I. Tổng Quan Về Quyền Nhân Thân Khái Niệm Đặc Điểm
Trong xã hội, quyền công dân và quyền dân sự của cá nhân, tổ chức được pháp luật quy định và bảo hộ. Quyền của cá nhân là khả năng được pháp luật cho phép xử sự hoặc hưởng lợi ích hợp pháp. Quyền nhân thân là một trong các quyền dân sự quan trọng, cho phép chủ thể hưởng lợi ích từ các giá trị nhân thân. Quyền nhân thân gắn liền với bản thân mỗi người, đời sống riêng tư, danh dự, nhân phẩm, uy tín. Trong quan hệ pháp luật dân sự, quyền nhân thân là yếu tố cấu thành nội dung, cho phép chủ thể hưởng lợi ích tinh thần và bảo vệ các lợi ích đó trước sự xâm phạm. Sổ tay thuật ngữ pháp lý định nghĩa quan hệ nhân thân là quan hệ giữa người và người về những lợi ích phi vật chất, không có giá trị kinh tế, không tính ra được thành tiền và không thể chuyển giao. Quan hệ nhân thân gắn liền với cá nhân, với tổ chức nhất định. Nó ghi nhận đặc tính riêng biệt và sự đánh giá của xã hội đối với cá nhân hay tổ chức đó. Quan hệ nhân thân thuộc phạm vi điều chỉnh của luật dân sự, gồm có quan hệ nhân thân liên quan đến tài sản và quan hệ nhân thân không liên quan đến tài sản.
1.1. Định Nghĩa Chi Tiết Về Quyền Nhân Thân Trong Dân Sự
Điều 1 Bộ luật Dân sự (BLDS) ghi nhận đối tượng chính điều chỉnh của pháp luật dân sự gồm quan hệ tài sản và quan hệ nhân thân. Quan hệ tài sản là quan hệ giữa người với người thông qua tài sản, mang tính chất hàng hóa, tiền tệ, có thể trao đổi vì mục đích cá nhân và mang tính chất đền bù, thỏa thuận về giá trị. Khác với quan hệ tài sản, quan hệ nhân thân là quan hệ giữa người với người về một giá trị nhân thân của cá nhân hay tổ chức. Quan hệ nhân thân phát sinh vì lợi ích tinh thần và luôn gắn liền với chủ thể. Nó không mang tính hàng hóa hay tiền tệ và không thể tính được hoặc trị giá được bằng tiền. Theo Điều 24, BLDS 2005, quyền nhân thân là quyền dân sự gắn liền với mỗi cá nhân, không thể chuyển giao cho người khác, trừ trường hợp pháp luật có quy định khác.
1.2. Bản Chất Pháp Lý Của Quyền Nhân Thân Phân Tích Chuyên Sâu
Quyền nhân thân chính là giá trị nhân thân của cá nhân và tổ chức được pháp luật ghi nhận và bảo vệ. Chỉ những giá trị nhân thân được pháp luật ghi nhận mới được coi là quyền nhân thân. Quyền nhân thân luôn gắn với chủ thể và không thể chuyển giao cho người khác trừ trường hợp do pháp luật quy định. Quyền nhân thân bao gồm: Quyền nhân thân gắn với tài sản và quyền nhân thân không gắn với tài sản. Pháp luật dân sự là công cụ pháp lý quan trọng để thực hiện quyền dân sự của công dân, tổ chức. Để tồn tại, phát triển, mỗi cá nhân ngoài các nhu cầu đảm bảo về vật chất còn có các nhu cầu về tư tưởng, tinh thần - liên quan đến lĩnh vực nhân thân của từng chủ thể. Thông thường, quan hệ nhân thân luôn gắn liền với từng chủ thể, “không thể chuyển giao cho người khác”.
II. Tầm Quan Trọng Của Bảo Vệ Quyền Nhân Thân Góc Độ Xã Hội
Nhận thấy tầm quan trọng của quyền con người, quyền nhân thân của mỗi cá nhân trong xã hội hiện tại nên Đảng ta đã xác định “Con người là trung tâm của chiến lược phát triển, đồng thời là chủ thể phát triển. Tôn trọng và bảo vệ quyền con người, gắn quyền con người với quyền và lợi ích của dân tộc, đất nước”. Trong bản Tuyên ngôn độc lập ngày 2 tháng 9 năm 1945 khai sinh ra nước Việt Nam dân chủ cộng hòa (nay là Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam), Chủ tịch Hồ Chí Minh đã trích dẫn câu nói nổi tiếng về nhân quyền, trong đó bao hàm cả quyền nhân thân được trích dẫn từ Bản tuyên ngôn độc lập 1776 của nước Mỹ: “Mọi người sinh ra đều bình đẳng. Tạo hóa cho họ những quyền không ai có thể chối cãi. Trong các quyền đó có quyền được sống, quyền tự do và quyền mưu cầu hạnh phúc”.
2.1. Quyền Nhân Thân Trong Tuyên Ngôn Độc Lập Giá Trị Lịch Sử
Tuyên ngôn độc lập ngày 2 tháng 9 năm 1945 cũng đã trích dẫn Bản Tuyên ngôn nhân quyền và dân quyền của Cách mạng Pháp năm 1791: “Người ta sinh ra tự do và bình đẳng về quyền lợi; và phải luôn luôn được tự do và bình đẳng về quyền lợi”. Đây là những nội dung có ý nghĩa quan trọng làm nền tảng cho việc xây dựng Hiến pháp năm 1946 của nước Việt Nam dân chủ cộng hòa với các quy định mang tính hiến định đầu tiên về quyền nhân thân.
2.2. Đặc Điểm Của Quyền Nhân Thân Theo Pháp Luật Việt Nam Hiện Hành
Nhằm cụ thể hóa các quy định của Hiến pháp - đạo luật cơ bản của Nhà nước, Điều 24 Bộ luật Dân sự 2005 đã quy định quyền nhân thân là quyền dân sự gắn liền với mỗi cá nhân, không thể chuyển giao cho người khác, trừ trường hợp pháp luật có quy định khác. Qua quy định trên đây, có thể khái quát một số đặc điểm về quyền nhân thân như sau: Là một quyền dân sự do pháp luật quy định và được pháp luật bảo vệ; mọi cá nhân đều có sự bình đẳng về quyền nhân thân; quyền nhân thân có tính chất phi tài sản và luôn gắn liền với cá nhân, không thể chuyển giao trừ trường hợp pháp luật có quy định khác.
III. Nghĩa Vụ Tôn Trọng Quyền Nhân Thân Trách Nhiệm Của Ai
Việc tôn trọng quyền nhân thân là một nội dung quan trọng của quyền dân sự. Việc tôn trọng quyền nhân thân của người khác là nghĩa vụ không chỉ của mọi công dân mà còn là nghĩa vụ của chính chủ thể đó. Khi một chủ thể thực hiện quyền nhân thân của mình về nguyên tắc không được xâm phạm đến quyền, lợi ích hợp pháp của người khác. Trong một xã hội văn minh, mọi quyền dân sự trong đó có quyền nhân thân về dân sự của cá nhân sẽ được mọi người tôn trọng, không bị xâm phạm. Tuy vậy, trên thực tế của đời sống xã hội do nhận thức của mỗi người khác nhau về quyền dân sự, nên việc xâm phạm đến quyền nhân thân của cá nhân là điều không tránh khỏi.
3.1. Hậu Quả Của Việc Xâm Phạm Quyền Nhân Thân Ảnh Hưởng Xã Hội
Việc xâm phạm đến quyền nhân thân của cá nhân không những gây trở ngại cho việc thực hiện các quyền dân sự của cá nhân đó mà còn ảnh hưởng tới trật tự pháp lý dân sự của xã hội. Quyền nhân thân phụ thuộc vào điều kiện kinh tế, xã hội trong mỗi giai đoạn lịch sử - xã hội. Xã hội càng phát triển thì các quyền nhân thân ngày càng được mở rộng nhằm đáp ứng nhu cầu về tinh thần ngày càng cao của công dân.
3.2. Phát Triển Quyền Nhân Thân Xu Hướng Trong Xã Hội Hiện Đại
Hiện nay, Việt Nam đã vượt qua thời kỳ kém phát triển và đang ở ngưỡng nước có thu nhập trung bình (tính theo thu nhập bình quân đầu người). Sự phát triển kinh tế đã này kéo theo sự thay đổi trong nhận thức của mỗi cá nhân và cộng đồng. Dần từng bước, xã hội đã coi các quyền con người, lợi ích tinh thần là phần không thể thiếu trong cuộc sống và những giá trị đó ngày càng không ngừng được mở rộng, tôn trọng hơn. Trong chiến lược phát triển của nước ta, Báo cáo chính trị của Đảng tại Đại hội XI đã chỉ rõ: “Phát triển mạnh sự nghiệp văn học, nghệ thuật, hệ thống thông tin đại chúng; bảo tồn và phát huy giá trị các di sản văn hóa truyền thống, cách mạng; mở rộng và nâng cao hiệu quả hợp tác quốc tế về văn hóa”.
IV. Thực Trạng Xâm Phạm Quyền Nhân Thân Vấn Đề Nhức Nhối
Tuy nhiên, cùng với sự phát triển và mở rộng về quy mô, phạm vi, thì tình trạng quyền nhân thân không được tôn trọng, hay bị xâm phạm và không được bảo vệ thỏa đáng đang là khá phổ biến với những diễn biến phức tạp. Thực trạng xã hội này dù sao cũng có những tác động nhất định đến nhận thức, đến hành động của chủ thể trong các quan hệ pháp luật dân sự. Vấn đề là làm cho mỗi cá nhân nhận biết được những giá trị nhân thân của mình và tôn trọng giá trị nhân thân của người khác là một việc làm không đơn giản, cần phải có thời gian và lộ trình thích hợp để thay đổi nhận thức. Tôn trọng quyền con người, quyền nhân thân trong xã hội nói chung và trong lĩnh vực sở hữu trí tuệ nói riêng...
4.1. Nguyên Nhân Dẫn Đến Xâm Phạm Quyền Nhân Thân Phân Tích
Việc xâm phạm quyền nhân thân có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau, bao gồm sự thiếu hiểu biết về pháp luật, sự coi thường các giá trị đạo đức xã hội, hoặc do cạnh tranh không lành mạnh trong các lĩnh vực kinh tế, văn hóa, xã hội. Đôi khi, việc xâm phạm quyền nhân thân cũng có thể xảy ra do sự sơ suất hoặc thiếu cẩn trọng trong quá trình thu thập, xử lý và công bố thông tin.
4.2. Giải Pháp Nâng Cao Nhận Thức Về Quyền Nhân Thân Đề Xuất
Để giảm thiểu tình trạng xâm phạm quyền nhân thân, cần tăng cường công tác tuyên truyền, phổ biến giáo dục pháp luật về quyền nhân thân cho mọi tầng lớp nhân dân. Đồng thời, cần nâng cao ý thức trách nhiệm của các cơ quan nhà nước, tổ chức xã hội và cá nhân trong việc bảo vệ quyền nhân thân của người khác. Bên cạnh đó, cần hoàn thiện hệ thống pháp luật về quyền nhân thân, đảm bảo tính minh bạch, rõ ràng và khả thi, đồng thời tăng cường các biện pháp xử lý nghiêm minh các hành vi xâm phạm quyền nhân thân.
V. Quyền Nhân Thân Trong Lĩnh Vực Báo Chí Đặc Thù Thách Thức
Trong lĩnh vực báo chí, quyền nhân thân có những đặc thù riêng do tính chất công khai, minh bạch và ảnh hưởng rộng lớn của thông tin báo chí. Việc bảo vệ quyền nhân thân trong lĩnh vực báo chí đòi hỏi sự cân bằng giữa quyền tự do ngôn luận, tự do báo chí và quyền được bảo vệ danh dự, nhân phẩm, uy tín của cá nhân, tổ chức. Các hành vi xâm phạm quyền nhân thân trong lĩnh vực báo chí có thể gây ra những hậu quả nghiêm trọng, ảnh hưởng đến cuộc sống, công việc và danh tiếng của người bị xâm phạm.
5.1. Các Hình Thức Xâm Phạm Quyền Nhân Thân Trong Báo Chí Ví Dụ
Các hình thức xâm phạm quyền nhân thân trong lĩnh vực báo chí có thể bao gồm việc đăng tải thông tin sai sự thật, thông tin chưa được kiểm chứng, thông tin xâm phạm đời tư, thông tin xúc phạm danh dự, nhân phẩm, uy tín của cá nhân, tổ chức. Ngoài ra, việc sử dụng hình ảnh, video, âm thanh của người khác mà không được sự đồng ý cũng có thể bị coi là hành vi xâm phạm quyền nhân thân.
5.2. Giải Pháp Bảo Vệ Quyền Nhân Thân Trong Hoạt Động Báo Chí Hướng Dẫn
Để bảo vệ quyền nhân thân trong hoạt động báo chí, các cơ quan báo chí và nhà báo cần tuân thủ nghiêm ngặt các quy định của pháp luật về báo chí, đạo đức nghề nghiệp báo chí. Cần kiểm chứng thông tin kỹ lưỡng trước khi đăng tải, tránh đưa tin sai sự thật, thông tin chưa được kiểm chứng. Đồng thời, cần tôn trọng đời tư của cá nhân, không xâm phạm danh dự, nhân phẩm, uy tín của người khác. Trong trường hợp xảy ra tranh chấp về quyền nhân thân, cần giải quyết thông qua thương lượng, hòa giải hoặc khởi kiện ra tòa án.
VI. Pháp Luật Dân Sự Báo Chí Cơ Chế Bảo Vệ Quyền Nhân Thân
Pháp luật dân sự và pháp luật báo chí đều có những quy định nhằm bảo vệ quyền nhân thân của cá nhân, tổ chức. Pháp luật dân sự quy định các quyền nhân thân cơ bản của cá nhân, tổ chức, đồng thời quy định các biện pháp bảo vệ quyền nhân thân khi bị xâm phạm. Pháp luật báo chí quy định các quyền và nghĩa vụ của cơ quan báo chí, nhà báo, đồng thời quy định các biện pháp xử lý đối với các hành vi vi phạm pháp luật báo chí, trong đó có hành vi xâm phạm quyền nhân thân.
6.1. Vai Trò Của Tòa Án Trong Bảo Vệ Quyền Nhân Thân Phân Tích
Tòa án đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ quyền nhân thân của cá nhân, tổ chức. Khi có hành vi xâm phạm quyền nhân thân, người bị xâm phạm có quyền khởi kiện ra tòa án yêu cầu bồi thường thiệt hại, cải chính thông tin sai sự thật, xin lỗi công khai hoặc áp dụng các biện pháp bảo vệ quyền nhân thân khác theo quy định của pháp luật.
6.2. Hoàn Thiện Pháp Luật Về Quyền Nhân Thân Đề Xuất
Để nâng cao hiệu quả bảo vệ quyền nhân thân, cần tiếp tục hoàn thiện hệ thống pháp luật về quyền nhân thân, đảm bảo tính đồng bộ, thống nhất và phù hợp với thực tiễn. Cần bổ sung các quy định cụ thể về các hành vi xâm phạm quyền nhân thân trong lĩnh vực báo chí, đồng thời tăng cường các biện pháp xử lý nghiêm minh các hành vi này. Bên cạnh đó, cần nâng cao năng lực của các cơ quan nhà nước có thẩm quyền trong việc giải quyết các tranh chấp về quyền nhân thân.
