dẫn và lãi suất thị trường
Tốc độ, mức độ và tỷ lệ tăng/giảm của sự truyền dẫn giữa lãi suất thị trường tiền tệ và lãi suất bán lẻ phụ thuộc vào các chính sách kinh tế và các quy định của nền kinh tế. Ngoài ra, sự bất cân xứng thông tin liên quan đến thị trường cũng sẽ dẫn đến một cơ chế truyền dẫn bất cân xứng. Khi lãi suất không phải là đường cân bằng dài hạn và nó đang trong quá tr nh điều chỉnh ngắn hạn, với mỗi điều kiện thị trường hoặc thông tin thị trường khác nhau, nếu tốc độ điều chỉnh khác nhau thì thông số tăng/giảm lãi suất và thông số truyền dẫn là khác nhau, đây gọi là cơ chế truyền dẫn bất cân xứng.
2.2. Tầm quan trọng của nghiên cứu truyền dẫn lãi suất
Có thể khẳng định vai trò và tầm quan trọng của truyền dẫn lãi suất. Cơ chế truyền dẫn lãi suất là một trong những nhân tố quyết định để các ngân hàng trung ương đạt được mục tiêu chính sách tiền tệ. Chủ đề này được sự quan tâm của các nhà hoạch định chính sách và giới nghiên cứu hàn lâm. Các yếu tố như cạnh tranh giữa các ngân hàng, mức độ vốn của hệ thống ngân hàng, và biến động lãi suất, tất cả đóng góp vào sự đa dạng của tốc độ và biên độ truyền dẫn lãi suất.
III. Phương Pháp Nghiên Cứu Truyền Dẫn Lãi Suất Bán Lẻ Hiệu Quả
Luận văn sử dụng mô hình tự hồi quy ngưỡng bất cân xứng (TAR), mô hình tự hồi quy ngưỡng động lượng (MTAR) và mô hình hiệu chỉnh sai số EGARCH tích hợp trung bình (EC-EGARCH-M) để nghiên cứu về cơ chế truyền dẫn lãi suất ở Việt Nam. Các mô hình tuyến tính không tính đến các yếu tố phi tuyến, chẳng hạn như cơ cấu thị trường hoặc bất cân xứng thông tin thị trường. Mô hình đồng liên kết tuyến tính và ECM không xem xét điều chỉnh bất cân xứng của lãi suất. Mô hình ECM truyền thống bỏ qua ảnh hưởng từ rủi ro lãi suất, vì thế mô hình có thể giải thích không chính xác quá tr nh điều chỉnh của lãi suất trong ngắn hạn.
3.1. Ưu điểm của mô hình TAR và MTAR trong nghiên cứu Truyền Dẫn Lãi Suất
Bài luận văn này sử dụng mô hình tự hồi quy ngưỡng bất cân xứng (The Asymmetric Threshold Autoregression Model – TAR), mô h nh tự hồi quy ngưỡng động lượng (The Momentum Threshold Auto-Regression Model – MTAR) và mô hình hiệu chỉnh sai số EGARCH tích hợp trung bình (The Error-Correction EGARCH in Mean model - EC-EGARCH-M) để nghiên cứu về cơ chế truyền dẫn lãi suất ở Việt Nam.
3.2. Cách thức thực hiện truyền dẫn lãi suất theo mô hình này
Dùng mô hình TAR và MTAR được đề xuất bởi Enders và Siklós (2001): để điều tra cơ chế truyền dẫn lãi suất từ lãi suất thị trường tiền tệ đến lãi suất bán lẻ và sự tồn tại sự bất cân xứng của cơ chế này tại Việt Nam. Đưa các biến động ngoại sinh của lãi suất vào mô hình, tác giả thêm giới hạn hiệu chỉnh sai số vào phương trình trung bình có điều kiện để thiết lập mô hình EC-EGARCH-M: để xem xét tác động của biến động lãi suất và hiệu ứng đòn bẩy trong quá trình truyền dẫn lãi suất tại Việt Nam.
IV. Kết Quả Nghiên Cứu Ảnh Hưởng Biến Động Thị Trường
Bài luận văn này được thực hiện với mục tiêu nghiên cứu là xem xét cơ chế truyền dẫn lãi suất từ lãi suất thị trường đến lãi suất huy động và lãi suất cho vay như thế nào. Để thực hiện mục tiêu nghiên cứu trên, ba câu hỏi nghiên cứu được đặt ra: (1) Mức độ truyền dẫn từ lãi suất thị trường sang lãi suất tiền gửi và cho vay tại Việt Nam như thế nào? (2) Mối liên hệ đồng liên kết giữa lãi suất thị trường và lãi suất bán lẻ là cân xứng hay bất cân xứng? (3) Tác động của biến động lãi suất thị trường đến lãi suất bán lẻ như thế nào?
4.1. Mục tiêu nghiên cứu
Bài luận văn này được thực hiện với mục tiêu nghiên cứu là xem xét cơ chế truyền dẫn lãi suất từ lãi suất thị trường đến lãi suất huy động và lãi suất cho vay như thế nào.
4.2. Câu hỏi nghiên cứu
(1) Mức độ truyền dẫn từ lãi suất thị trường sang lãi suất tiền gửi và cho vay tại Việt Nam như thế nào? (2) Mối liên hệ đồng liên kết giữa lãi suất thị trường và lãi suất bán lẻ là cân xứng hay bất cân xứng? (3) Tác động của biến động lãi suất thị trường đến lãi suất bán lẻ như thế nào?
V. Ứng Dụng Thực Tiễn Dự Báo Lãi Suất Cho Nhà Đầu Tư
Bài sử dụng dữ liệu chuỗi theo thời gian từ tháng 01/2005 đến tháng 12/2014, dữ liệu lấy theo hàng tháng, tổng cộng có 120 mẫu quan sát. Về không gian, bài luận văn sử dụng dữ liệu lãi suất tại Việt Nam gồm có: Lãi suất thị trường: là lãi suất liên ngân hàng VNĐ kỳ hạn 3 tháng. Lãi suất bán lẻ: gồm lãi suất tiền gửi VNĐ kỳ hạn 3 tháng và lãi suất cho vay VNĐ kỳ hạn dưới 12 tháng của trung bình bốn NHTM cổ phần có vốn chi phối của Nhà nước (Ngân hàng Đầu tư và phát triển Việt Nam, Ngân hàng Ngoại thương Việt Nam, Ngân hàng Công thương Việt Nam và Ngân hàng Phát triển nông nghiệp và nông thôn Việt Nam).
5.1. Dữ liệu nghiên cứu về chuỗi thời gian
Bài sử dụng dữ liệu chuỗi theo thời gian từ tháng 01/2005 đến tháng 12/2014, dữ liệu lấy theo hàng tháng, tổng cộng có 120 mẫu quan sát.
5.2. Dữ liệu không gian gồm lãi suất thị trường và lãi suất bán lẻ
Về không gian: Bài luận văn sử dụng dữ liệu lãi suất tại Việt Nam gồm có: Lãi suất thị trường: là lãi suất liên ngân hàng VNĐ kỳ hạn 3 tháng. Lãi suất bán lẻ: gồm lãi suất tiền gửi VNĐ kỳ hạn 3 tháng và lãi suất cho vay VNĐ kỳ hạn dưới 12 tháng của trung bình bốn NHTM cổ phần có vốn chi phối của Nhà nước (Ngân hàng Đầu tư và phát triển Việt Nam, Ngân hàng Ngoại thương Việt Nam, Ngân hàng Công thương Việt Nam và Ngân hàng Phát triển nông nghiệp và nông thôn Việt Nam).
VI. Kết Luận Truyền Dẫn Lãi Suất và Chính Sách Tiền Tệ
Với kết quả nghiên cứu đạt được, luận văn “Biến động thị trường và sự truyền dẫn lãi suất bán lẻ ở Việt Nam” có ý nghĩa khoa học sau: Góp phần làm cơ sở lý thuyết và thực tiễn trong nghiên cứu về sự truyền dẫn từ lãi suất thị trường sang lãi suất bán lẻ khi thị trường biến động tại Việt Nam. Đề xuất mô hình và phương pháp nghiên cứu khi thực hiện nghiên cứu ở Việt Nam về sự truyền dẫn từ lãi suất thị trường sang lãi suất bán lẻ khi thị trường biến động. Luận văn với đề tài “Biến động thị trường và sự truyền dẫn lãi suất bán lẻ ở Việt Nam” khi đạt được các mục tiêu nghiên cứu đã đặt ra sẽ có một đóng góp sau: Giúp các nhà đầu tư cần đi vay hoặc cho vay trên thị trường hiểu rõ các chi phí và doanh thu liên quan đến vốn, từ đó lên phương án hoạch định tài chính được chính xác hơn. Giúp NHTW hoạch định và thực thi chính sách tiền tệ hiệu quả hơn khi để ý đến những tác động của vấn đề thông tin thị trường và định giá chúng.
6.1. Ý nghĩa khoa học của việc truyền dẫn lãi suất
Với kết quả nghiên cứu đạt được, luận văn “Biến động thị trường và sự truyền dẫn lãi suất bán lẻ ở Việt Nam” có ý nghĩa khoa học sau: Góp phần làm cơ sở lý thuyết và thực tiễn trong nghiên cứu về sự truyền dẫn từ lãi suất thị trường sang lãi suất bán lẻ khi thị trường biến động tại Việt Nam. Đề xuất mô hình và phương pháp nghiên cứu khi thực hiện nghiên cứu ở Việt Nam về sự truyền dẫn từ lãi suất thị trường sang lãi suất bán lẻ khi thị trường biến động.
6.2. Ý nghĩa thực tiễn của truyền dẫn lãi suất
Luận văn với đề tài “Biến động thị trường và sự truyền dẫn lãi suất bán lẻ ở Việt Nam” khi đạt được các mục tiêu nghiên cứu đã đặt ra sẽ có một đóng góp sau: Giúp các nhà đầu tư cần đi vay hoặc cho vay trên thị trường hiểu rõ các chi phí và doanh thu liên quan đến vốn, từ đó lên phương án hoạch định tài chính được chính xác hơn. Giúp NHTW hoạch định và thực thi chính sách tiền tệ hiệu quả hơn khi để ý đến những tác động của vấn đề thông tin thị trường và định giá chúng.
