## Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đổi mới giáo dục phổ thông sau năm 2015 tại Việt Nam, việc phát triển năng lực học sinh trở thành mục tiêu trọng tâm. Theo ước tính, việc áp dụng dạy học liên môn trong chương trình phổ thông có thể nâng cao hiệu quả học tập và phát triển năng lực giải quyết vấn đề, sáng tạo cho học sinh. Luận văn tập trung nghiên cứu xây dựng chủ đề dạy học liên môn trong dạy học Hóa học lớp 11 tại các trường trung học phổ thông tỉnh Hưng Yên, với phạm vi nghiên cứu chủ yếu là chương “Nhóm nitơ” trong chương trình nâng cao. Mục tiêu nghiên cứu nhằm phát triển năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo cho học sinh thông qua các chủ đề liên môn, góp phần nâng cao chất lượng dạy học Hóa học lớp 11. Nghiên cứu được thực hiện trong năm học 2014-2015, tại các trường THPT Ngô Quyền và Hoàng Hoa Thám, với sự tham gia của 22 giáo viên và 200 học sinh. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn cho việc đổi mới phương pháp dạy học, đồng thời xây dựng các chủ đề liên môn phù hợp, góp phần nâng cao năng lực học sinh và hiệu quả giảng dạy bộ môn Hóa học.

## Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

### Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết về năng lực học sinh, đặc biệt là năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo, được mô tả qua sáu năng lực thành phần: phát hiện và làm rõ vấn đề, đề xuất và lựa chọn giải pháp, thực hiện và đánh giá giải pháp, nhận ra ý tưởng mới, hình thành và triển khai ý tưởng mới, tư duy độc lập. Ngoài ra, lý thuyết về dạy học liên môn và dạy học theo chủ đề được vận dụng, trong đó dạy học liên môn là sự tích hợp kiến thức, kỹ năng từ nhiều môn học để giải quyết các vấn đề thực tiễn. Các phương pháp dạy học tích cực như dạy học theo dự án, dạy học webquest và dạy học theo góc cũng được áp dụng nhằm phát triển năng lực học sinh. Khái niệm năng lực được tiếp cận tích hợp, bao gồm năng lực chuyên môn, phương pháp, xã hội và cá thể, phù hợp với mục tiêu đổi mới giáo dục phổ thông.

### Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phối hợp các phương pháp nghiên cứu khoa học giáo dục. Phương pháp lý thuyết gồm phân tích, tổng hợp và hệ thống hóa các tài liệu liên quan đến dạy học liên môn, năng lực học sinh và phương pháp dạy học tích cực. Phương pháp thực tiễn bao gồm điều tra khảo sát với cỡ mẫu 22 giáo viên và 200 học sinh tại hai trường THPT tỉnh Hưng Yên, sử dụng phiếu hỏi để thu thập dữ liệu về thực trạng dạy học liên môn. Thực nghiệm sư phạm được tiến hành nhằm kiểm nghiệm tính khả thi và hiệu quả của các chủ đề dạy học liên môn đã xây dựng. Phân tích dữ liệu sử dụng thống kê mô tả và phân tích so sánh, với timeline nghiên cứu kéo dài trong năm học 2014-2015.

## Kết quả nghiên cứu và thảo luận

### Những phát hiện chính

1. **Hiểu biết về dạy học liên môn còn hạn chế:** Chỉ 36% giáo viên (8/22) hiểu đúng khái niệm dạy học liên môn, trong khi 68% học sinh thỉnh thoảng được tiếp cận kiến thức liên môn trong giờ học.

2. **Nhu cầu và thái độ tích cực:** 68% giáo viên cho rằng dạy học liên môn là cần thiết, 67% học sinh thể hiện thái độ tích cực, chủ động trong giải quyết các vấn đề liên quan đến thực tiễn.

3. **Mức độ áp dụng dạy học liên môn thấp:** 59% giáo viên chỉ áp dụng dạy học liên môn ở mức độ đôi khi, 15% chưa từng áp dụng. Học sinh có 42% không bao giờ sử dụng kiến thức liên môn để giải quyết vấn đề thực tế.

4. **Phương pháp dạy học tích cực được ưu tiên:** 53% giáo viên chọn dạy học theo dự án cho dạy học liên môn, 16% chọn dạy học webquest, không có giáo viên sử dụng phương pháp truyền thống.

### Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy mặc dù giáo viên và học sinh đều nhận thức được tầm quan trọng của dạy học liên môn, việc áp dụng còn hạn chế do thiếu tài liệu hướng dẫn, áp lực về thời lượng tiết học và chưa có kỹ năng thiết kế bài dạy liên môn. So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, việc chuyển đổi từ chương trình định hướng nội dung sang định hướng năng lực là xu hướng tất yếu nhưng đòi hỏi sự chuẩn bị kỹ lưỡng về mặt chuyên môn và phương pháp. Việc sử dụng các phương pháp dạy học tích cực như dự án và webquest giúp tăng cường sự chủ động, sáng tạo của học sinh, phù hợp với mục tiêu phát triển năng lực giải quyết vấn đề. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phân bố tần suất áp dụng dạy học liên môn và biểu đồ thái độ học sinh để minh họa rõ hơn về thực trạng và hiệu quả.

## Đề xuất và khuyến nghị

1. **Tổ chức tập huấn chuyên sâu cho giáo viên:** Nâng cao nhận thức và kỹ năng thiết kế bài dạy liên môn, đặc biệt về phương pháp dạy học dự án và webquest, nhằm tăng tỷ lệ áp dụng lên ít nhất 70% trong 2 năm tới. Chủ thể thực hiện: Sở GD&ĐT và các trường THPT.

2. **Phát triển tài liệu hướng dẫn dạy học liên môn:** Xây dựng bộ sách giáo viên và học sinh về chủ đề liên môn phù hợp với chương trình nâng cao, cập nhật các tình huống thực tiễn, hoàn thành trong vòng 1 năm.

3. **Tăng cường thời lượng và phân phối hợp lý tiết học:** Điều chỉnh phân phối chương trình để dành ít nhất 10% thời lượng cho dạy học liên môn, tạo điều kiện cho giáo viên thực hiện các chủ đề liên môn hiệu quả.

4. **Ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học:** Khuyến khích sử dụng các công cụ hỗ trợ như WebQuest, phần mềm trình chiếu, và các nền tảng học tập trực tuyến để tăng tính tương tác và hứng thú học tập.

## Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. **Giáo viên bộ môn Hóa học và các môn liên quan:** Nâng cao kỹ năng thiết kế và tổ chức dạy học liên môn, áp dụng các phương pháp tích cực để phát triển năng lực học sinh.

2. **Cán bộ quản lý giáo dục:** Định hướng chính sách, phân phối chương trình và tổ chức tập huấn nhằm thúc đẩy đổi mới phương pháp dạy học.

3. **Sinh viên ngành Sư phạm:** Là tài liệu tham khảo quý giá trong việc nghiên cứu phương pháp dạy học tích hợp và phát triển năng lực học sinh.

4. **Nhà nghiên cứu giáo dục:** Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về dạy học liên môn, góp phần phát triển các nghiên cứu tiếp theo trong lĩnh vực đổi mới giáo dục phổ thông.

## Câu hỏi thường gặp

1. **Dạy học liên môn là gì?**  
Dạy học liên môn là phương pháp tích hợp kiến thức, kỹ năng từ hai hoặc nhiều môn học để giải quyết các vấn đề thực tiễn, giúp học sinh phát triển năng lực tổng hợp và sáng tạo.

2. **Lợi ích của dạy học liên môn trong Hóa học là gì?**  
Giúp học sinh vận dụng kiến thức hóa học cùng các môn khác như Sinh học, Vật lý để hiểu sâu hơn về hiện tượng thực tế, tăng cường kỹ năng giải quyết vấn đề và sáng tạo.

3. **Phương pháp dạy học nào phù hợp cho dạy học liên môn?**  
Phương pháp dạy học dự án và WebQuest được đánh giá cao vì tạo điều kiện cho học sinh tự lực nghiên cứu, làm việc nhóm và vận dụng kiến thức đa ngành.

4. **Khó khăn thường gặp khi áp dụng dạy học liên môn?**  
Thiếu tài liệu hướng dẫn, áp lực về thời lượng tiết học, giáo viên chưa có kỹ năng thiết kế bài dạy liên môn và hạn chế về công nghệ thông tin.

5. **Làm thế nào để đánh giá năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo của học sinh?**  
Sử dụng đa dạng phương pháp đánh giá như quan sát, phỏng vấn, sản phẩm học tập, phiếu hỏi và bài kiểm tra tình huống thực tiễn, tập trung vào khả năng vận dụng kiến thức và sáng tạo.

## Kết luận

- Nghiên cứu đã hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về dạy học liên môn, năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo cho học sinh THPT.  
- Đã xây dựng và thử nghiệm thành công các chủ đề dạy học liên môn trong chương trình Hóa học lớp 11, đặc biệt là chủ đề “Nhóm nitơ”.  
- Kết quả thực nghiệm cho thấy dạy học liên môn góp phần nâng cao năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo của học sinh.  
- Đề xuất các giải pháp thiết thực nhằm nâng cao hiệu quả dạy học liên môn, bao gồm tập huấn giáo viên, phát triển tài liệu, điều chỉnh phân phối chương trình và ứng dụng công nghệ.  
- Khuyến nghị các nhà quản lý, giáo viên và nhà nghiên cứu tiếp tục phát triển và áp dụng dạy học liên môn để đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục phổ thông.

**Hành động tiếp theo:** Triển khai tập huấn giáo viên, hoàn thiện tài liệu hướng dẫn và mở rộng thực nghiệm tại các trường THPT khác trong vòng 1-2 năm tới để nhân rộng mô hình thành công.