Xu Hướng của Chuỗi Cung Ứng Toàn Cầu Sau Đại Dịch Covid và Giải Pháp cho Các Doanh Nghiệp Dệt May Việt Nam

• Tác giả: Nguyễn Thị Huyền Trang
• Người hướng dẫn: Ths. Lê Thùy Dương
• Trường học: Trường Đại học Kinh tế Quốc dân
• Chuyên ngành: Kinh doanh thương mại
• Đề tài: Xu hướng của chuỗi cung ứng toàn cầu sau đại dịch Covid và giải pháp cho các doanh nghiệp dệt may Việt Nam
• Loại tài liệu: Đề án
• Năm xuất bản: 2021
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CAM ĐOAN
• 1. CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ CHUỖI CUNG ỨNG DỆT MAY TOÀN CẦU VÀ BỐI CẢNH ĐẠI DỊCH COVID
• 1.1. Tổng quan về chuỗi cung ứng dệt may toàn cầu
• 1.2. Cơ sở lý luận về chuỗi cung ứng
• 1.2.1. Khái niệm cơ bản về chuỗi cung ứng
• 1.2.2. Các lĩnh vực ảnh hưởng đến chuỗi cung ứng
• 1.2.3. Cơ sở lý luận về chuỗi cung ứng trong lĩnh vực dệt may
• 1.2.3.1. Lý thuyết đường cong nụ cười
• 1.2.3.2. Các phương thức sản xuất
• 1.2.4. Những vấn đề cơ bản về chuỗi cung ứng dệt may toàn cầu
• 1.3. Bối cảnh đại dịch Covid và những tác động đến nền kinh tế
• 1.3.1. Đại dịch Covid và những tác động đến nền kinh tế thế giới (WTO)
• 1.3.2. Đại dịch Covid và những tác động đến nền kinh tế Việt Nam
• 2. CHƯƠNG 2: LĨNH VỰC DỆT MAY CỦA VIỆT NAM VÀ XU HƯỚNG THAY ĐỔI CHUỖI CUNG ỨNG DỆT MAY TOÀN CẦU SAU ĐẠI DỊCH COVID
• 2.1. Tổng quan lĩnh vực dệt may Việt Nam
• 2.1.1. Quá trình phát triển
• 2.1.2. Một số vấn đề của ngành Dệt may Việt Nam và hệ quả
• 2.2. Tác động của đại dịch Covid đến ngành dệt may và những ứng phó của doanh nghiệp
• 2.2.1. Tác động của dịch COVID-19 đến ngành dệt may Việt Nam
• 2.2.2. Những ứng phó của doanh nghiệp Dệt may Việt Nam
• 2.3. Sự tham gia của các doanh nghiệp dệt may Việt Nam vào chuỗi cung ứng toàn cầu và những xu hướng thay đổi của chuỗi cung ứng dệt may toàn cầu sau đại dịch COVID
• 2.3.1. Vị trí của doanh nghiệp dệt may Việt trong chuỗi cung ứng toàn cầu
• 2.3.2. Nguồn cung cấp bông, xơ và sợi
• 2.3.3. Hoạt động dệt, nhuộm và hoàn tất
• 2.3.4. Hoạt động may
• 2.3.5. Hoạt động marketing và phân phối
• 2.3.6. Xu hướng thay đổi của chuỗi cung ứng dệt may toàn cầu sau đại dịch COVID
• 2.3.6.1. Nội địa hóa, khu vực hóa chuỗi cung ứng
• 2.3.6.2. Sự gia tăng của các thương vụ M&A của các nhà đầu tư lớn
• 2.3.6.3. Sự phân hóa trong tiêu dùng và chuỗi cung ứng
• 2.3.6.4. Giảm giá, đơn hàng nhỏ, thời gian giao hàng ngắn và tăng cường tuân thủ tiêu chuẩn lao động và môi trường
• 2.3.6.5. Phát triển bền vững được đặt lên hàng đầu
• 3. CHƯƠNG 3: GIẢI PHÁP CHO CÁC DOANH NGHIỆP DỆT MAY VIỆT NAM TRƯỚC NHỮNG XU HƯỚNG THAY ĐỔI CỦA CHUỖI CUNG ỨNG TOÀN CẦU SAU ĐẠI DỊCH COVID
• 3.1. Định hướng phát triển của lĩnh vực dệt may Việt Nam trong thời gian tới
• 3.2. Cơ hội và thách thức đối với lĩnh vực dệt may Việt Nam trong thời gian tới
• 3.2.1. Thách thức
• 3.3. Giải pháp cho các doanh nghiệp dệt may Việt Nam nhằm thích ứng với sự thay đổi của chuỗi cung ứng toàn cầu sau đại dịch Covid
• 3.3.1. Chuyển dần hoạt động sản xuất từ phương thức CMT sang FOB, ODM
• 3.3.2. Nâng cấp chuỗi giá trị dệt may Việt Nam theo hướng phát triển khâu cung ứng nguyên phụ liệu dệt may
• 3.3.3. Tăng cường liên kết các doanh nghiệp, xây dựng cụm ngành về dệt may
• DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Tổng Quan Về Chuỗi Cung Ứng Dệt May Toàn Cầu Hậu COVID 19

Chuỗi cung ứng dệt may toàn cầu đang trải qua những biến động lớn sau đại dịch COVID-19. Từ gián đoạn nguồn cung, thay đổi nhu cầu tiêu dùng đến các yêu cầu mới về sản xuất bền vững, các doanh nghiệp phải thích ứng nhanh chóng để tồn tại và phát triển. Đại dịch đã phơi bày những điểm yếu của chuỗi cung ứng truyền thống, thúc đẩy các doanh nghiệp tìm kiếm các giải pháp đa dạng hóa chuỗi cung ứng, nội địa hóa, và ứng dụng công nghệ dệt may mới. Theo một nghiên cứu của Viện Thương mại và Kinh tế Quốc tế, 'Chuỗi cung ứng trong tương lai sẽ không chỉ xoay quanh hiệu suất và quản lý chi phí mà sẽ dự trên mức độ an toàn và khả năng thích ứng'. Điều này đặt ra yêu cầu cấp thiết cho các doanh nghiệp Việt Nam trong việc tái cấu trúc và nâng cấp chuỗi cung ứng của mình để đáp ứng với bối cảnh bình thường mới.

1.1. Khái niệm và cấu trúc cơ bản của Chuỗi Cung Ứng

Chuỗi cung ứng là một mạng lưới phức tạp bao gồm tất cả các hoạt động liên quan đến việc cung cấp sản phẩm hoặc dịch vụ từ nhà cung cấp đến khách hàng cuối cùng. Điều này bao gồm mua sắm nguyên liệu, sản xuất, lưu trữ, vận chuyển và phân phối. Chuỗi cung ứng không chỉ giới hạn ở nhà sản xuất và nhà cung cấp mà còn bao gồm các công ty vận tải, kho bãi, nhà bán lẻ và khách hàng. Theo H. Hugos, 'Chuỗi cung ứng bao gồm mọi công đoạn có liên quan, trực tiếp hay gián tiếp, đến việc đáp ứng nhu cầu khách hàng.' Mục tiêu chính là tối ưu hóa hiệu quả, giảm chi phí và nâng cao khả năng đáp ứng nhu cầu thị trường. Việc quản lý hiệu quả chuỗi cung ứng giúp doanh nghiệp nâng cao lợi thế cạnh tranh.

1.2. Các yếu tố then chốt ảnh hưởng đến Chuỗi Cung Ứng Dệt May

Nhiều yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả và tính linh hoạt của chuỗi cung ứng dệt may. Các yếu tố này bao gồm: (1) Sản xuất: quyết định loại sản phẩm, số lượng và thời gian sản xuất. (2) Hàng tồn kho: quản lý lượng hàng tồn kho phù hợp để đáp ứng nhu cầu mà không gây lãng phí. (3) Địa điểm: lựa chọn vị trí nhà máy, kho bãi tối ưu hóa chi phí và thời gian vận chuyển. (4) Vận chuyển: lựa chọn phương thức vận chuyển phù hợp (đường bộ, đường biển, đường hàng không) để đảm bảo hàng hóa đến đúng thời gian và địa điểm. (5) Thông tin: thu thập và chia sẻ thông tin chính xác và kịp thời để hỗ trợ các quyết định tốt hơn. Sự phối hợp chặt chẽ giữa các yếu tố này giúp chuỗi cung ứng hoạt động trơn tru và hiệu quả.

II. Tác Động COVID 19 Thách Thức Chuỗi Cung Ứng Dệt May Toàn Cầu

Đại dịch COVID-19 đã gây ra những gián đoạn nghiêm trọng cho chuỗi cung ứng dệt may toàn cầu. Việc đóng cửa nhà máy, hạn chế vận chuyển và giảm nhu cầu tiêu dùng đã ảnh hưởng lớn đến hoạt động sản xuất và kinh doanh của các doanh nghiệp. Theo báo cáo của WTO, 'Khi các quốc gia đóng cửa để gồng mình dập dịch thì cũng chính là lúc chuỗi cung ứng của các doanh nghiệp bị đóng băng'. Giá nguyên liệu dệt may tăng cao, logistics dệt may trở nên phức tạp và khó khăn hơn, và nhiều doanh nghiệp phải đối mặt với nguy cơ phá sản. Tuy nhiên, đại dịch cũng tạo ra cơ hội cho các doanh nghiệp đổi mới và tìm kiếm các giải pháp mới để tăng cường khả năng phục hồi.

2.1. Gián đoạn nguồn cung và ảnh hưởng đến sản xuất dệt may

Việc đóng cửa các nhà máy sản xuất nguyên liệu và vải ở các quốc gia như Trung Quốc, Ấn Độ và Bangladesh đã gây ra tình trạng thiếu hụt nguyên liệu nghiêm trọng cho ngành dệt may. Điều này dẫn đến việc tăng giá nguyên liệu và làm chậm quá trình sản xuất. Nhiều doanh nghiệp phải tạm ngừng hoạt động hoặc giảm sản lượng do không có đủ nguyên liệu để sản xuất. Tình trạng này đặc biệt ảnh hưởng đến các doanh nghiệp vừa và nhỏ, vốn phụ thuộc nhiều vào nguồn cung từ nước ngoài. Giải pháp đa dạng hóa chuỗi cung ứng trở nên cấp thiết để giảm sự phụ thuộc vào một vài nhà cung cấp.

2.2. Thay đổi nhu cầu tiêu dùng và sự phân hóa thị trường dệt may

Đại dịch COVID-19 đã làm thay đổi đáng kể nhu cầu tiêu dùng của người dân. Do ảnh hưởng của giãn cách xã hội và tình hình kinh tế khó khăn, người tiêu dùng có xu hướng chi tiêu tiết kiệm hơn và tập trung vào các sản phẩm thiết yếu. Nhu cầu về các sản phẩm thời trang công sở và dự tiệc giảm mạnh, trong khi nhu cầu về các sản phẩm mặc nhà, đồ thể thao và đồ bảo hộ tăng lên. Sự phân hóa trong tiêu dùng đòi hỏi các doanh nghiệp dệt may phải linh hoạt điều chỉnh sản phẩm và chiến lược marketing để đáp ứng nhu cầu mới.

2.3. Tăng cường tuân thủ các tiêu chuẩn lao động và môi trường

Đại dịch COVID-19 đã làm tăng cường nhận thức về tầm quan trọng của các tiêu chuẩn lao động và môi trường trong ngành dệt may. Người tiêu dùng ngày càng quan tâm đến nguồn gốc và quy trình sản xuất của sản phẩm, và đòi hỏi các doanh nghiệp phải tuân thủ các tiêu chuẩn về an toàn lao động, bảo vệ môi trường và sản xuất bền vững. Các doanh nghiệp không tuân thủ các tiêu chuẩn này có thể bị tẩy chay bởi người tiêu dùng và mất lợi thế cạnh tranh. Việc chứng nhận dệt may và áp dụng các tiêu chuẩn dệt may trở nên quan trọng hơn bao giờ hết.

III. Giải Pháp Cho Doanh Nghiệp Dệt May Việt Thích Ứng Sau COVID 19

Để thích ứng với những thay đổi của chuỗi cung ứng dệt may toàn cầu sau COVID-19, các doanh nghiệp Việt Nam cần chủ động đổi mới và áp dụng các giải pháp phù hợp. Chuyển đổi từ phương thức gia công (CMT) sang các phương thức có giá trị gia tăng cao hơn (FOB, ODM, OBM), nâng cấp chuỗi giá trị, tăng cường liên kết giữa các doanh nghiệp, và ứng dụng công nghệ số là những giải pháp quan trọng. Theo ThS. Lê Thùy Dương, 'Các doanh nghiệp trong ngành dệt may phải làm gì để xây dựng được chuỗi cung ứng đáp ứng được nhu cầu của thị trường'. Việc đầu tư vào công nghệ dệt may mới và đào tạo lao động ngành dệt may có kỹ năng cao cũng là yếu tố then chốt để nâng cao năng lực cạnh tranh.

3.1. Chuyển đổi từ CMT sang FOB ODM Nâng cao giá trị gia tăng

Phương thức gia công (CMT) mang lại lợi nhuận thấp và phụ thuộc nhiều vào các đơn hàng từ nước ngoài. Để nâng cao giá trị gia tăng và chủ động hơn trong hoạt động kinh doanh, các doanh nghiệp Việt Nam cần chuyển đổi sang các phương thức FOB (mua nguyên liệu và bán thành phẩm), ODM (thiết kế và sản xuất) và OBM (xây dựng thương hiệu riêng). Chuyển đổi sang các phương thức này đòi hỏi doanh nghiệp phải đầu tư vào thiết kế, nghiên cứu thị trường và xây dựng thương hiệu. Theo VCOSA, giá trị gia tăng của phương thức OBM có thể gấp 25 lần so với phương thức CMT. 'Chỉ với 2 USD/kg nguyên liệu thô, phương thức OBM thu được giá trị gia tăng gấp 25 lần (tương đương với 50 USD/kg) trong khi phương thức gia công chỉ tăng khoảng 2,5 lần (5 USD/kg)'.

3.2. Phát triển khâu cung ứng nguyên phụ liệu Giảm sự phụ thuộc

Sự phụ thuộc vào nguồn cung nguyên phụ liệu từ nước ngoài là một trong những điểm yếu của ngành dệt may Việt Nam. Để giảm sự phụ thuộc này, các doanh nghiệp cần đầu tư vào phát triển khâu cung ứng nguyên phụ liệu trong nước. Điều này bao gồm đầu tư vào trồng bông, sản xuất xơ sợi, dệt vải và nhuộm hoàn tất. Việc phát triển khâu cung ứng nguyên phụ liệu không chỉ giúp giảm chi phí mà còn giúp doanh nghiệp chủ động hơn trong việc đáp ứng nhu cầu của thị trường. Cần có chính sách khuyến khích sourcing dệt may nội địa từ nhà nước.

3.3. Ứng dụng công nghệ số Tối ưu hóa quản lý và sản xuất

Công nghệ số đóng vai trò quan trọng trong việc tối ưu hóa quản lý và sản xuất trong ngành dệt may. Ứng dụng IoT (Internet of Things), AI (trí tuệ nhân tạo), Blockchain và các công nghệ khác giúp doanh nghiệp theo dõi và quản lý chuỗi cung ứng một cách hiệu quả hơn, giảm chi phí và nâng cao năng suất. Ví dụ, ứng dụng Blockchain có thể giúp doanh nghiệp theo dõi nguồn gốc của nguyên liệu và đảm bảo tính minh bạch trong chuỗi cung ứng. 'Với ý tưởng chuỗi cung ứng này, chúng ta dễ dàng nhận thấy rằng chỉ có một nguồn tạo ra lợi nhuận duy nhất cho toàn chuỗi đó là khách hàng cuối cùng'.

IV. Xây Dựng Chuỗi Giá Trị Dệt May Bền Vững Yếu Tố Cạnh Tranh Quan Trọng

Trong bối cảnh bình thường mới, phát triển bền vững trở thành một yếu tố cạnh tranh quan trọng trong ngành dệt may. Người tiêu dùng ngày càng quan tâm đến các sản phẩm thân thiện với môi trường và được sản xuất theo các tiêu chuẩn đạo đức. Các doanh nghiệp Việt Nam cần đầu tư vào sản xuất bền vững dệt may, sử dụng vật liệu dệt may mới thân thiện với môi trường, và áp dụng các quy trình sản xuất tiết kiệm năng lượng và giảm thiểu chất thải. Sự hợp tác với các tổ chức quốc tế và tham gia vào các chương trình chứng nhận dệt may cũng là yếu tố quan trọng.

4.1. Đầu tư vào vật liệu thân thiện môi trường Giảm tác động tiêu cực

Việc sử dụng các vật liệu thân thiện với môi trường như bông hữu cơ, sợi tái chế, và các loại vải có nguồn gốc thực vật giúp giảm tác động tiêu cực đến môi trường. Các doanh nghiệp nên tìm kiếm các nhà cung cấp nguyên liệu bền vững và áp dụng các quy trình sản xuất tiết kiệm nước và năng lượng. Việc giảm thiểu sử dụng hóa chất độc hại và tái chế chất thải cũng là những biện pháp quan trọng để xây dựng chuỗi giá trị bền vững.

4.2. Tiết kiệm năng lượng và giảm thiểu chất thải Tối ưu hóa quy trình sản xuất

Các quy trình sản xuất dệt may thường tiêu thụ nhiều năng lượng và tạo ra lượng chất thải lớn. Để giảm thiểu tác động đến môi trường, các doanh nghiệp nên đầu tư vào các công nghệ tiết kiệm năng lượng, tái sử dụng nước và chất thải, và áp dụng các biện pháp quản lý chất thải hiệu quả. Việc tối ưu hóa quy trình sản xuất không chỉ giúp giảm chi phí mà còn giúp doanh nghiệp xây dựng hình ảnh thương hiệu xanh và thu hút khách hàng.

4.3. Đảm bảo điều kiện làm việc tốt Thu hút và giữ chân người lao động

Việc đảm bảo điều kiện làm việc tốt cho người lao động là một yếu tố quan trọng trong phát triển bền vững. Các doanh nghiệp cần tuân thủ các tiêu chuẩn về an toàn lao động, trả lương công bằng, và tạo cơ hội phát triển cho người lao động. Môi trường làm việc tốt không chỉ giúp thu hút và giữ chân người lao động mà còn nâng cao năng suất và chất lượng sản phẩm. Việc đầu tư vào đào tạo và nâng cao kỹ năng cho lao động ngành dệt may là rất quan trọng.

V. Cơ Hội và Thách Thức Cho Dệt May Việt Nam Hậu COVID 19

Ngành dệt may Việt Nam đang đứng trước nhiều cơ hội và thách thức sau đại dịch COVID-19. Các hiệp định thương mại tự do (FTA) như CPTPP và EVFTA mang lại cơ hội tiếp cận thị trường lớn với thuế quan ưu đãi, nhưng cũng đặt ra yêu cầu cao hơn về chất lượng sản phẩm và tiêu chuẩn lao động, môi trường. Các doanh nghiệp dệt may Việt Nam cần tận dụng lợi thế cạnh tranh về chi phí lao động và năng lực sản xuất để tăng cường xuất khẩu. Đồng thời, cũng phải đối mặt với những thách thức cho doanh nghiệp dệt may Việt Nam từ các đối thủ cạnh tranh và biến động của thị trường.

5.1. Tận dụng Hiệp định thương mại tự do Mở rộng thị trường xuất khẩu

Việc tham gia vào các hiệp định thương mại tự do mang lại cơ hội lớn cho các doanh nghiệp dệt may Việt Nam để mở rộng thị trường xuất khẩu. Các hiệp định này giúp giảm hoặc xóa bỏ thuế quan và các rào cản thương mại, tạo điều kiện thuận lợi cho hàng hóa Việt Nam tiếp cận các thị trường lớn như EU, Nhật Bản, và Canada. Tuy nhiên, để tận dụng được các cơ hội này, các doanh nghiệp cần nâng cao năng lực cạnh tranh, đáp ứng các yêu cầu về chất lượng sản phẩm và tuân thủ các quy tắc xuất xứ.

5.2. Nâng cao năng lực cạnh tranh Đầu tư vào công nghệ và quản lý

Để cạnh tranh được trên thị trường quốc tế, các doanh nghiệp dệt may Việt Nam cần nâng cao năng lực cạnh tranh. Điều này bao gồm đầu tư vào công nghệ sản xuất hiện đại, cải thiện quy trình quản lý, nâng cao chất lượng sản phẩm, và xây dựng thương hiệu. Các doanh nghiệp cũng cần chú trọng đến việc đào tạo và phát triển nguồn nhân lực, đảm bảo đáp ứng được yêu cầu của thị trường.

5.3. Đối phó với biến động thị trường Linh hoạt và thích ứng nhanh

Thị trường dệt may toàn cầu đang trải qua nhiều biến động do ảnh hưởng của đại dịch COVID-19, chiến tranh thương mại, và các yếu tố khác. Để đối phó với các biến động này, các doanh nghiệp cần linh hoạt và thích ứng nhanh. Điều này bao gồm đa dạng hóa thị trường xuất khẩu, điều chỉnh sản phẩm theo nhu cầu của thị trường, và xây dựng chuỗi cung ứng linh hoạt và bền vững.

VI. Tương Lai Ngành Dệt May Chuyển Đổi Số Tăng Trưởng Xanh Hậu COVID

Tương lai của ngành dệt may Việt Nam sẽ gắn liền với chuyển đổi số ngành dệt may và tăng trưởng xanh. Các doanh nghiệp cần ứng dụng mạnh mẽ các công nghệ số để tối ưu hóa quy trình sản xuất, quản lý chuỗi cung ứng và nâng cao trải nghiệm khách hàng dệt may. Đồng thời, cần chú trọng đến phát triển bền vững, sử dụng nguyên liệu thân thiện với môi trường và giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường. Việc kết hợp giữa công nghệ và bền vững sẽ giúp ngành dệt may Việt Nam phát triển mạnh mẽ và bền vững trong tương lai.

6.1. Chuyển đổi số toàn diện Tối ưu hóa hoạt động và nâng cao hiệu quả

Chuyển đổi số là xu hướng tất yếu của ngành dệt may trong tương lai. Việc ứng dụng các công nghệ số như IoT, AI, Big Data, và Blockchain giúp doanh nghiệp tối ưu hóa hoạt động sản xuất, quản lý chuỗi cung ứng, và nâng cao hiệu quả kinh doanh. Ví dụ, ứng dụng IoT có thể giúp doanh nghiệp theo dõi và kiểm soát quy trình sản xuất một cách chính xác và hiệu quả, giảm thiểu lãng phí và tăng năng suất. Việc chuyển đổi số cần diễn ra toàn diện từ khâu thiết kế, sản xuất, đến marketing và bán hàng.

6.2. Đầu tư vào R D Phát triển sản phẩm mới và công nghệ tiên tiến

Để duy trì và nâng cao năng lực cạnh tranh, các doanh nghiệp dệt may Việt Nam cần đầu tư vào nghiên cứu và phát triển (R&D). Việc phát triển các sản phẩm mới, sử dụng vật liệu tiên tiến và áp dụng các công nghệ sản xuất mới giúp doanh nghiệp tạo ra sự khác biệt và đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của thị trường. Cần có chính sách khuyến khích doanh nghiệp đầu tư vào R&D từ nhà nước.

6.3. Xây dựng thương hiệu Việt Nâng cao giá trị và uy tín trên thị trường quốc tế

Việc xây dựng thương hiệu là yếu tố quan trọng để nâng cao giá trị và uy tín của sản phẩm dệt may Việt Nam trên thị trường quốc tế. Các doanh nghiệp cần đầu tư vào xây dựng hình ảnh thương hiệu, thiết kế sản phẩm độc đáo, và chú trọng đến chất lượng sản phẩm và dịch vụ khách hàng. Việc tham gia vào các hội chợ triển lãm quốc tế và quảng bá thương hiệu trên các kênh truyền thông quốc tế cũng giúp doanh nghiệp nâng cao nhận diện thương hiệu.