Bảo Vệ Quyền Lợi Người Tiêu Dùng Trong Thương Mại Điện Tử Theo Pháp Luật Dân Sự Việt Nam

• Chuyên ngành: Pháp luật dân sự
• Đề tài: Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng trong thương mại điện tử theo pháp luật dân sự Việt Nam
• Loại tài liệu: Tiểu luận/Nghiên cứu

• MỞ ĐẦU
• 1. CHƯƠNG 1: NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ BẢO VỆ QUYỀN LỢI NGƯỜI TIÊU DÙNG TRONG THƯƠNG MẠI ĐIỆN TỬ
• 1.1. Khái niệm và đặc điểm của thương mại điện tử
• 1.1.1. Khái niệm thương mại điện tử
• 1.1.2. Đặc điểm của thương mại điện tử
• 1.2. Quyền của người tiêu dùng trong thương mại điện tử
• 1.2.1. Khái niệm về quyền của người tiêu dùng trong thương mại điện tử
• 1.2.2. Các quyền cụ thể của người tiêu dùng trong thương mại điện tử
• 1.2.2.1. Quyền cung cấp thông tin của người tiêu dùng trong thương mại điện tử
• 1.2.2.2. Quyền được bảo đảm an toàn thông tin cá nhân của người tiêu dùng trong thương mại điện tử
• 1.2.2.3. Quyền được bảo đảm về chất lượng hàng hóa, dịch vụ của người tiêu dùng
• 1.2.2.4. Quyền của người tiêu dùng khi áp dụng các phương thức giải quyết tranh chấp trong thương mại điện tử
• 1.3. Các biện pháp dân sự bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng trong thương mại điện tử
• 1.4. Ý nghĩa của việc bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng trong thương mại điện tử
• 1.5. Pháp luật của một số quốc gia khác về bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng trong thương mại điện tử
• 1.6. KẾT LUẬN CHƯƠNG 1
• 2. CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG VÀ KIẾN NGHỊ HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT VỀ BẢO VỆ QUYỀN LỢI NGƯỜI TIÊU DÙNG TRONG THƯƠNG MẠI ĐIỆN TỬ
• 2.1. Bảo vệ quyền được cung cấp thông tin của người tiêu dùng trong thương mại điện tử
• 2.1.1. Thực trạng pháp luật về cung cấp thông tin của người tiêu dùng
• 2.1.2. Kiến nghị hoàn thiện pháp luật về cung cấp thông tin cho người tiêu dùng
• 2.2. Bảo vệ quyền được bảo đảm an toàn thông tin cá nhân của người tiêu dùng trong thương mại điện tử
• 2.2.1. Thực trạng pháp luật về bảo đảm an toàn thông tin cá nhân của người tiêu dùng trong thương mại điện tử
• 2.2.2. Kiến nghị hoàn thiện pháp luật về bảo đảm an toàn thông tin cá nhân của người tiêu dùng trong thương mại điện tử
• 2.3. Bảo vệ quyền được bảo đảm về chất lượng hàng hóa, dịch vụ của người tiêu dùng trong thương mại điện tử
• 2.3.1. Thực trạng pháp luật về bảo đảm về chất lượng hàng hóa, dịch vụ trong thương mại điện tử
• 2.3.2. Kiến nghị hoàn thiện pháp luật về bảo đảm về chất lượng hàng hóa, dịch vụ trong thương mại điện tử
• 2.4. Quyền của người tiêu dùng khi áp dụng phương thức giải quyết tranh chấp trong thương mại điện tử
• 2.4.1. Thực trạng pháp luật về phương thức giải quyết tranh chấp của người tiêu dùng trong thương mại điện tử
• 2.4.2. Kiến nghị hoàn thiện pháp luật về phương thức giải quyết tranh chấp bảo vệ quyền của người tiêu dùng trong thương mại điện tử
• 2.5. KẾT LUẬN CHƯƠNG 2
• TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Tổng Quan Về Bảo Vệ Quyền Lợi Người Tiêu Dùng TMĐT 55 Ký Tự

Quá trình hội nhập kinh tế mở ra nhiều cơ hội cho Việt Nam, đặc biệt là sự du nhập của khoa học công nghệ, tạo ra những thay đổi mạnh mẽ đối với nền kinh tế. Mạng Internet và việc sử dụng thiết bị điện tử ngày càng phổ biến là nền tảng thuận lợi để thực hiện các giao dịch điện tử nói chung và thương mại điện tử nói riêng. Tỷ lệ người dùng Internet tham gia mua sắm trực tuyến tại Việt Nam đã lên đến 74,8%. Theo thống kê của Sách trắng TMĐT 2022, tỷ lệ tăng trưởng của thị trường TMĐT bán lẻ (B2C) tại Việt Nam vẫn giữ mức ổn định là 16% trong năm 2021. Sự phát triển mạnh mẽ đi kèm với những rủi ro và bất cập. Việc xây dựng Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng (sửa đổi) là cần thiết. Luật BVQLNTD năm 2023 đã được Quốc Hội thông qua và có hiệu lực vào ngày 01/07/2024. Nhóm tác giả lựa chọn đề tài: “Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng trong thương mại điện tử theo pháp luật dân sự Việt Nam” cho công trình nghiên cứu của mình.

1.1. Mục tiêu nghiên cứu bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng

Đề tài này tập trung vào ba mục tiêu chính. Thứ nhất, xây dựng và phân tích cơ sở lý luận, cơ sở pháp lý về bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng trong thương mại điện tử. Thứ hai, đánh giá quy định pháp luật và thực tiễn pháp luật về bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng trong thương mại điện tử. Thứ ba, kiến nghị các giải pháp hoàn thiện pháp luật, các giải pháp nâng cao hiệu quả áp dụng pháp luật về bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng trong thương mại điện tử. Đối tượng nghiên cứu là các quan điểm, nhận thức lý luận và những quy định của pháp luật. Phạm vi nghiên cứu giới hạn trong TMĐT dưới góc độ pháp luật dân sự.

1.2. Phương pháp nghiên cứu và ý nghĩa của đề tài

Phương pháp luận sử dụng phương pháp luận duy vật biện chứng và duy vật lịch sử. Phương pháp cụ thể bao gồm phân tích, tổng hợp, so sánh, và khảo sát. Phương pháp khảo sát được dùng chủ yếu trong chương 2 khi phân tích về thực trạng pháp luật về BVQLNTD trong TMĐT. Đề tài có ý nghĩa khoa học trong việc nghiên cứu về bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng trong thương mại điện tử theo pháp luật dân sự Việt Nam. Giá trị ứng dụng nằm ở việc cung cấp cơ sở cho các nhà làm luật trong việc ban hành các quy định pháp luật hiệu quả. Đề tài góp phần bảo vệ quyền lợi hợp pháp của người tiêu dùng trong giao dịch điện tử và bảo đảm công bằng xã hội.

II. Thương Mại Điện Tử Khái Niệm Đặc Điểm Vai Trò 59 Ký Tự

Với tốc độ tăng trưởng mạnh mẽ, TMĐT là một hình thức giao dịch dân sự hiệu quả, chiếm ưu thế trong hoạt động kinh tế và trở thành một lĩnh vực tiên phong của nền kinh tế, tạo động lực phát triển kinh tế và dẫn dắt chuyển đổi số trong doanh nghiệp. Thuật ngữ về kinh doanh điện tử xuất hiện, tạo ra sự thay đổi lớn trong thói quen mua sắm của NTD trong thị trường ở Việt Nam cũng như trên thế giới với mục tiêu thúc đẩy chuyển đổi số và nâng cao chất lượng của NTD gần như trở thành một động lực trong phát triển kinh tế của các quốc gia hiện nay cho thấy tầm quan trọng và sức ảnh hưởng của nền tảng này. Hiện nay, Luật BVQLNTD năm 2010, Luật An ninh mạng năm 2018, Luật Công nghệ thông tin năm 2006 và các văn bản quy phạm pháp luật có liên quan đều chưa đưa ra một định nghĩa cụ thể thế nào là “TMĐT”.

2.1. Định nghĩa Thương Mại Điện Tử TMĐT

Để làm sáng tỏ khái niệm TMĐT, cần tiếp cận từ nhiều góc độ khác nhau. Ở góc độ thuật ngữ, thương mại được hiểu là giao dịch được thực hiện giữa nhiều đối tác kinh doanh. Theo nghĩa rộng, TMĐT không chỉ là việc trao đổi hàng hóa mà còn là dịch vụ khách hàng, kết nối đối tác kinh doanh, bao gồm tất cả các hoạt động kinh tế nhằm mục tiêu sinh lợi của chủ thể kinh doanh trên thị trường. Theo luật Việt Nam, tại khoản 6, khoản 10 Điều 4 Luật GDĐT năm 2005, giao dịch điện tử là giao dịch được thực hiện bằng phương tiện điện tử. Theo Nghị định 52/2013/NĐ-CP (sửa đổi, bổ sung Nghị định 85/2021/NĐ-CP) về TMĐT thì TMĐT là việc tiến một phần hoặc toàn bộ quy trình của hoạt động thương mại bằng phương tiện điện tử có kết nối với mạng internet...

2.2. Khái niệm TMĐT theo quốc tế và tổ chức

Luật mẫu về TMĐT của Ủy ban Liên Hợp quốc về Luật Thương mại Quốc tế (UCITRAL) năm 1996 diễn giải khái niệm TMĐT theo nghĩa rộng để bao quát các vấn đề phát sinh từ mọi giao dịch mang tính chất thương mại dù có hay không có hợp đồng. Theo tổ chức kinh tế thế giới (WTO), khái niệm TMĐT được định nghĩa trong phạm vi hẹp hơn: “Thương mại điện tử bao gồm việc sản xuất, quảng cáo, bán hàng và phân phối sản phẩm được mua bán và thanh toán trên mạng Internet. Theo Ủy ban Châu Âu (EC), định nghĩa TMĐT là việc mua bán, trao đổi hàng hóa hoặc dịch vụ giữa các doanh nghiệp, gia đình, cá nhân, tổ chức bằng các giao dịch điện tử thông qua mạng internet hoặc phương tiện trung gian...

2.3. Đặc điểm nổi bật của TMĐT

Quá trình hội nhập đã mở ra những cơ hội lớn cho sự phát triển của thế giới. Cùng với sự ra đời của Internet, một nền tảng các website điện tử ra đời. Internet trở thành một động lực thúc đẩy TMĐT trở thành một trong những kênh kinh doanh có tiềm năng nhất, đồng thời tăng cường thúc đẩy các doanh nghiệp truyền thống chuyển đổi số. Đây cũng là yếu tố tạo nên sự khác biệt của TMĐT đối với các hoạt động thương mại truyền thống. Sự khác biệt đó được nhận diện thông qua các đặc điểm đặc trưng của TMĐT như sau: các hoạt động trao đổi thông tin, dịch vụ chăm sóc khách hàng, sự lựa chọn hàng hóa, cung cấp thông tin hàng hóa,. đều được thực hiện thông qua nền tảng trực tuyến, không bắt buộc phải có sự tiếp xúc trực tiếp.

III. Quyền Lợi NTD Trong TMĐT Phân Tích Pháp Luật Dân Sự 60 Ký Tự

Chương này nhóm tác giả tập trung làm rõ nội hàm, đặc điểm, ý nghĩa của đối tượng nghiên cứu; phân tích các quyền cụ thể của NTD trong TMĐT và các quy định pháp luật về bảo vệ quyền lợi NTD trong TMĐT theo pháp luật dân sự Việt Nam. Từ đó, tạo tiền đề cho việc đánh giá quy định của pháp luật, cùng với thực tiễn áp dụng pháp luật và đưa ra những kiến nghị tại chương 2 của đề tài.

3.1. Quyền được cung cấp thông tin đầy đủ và chính xác

Người tiêu dùng có quyền được cung cấp thông tin đầy đủ, chính xác về hàng hóa, dịch vụ trước khi quyết định mua. Thông tin này bao gồm nguồn gốc xuất xứ, thành phần, công dụng, cách sử dụng, giá cả, phương thức thanh toán, vận chuyển và bảo hành. Việc cung cấp thông tin sai lệch hoặc không đầy đủ là hành vi vi phạm quyền lợi người tiêu dùng và có thể bị xử phạt theo quy định của pháp luật. Luật quy định rõ nghĩa vụ của người bán trong việc cung cấp thông tin, đảm bảo tính minh bạch và trung thực.

3.2. Quyền được bảo đảm an toàn thông tin cá nhân

Trong thương mại điện tử, việc thu thập và sử dụng thông tin cá nhân của người tiêu dùng là phổ biến. Tuy nhiên, người tiêu dùng có quyền được bảo đảm an toàn thông tin cá nhân, bao gồm quyền được biết thông tin của mình được thu thập để làm gì, ai được tiếp cận, và được yêu cầu chỉnh sửa hoặc xóa bỏ thông tin khi cần thiết. Các doanh nghiệp thương mại điện tử phải có biện pháp bảo mật thông tin cá nhân của khách hàng, tránh rò rỉ hoặc sử dụng trái phép.

IV. Giải Pháp Dân Sự Bảo Vệ Quyền Lợi NTD TMĐT 53 Ký Tự

Pháp lệnh Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng ban hành năm 1999 đã được Luật BVQLNTD năm 2010 kế thừa và phát triển. Đến nay, năm 2022, trải qua 12 năm, Luật BVQLNTD đã bộc lộ những bất cập, hạn chế dẫn đến thực trạng xâm phạm quyền và lợi ích của người tiêu dùng. Do đó, lĩnh vực này cần được nghiên cứu thêm để hiểu rõ nguyên nhân và tìm ra giải pháp, nhằm ngăn chặn, khắc phục các tình trạng đó. Việc xây dựng Luật BVQLNTD (sửa đổi) là hoạt động cần thiết, kịp thời, không chỉ nhằm khắc phục những bất cập đặt ra trong thực tiễn, mà còn nhằm thực hiện chủ trương của Đảng và Nhà nước về hoàn thiện thể chế bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng.

4.1. Hoàn thiện khung pháp lý về TMĐT

Khung pháp lý về thương mại điện tử cần được hoàn thiện, bao gồm việc sửa đổi, bổ sung Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng và các văn bản hướng dẫn thi hành, nhằm đáp ứng sự phát triển nhanh chóng của thương mại điện tử và giải quyết những vấn đề mới phát sinh. Cần có các quy định cụ thể hơn về trách nhiệm của các bên liên quan, các biện pháp xử lý vi phạm, và cơ chế giải quyết tranh chấp hiệu quả.

4.2. Nâng cao nhận thức của người tiêu dùng về quyền lợi

Nâng cao nhận thức của người tiêu dùng về quyền lợi và nghĩa vụ của mình trong thương mại điện tử là rất quan trọng. Cần có các chương trình giáo dục, tuyên truyền, phổ biến pháp luật để người tiêu dùng hiểu rõ quyền lợi của mình và biết cách bảo vệ quyền lợi khi bị xâm phạm. Các tổ chức bảo vệ người tiêu dùng cần tăng cường hoạt động tư vấn, hỗ trợ người tiêu dùng.

V. Thực Trạng Giải Pháp Hoàn Thiện Pháp Luật TMĐT 56 Ký Tự

Mặc dù một số quy định về bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng trong TMĐT đã được bổ dung, sửa đổi nhưng những quy định này đã thực sự đảm bảo quyền lợi cho người tiêu dùng trong TMĐT hay chưa vấn là vấn đề cần xem xét thêm. Trong thời kỳ cách mạng công nghệ 4.0, được tiếp cận sớm với khoa học và công nghệ trở thành một phần trong cuộc sống hằng ngày, đặc biệt là hoạt động TMĐT. NTD đều có thể nhận thấy tầm quan trọng, vai trò của TMĐT đối với thị trường Việt Nam 2 hiện tại và trong những năm sắp tới. Bên cạnh đó, cũng thấy được nhiều bất cập và rủi ro đối với NTD khi trực tiếp tham gia vào thị trường TMĐT.

5.1. Rà soát và sửa đổi luật bảo vệ người tiêu dùng

Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng cần được rà soát và sửa đổi để phù hợp với sự phát triển của thương mại điện tử và bảo vệ hiệu quả hơn quyền lợi của người tiêu dùng. Cần có các quy định rõ ràng về trách nhiệm của các sàn thương mại điện tử, các nhà cung cấp dịch vụ thanh toán, vận chuyển, và các bên liên quan khác. Các biện pháp xử lý vi phạm cần đủ mạnh để răn đe các hành vi xâm phạm quyền lợi người tiêu dùng.

5.2. Xây dựng cơ chế giải quyết tranh chấp hiệu quả

Cần xây dựng cơ chế giải quyết tranh chấp nhanh chóng, hiệu quả và chi phí thấp cho người tiêu dùng trong thương mại điện tử. Có thể sử dụng các phương thức giải quyết tranh chấp thay thế như hòa giải, trọng tài, hoặc thành lập các trung tâm giải quyết tranh chấp trực tuyến. Thủ tục giải quyết tranh chấp cần đơn giản, dễ tiếp cận để người tiêu dùng có thể dễ dàng bảo vệ quyền lợi của mình.

VI. Tương Lai Bảo Vệ Quyền Lợi Người Tiêu Dùng TMĐT 50 Ký Tự

Lĩnh vực TMĐT ngày càng phát triển và phức tạp, nhưng những cơ chế điều chỉnh còn mang tính tổng quát, nhiều trường hợp xảy ra mâu thuẫn trong giao dịch TMĐT chưa được giải quyết. Câu hỏi đặt ra cho chúng ta là pháp luật đã có quy định để bảo vệ quyền lợi của người tiêu dùng TMĐT cụ thể hay chưa? Những quy định đó có thực sự hiệu quả trong áp dụng thực tiễn hay không? Để từ đó nhìn ra được những bất cập cần hoàn thiện và đề xuất giải pháp.

6.1. Thúc đẩy hợp tác quốc tế về TMĐT

Việc thúc đẩy hợp tác quốc tế về thương mại điện tử là cần thiết để đảm bảo quyền lợi của người tiêu dùng trong các giao dịch xuyên biên giới. Cần có các thỏa thuận song phương và đa phương về công nhận và thực thi phán quyết của tòa án, trọng tài, và các cơ quan giải quyết tranh chấp khác. Việt Nam cần tham gia tích cực vào các diễn đàn quốc tế về thương mại điện tử để học hỏi kinh nghiệm và chia sẻ thông tin.

6.2. Ứng dụng công nghệ để bảo vệ người tiêu dùng

Ứng dụng công nghệ để bảo vệ người tiêu dùng trong thương mại điện tử là một xu hướng tất yếu. Có thể sử dụng các công nghệ như blockchain, trí tuệ nhân tạo (AI), và phân tích dữ liệu lớn (big data) để phát hiện và ngăn chặn các hành vi gian lận, quảng cáo sai sự thật, và xâm phạm quyền lợi của người tiêu dùng. Cần khuyến khích các doanh nghiệp thương mại điện tử áp dụng các công nghệ này để nâng cao tính minh bạch và bảo mật.

Tổng quan nghiên cứu

Thương mại điện tử (TMĐT) tại Việt Nam đã chứng kiến sự phát triển vượt bậc trong những năm gần đây, với tỷ lệ người dùng Internet tham gia mua sắm trực tuyến đạt 74,8% theo Sách trắng TMĐT 2022. Thị trường TMĐT bán lẻ (B2C) duy trì mức tăng trưởng ổn định khoảng 16% trong năm 2021, bất chấp ảnh hưởng tiêu cực của đại dịch Covid-19. Sự phát triển này tạo ra nhiều cơ hội kinh tế nhưng cũng kéo theo các rủi ro và bất cập trong bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng (NTD) khi tham gia giao dịch trực tuyến. Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng (BVQLNTD) năm 2010 đã được sửa đổi, bổ sung và Luật BVQLNTD năm 2023 sẽ có hiệu lực từ 01/07/2024 nhằm khắc phục những hạn chế trước đây. Tuy nhiên, việc bảo vệ quyền lợi NTD trong TMĐT vẫn còn nhiều thách thức, đặc biệt trong bối cảnh cách mạng công nghệ 4.0 và sự phức tạp ngày càng tăng của các giao dịch điện tử. Nghiên cứu này tập trung phân tích các quy định pháp luật hiện hành, đánh giá thực trạng bảo vệ quyền lợi NTD trong TMĐT tại Việt Nam từ năm 2011 đến nay, đồng thời so sánh với kinh nghiệm quốc tế để đề xuất các giải pháp hoàn thiện pháp luật, nâng cao hiệu quả bảo vệ quyền lợi NTD trong lĩnh vực này.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình pháp lý về bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng trong TMĐT, bao gồm:

• Lý thuyết quyền lợi người tiêu dùng: Nhấn mạnh quyền được cung cấp thông tin chính xác, quyền được bảo đảm an toàn thông tin cá nhân, quyền được bảo đảm về chất lượng hàng hóa, dịch vụ và quyền được giải quyết tranh chấp hiệu quả trong TMĐT.
• Mô hình pháp luật bảo vệ người tiêu dùng trong TMĐT: Phân tích các quy định pháp luật Việt Nam như Luật BVQLNTD 2010, Luật BVQLNTD 2023, Luật Giao dịch điện tử, Luật An toàn thông tin mạng, cùng các văn bản pháp luật quốc tế và kinh nghiệm của các quốc gia phát triển như Hàn Quốc, Pháp, Trung Quốc.
• Khái niệm chính: TMĐT được hiểu là các giao dịch thương mại được thực hiện qua internet và các phương tiện điện tử khác, bao gồm mua bán hàng hóa, cung ứng dịch vụ, và các hoạt động kinh tế có tính chất thương mại. Quyền lợi người tiêu dùng trong TMĐT bao gồm quyền được cung cấp thông tin, quyền bảo vệ thông tin cá nhân, quyền được đảm bảo chất lượng sản phẩm, và quyền giải quyết tranh chấp.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp luận duy vật biện chứng và duy vật lịch sử để phân tích các vấn đề pháp lý và thực tiễn. Các phương pháp cụ thể gồm:

• Phân tích, tổng hợp: Thu thập, hệ thống hóa các quy định pháp luật, báo cáo chuyên ngành, kết quả khảo sát và các bản án liên quan đến bảo vệ quyền lợi NTD trong TMĐT.
• So sánh pháp luật: Đánh giá sự khác biệt và tương đồng giữa Luật BVQLNTD 2010 và Luật BVQLNTD 2023, cũng như so sánh với pháp luật của các quốc gia khác.
• Khảo sát thực tiễn: Thu thập ý kiến của 100 NTD về thực trạng bảo vệ quyền lợi trong TMĐT, phân tích các vụ việc khiếu nại, tranh chấp thực tế.
• Cỡ mẫu và chọn mẫu: Khảo sát được thực hiện trên 100 người tiêu dùng đại diện cho nhóm khách hàng tham gia TMĐT tại Việt Nam, nhằm phản ánh thực trạng và nhận thức của NTD.
• Phân tích dữ liệu: Sử dụng phương pháp định tính và định lượng để đánh giá hiệu quả pháp luật và đề xuất giải pháp hoàn thiện.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Quyền được cung cấp thông tin của NTD còn nhiều hạn chế: Khảo sát cho thấy 58% NTD gặp khó khăn do thông tin sản phẩm không rõ ràng, khó kiểm định. Các vụ việc khiếu nại về cung cấp thông tin sai lệch hoặc thiếu sót vẫn phổ biến, ví dụ như sản phẩm không đúng quảng cáo, không có mã vạch, xuất xứ không rõ ràng. Luật BVQLNTD 2023 đã bổ sung quy định về giao dịch từ xa nhưng chưa quy định rõ trách nhiệm của bên thứ ba trong việc cung cấp và giám sát thông tin.

2. Bảo đảm an toàn thông tin cá nhân chưa được thực thi hiệu quả: Thị trường TMĐT Việt Nam tăng trưởng nhanh với giá trị dự kiến đạt 39 tỷ USD vào năm 2025, tuy nhiên, việc bảo vệ thông tin cá nhân của NTD còn nhiều bất cập. Các quy định pháp luật hiện hành như Luật BVQLNTD 2010, Luật An toàn thông tin mạng 2015, Nghị định 52/2013/NĐ-CP chưa tạo thành hệ thống pháp lý đồng bộ, dẫn đến nhiều trường hợp rò rỉ, đánh cắp thông tin cá nhân.

3. Quyền được bảo đảm về chất lượng hàng hóa, dịch vụ còn thiếu chặt chẽ: Theo khảo sát, 68% NTD lo ngại về chất lượng kém so với quảng cáo, 33% khó kiểm định hàng hóa khi mua trực tuyến. Luật BVQLNTD 2023 đã bổ sung trách nhiệm của tổ chức kinh doanh nền tảng số, tuy nhiên, việc thực thi và giám sát vẫn còn hạn chế.

4. Phương thức giải quyết tranh chấp chưa đáp ứng nhu cầu thực tế: Các phương thức truyền thống như thương lượng, hòa giải, trọng tài và tòa án vẫn được áp dụng nhưng còn nhiều hạn chế về thời gian, chi phí và tính khả thi. Phương thức giải quyết tranh chấp trực tuyến (ODR) chưa được pháp luật quy định và áp dụng rộng rãi.

Thảo luận kết quả

Các kết quả trên phản ánh thực trạng pháp luật bảo vệ quyền lợi NTD trong TMĐT tại Việt Nam còn nhiều bất cập, đặc biệt trong việc quy định trách nhiệm của các bên liên quan và cơ chế thực thi. Việc thiếu quy định rõ ràng về trách nhiệm của bên thứ ba trong cung cấp và giám sát thông tin dẫn đến khó khăn trong việc xử lý vi phạm. So sánh với các quốc gia như Hàn Quốc, Pháp và Trung Quốc cho thấy họ có hệ thống pháp luật chặt chẽ hơn, quy định cụ thể về trách nhiệm của người bán, tổ chức kinh doanh nền tảng và các biện pháp bảo vệ quyền lợi NTD, bao gồm quyền rút khỏi hợp đồng, thời hạn trả hàng, và các chế tài nghiêm khắc. Việc áp dụng biểu đồ so sánh tỷ lệ khiếu nại, mức độ nhận thức pháp luật của NTD và các biện pháp bảo vệ có thể minh họa rõ hơn sự khác biệt giữa Việt Nam và các quốc gia khác. Nghiên cứu nhấn mạnh tầm quan trọng của việc hoàn thiện pháp luật để bảo vệ quyền lợi NTD, đồng thời nâng cao nhận thức và trách nhiệm của các bên tham gia TMĐT.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Hoàn thiện quy định về trách nhiệm cung cấp thông tin: Bổ sung quy định rõ ràng về trách nhiệm của bên bán và bên thứ ba (như sàn TMĐT) trong việc cung cấp, giám sát và đảm bảo tính chính xác, đầy đủ của thông tin sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ. Thời gian thực hiện: trước khi Luật BVQLNTD 2023 có hiệu lực (01/07/2024). Chủ thể thực hiện: Quốc hội, Bộ Công Thương.

2. Xây dựng cơ chế quyền rút khỏi hợp đồng cho NTD: Quy định quyền này như một quyền cơ bản của NTD khi phát hiện thông tin sản phẩm không đúng hoặc không đầy đủ, tạo điều kiện thuận lợi cho NTD hủy bỏ hợp đồng trong vòng 14 ngày kể từ khi nhận hàng. Thời gian thực hiện: 2024-2025. Chủ thể thực hiện: Bộ Tư pháp, Bộ Công Thương.

3. Tăng cường bảo vệ thông tin cá nhân NTD: Xây dựng hệ thống pháp luật đồng bộ, quy định rõ trách nhiệm của các bên trong thu thập, lưu trữ, sử dụng và bảo vệ dữ liệu cá nhân. Áp dụng các biện pháp kỹ thuật và chế tài nghiêm khắc đối với vi phạm. Thời gian thực hiện: 2024-2026. Chủ thể thực hiện: Bộ Thông tin và Truyền thông, Bộ Công an.

4. Phát triển phương thức giải quyết tranh chấp trực tuyến (ODR): Nghiên cứu, xây dựng khung pháp lý cho ODR nhằm giải quyết tranh chấp nhanh chóng, tiết kiệm chi phí, phù hợp với đặc thù TMĐT. Thời gian thực hiện: 2024-2025. Chủ thể thực hiện: Bộ Tư pháp, Tòa án nhân dân tối cao.

5. Nâng cao nhận thức và kỹ năng pháp lý cho NTD: Tổ chức các chương trình tuyên truyền, đào tạo về quyền lợi và nghĩa vụ của NTD trong TMĐT, giúp NTD chủ động bảo vệ quyền lợi của mình. Thời gian thực hiện: liên tục. Chủ thể thực hiện: Bộ Công Thương, các tổ chức xã hội.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Nhà làm luật và cơ quan quản lý nhà nước: Sử dụng kết quả nghiên cứu để hoàn thiện hệ thống pháp luật, xây dựng chính sách bảo vệ quyền lợi NTD trong TMĐT hiệu quả hơn, đảm bảo sự phát triển bền vững của thị trường TMĐT.

2. Doanh nghiệp kinh doanh TMĐT và sàn giao dịch điện tử: Áp dụng các kiến nghị để nâng cao trách nhiệm trong cung cấp thông tin, bảo vệ dữ liệu khách hàng, từ đó xây dựng uy tín và tăng cường niềm tin của NTD.

3. Người tiêu dùng: Nắm bắt quyền lợi và nghĩa vụ của mình khi tham gia TMĐT, biết cách bảo vệ quyền lợi cá nhân, nhận diện các rủi ro và tranh chấp có thể xảy ra.

4. Các nhà nghiên cứu và học giả trong lĩnh vực pháp luật và TMĐT: Tham khảo để phát triển các nghiên cứu tiếp theo về bảo vệ quyền lợi NTD, hoàn thiện lý thuyết và thực tiễn pháp luật trong bối cảnh công nghệ số.

Câu hỏi thường gặp

1. Quyền được cung cấp thông tin của người tiêu dùng trong TMĐT được pháp luật Việt Nam quy định như thế nào?
   Pháp luật quy định NTD có quyền được cung cấp thông tin chính xác, đầy đủ về sản phẩm, dịch vụ, nguồn gốc, xuất xứ và thông tin về tổ chức kinh doanh. Luật BVQLNTD 2023 bổ sung quy định về giao dịch từ xa nhằm tăng cường bảo vệ quyền này.

2. Bảo vệ thông tin cá nhân của người tiêu dùng trong TMĐT có những quy định pháp luật nào?
   Luật BVQLNTD 2010, Luật An toàn thông tin mạng 2015 và Nghị định 52/2013/NĐ-CP quy định trách nhiệm của tổ chức, cá nhân trong việc bảo vệ thông tin cá nhân NTD, bao gồm việc thu thập, lưu trữ, sử dụng và bảo mật thông tin.

3. Người tiêu dùng có thể giải quyết tranh chấp trong TMĐT bằng những phương thức nào?
   Pháp luật hiện nay quy định bốn phương thức: thương lượng, hòa giải, trọng tài và tòa án. Phương thức giải quyết tranh chấp trực tuyến (ODR) đang được đề xuất nhưng chưa có khung pháp lý cụ thể.

4. Luật BVQLNTD 2023 có điểm mới nào trong việc bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng trong TMĐT?
   Luật BVQLNTD 2023 bổ sung chương riêng về giao dịch từ xa, quy định trách nhiệm của tổ chức kinh doanh nền tảng số, tăng cường bảo vệ quyền lợi NTD, đặc biệt về chất lượng sản phẩm và bảo vệ thông tin cá nhân.

5. Người tiêu dùng có quyền rút khỏi hợp đồng khi mua hàng trực tuyến không?
   Hiện tại, quyền này chưa được quy định rõ trong pháp luật Việt Nam nhưng được áp dụng ở nhiều quốc gia như Pháp, Hàn Quốc. Nghiên cứu đề xuất bổ sung quyền này nhằm bảo vệ NTD khi phát hiện thông tin sản phẩm không đúng hoặc không đầy đủ.

Kết luận

• TMĐT tại Việt Nam phát triển nhanh với tỷ lệ người dùng mua sắm trực tuyến đạt 74,8%, tạo ra nhu cầu cấp thiết về bảo vệ quyền lợi NTD.
• Luật BVQLNTD 2010 và 2023 cùng các văn bản pháp luật liên quan đã tạo nền tảng pháp lý nhưng còn nhiều hạn chế trong thực thi và quy định trách nhiệm.
• Quyền được cung cấp thông tin, bảo vệ thông tin cá nhân, đảm bảo chất lượng sản phẩm và giải quyết tranh chấp là những quyền cơ bản cần được hoàn thiện pháp luật và thực tiễn.
• So sánh với pháp luật quốc tế cho thấy Việt Nam cần bổ sung các quy định cụ thể về trách nhiệm bên thứ ba, quyền rút khỏi hợp đồng và phát triển phương thức giải quyết tranh chấp trực tuyến.
• Nghiên cứu đề xuất các giải pháp hoàn thiện pháp luật, nâng cao nhận thức và trách nhiệm của các bên nhằm bảo vệ hiệu quả quyền lợi NTD trong TMĐT, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế số bền vững.

Hành động tiếp theo: Các cơ quan chức năng và nhà làm luật cần sớm triển khai các đề xuất hoàn thiện pháp luật, đồng thời tăng cường tuyên truyền, đào tạo để nâng cao nhận thức của NTD và doanh nghiệp về quyền lợi và nghĩa vụ trong TMĐT.