Luận văn về việc làm cho người lao động vùng nông thôn ở thành phố Đồng Hới, tỉnh Quảng Bình

• Tác giả: Lê Thị Ái
• Trường học: Đại học Kinh tế Huế
• Chuyên ngành: Kinh tế chính trị
• Đề tài: Việc làm cho người lao động vùng nông thôn ở thành phố Đồng Hới, tỉnh Quảng Bình
• Loại tài liệu: Luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2009
• Địa điểm: Đồng Hới

• MỞ ĐẦU
• 1. CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ VIỆC LÀM CHO LAO ĐỘNG VÙNG NÔNG THÔN Ở THÀNH PHỐ
• 1.1. Những vấn đề chung về lao động và việc làm
• 1.1.1. Khái niệm về lao động và việc làm
• 1.1.2. Lực lượng lao động
• 1.1.3. Việc làm
• 1.1.4. Thất nghiệp
• 1.1.5. Phân loại việc làm
• 1.1.6. Việc làm nông thôn
• 2. CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG VIỆC LÀM CỦA NGƯỜI LAO ĐỘNG VÙNG NÔNG THÔN Ở THÀNH PHỐ ĐỒNG HỚI, TỈNH QUẢNG BÌNH
• 3. CHƯƠNG 3: PHƯƠNG HƯỚNG, MỤC TIÊU VÀ GIẢI PHÁP GIẢI QUYẾT VIỆC LÀM CHO NGƯỜI LAO ĐỘNG VÙNG NÔNG THÔN Ở THÀNH PHỐ ĐỒNG HỚI, TỈNH QUẢNG BÌNH
• KẾT LUẬN

I. Tính cấp thiết của việc làm cho người lao động nông thôn

Việc làm cho người lao động nông thôn là một trong những vấn đề quan trọng trong chính sách phát triển kinh tế - xã hội. Tại Đồng Hới, tỉnh Quảng Bình, nơi có hơn 70% lực lượng lao động sống ở nông thôn, việc giải quyết vấn đề này không chỉ giúp người lao động có thu nhập mà còn đảm bảo trật tự an ninh xã hội. Theo số liệu, dân số Quảng Bình là 857.924 người, trong đó 84.82% sống ở nông thôn. Điều này tạo ra sức ép lớn trong việc tìm kiếm việc làm cho người lao động nông thôn. Chính vì vậy, việc tìm kiếm các biện pháp hiệu quả để sử dụng lực lượng lao động này là rất cần thiết. Đề tài này không chỉ có ý nghĩa lý luận mà còn thực tiễn, nhằm đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp cho vấn đề việc làm tại địa phương.

II. Tình hình nghiên cứu liên quan đến việc làm nông thôn

Nhiều nghiên cứu đã được thực hiện về việc làm nông thôn ở Việt Nam, nhưng chưa có công trình nào tập trung vào người lao động nông thôn tại Đồng Hới. Các nghiên cứu trước đó như của Nguyễn Thị Linh (2009) và Phạm Thanh Hiền (2010) đã chỉ ra thực trạng và giải pháp cho việc làm ở các địa phương khác. Những công trình này cung cấp cái nhìn đa chiều về vấn đề việc làm, nhưng không thể áp dụng trực tiếp cho Đồng Hới. Do đó, việc nghiên cứu thực trạng và đề xuất giải pháp cho người lao động nông thôn tại đây là cần thiết. Điều này không chỉ giúp bổ sung vào kho tàng tri thức mà còn hỗ trợ cho các chính sách phát triển kinh tế - xã hội của địa phương.

III. Mục tiêu và phương pháp nghiên cứu

Mục tiêu của nghiên cứu là đánh giá thực trạng việc làm cho người lao động nông thôn ở Đồng Hới, từ đó đề xuất các giải pháp phù hợp. Nghiên cứu sẽ sử dụng phương pháp phân tích tổng hợp và khảo sát thực địa tại 6 xã nông thôn của thành phố. Dữ liệu sẽ được thu thập từ các nguồn thứ cấp như niên giám thống kê và từ khảo sát trực tiếp với 180 phiếu điều tra. Phương pháp này sẽ giúp xác định rõ tình hình việc làm, từ đó đưa ra các giải pháp khả thi nhằm cải thiện tình hình việc làm cho người lao động nông thôn.

IV. Đánh giá thực trạng việc làm tại Đồng Hới

Thực trạng việc làm cho người lao động nông thôn tại Đồng Hới cho thấy nhiều thách thức. Mặc dù có nguồn lao động dồi dào, nhưng việc làm chủ yếu vẫn mang tính chất tạm thời và không ổn định. Nhiều người lao động vẫn phụ thuộc vào nông nghiệp, dẫn đến thu nhập thấp và không đều. Theo số liệu, tỷ lệ thất nghiệp ở nông thôn vẫn ở mức cao, điều này cho thấy sự cần thiết phải có các chính sách hỗ trợ và đào tạo nghề cho người lao động nông thôn. Việc phát triển các ngành nghề phi nông nghiệp cũng cần được chú trọng để tạo ra nhiều cơ hội việc làm hơn.

V. Giải pháp cho việc làm nông thôn

Để giải quyết vấn đề việc làm cho người lao động nông thôn tại Đồng Hới, cần có các giải pháp đồng bộ. Đầu tiên, cần tăng cường đào tạo nghề cho lao động nông thôn, giúp họ có kỹ năng phù hợp với nhu cầu thị trường. Thứ hai, khuyến khích phát triển doanh nghiệp nông thôn và các mô hình hợp tác xã để tạo ra việc làm bền vững. Cuối cùng, chính sách hỗ trợ từ chính quyền địa phương cần được thực hiện để tạo điều kiện thuận lợi cho người lao động nông thôn tìm kiếm việc làm. Những giải pháp này không chỉ giúp cải thiện tình hình việc làm mà còn góp phần vào sự phát triển kinh tế - xã hội của Đồng Hới.

Tổng quan nghiên cứu

Việc làm là một trong những vấn đề trọng tâm trong chính sách phát triển kinh tế - xã hội của các địa phương và quốc gia, nhằm hướng tới sự phát triển bền vững. Tính đến tháng 11 năm 2013, dân số Việt Nam đạt khoảng 90 triệu người, trong đó hơn 70% lực lượng lao động sinh sống ở vùng nông thôn. Lực lượng lao động dồi dào này vừa là tiềm năng phát triển kinh tế xã hội, vừa tạo sức ép lớn trong việc giải quyết việc làm. Thành phố Đồng Hới, tỉnh Quảng Bình, với dân số khoảng 113.885 người (năm 2012), trong đó 33% sống ở vùng nông thôn, có lực lượng lao động trong độ tuổi chiếm 58% dân số, là một địa bàn điển hình cho vấn đề này.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng việc làm cho người lao động vùng nông thôn tại thành phố Đồng Hới trong giai đoạn 2008-2013, từ đó đề xuất các giải pháp phù hợp đến năm 2020. Nghiên cứu tập trung vào 6 xã vùng nông thôn của thành phố, với 180 phiếu khảo sát được thu thập. Ý nghĩa của nghiên cứu không chỉ giúp các cấp lãnh đạo hoạch định chính sách phát triển kinh tế - xã hội mà còn cung cấp tài liệu tham khảo cho sinh viên và các nhà nghiên cứu trong lĩnh vực lao động và việc làm.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết về lao động và việc làm, bao gồm:

• Khái niệm lao động và việc làm: Lao động là hoạt động có mục đích, có ý thức của con người nhằm cải biến thế giới tự nhiên thành sản phẩm phục vụ nhu cầu sống. Việc làm được hiểu là hoạt động lao động tạo ra thu nhập, không bị pháp luật cấm, bao gồm làm công ăn lương, tự tạo việc làm và làm việc trong hộ gia đình.

• Lực lượng lao động: Theo ILO, lực lượng lao động là bộ phận dân số trong độ tuổi lao động có việc làm hoặc đang tích cực tìm kiếm việc làm. Ở Việt Nam, độ tuổi lao động được quy định từ 15-60 tuổi đối với nam và 15-55 tuổi đối với nữ.

• Tác động của đô thị hóa đến việc làm: Đô thị hóa thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế từ nông nghiệp sang công nghiệp và dịch vụ, tạo ra nhiều việc làm mới nhưng cũng làm gia tăng sức ép tìm kiếm việc làm cho lao động nông thôn.

Các khái niệm chính được sử dụng gồm: lao động, việc làm, thất nghiệp, lực lượng lao động, việc làm nông thôn, đô thị hóa.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp luận chủ nghĩa duy vật biện chứng và lịch sử, kết hợp phân tích tổng hợp, quy nạp và diễn dịch.

• Nguồn dữ liệu: Bao gồm số liệu thứ cấp từ Niên giám thống kê Tổng cục Thống kê, tỉnh Quảng Bình và thành phố Đồng Hới giai đoạn 2008-2013; số liệu sơ cấp thu thập qua khảo sát 180 phiếu điều tra tại 6 xã vùng nông thôn của thành phố Đồng Hới.

• Phương pháp chọn mẫu: Lấy mẫu ngẫu nhiên có chủ đích tại 6 xã, mỗi xã 30 phiếu khảo sát nhằm đảm bảo tính đại diện cho vùng nông thôn.

• Phương pháp phân tích: Sử dụng thống kê mô tả, xây dựng bảng biểu để đánh giá cơ cấu lao động, chất lượng lao động, tỷ lệ thất nghiệp, thu nhập bình quân và các nhân tố ảnh hưởng đến việc làm.

• Timeline nghiên cứu: Thực hiện khảo sát và thu thập dữ liệu trong năm 2013, phân tích và đề xuất giải pháp đến năm 2020.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Cơ cấu lao động và việc làm: Lao động trong độ tuổi của thành phố Đồng Hới chiếm 58% dân số, trong đó lao động nông thôn chiếm 32,2%. Cơ cấu lao động phân bố không đồng đều, với 50,5% làm việc trong dịch vụ, 32,3% trong công nghiệp - xây dựng và 17,1% trong nông lâm thủy sản. Tỷ lệ lao động chưa qua đào tạo chiếm khoảng 40%.

2. Tình hình đất đai và ảnh hưởng đến việc làm: Diện tích đất nông nghiệp giảm từ 28,87% năm 2010 xuống còn 27,54% năm 2012, trong khi đất phi nông nghiệp tăng từ 30,97% lên 31,27%. Việc chuyển đổi mục đích sử dụng đất phục vụ đô thị hóa đã làm giảm đất canh tác, ảnh hưởng trực tiếp đến việc làm trong lĩnh vực nông nghiệp.

3. Thu nhập và chất lượng lao động: Thu nhập bình quân lao động nông thôn còn thấp, năng suất lao động chưa cao do trình độ chuyên môn kỹ thuật thấp và tính thời vụ của công việc. Tỷ lệ lao động qua đào tạo ở nông thôn chỉ bằng khoảng 1/3 so với thành thị.

4. Tác động của đô thị hóa: Đô thị hóa tạo ra nhiều việc làm mới trong công nghiệp, xây dựng và dịch vụ, đồng thời thúc đẩy phát triển kinh tế phi nông nghiệp ở nông thôn. Tuy nhiên, nó cũng làm gia tăng sức ép tìm kiếm việc làm cho lao động nông thôn, đặc biệt là những người mất đất sản xuất và chưa có kỹ năng phù hợp.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của tình trạng việc làm chưa ổn định ở vùng nông thôn Đồng Hới là do sự chuyển dịch cơ cấu kinh tế và đất đai phục vụ đô thị hóa, làm giảm diện tích đất nông nghiệp và tạo ra áp lực lớn cho lao động nông thôn. So với các nghiên cứu ở các địa phương khác, tỷ lệ lao động chưa qua đào tạo và thu nhập thấp là điểm chung, phản ánh hạn chế về chất lượng nguồn nhân lực.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cơ cấu lao động theo ngành kinh tế và bảng so sánh diện tích đất sử dụng qua các năm để minh họa rõ ràng xu hướng chuyển dịch và tác động đến việc làm. Kết quả nghiên cứu nhấn mạnh vai trò quan trọng của việc nâng cao trình độ đào tạo nghề và phát triển các ngành nghề phi nông nghiệp nhằm giảm sức ép việc làm cho lao động nông thôn.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường đào tạo nghề và nâng cao kỹ năng cho lao động nông thôn: Tổ chức các lớp đào tạo nghề phù hợp với nhu cầu thị trường lao động, đặc biệt trong các ngành công nghiệp, dịch vụ và tiểu thủ công nghiệp. Mục tiêu nâng tỷ lệ lao động qua đào tạo lên ít nhất 30% vào năm 2020. Chủ thể thực hiện: UBND thành phố phối hợp với các trung tâm dạy nghề.

2. Phát triển các cụm công nghiệp và làng nghề tại vùng nông thôn: Khuyến khích đầu tư phát triển các khu công nghiệp nhỏ, làng nghề truyền thống để tạo việc làm ổn định cho lao động địa phương. Thời gian thực hiện từ 2015-2020. Chủ thể: Sở Công Thương, UBND xã và doanh nghiệp địa phương.

3. Hỗ trợ vốn và chính sách tín dụng cho người lao động và doanh nghiệp nhỏ: Cung cấp các gói vay ưu đãi, hỗ trợ kỹ thuật và tư vấn kinh doanh nhằm giúp người lao động tự tạo việc làm hoặc phát triển doanh nghiệp nhỏ. Mục tiêu tăng số lượng doanh nghiệp vừa và nhỏ tại nông thôn lên 20% trong 5 năm tới. Chủ thể: Ngân hàng chính sách xã hội, các tổ chức tín dụng.

4. Xây dựng và hoàn thiện hạ tầng kỹ thuật, giao thông nông thôn: Đầu tư nâng cấp hệ thống giao thông, điện, nước sạch để tạo điều kiện thuận lợi cho phát triển sản xuất và dịch vụ. Thời gian thực hiện: 2015-2020. Chủ thể: UBND thành phố, Sở Giao thông vận tải.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Lãnh đạo và cán bộ quản lý địa phương: Giúp hoạch định chính sách phát triển kinh tế - xã hội, đặc biệt trong lĩnh vực giải quyết việc làm và phát triển nông thôn.

2. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành kinh tế, chính trị: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về việc làm vùng nông thôn, làm tài liệu tham khảo cho các nghiên cứu tiếp theo.

3. Các tổ chức đào tạo nghề và trung tâm giới thiệu việc làm: Hỗ trợ xây dựng chương trình đào tạo phù hợp với nhu cầu thực tế của lao động nông thôn.

4. Doanh nghiệp và nhà đầu tư trong lĩnh vực công nghiệp, dịch vụ tại địa phương: Hiểu rõ đặc điểm nguồn lao động và các yếu tố ảnh hưởng để phát triển bền vững.

Câu hỏi thường gặp

1. Tại sao việc làm ở vùng nông thôn Đồng Hới còn nhiều khó khăn?
   Do diện tích đất nông nghiệp giảm, trình độ lao động thấp và tính thời vụ cao trong sản xuất nông nghiệp, cùng với sức ép từ quá trình đô thị hóa làm tăng nhu cầu việc làm trong khi nguồn lực chưa đáp ứng đủ.

2. Lao động nông thôn cần được đào tạo những kỹ năng gì để thích ứng với thị trường lao động?
   Các kỹ năng kỹ thuật trong công nghiệp, dịch vụ, kỹ năng quản lý kinh doanh nhỏ và kỹ năng mềm như giao tiếp, làm việc nhóm là cần thiết để nâng cao khả năng tìm kiếm và tạo việc làm.

3. Đô thị hóa ảnh hưởng như thế nào đến việc làm của lao động nông thôn?
   Đô thị hóa tạo ra nhiều việc làm mới trong công nghiệp và dịch vụ, đồng thời làm giảm đất canh tác nông nghiệp, gây áp lực chuyển đổi nghề nghiệp và tăng nguy cơ thất nghiệp nếu không có chính sách hỗ trợ phù hợp.

4. Các giải pháp chính để giải quyết việc làm cho lao động nông thôn là gì?
   Bao gồm đào tạo nghề, phát triển cụm công nghiệp và làng nghề, hỗ trợ vốn vay, cải thiện hạ tầng kỹ thuật và phát triển thị trường lao động địa phương.

5. Làm thế nào để nâng cao thu nhập cho người lao động vùng nông thôn?
   Bằng cách đa dạng hóa ngành nghề, nâng cao trình độ chuyên môn kỹ thuật, phát triển các ngành nghề phi nông nghiệp có giá trị gia tăng cao và cải thiện điều kiện sản xuất kinh doanh.

Kết luận

• Việc làm cho người lao động vùng nông thôn thành phố Đồng Hới là vấn đề cấp thiết, ảnh hưởng trực tiếp đến phát triển kinh tế - xã hội địa phương.
• Thực trạng cho thấy lao động nông thôn chiếm tỷ trọng lớn nhưng trình độ thấp, thu nhập thấp và việc làm mang tính thời vụ cao.
• Quá trình đô thị hóa tạo ra cơ hội việc làm mới nhưng cũng làm gia tăng sức ép chuyển đổi nghề nghiệp và thất nghiệp.
• Luận văn đề xuất các giải pháp đồng bộ về đào tạo nghề, phát triển cụm công nghiệp, hỗ trợ vốn và cải thiện hạ tầng nhằm giải quyết việc làm bền vững.
• Các bước tiếp theo cần tập trung triển khai các giải pháp đề xuất, giám sát và đánh giá hiệu quả để điều chỉnh chính sách phù hợp.

Kêu gọi hành động: Các cấp chính quyền và tổ chức liên quan cần phối hợp chặt chẽ để thực hiện các giải pháp, đồng thời tăng cường truyền thông nâng cao nhận thức về vai trò của việc làm trong phát triển bền vững vùng nông thôn.