Tổng quan nghiên cứu

Thành phố Đà Nẵng, với diện tích tự nhiên khoảng 1.283 km² và dân số hơn 1,3 triệu người, là đô thị lớn thứ tư của Việt Nam, đóng vai trò trung tâm kinh tế, văn hóa và xã hội của khu vực miền Trung - Tây Nguyên. Tốc độ tăng trưởng kinh tế của Đà Nẵng trong giai đoạn 2016-2019 đạt bình quân 7,5%/năm, với quy mô GRDP năm 2019 ước đạt khoảng 110.792 tỷ đồng, gấp 1,5 lần so với năm 2015. Tuy nhiên, mô hình quản lý chính quyền đô thị hiện tại vẫn còn nhiều bất cập, chưa đáp ứng được yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội và quản lý đô thị hiện đại.

Luận văn tập trung nghiên cứu việc xây dựng chính quyền đô thị tại thành phố Đà Nẵng trong giai đoạn 2009-2021, phân tích thực trạng tổ chức chính quyền qua hai giai đoạn chính: 2009-2016 và 2016-2021, đồng thời đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động chính quyền đô thị. Phạm vi nghiên cứu bao gồm toàn bộ địa bàn thành phố Đà Nẵng, với trọng tâm là mô hình tổ chức chính quyền đô thị và các cơ chế, chính sách đặc thù được áp dụng trong giai đoạn này.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc hỗ trợ triển khai thí điểm mô hình chính quyền đô thị theo Nghị quyết số 119/2020/QH14 của Quốc hội, góp phần nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước, đồng thời tạo động lực phát triển kinh tế - xã hội bền vững cho thành phố Đà Nẵng trong tương lai.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn vận dụng các lý thuyết và mô hình sau:

  • Lý thuyết chính quyền địa phương: Khái niệm chính quyền địa phương được hiểu là hệ thống các cơ quan nhà nước được tổ chức ở địa phương nhằm quản lý, điều hành công việc trên một đơn vị hành chính - lãnh thổ, bao gồm Hội đồng nhân dân và Ủy ban nhân dân theo quy định của Hiến pháp năm 2013.

  • Lý thuyết chính quyền đô thị: Chính quyền đô thị là một dạng chính quyền địa phương được tổ chức phù hợp với đặc điểm của đô thị, nhằm quản lý hiệu quả các hoạt động kinh tế, xã hội, văn hóa và môi trường trong đô thị. Mô hình này nhấn mạnh tính tập trung, tinh gọn, minh bạch và hiệu lực trong quản lý.

  • Mô hình tổ chức chính quyền đô thị quốc tế: Nghiên cứu các mô hình chính quyền đô thị tại Trung Quốc, Nhật Bản, Đức và Hoa Kỳ để rút ra bài học kinh nghiệm về tổ chức bộ máy, phân cấp, phân quyền và cơ chế quản lý phù hợp với đặc thù từng địa phương.

  • Khái niệm đô thị và đô thị hóa: Đô thị được định nghĩa là khu vực tập trung dân cư có mật độ cao, hoạt động kinh tế chủ yếu phi nông nghiệp, có vai trò thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội. Đô thị hóa là quá trình mở rộng và phát triển mạng lưới đô thị, gắn liền với biến đổi kinh tế - xã hội và môi trường.

Phương pháp nghiên cứu

  • Nguồn dữ liệu: Luận văn sử dụng dữ liệu thứ cấp từ các báo cáo thống kê kinh tế - xã hội của thành phố Đà Nẵng giai đoạn 2009-2021, các văn bản pháp luật liên quan, tài liệu nghiên cứu trong và ngoài nước, cùng dữ liệu khảo sát, phỏng vấn chuyên gia và cán bộ quản lý tại các cơ quan hành chính thành phố.

  • Phương pháp phân tích: Kết hợp phương pháp định lượng và định tính. Phân tích thống kê số liệu kinh tế - xã hội, so sánh kết quả hoạt động chính quyền qua hai giai đoạn 2009-2016 và 2016-2021. Phân tích định tính dựa trên phỏng vấn chuyên gia, đánh giá thực trạng tổ chức và hoạt động của chính quyền đô thị.

  • Phương pháp so sánh, dự báo: So sánh mô hình tổ chức chính quyền đô thị của Đà Nẵng với các mô hình tại Hà Nội, TP. Hồ Chí Minh và một số quốc gia để rút ra bài học kinh nghiệm. Dự báo các xu hướng phát triển và những thách thức đặt ra cho mô hình chính quyền đô thị trong tương lai.

  • Cỡ mẫu và chọn mẫu: Phỏng vấn chuyên gia và cán bộ quản lý tại 6 quận, 2 huyện và các phường trọng điểm, với khoảng 50 người tham gia nhằm đảm bảo tính đại diện và độ tin cậy của kết quả.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu tập trung phân tích dữ liệu và thực trạng trong giai đoạn 2009-2021, với các đề xuất giải pháp hướng tới giai đoạn 2021-2026 theo kế hoạch thí điểm mô hình chính quyền đô thị.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Hiệu quả tăng trưởng kinh tế và chuyển dịch cơ cấu kinh tế

    • GRDP của Đà Nẵng tăng bình quân 7,5%/năm giai đoạn 2016-2019, đạt khoảng 110.792 tỷ đồng năm 2019, gấp 1,5 lần so với năm 2015.
    • Cơ cấu kinh tế chuyển dịch theo hướng dịch vụ - công nghiệp - nông nghiệp, trong đó dịch vụ chiếm tỷ trọng lớn nhất, đóng góp quan trọng vào tăng trưởng kinh tế.

  2. Mô hình tổ chức chính quyền đô thị chưa phù hợp với đặc thù phát triển

    • Mô hình chính quyền hiện tại còn tồn tại nhiều tầng nấc trung gian, gây chồng chéo, thiếu linh hoạt trong quản lý.
    • Việc phối hợp giữa quản lý theo ngành và quản lý theo vùng lãnh thổ chưa đồng bộ, dẫn đến hiệu quả quản lý thấp.

  3. Năng lực và trách nhiệm của cán bộ, công chức còn hạn chế

    • Một bộ phận cán bộ chưa đáp ứng yêu cầu về trình độ chuyên môn, năng lực quản lý và phẩm chất đạo đức.
    • Việc giám sát và trách nhiệm giải trình của chính quyền địa phương chưa thực sự hiệu quả, ảnh hưởng đến sự minh bạch và niềm tin của người dân.

  4. Cơ sở hạ tầng và quy hoạch đô thị chưa đồng bộ, chưa đáp ứng tốc độ đô thị hóa

    • Hạ tầng kinh tế và xã hội chưa tương xứng với sự phát triển, giữa các vùng trong thành phố còn thiếu đồng bộ.
    • Công tác quy hoạch đô thị chưa theo kịp tốc độ đô thị hóa, tính bền vững chưa cao, ảnh hưởng đến phát triển bền vững.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy, mặc dù Đà Nẵng đã đạt được nhiều thành tựu về phát triển kinh tế và xã hội, mô hình tổ chức chính quyền đô thị hiện tại chưa đáp ứng được yêu cầu quản lý trong bối cảnh đô thị hóa nhanh và phát triển kinh tế đa ngành. Sự chồng chéo trong phân cấp, phân quyền và thiếu sự phối hợp hiệu quả giữa các cấp chính quyền làm giảm hiệu lực quản lý, gây khó khăn trong việc giải quyết các vấn đề phát sinh.

So sánh với các mô hình chính quyền đô thị tại Hà Nội, TP. Hồ Chí Minh và các quốc gia phát triển như Nhật Bản, Đức, Hoa Kỳ, Đà Nẵng cần hướng tới mô hình chính quyền tinh gọn, tập trung, có cơ chế phân cấp rõ ràng và tăng cường trách nhiệm giải trình. Việc nâng cao năng lực cán bộ, công chức và cải thiện cơ sở hạ tầng, quy hoạch đô thị là những yếu tố then chốt để nâng cao hiệu quả quản lý.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tăng trưởng GRDP, bảng so sánh cơ cấu kinh tế qua các năm, biểu đồ phân bổ nguồn lực ngân sách và sơ đồ mô hình tổ chức chính quyền đô thị hiện tại so với mô hình đề xuất nhằm minh họa rõ nét các vấn đề và giải pháp.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tinh giản bộ máy chính quyền đô thị, tăng cường phân cấp, phân quyền

    • Thực hiện mô hình chính quyền đô thị một cấp chính quyền địa phương ở thành phố, hai cấp hành chính ở quận và phường, giảm bớt các tầng nấc trung gian không cần thiết.
    • Thời gian thực hiện: 2021-2026. Chủ thể: UBND thành phố, Sở Nội vụ.

  2. Nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ, công chức

    • Tổ chức đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn, kỹ năng quản lý, nâng cao phẩm chất đạo đức và trách nhiệm công vụ.
    • Xây dựng cơ chế đãi ngộ, thu hút nhân tài và kiểm soát chất lượng cán bộ.
    • Thời gian: liên tục trong giai đoạn 2021-2026. Chủ thể: Sở Nội vụ, Học viện Hành chính Quốc gia.

  3. Cải thiện cơ sở hạ tầng và quy hoạch đô thị đồng bộ, bền vững

    • Rà soát, điều chỉnh quy hoạch phát triển đô thị phù hợp với tốc độ đô thị hóa và yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội.
    • Đầu tư nâng cấp hạ tầng kỹ thuật, giao thông, môi trường, đảm bảo tính liên kết giữa các vùng trong thành phố.
    • Thời gian: 2021-2025. Chủ thể: Sở Xây dựng, Sở Giao thông Vận tải.

  4. Tăng cường minh bạch, trách nhiệm giải trình và sự tham gia của người dân

    • Xây dựng cơ chế giám sát, đánh giá hoạt động của chính quyền đô thị, tăng cường đối thoại với người dân và các tổ chức xã hội.
    • Áp dụng công nghệ thông tin trong quản lý và cung cấp dịch vụ công để nâng cao hiệu quả và minh bạch.
    • Thời gian: 2021-2026. Chủ thể: UBND thành phố, Mặt trận Tổ quốc, các tổ chức chính trị - xã hội.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý nhà nước tại các cấp chính quyền địa phương

    • Hỗ trợ hiểu rõ về mô hình tổ chức chính quyền đô thị, các vấn đề thực tiễn và giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý.

  2. Nhà hoạch định chính sách và các cơ quan lập pháp

    • Cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn để xây dựng, hoàn thiện các chính sách, pháp luật về tổ chức chính quyền đô thị.

  3. Giảng viên, nghiên cứu sinh và sinh viên chuyên ngành quản lý công, hành chính công

    • Tài liệu tham khảo chuyên sâu về lý luận và thực tiễn xây dựng chính quyền đô thị tại Việt Nam, đặc biệt là tại Đà Nẵng.

  4. Các tổ chức xã hội, doanh nghiệp và người dân đô thị

    • Hiểu rõ vai trò, chức năng của chính quyền đô thị, từ đó tăng cường sự tham gia, giám sát và hợp tác trong phát triển đô thị.

Câu hỏi thường gặp

  1. Chính quyền đô thị khác gì so với chính quyền địa phương truyền thống?
    Chính quyền đô thị là mô hình tổ chức chính quyền địa phương được thiết kế phù hợp với đặc điểm đô thị, tập trung, tinh gọn, có cơ chế phân cấp rõ ràng và tăng cường hiệu lực quản lý, khác với mô hình truyền thống có nhiều tầng nấc trung gian và chưa phù hợp với tốc độ đô thị hóa hiện nay.

  2. Tại sao Đà Nẵng cần xây dựng mô hình chính quyền đô thị mới?
    Đà Nẵng có tốc độ đô thị hóa nhanh, phát triển kinh tế đa ngành, nhưng mô hình quản lý hiện tại còn nhiều bất cập như chồng chéo, thiếu linh hoạt, chưa đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững và quản lý hiệu quả các vấn đề đô thị phức tạp.

  3. Các yếu tố nào ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động của chính quyền đô thị?
    Bao gồm năng lực cán bộ, cơ cấu tổ chức, phân cấp phân quyền, cơ sở hạ tầng, quy hoạch đô thị, sự tham gia của người dân và minh bạch trong quản lý, cũng như sự phối hợp giữa các cấp chính quyền và ngành.

  4. Mô hình chính quyền đô thị của Đà Nẵng có điểm gì khác biệt so với Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh?
    Đà Nẵng thí điểm mô hình một cấp chính quyền địa phương ở thành phố và hai cấp hành chính ở quận, phường, trong khi Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh vẫn duy trì Hội đồng nhân dân ở các cấp quận, huyện, phường, với sự phân cấp và ủy quyền khác nhau phù hợp với quy mô và đặc thù từng thành phố.

  5. Làm thế nào để người dân có thể tham gia vào quản lý chính quyền đô thị?
    Thông qua các hình thức dân chủ trực tiếp, đối thoại công khai, giám sát hoạt động của chính quyền, tham gia các hội đồng tư vấn, cũng như sử dụng các nền tảng công nghệ thông tin để phản ánh ý kiến và giám sát dịch vụ công.

Kết luận

  • Đà Nẵng đã đạt được nhiều thành tựu kinh tế - xã hội với tốc độ tăng trưởng GRDP bình quân 7,5%/năm giai đoạn 2016-2019, tuy nhiên mô hình chính quyền đô thị hiện tại còn nhiều hạn chế.
  • Mô hình tổ chức chính quyền đô thị cần được tinh giản, tập trung, tăng cường phân cấp, phân quyền và nâng cao trách nhiệm giải trình để đáp ứng yêu cầu phát triển đô thị hiện đại.
  • Nâng cao năng lực cán bộ, cải thiện cơ sở hạ tầng và quy hoạch đô thị đồng bộ là những yếu tố then chốt để nâng cao hiệu quả quản lý.
  • Việc áp dụng các bài học kinh nghiệm từ các mô hình chính quyền đô thị quốc tế và các thành phố lớn trong nước sẽ giúp Đà Nẵng xây dựng mô hình phù hợp, hiệu quả.
  • Giai đoạn 2021-2026 là thời điểm quan trọng để triển khai thí điểm và hoàn thiện mô hình chính quyền đô thị, góp phần phát triển bền vững thành phố Đà Nẵng.

Hành động tiếp theo: Các cơ quan chức năng cần phối hợp chặt chẽ triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời tăng cường giám sát, đánh giá để điều chỉnh kịp thời mô hình chính quyền đô thị phù hợp với thực tiễn phát triển của thành phố.