I. Tổng quan tình hình nghiên cứu
Chương này hệ thống hóa các nghiên cứu về yếu tố văn hóa dân gian trong tiểu thuyết Việt Nam trước và sau năm 1986. Giai đoạn từ đầu thế kỷ XX đến 1945, văn học Việt Nam chịu ảnh hưởng từ văn hóa phương Tây nhưng vẫn giữ được bản sắc dân tộc. Các nhà văn như Hồ Biểu Chánh, Ngô Tất Tố, và nhóm Tự lực văn đoàn đã phản ánh phong tục, tập quán trong tác phẩm của họ. Nghiên cứu về văn hóa dân gian trong giai đoạn này chủ yếu tập trung vào phong tục và tâm linh, nhưng chưa được khai thác sâu sắc.
1.1. Giai đoạn từ đầu thế kỷ XX đến 1945
Giai đoạn này, tiểu thuyết Việt Nam bắt đầu chuyển mình sang văn học hiện đại. Các tác phẩm của nhóm Tự lực văn đoàn như Nhất Linh, Khái Hưng đã phản ánh phong tục, tập quán của xã hội Việt Nam. Nghiên cứu của Mộc Khuê và Dương Quảng Hàm đã nhấn mạnh vai trò của phong tục trong tiểu thuyết. Tuy nhiên, các nghiên cứu chưa đi sâu vào yếu tố văn hóa dân gian mà chỉ dừng lại ở việc phản ánh hiện thực xã hội.
1.2. Giai đoạn từ 1945 đến 1985
Sau năm 1945, tiểu thuyết Việt Nam tiếp tục phát triển với sự xuất hiện của các tác phẩm phản ánh đời sống xã hội và văn hóa dân gian. Các nhà văn như Nguyễn Khải, Nguyễn Minh Châu đã đưa vào tác phẩm của mình những yếu tố văn hóa truyền thống. Tuy nhiên, nghiên cứu về văn hóa dân gian trong giai đoạn này vẫn còn hạn chế, chủ yếu tập trung vào phong tục và tín ngưỡng.
II. Văn hóa dân gian và sự tác động đến tiểu thuyết Việt Nam từ 1986 đến 2000
Chương này phân tích sự tác động của văn hóa dân gian đến tiểu thuyết Việt Nam trong giai đoạn 1986-2000. Văn hóa dân gian không chỉ là nguồn cảm hứng sáng tạo mà còn là yếu tố quan trọng trong việc cách tân nghệ thuật. Các nhà văn như Nguyễn Khắc Trường, Tạ Duy Anh đã sử dụng yếu tố văn hóa dân gian để tạo nên những tác phẩm độc đáo, phản ánh đời sống tâm linh và xã hội đương đại.
2.1. Khái niệm và thành tố của văn hóa dân gian
Văn hóa dân gian bao gồm các yếu tố như tín ngưỡng, phong tục, tập quán, và nghệ thuật dân gian. Trong tiểu thuyết Việt Nam, các yếu tố này được sử dụng để tạo nên bối cảnh, nhân vật, và cốt truyện. Các tác phẩm như 'Mảnh đất lắm người nhiều ma' của Nguyễn Khắc Trường đã khai thác sâu sắc văn hóa dân gian để phản ánh đời sống tâm linh của người dân.
2.2. Tác động của văn hóa dân gian đến tư duy nghệ thuật
Văn hóa dân gian đã thay đổi tư duy nghệ thuật của các nhà văn trong giai đoạn 1986-2000. Các tác phẩm không chỉ phản ánh hiện thực mà còn khai thác sâu sắc các yếu tố tâm linh, huyền ảo. Sự cách tân trong nghệ thuật thể hiện qua việc sử dụng các motif dân gian, biểu tượng, và ngôn ngữ bình dị, mộc mạc.
III. Yếu tố văn hóa dân gian trong tiểu thuyết Việt Nam từ 1986 đến 2000 nhìn từ thế giới nhân vật không gian và thời gian nghệ thuật
Chương này tập trung phân tích yếu tố văn hóa dân gian trong tiểu thuyết Việt Nam qua thế giới nhân vật, không gian và thời gian nghệ thuật. Các nhân vật trong tác phẩm thường gắn liền với cộng đồng, dòng tộc, và tín ngưỡng dân gian. Không gian nghệ thuật được xây dựng dựa trên sinh hoạt văn hóa cộng đồng và các yếu tố huyền ảo. Thời gian nghệ thuật thường mang tính phiếm định và được huyền thoại hóa.
3.1. Thế giới nhân vật
Các nhân vật trong tiểu thuyết Việt Nam giai đoạn 1986-2000 thường gắn liền với văn hóa dân gian. Họ là đại diện cho cộng đồng, dòng tộc, và tín ngưỡng dân gian. Nhân vật tâm linh, như ma, hồn, thường xuất hiện để phản ánh đời sống tâm linh của người dân.
3.2. Không gian và thời gian nghệ thuật
Không gian nghệ thuật trong tiểu thuyết Việt Nam thường gắn liền với sinh hoạt văn hóa cộng đồng và các yếu tố huyền ảo. Thời gian nghệ thuật mang tính phiếm định, được huyền thoại hóa để tạo nên sự kỳ ảo và sâu sắc trong tác phẩm.
IV. Yếu tố văn hóa dân gian trong tiểu thuyết Việt Nam từ 1986 đến 2000 nhìn từ ngôn ngữ motif và biểu tượng
Chương này phân tích yếu tố văn hóa dân gian trong tiểu thuyết Việt Nam qua ngôn ngữ, motif và biểu tượng. Ngôn ngữ trong tác phẩm thường sử dụng thành ngữ, tục ngữ, và ngôn ngữ bình dị, mộc mạc. Các motif dân gian như cái chết, ma hiện hồn được sử dụng để tạo nên sự kỳ ảo. Biểu tượng như Đất, Nước, Vật thường xuất hiện để phản ánh đời sống tâm linh và văn hóa dân gian.
4.1. Ngôn ngữ
Ngôn ngữ trong tiểu thuyết Việt Nam giai đoạn 1986-2000 thường sử dụng thành ngữ, tục ngữ, và ngôn ngữ bình dị, mộc mạc. Điều này tạo nên sự gần gũi với đời sống dân gian và phản ánh đúng tinh thần của văn hóa dân gian.
4.2. Motif và biểu tượng
Các motif dân gian như cái chết, ma hiện hồn được sử dụng để tạo nên sự kỳ ảo trong tác phẩm. Biểu tượng như Đất, Nước, Vật thường xuất hiện để phản ánh đời sống tâm linh và văn hóa dân gian của người dân.
