Tổng quan nghiên cứu
Trong bối cảnh phát triển mạnh mẽ của Internet và mạng xã hội, Viral Marketing đã trở thành một công cụ quảng bá hiệu quả, đặc biệt là dưới hình thức Meme Marketing – sử dụng các meme internet để truyền tải thông điệp thương hiệu. Theo báo cáo ngành, số lượng đề cập đến meme đã tăng từ 19,8 triệu lượt vào tháng 8 năm 2019 lên 24,9 triệu lượt vào tháng 7 năm 2020, tương đương mức tăng khoảng 26%, với đỉnh điểm 28 triệu lượt truy cập trong tháng 4 năm 2020. Đặc biệt, thế hệ Gen Z (sinh từ 1996 đến 2012) là nhóm người dùng mạng xã hội tích cực, với 55% người trong độ tuổi 13-35 gửi meme hàng tuần và hơn 40% thanh thiếu niên theo dõi các tài khoản meme.
Nghiên cứu tập trung vào các yếu tố ảnh hưởng đến thái độ của người tiêu dùng Gen Z đối với Meme Marketing tại khu vực nội thành Hà Nội, nhằm cung cấp cái nhìn sâu sắc về hành vi tiêu dùng và đề xuất chiến lược marketing phù hợp. Phạm vi nghiên cứu bao gồm 12 quận nội thành Hà Nội, với dữ liệu thu thập trong tháng 7 năm 2022. Mục tiêu chính là xây dựng mô hình các yếu tố tác động, xác định mối quan hệ giữa các yếu tố này và thái độ của Gen Z đối với Meme Marketing, từ đó đưa ra khuyến nghị cho doanh nghiệp và nhà tiếp thị.
Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu
Khung lý thuyết áp dụng
Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình sau:
Lý thuyết Hành động Lý trí (Theory of Reasoned Action - TRA): Mô hình này cho rằng hành vi của cá nhân chịu ảnh hưởng trực tiếp bởi ý định hành vi, trong đó ý định được hình thành bởi thái độ đối với hành vi và các chuẩn mực xã hội (subjective norms).
Lý thuyết Hành vi có Kế hoạch (Theory of Planned Behavior - TPB): Phát triển từ TRA, bổ sung thêm yếu tố kiểm soát hành vi cảm nhận (perceived behavioral control), phản ánh nhận thức về khả năng thực hiện hành vi.
Mô hình Brackett và Carr (2001) về thái độ đối với quảng cáo trên Internet: Mô hình này nhấn mạnh giá trị quảng cáo trực tuyến được quyết định bởi bốn yếu tố: tính giải trí, tính thông tin, sự phiền toái và độ tin cậy của thương hiệu, từ đó ảnh hưởng đến thái độ người tiêu dùng.
Các khái niệm chính trong nghiên cứu bao gồm: Perceived Informativeness (cảm nhận về tính thông tin), Perceived Entertainment (cảm nhận về tính giải trí), Perceived Irritation (cảm nhận về sự phiền toái), Perceived Credibility (cảm nhận về độ tin cậy), Perceived Behavioral Control (kiểm soát hành vi cảm nhận) và Subjective Norms (chuẩn mực xã hội).
Phương pháp nghiên cứu
Nghiên cứu sử dụng phương pháp định lượng với công cụ thu thập dữ liệu là bảng câu hỏi khảo sát trực tuyến, phân phối qua các mạng xã hội và diễn đàn tại 12 quận nội thành Hà Nội. Cỡ mẫu chính thức là 408 người, trong đó 316 mẫu hợp lệ được sử dụng để phân tích. Phương pháp chọn mẫu kết hợp giữa lấy mẫu thuận tiện và lấy mẫu phân tầng theo tỷ lệ dân số từng quận nhằm đảm bảo tính đại diện.
Quá trình nghiên cứu gồm ba giai đoạn: tổng quan tài liệu, thử nghiệm bảng câu hỏi với 20 mẫu, và khảo sát chính thức. Dữ liệu được xử lý bằng phần mềm SPSS 26, bao gồm kiểm định độ tin cậy Cronbach’s Alpha, phân tích nhân tố khám phá (EFA), và phân tích hồi quy để đánh giá mức độ ảnh hưởng của các yếu tố đến thái độ người tiêu dùng.
Kết quả nghiên cứu và thảo luận
Những phát hiện chính
Tính thông tin (Perceived Informativeness) có ảnh hưởng tích cực đến thái độ của Gen Z đối với Meme Marketing với điểm trung bình 3.62 trên thang 5, cho thấy người tiêu dùng đánh giá cao các meme cung cấp thông tin hữu ích và kịp thời.
Tính giải trí (Perceived Entertainment) cũng tác động tích cực với điểm trung bình 3.27, phản ánh sự hấp dẫn và vui nhộn của meme giúp thu hút sự chú ý và tạo thiện cảm.
Sự phiền toái (Perceived Irritation) có ảnh hưởng tiêu cực với điểm trung bình 2.51, cho thấy các nội dung meme gây khó chịu hoặc gây nhầm lẫn làm giảm thái độ tích cực của người tiêu dùng.
Độ tin cậy (Perceived Credibility) được đánh giá ở mức 3.41, ảnh hưởng tích cực đến thái độ, thể hiện sự quan trọng của việc xây dựng niềm tin trong các chiến dịch Meme Marketing.
Chuẩn mực xã hội (Subjective Norms) có điểm trung bình 3.79, cho thấy ảnh hưởng mạnh mẽ của nhóm bạn bè và cộng đồng trong việc hình thành thái độ và hành vi chia sẻ meme.
Kiểm soát hành vi cảm nhận (Perceived Behavioral Control) có điểm trung bình 2.42, cho thấy người tiêu dùng cảm thấy có khả năng kiểm soát việc tiếp nhận và chia sẻ meme, góp phần hình thành thái độ tích cực.
Thảo luận kết quả
Kết quả cho thấy các yếu tố thông tin và giải trí là động lực chính thúc đẩy thái độ tích cực của Gen Z đối với Meme Marketing, phù hợp với các nghiên cứu trước đây về Viral Marketing. Sự phiền toái làm giảm hiệu quả chiến dịch, do đó doanh nghiệp cần tránh các nội dung gây khó chịu hoặc quá phức tạp. Độ tin cậy và chuẩn mực xã hội đóng vai trò then chốt trong việc xây dựng niềm tin và khuyến khích hành vi chia sẻ, điều này nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tạo dựng hình ảnh thương hiệu uy tín và tận dụng mạng lưới xã hội.
Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện mức độ ảnh hưởng của từng yếu tố (Beta trong hồi quy), hoặc bảng so sánh điểm trung bình các biến đo lường, giúp minh họa rõ ràng sự khác biệt về tác động.
Đề xuất và khuyến nghị
Tăng cường cung cấp thông tin hữu ích trong meme: Doanh nghiệp cần thiết kế meme chứa đựng thông tin sản phẩm rõ ràng, cập nhật và phù hợp với nhu cầu Gen Z, nhằm nâng cao chỉ số Perceived Informativeness. Thời gian thực hiện: 3-6 tháng, chủ thể: bộ phận marketing.
Tập trung phát triển nội dung giải trí, hài hước: Tạo ra các meme sáng tạo, vui nhộn, dễ tiếp cận để thu hút sự chú ý và tăng mức độ tương tác, cải thiện Perceived Entertainment. Thời gian: liên tục, chủ thể: đội ngũ sáng tạo nội dung.
Giảm thiểu sự phiền toái trong thông điệp: Tránh sử dụng các meme gây hiểu nhầm, quá phức tạp hoặc gây khó chịu, đồng thời kiểm soát tần suất xuất hiện để không làm người dùng cảm thấy bị làm phiền. Thời gian: ngay lập tức, chủ thể: quản lý chiến dịch.
Xây dựng và duy trì độ tin cậy thương hiệu: Tăng cường minh bạch, xác thực thông tin và tương tác tích cực với cộng đồng để nâng cao Perceived Credibility. Thời gian: dài hạn, chủ thể: bộ phận PR và chăm sóc khách hàng.
Khuyến khích chia sẻ dựa trên chuẩn mực xã hội: Tận dụng các nhóm bạn bè, cộng đồng mạng để lan tỏa meme, tạo hiệu ứng lan truyền tự nhiên. Thời gian: liên tục, chủ thể: bộ phận marketing mạng xã hội.
Đối tượng nên tham khảo luận văn
Nhà quản lý marketing và truyền thông: Có thể áp dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng chiến lược Meme Marketing hiệu quả, phù hợp với đặc điểm hành vi của Gen Z.
Doanh nghiệp kinh doanh tại Hà Nội: Đặc biệt các doanh nghiệp hướng đến khách hàng trẻ, có thể tận dụng các yếu tố ảnh hưởng để tăng cường tương tác và nhận diện thương hiệu.
Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành marketing: Tài liệu cung cấp cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu thực tiễn về Viral Marketing và hành vi tiêu dùng thế hệ trẻ.
Chuyên gia phát triển nội dung số và mạng xã hội: Tham khảo để hiểu rõ hơn về tâm lý và thái độ của Gen Z đối với các hình thức quảng cáo mới, từ đó sáng tạo nội dung phù hợp.
Câu hỏi thường gặp
Meme Marketing là gì và tại sao lại quan trọng với Gen Z?
Meme Marketing là hình thức sử dụng meme internet để truyền tải thông điệp quảng cáo. Với Gen Z, meme là ngôn ngữ phổ biến, giúp thu hút sự chú ý và tạo sự kết nối nhanh chóng trên mạng xã hội.Yếu tố nào ảnh hưởng mạnh nhất đến thái độ của Gen Z với Meme Marketing?
Chuẩn mực xã hội và tính thông tin của meme có ảnh hưởng tích cực mạnh mẽ, trong khi sự phiền toái làm giảm thái độ tích cực.Làm thế nào để giảm sự phiền toái trong Meme Marketing?
Doanh nghiệp nên tránh gửi quá nhiều meme cùng lúc, đảm bảo nội dung rõ ràng, không gây hiểu nhầm hoặc khó chịu cho người xem.Phương pháp nghiên cứu được sử dụng trong luận văn là gì?
Nghiên cứu sử dụng khảo sát trực tuyến với cỡ mẫu 316 người, phân tích dữ liệu bằng SPSS qua các bước kiểm định độ tin cậy, phân tích nhân tố và hồi quy.Làm sao doanh nghiệp có thể tận dụng kết quả nghiên cứu này?
Bằng cách tập trung vào các yếu tố như cung cấp thông tin hữu ích, tạo nội dung giải trí, xây dựng độ tin cậy và khai thác mạng xã hội để lan truyền meme, doanh nghiệp có thể nâng cao hiệu quả chiến dịch Meme Marketing.
Kết luận
- Nghiên cứu xác định các yếu tố chính ảnh hưởng đến thái độ của Gen Z đối với Meme Marketing gồm tính thông tin, giải trí, phiền toái, độ tin cậy, chuẩn mực xã hội và kiểm soát hành vi cảm nhận.
- Chuẩn mực xã hội và tính thông tin là những yếu tố có ảnh hưởng tích cực mạnh mẽ nhất.
- Sự phiền toái làm giảm hiệu quả của Meme Marketing, đòi hỏi doanh nghiệp cần kiểm soát nội dung và tần suất truyền tải.
- Kết quả nghiên cứu cung cấp cơ sở để xây dựng chiến lược Meme Marketing phù hợp với đặc điểm hành vi của Gen Z tại Hà Nội.
- Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp đề xuất, theo dõi và đánh giá hiệu quả chiến dịch trong vòng 6-12 tháng, đồng thời mở rộng nghiên cứu sang các khu vực và nhóm đối tượng khác.
Để tận dụng tối đa tiềm năng của Meme Marketing, các nhà tiếp thị và doanh nghiệp nên chủ động áp dụng các khuyến nghị từ nghiên cứu này, đồng thời tiếp tục cập nhật xu hướng và hành vi tiêu dùng của thế hệ trẻ trong môi trường số ngày càng phát triển.