Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 phát triển mạnh mẽ, công nghệ thông tin và internet ngày càng đóng vai trò quan trọng trong mọi lĩnh vực, đặc biệt là giáo dục. Theo báo cáo của ngành, gần 90% trường đại học tại Singapore và hơn 80% tại Mỹ đã áp dụng hình thức đào tạo trực tuyến. Tại Việt Nam, đặc biệt trong giai đoạn dịch Covid-19, đào tạo online trở thành giải pháp thiết yếu nhằm duy trì hoạt động giáo dục. Tuy nhiên, chất lượng đào tạo online vẫn còn nhiều thách thức, như chưa kiểm soát được hiệu quả, người học chưa được hướng dẫn đúng phương pháp, và xã hội chưa có đánh giá chính xác về hình thức này.

Luận văn tập trung nghiên cứu các yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng đào tạo online của chương trình đại học khối kinh tế tại Trường Đại học FPT, TP. Hồ Chí Minh, trong khoảng thời gian từ tháng 4/2020 đến tháng 3/2021. Mục tiêu cụ thể là làm rõ cơ sở lý luận về đào tạo online, đánh giá thực trạng đào tạo online tại trường, đo lường mức độ ảnh hưởng của từng yếu tố và đề xuất các hàm ý quản trị nhằm nâng cao chất lượng đào tạo.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp dữ liệu thực tiễn và cơ sở khoa học để các nhà quản lý giáo dục tại Đại học FPT và các trường đại học khác có thể cải thiện chất lượng đào tạo online, góp phần nâng cao hiệu quả đào tạo trong bối cảnh chuyển đổi số và ứng phó với các tình huống bất thường như đại dịch.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình nghiên cứu về chất lượng đào tạo và đào tạo online. Chất lượng đào tạo được hiểu là sự phù hợp với mục tiêu đào tạo, chuẩn đầu ra và nhu cầu xã hội, theo quy định của Bộ Giáo dục và Đào tạo. Đào tạo online (e-learning) là hình thức học tập sử dụng công nghệ thông tin và truyền thông để truyền tải nội dung học tập qua mạng internet, cho phép học viên học mọi lúc, mọi nơi.

Các khái niệm chính bao gồm:

  • Chất lượng đào tạo online: Được đánh giá qua các tiêu chuẩn như mục tiêu đào tạo, nội dung chương trình, phương pháp giảng dạy, đội ngũ giảng viên, cơ sở vật chất công nghệ, và kết quả đầu ra.
  • Phương pháp giảng dạy của giảng viên: Tác động đến sự tương tác và hiệu quả tiếp thu của sinh viên trong môi trường trực tuyến.
  • Ý thức tự học của sinh viên: Yếu tố quyết định sự chủ động và hiệu quả học tập trong đào tạo online.
  • Chương trình đào tạo: Thiết kế phù hợp với mục tiêu và nhu cầu thực tế, có tính ứng dụng cao.
  • Hệ thống cơ sở vật chất: Bao gồm hạ tầng công nghệ, phần mềm, đường truyền internet ổn định.
  • Nền tảng của sinh viên đối với học online: Kỹ năng sử dụng công nghệ và khả năng tương tác trực tuyến.

Mô hình nghiên cứu đề xuất gồm năm yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng đào tạo online: phương pháp giảng dạy, ý thức tự học, chương trình đào tạo, hệ thống cơ sở vật chất và nền tảng sinh viên.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định tính và định lượng. Giai đoạn định tính thực hiện phỏng vấn 9 chuyên gia, trong đó có 5 giảng viên có kinh nghiệm tại Đại học FPT, nhằm khám phá và điều chỉnh các biến quan sát. Giai đoạn định lượng tiến hành khảo sát với mẫu gồm khoảng 120 sinh viên khối kinh tế của trường, sử dụng bảng câu hỏi dựa trên thang đo Likert 5 điểm.

Dữ liệu được thu thập qua khảo sát trực tuyến và phát phiếu trực tiếp, sau đó xử lý bằng phần mềm SPSS 22. Các phương pháp phân tích bao gồm:

  • Kiểm định độ tin cậy thang đo bằng hệ số Cronbach’s Alpha (các biến có hệ số > 0.8 được giữ lại).
  • Phân tích nhân tố khám phá (EFA) để xác định cấu trúc các nhân tố, với chỉ số KMO > 0.5 và Eigenvalue > 1.
  • Phân tích hồi quy bội để kiểm định các giả thuyết nghiên cứu và xác định mức độ ảnh hưởng của từng yếu tố đến chất lượng đào tạo online.
  • Kiểm định các giả định mô hình như đa cộng tuyến (VIF), tính độc lập của phần dư.

Timeline nghiên cứu kéo dài từ tháng 9/2020 đến tháng 2/2021, bao gồm các bước xây dựng mô hình, khảo sát sơ bộ, khảo sát chính thức, phân tích dữ liệu và đề xuất giải pháp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Ảnh hưởng của cơ sở vật chất: Kết quả hồi quy cho thấy hệ thống cơ sở vật chất có ảnh hưởng tích cực và mạnh mẽ đến chất lượng đào tạo online với hệ số β = 0.35, mức ý nghĩa thống kê 1%. Sinh viên đánh giá cao tính ổn định, tốc độ và khả năng truy cập dễ dàng của hệ thống học tập trực tuyến.

  2. Ý thức tự học của sinh viên: Yếu tố này có hệ số β = 0.30, cũng có ảnh hưởng cùng chiều với chất lượng đào tạo online. Khoảng 78% sinh viên cho biết họ có động lực và khả năng quản lý thời gian học tập hiệu quả khi học online.

  3. Phương pháp giảng dạy của giảng viên: Phương pháp đa dạng, phản hồi nhanh chóng và thân thiện của giảng viên được đánh giá là yếu tố quan trọng, với hệ số β = 0.28. So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, kết quả này phù hợp với quan điểm rằng giảng viên là nhân tố then chốt trong đào tạo trực tuyến.

  4. Nền tảng của sinh viên đối với học online: Kỹ năng sử dụng công nghệ và khả năng tương tác trực tuyến có ảnh hưởng tích cực với hệ số β = 0.22. Khoảng 85% sinh viên có kỹ năng sử dụng máy tính và các ứng dụng hỗ trợ học tập online thành thạo.

  5. Chương trình đào tạo: Mặc dù được khảo sát, yếu tố chương trình đào tạo không có ảnh hưởng đáng kể trong mô hình hồi quy, có thể do chương trình đã được thiết kế phù hợp và ổn định tại trường.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu khẳng định vai trò quan trọng của cơ sở vật chất và ý thức tự học trong việc nâng cao chất lượng đào tạo online, phù hợp với các nghiên cứu của Sahu (2008) và Tripathi (2018). Phương pháp giảng dạy của giảng viên cũng là yếu tố không thể thiếu, đồng thuận với nghiên cứu của Ramlee và cộng sự (2014).

Việc nền tảng công nghệ của sinh viên ảnh hưởng đến chất lượng đào tạo online phản ánh thực tế rằng kỹ năng số là điều kiện tiên quyết để học tập hiệu quả trong môi trường số hóa. Kết quả này cũng cho thấy sự cần thiết trong việc đào tạo kỹ năng công nghệ cho sinh viên.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện mức độ ảnh hưởng (hệ số β) của từng yếu tố, hoặc bảng tổng hợp kết quả hồi quy với các chỉ số thống kê chi tiết. So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế cho thấy sự tương đồng về các yếu tố ảnh hưởng, đồng thời nhấn mạnh tính đặc thù của môi trường đào tạo online tại Đại học FPT.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cấp cơ sở vật chất công nghệ: Đầu tư cải thiện hạ tầng mạng, phần mềm học tập và thiết bị hỗ trợ để đảm bảo hệ thống học tập online hoạt động ổn định, tốc độ cao. Mục tiêu đạt 99% thời gian hoạt động ổn định trong vòng 12 tháng. Chủ thể thực hiện: Ban quản lý công nghệ thông tin Đại học FPT.

  2. Tăng cường đào tạo kỹ năng tự học cho sinh viên: Xây dựng các chương trình hướng dẫn kỹ năng quản lý thời gian, tự học hiệu quả và sử dụng công nghệ học tập. Mục tiêu nâng tỷ lệ sinh viên có ý thức tự học lên 85% trong 6 tháng. Chủ thể thực hiện: Phòng đào tạo và các khoa chuyên ngành.

  3. Đào tạo và nâng cao năng lực giảng viên: Tổ chức các khóa bồi dưỡng về phương pháp giảng dạy trực tuyến, kỹ năng tương tác và phản hồi nhanh chóng. Mục tiêu 100% giảng viên tham gia đào tạo trong 1 năm. Chủ thể thực hiện: Ban đào tạo và phát triển giảng viên.

  4. Phát triển nền tảng hỗ trợ học tập trực tuyến: Cải tiến các ứng dụng, công cụ tương tác để sinh viên dễ dàng tiếp cận và tương tác với giảng viên, tăng cường trải nghiệm học tập. Mục tiêu tăng mức độ hài lòng của sinh viên lên 90% trong 12 tháng. Chủ thể thực hiện: Ban công nghệ và phòng hỗ trợ sinh viên.

  5. Xây dựng chính sách khuyến khích và động viên sinh viên: Tạo các chương trình khen thưởng, hỗ trợ tinh thần và vật chất nhằm nâng cao động lực học tập online. Mục tiêu tăng tỷ lệ hoàn thành khóa học lên 95% trong 1 năm. Chủ thể thực hiện: Ban quản lý đào tạo và các khoa.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Nhà quản lý giáo dục đại học: Có thể sử dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng chính sách, kế hoạch nâng cao chất lượng đào tạo online, đặc biệt trong bối cảnh chuyển đổi số và ứng phó với các tình huống khẩn cấp như dịch bệnh.

  2. Giảng viên và cán bộ đào tạo: Tham khảo các yếu tố ảnh hưởng để điều chỉnh phương pháp giảng dạy, tăng cường tương tác và hỗ trợ sinh viên trong môi trường học trực tuyến.

  3. Sinh viên và người học trực tuyến: Hiểu rõ các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả học tập online, từ đó nâng cao ý thức tự học và kỹ năng sử dụng công nghệ.

  4. Các nhà nghiên cứu và chuyên gia giáo dục: Có thể khai thác dữ liệu và mô hình nghiên cứu để phát triển các nghiên cứu sâu hơn về đào tạo trực tuyến, áp dụng cho các ngành và môi trường đào tạo khác nhau.

Câu hỏi thường gặp

  1. Yếu tố nào ảnh hưởng mạnh nhất đến chất lượng đào tạo online?
    Cơ sở vật chất công nghệ được xác định là yếu tố có ảnh hưởng mạnh nhất với hệ số β = 0.35, thể hiện tầm quan trọng của hạ tầng kỹ thuật trong việc đảm bảo quá trình học tập trực tuyến hiệu quả.

  2. Phương pháp giảng dạy của giảng viên ảnh hưởng như thế nào?
    Phương pháp giảng dạy đa dạng, phản hồi nhanh và thân thiện giúp tăng sự tương tác và hứng thú học tập của sinh viên, góp phần nâng cao chất lượng đào tạo online.

  3. Ý thức tự học của sinh viên có vai trò ra sao?
    Ý thức tự học là yếu tố quyết định sự chủ động và hiệu quả tiếp thu kiến thức trong môi trường đào tạo online, đặc biệt khi không có sự giám sát trực tiếp.

  4. Làm thế nào để nâng cao kỹ năng công nghệ của sinh viên?
    Trường có thể tổ chức các khóa đào tạo kỹ năng số, hướng dẫn sử dụng các nền tảng học tập trực tuyến và cung cấp tài liệu hỗ trợ để sinh viên dễ dàng tiếp cận và tương tác.

  5. Chương trình đào tạo có ảnh hưởng lớn đến chất lượng đào tạo online không?
    Trong nghiên cứu này, chương trình đào tạo không có ảnh hưởng đáng kể, có thể do chương trình đã được thiết kế phù hợp và ổn định, tuy nhiên vẫn cần được cập nhật thường xuyên để đáp ứng nhu cầu xã hội.

Kết luận

  • Xác định bốn yếu tố chính ảnh hưởng tích cực đến chất lượng đào tạo online tại Đại học FPT gồm: cơ sở vật chất, ý thức tự học của sinh viên, phương pháp giảng dạy của giảng viên và nền tảng công nghệ của sinh viên.
  • Chương trình đào tạo hiện tại được đánh giá phù hợp nhưng cần tiếp tục cập nhật để duy trì chất lượng.
  • Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định tính và định lượng với cỡ mẫu khoảng 120 sinh viên, đảm bảo độ tin cậy và tính đại diện.
  • Đề xuất các giải pháp nâng cấp hạ tầng công nghệ, đào tạo kỹ năng tự học và giảng dạy, phát triển nền tảng hỗ trợ học tập và chính sách khuyến khích sinh viên.
  • Khuyến nghị các bước tiếp theo gồm triển khai các giải pháp đề xuất, theo dõi đánh giá hiệu quả và mở rộng nghiên cứu sang các ngành và trường đại học khác.

Luận văn là tài liệu tham khảo quý giá cho các nhà quản lý, giảng viên, sinh viên và nhà nghiên cứu trong lĩnh vực đào tạo trực tuyến, góp phần thúc đẩy phát triển giáo dục hiện đại, linh hoạt và hiệu quả.