Nghiên cứu các yếu tố thành công trong dự án BOT xây dựng kết cấu hạ tầng giao thông đường bộ ở Việt Nam

• Tác giả: Nguyễn Tuấn Anh
• Người hướng dẫn: PGS. Đoàn Thị Thu Hà
• Trường học: Trường Đại Học Kinh Tế Quốc Dân
• Chuyên ngành: Quản Lý Kinh Tế
• Đề tài: Nghiên Cứu Các Yếu Tố Thành Công Then Chốt Đối Với Dự Án Xây Dựng Kết Cấu Hạ Tầng Giao Thông Đường Bộ Theo Hình Thức BOT Ở Việt Nam
• Loại tài liệu: luận án tiến sĩ
• Năm xuất bản: 2020
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CAM ĐOAN
• LỜI MỞ ĐẦU
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU
• 1.1. Tổng quan các công trình nghiên cứu trong nước về các yếu tố thành công then chốt đối với dự án xây dựng kết cấu hạ tầng giao thông đường bộ theo hình thức PPP/BOT
• 1.2. Các công trình nghiên cứu liên quan đến PPP/BOT ở Việt Nam
• 1.3. Các công trình nghiên cứu liên quan đến xây dựng kết cấu hạ tầng GTĐB theo hình thức PPP/BOT
• 1.4. Các công trình nghiên cứu liên về CSF của dự án xây dựng kết cấu hạ tầng GTĐB theo hình thức PPP/BOT ở Việt Nam
• 1.5. Tổng quan các công trình nghiên cứu ngoài nước về các yếu tố thành công then chốt đối với dự án xây dựng kết cấu hạ tầng (giao thông đường bộ) theo hình thức PPP/BOT
• 1.6. Các yếu tố thuộc về môi trường vĩ mô
• 1.7. Các yếu tố liên quan đến khả năng thực hiện dự án
• 1.8. Cam kết của Chính phủ
• 1.9. Các yếu tố liên quan đến hoạt động đấu thầu
• 1.10. Các yếu tố khác có liên quan
• 1.11. Tổng quan các phương pháp áp dụng trong nghiên cứu về CSF đối với dự án xây dựng thực hiện theo hình thức PPP/BOT
• 1.12. Các lý thuyết liên quan đến các yếu tố thành công then chốt đối dự án xây dựng kết cấu hạ tầng giao thông đường bộ theo hình thức BOT
• 1.12.1. Lý thuyết Keynes về vai trò điều tiết của Nhà nước trong nền kinh tế thị trường
• 1.12.2. Lý thuyết “các bên tham gia”
• 1.12.3. Lý thuyết hợp tác công tư (Public Private partnership - PPP)
• 1.13. Khoảng trống nghiên cứu và hướng nghiên cứu của luận án
• 1.13.1. Khoảng trống nghiên cứu
• 1.13.2. Hướng nghiên cứu của luận án
• 2. CHƯƠNG 2: CƠ SỞ LÝ LUẬN
• 2.1. Tổng quan về dự án xây dựng kết cấu hạ tầng giao thông đường bộ
• 2.2. Khái niệm, đặc điểm và phân loại kết cấu hạ tầng giao thông đường bộ
• 2.3. Dự án xây dựng cấu hạ tầng giao thông đường bộ
• 2.4. Cơ sở lý luận chung về vai trò của Nhà nước đối với hoạt động phát triển đầu tư cơ sở hạ tầng kỹ thuật nói chung và kết cấu hạ tầng giao thông đường bộ nói riêng của nền kinh tế quốc dân
• 2.4.1. Nhà nước có vai trò là nhà cung ứng dịch vụ công
• 2.4.2. Nhà nước giữ vai trò là nhà quản lý sự phát triển đầu tư cơ sở hạ tầng kỹ thuật của nền kinh tế quốc dân
• 2.4.3. Nhà nước có vai trò là nhà đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng kỹ thuật của nền kinh tế quốc dân
• 2.4.4. Nhà nước có vai trò là người kiểm soát sự phát triển đầu tư cơ sở hạ tầng kỹ thuật
• 2.5. Vai trò và sự tham gia của khu vực kinh tế tư nhân vào phát triển kết cấu hạ tầng giao thông đường bộ
• 2.5.1. Vai trò của khu vực kinh tế tư nhân đối với phát triển kết cấu hạ tầng giao thông đường bộ
• 2.5.2. Hình thức tham gia của khu vực kinh tế tư nhân vào phát triển kết cấu hạ tầng giao thông đường bộ
• 2.6. Quan hệ đối tác công - tư trong thực hiện dự án đầu tư xây dựng kết cấu hạ tầng giao thông đường bộ
• 2.6.1. Khái niệm, đặc điểm và vai trò của quan hệ đối tác công - tư trong thực hiện dự án xây dựng kết cấu hạ tầng giao thông đường bộ
• 2.6.2. Các hình thức quan hệ đối tác công - tư trong thực hiện dự án xây dựng kết cấu hạ tầng giao thông đường bộ
• 2.7. Cơ sở lý luận về các yếu tố thành công then chốt với dự án xây dựng kết cấu hạ tầng giao thông đường bộ theo hình thức BOT
• 2.7.1. Dự án xây dựng kết cấu hạ tầng giao thông đường bộ theo hình thức BOT
• 2.7.2. Các yếu tố thành công then chốt đối với dự án xây dựng kết cấu hạ tầng giao thông đường bộ theo hình thức BOT
• 3. CHƯƠNG 3: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 3.1. Thiết kế nghiên cứu
• 3.2. Nghiên cứu định tính
• 3.3. Nghiên cứu định lượng
• 3.4. Thiết kế phiếu khảo sát
• 3.5. Mẫu nghiên cứu
• 3.6. Thu thập dữ liệu. Kỹ thuật phân tích
• 4. CHƯƠNG 4: THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN VÀ CÁC YẾU TỐ THÀNH CÔNG THEN CHỐT ĐỐI VỚI DỰ ÁN XÂY DỰNG KẾT CẤU HẠ TẦNG GIAO THÔNG ĐƯỜNG BỘ THEO HÌNH THỨC BOT Ở VIỆT NAM
• 4.1. Định hướng của Đảng và Nhà nước về phát triển kết cấu hạ tầng giao thông đường bộ theo hình thức BOT ở Việt Nam
• 4.2. Thực trạng các dự án xây dựng kết cấu hạ tầng giao thông đường bộ theo hình thức BOT ở Việt Nam
• 4.3. Thực trạng huy động nguồn vốn xã hội đối với phát triển các dự án kết cấu hạ tầng giao thông ở Việt Nam
• 4.4. Thực trạng về số lượng các dự án kết cấu hạ tầng giao thông theo hình thức BOT đã thực hiện ở Việt Nam. Đánh giá chung về tình hình các dự án xây dựng Kết cấu hạ tầng GTĐB theo hình thức BOT ở Việt Nam
• 4.5. Kết quả nghiên cứu các nhân tố thành công then chốt với dự án xây dựng Kết cấu hạ tầng GTĐB theo hình thức BOT ở Việt Nam
• 4.5.1. Thống kê mô tả mẫu
• 4.5.2. Thực trạng mô hình đầu tư hợp tác công - tư theo hình thức BOT với các dự án xây dựng Kết cấu hạ tầng GTĐB ở Việt Nam
• 4.5.3. Các yếu tố thành công then chốt đối với dự án xây dựng kết cấu hạ tầng giao thông đường bộ theo hình thức BOT ở Việt Nam
• 5. CHƯƠNG 5: MỘT SỐ ĐỀ XUẤT NHẰM THÚC ĐẨY SỰ THÀNH CÔNG ĐỐI VỚI CÁC DỰ ÁN XÂY DỰNG KẾT CẤU HẠ TẦNG GIAO THÔNG ĐƯỜNG BỘ THEO HÌNH THỨC BOT Ở VIỆT NAM
• 5.1. Quan điểm, định hướng phát triển dự án xây dựng kết cấu hạ tầng giao thông đường bộ theo hình thức BOT ở Việt Nam
• 5.2. Một số giải pháp, kiến nghị nhằm thúc đẩy sự thành công của dự án xây dựng kết cấu hạ tầng giao thông đường bộ theo hình thức BOT ở Việt Nam
• 5.2.1. Hoàn thiện chính sách, pháp luật, bảo đảm phát huy hiệu quả việc đầu tư, khai thác các công trình giao thông theo hình thức hợp đồng BOT nói riêng và hình thức đối tác công tư (PPP) nói chung
• 5.2.2. Đẩy mạnh công khai, minh bạch việc triển khai đầu tư các dự án thực hiện theo hình thức BOT
• 5.2.3. Nâng cao năng lực của các cơ quan, đơn vị trong thực hiện chức năng chủ đầu tư, chủ sở hữu Nhà nước đối với các dự án kết cấu hạ tầng giao thông
• 5.2.4. Đẩy mạnh công tác thông tin, tuyên truyền về sự cần thiết và hiệu quả của việc thực hiện xã hội hóa đầu tư kết cấu hạ tầng giao thông theo hình thức BOT
• 5.2.5. Giải pháp nâng cao năng lực nhà đầu tư
• 5.2.5.1. Hoàn thiện, bổ sung và đề xuất các quy định nhằm lựa chọn được nhà đầu tư có năng lực tham gia vào dự án xây dựng kết cấu hạ tầng GTĐB theo hình thức BOT
• 5.2.5.2. Thực hiện thí điểm một số cơ chế chính sách đặc thù với một số dự án thực hiện theo hình thức BOT
• DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU CỦA TÁC GIẢ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN
• DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Giới thiệu về dự án BOT và vai trò của nó trong xây dựng hạ tầng giao thông

Dự án BOT (Xây dựng - Vận hành - Chuyển giao) đã trở thành một hình thức đầu tư phổ biến trong lĩnh vực xây dựng hạ tầng giao thông tại Việt Nam. Hình thức này cho phép các nhà đầu tư tư nhân tham gia vào việc xây dựng và quản lý các công trình giao thông, từ đó giảm bớt gánh nặng tài chính cho ngân sách nhà nước. Theo Yescombe (2007), việc áp dụng hình thức BOT không chỉ giúp thu hút vốn từ khu vực tư nhân mà còn nâng cao hiệu quả đầu tư. Tuy nhiên, để một dự án BOT thành công, cần phải xác định rõ các yếu tố thành công như cam kết của chính phủ, khả năng huy động vốn và sự hỗ trợ từ cộng đồng. Những yếu tố này không chỉ ảnh hưởng đến chất lượng công trình mà còn quyết định đến sự bền vững của dự án trong dài hạn.

1.1. Tầm quan trọng của hạ tầng giao thông

Hạ tầng giao thông đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội. Nó không chỉ tạo điều kiện thuận lợi cho việc di chuyển hàng hóa và con người mà còn góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống. Đặc biệt, trong bối cảnh Việt Nam đang phát triển, nhu cầu về hạ tầng giao thông ngày càng tăng cao. Việc đầu tư vào các dự án BOT giúp giải quyết vấn đề thiếu hụt vốn cho phát triển hạ tầng, đồng thời tạo ra cơ hội cho các nhà đầu tư tư nhân tham gia vào lĩnh vực này. Tuy nhiên, để đảm bảo sự thành công của các dự án này, cần có một khung pháp lý rõ ràng và các chính sách hỗ trợ hợp lý từ chính phủ.

II. Các yếu tố thành công trong dự án BOT

Nghiên cứu đã chỉ ra rằng có nhiều yếu tố thành công ảnh hưởng đến dự án BOT. Các yếu tố này bao gồm: cam kết của chính phủ, khả năng huy động vốn, sự minh bạch trong đấu thầu, và sự đồng thuận của cộng đồng. Theo Zhang và cộng sự (1998), sự hỗ trợ từ chính phủ là một trong những yếu tố quan trọng nhất quyết định đến sự thành công của dự án. Ngoài ra, việc đảm bảo tính minh bạch trong quá trình đấu thầu cũng giúp tăng cường niềm tin của các nhà đầu tư và cộng đồng. Các yếu tố này không chỉ ảnh hưởng đến tiến độ và chất lượng công trình mà còn quyết định đến hiệu quả kinh tế - xã hội của dự án.

2.1. Cam kết của chính phủ

Cam kết của chính phủ là yếu tố then chốt trong việc đảm bảo sự thành công của các dự án BOT. Chính phủ cần có các chính sách rõ ràng và hỗ trợ cho các nhà đầu tư, từ việc cấp phép cho đến việc đảm bảo quyền lợi cho các bên liên quan. Theo nghiên cứu của Frilet (1997), sự hỗ trợ từ chính phủ không chỉ giúp giảm thiểu rủi ro cho nhà đầu tư mà còn tạo điều kiện thuận lợi cho việc triển khai dự án. Điều này đặc biệt quan trọng trong bối cảnh Việt Nam, nơi mà các dự án BOT thường gặp phải nhiều thách thức về pháp lý và tài chính.

2.2. Tính minh bạch trong đấu thầu

Tính minh bạch trong quá trình đấu thầu là một yếu tố quan trọng khác ảnh hưởng đến sự thành công của dự án BOT. Việc công khai thông tin và quy trình đấu thầu giúp tăng cường niềm tin của các nhà đầu tư và cộng đồng. Theo nghiên cứu của Jefferies và cộng sự (2002), một quy trình đấu thầu minh bạch không chỉ giúp lựa chọn được nhà thầu có năng lực mà còn giảm thiểu rủi ro về tham nhũng và gian lận. Điều này đặc biệt cần thiết trong bối cảnh Việt Nam, nơi mà các vấn đề về minh bạch trong đầu tư công vẫn còn tồn tại.

III. Thực trạng và thách thức trong các dự án BOT tại Việt Nam

Mặc dù đã có nhiều tiến bộ trong việc triển khai các dự án BOT, nhưng thực trạng hiện nay vẫn còn nhiều thách thức. Các dự án thường gặp khó khăn trong việc huy động vốn, đặc biệt là trong bối cảnh ngân sách nhà nước hạn chế. Theo thống kê, nhiều dự án BOT đã không đạt được mục tiêu về tiến độ và chất lượng. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến hiệu quả kinh tế mà còn gây ra sự bất bình trong cộng đồng. Để giải quyết vấn đề này, cần có các giải pháp đồng bộ từ chính phủ và các cơ quan liên quan nhằm nâng cao hiệu quả của các dự án BOT.

3.1. Khó khăn trong huy động vốn

Huy động vốn cho các dự án BOT là một trong những thách thức lớn nhất hiện nay. Nguồn vốn từ ngân sách nhà nước thường không đủ để đáp ứng nhu cầu đầu tư cho hạ tầng giao thông. Theo báo cáo của Bộ Giao thông Vận tải, nhiều dự án đã phải tạm dừng hoặc chậm tiến độ do thiếu vốn. Điều này đòi hỏi cần có các chính sách khuyến khích đầu tư từ khu vực tư nhân, cũng như các cơ chế tài chính linh hoạt hơn để thu hút vốn đầu tư.

3.2. Vấn đề về chất lượng công trình

Chất lượng công trình là một vấn đề đáng lo ngại trong các dự án BOT. Nhiều dự án đã bị chỉ trích vì không đảm bảo tiêu chuẩn kỹ thuật, dẫn đến tình trạng hư hỏng sớm và ảnh hưởng đến an toàn giao thông. Theo nghiên cứu của Badshah (1998), việc kiểm soát chất lượng trong quá trình thi công là rất quan trọng để đảm bảo sự bền vững của công trình. Cần có các biện pháp giám sát chặt chẽ hơn từ các cơ quan chức năng để đảm bảo chất lượng công trình.