Luận Án Tiến Sĩ: Vận Dụng Lý Thuyết Siêu Nhận Thức Trong Dạy Học Toán THCS Nhằm Phát Triển Năng Lực Toán Học Cho Học Sinh

• Tác giả: Nguyễn Thị Hương Lan
• Người hướng dẫn: GS. Bùi Văn Nghị
• Trường học: Trường Đại học Sư phạm Hà Nội
• Chuyên ngành: Lí luận và Phương pháp dạy học bộ môn Toán
• Đề tài: Vận Dụng Lí Thuyết Siêu Nhận Thức Vào Dạy Học Môn Toán Trung Học Cơ Sở Theo Hướng Phát Triển Năng Lực Toán Học Cho Học Sinh
• Loại tài liệu: Luận án tiến sĩ khoa học giáo dục
• Năm xuất bản: 2022
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CAM ĐOAN
• LỜI CẢM ƠN
• DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
• MỤC LỤC
• 1. CHƯƠNG 1: CƠ SỞ THỰC TIỄN
• 1.1. Mục tiêu, nhiệm vụ, đối tượng và thời gian khảo sát thực tiễn
• 1.1.1. Mục tiêu, nhiệm vụ khảo sát
• 1.1.2. Đối tượng và thời gian tiến hành khảo sát
• 1.1.3. Nội dung, công cụ và phương pháp khảo sát
• 1.1.3.1. Nội dung khảo sát
• 1.1.3.2. Công cụ và phương pháp khảo sát
• 1.1.3.3. Cách tiến hành khảo sát
• 1.2. Kết quả khảo sát
• 1.2.1. Nhận thức của giáo viên về siêu nhận thức
• 1.2.2. Tham vấn ý kiến chuyên gia giáo dục
• 1.2.3. Kết quả khảo sát học sinh
• 1.3. Phân tích nội dung môn Toán cấp trung học cơ sở và yêu cầu phát triển năng lực toán học cho học sinh
• 1.3.1. Môn Toán cấp trung học cơ sở
• 1.3.2. Mục tiêu dạy học về năng lực và kĩ năng toán học
• 1.3.3. Phân tích đặc điểm của học sinh trung học cơ sở với hoạt động học tập
• 1.3.4. Đánh giá sau khảo sát
• 1.4. Kết luận chương 1
• 2. CHƯƠNG 2: BIỆN PHÁP VẬN DỤNG LÍ THUYẾT SIÊU NHẬN THỨC TRONG DẠY HỌC MÔN TOÁN TRUNG HỌC CƠ SỞ THEO HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC TOÁN HỌC CHO HỌC SINH
• 2.1. Định hướng xây dựng biện pháp
• 2.1.1. Bám sát mục tiêu phát triển năng lực toán học cho học sinh trong chương trình giáo dục phổ thông môn Toán năm 2018
• 2.1.2. Phối hợp vận dụng linh hoạt những mô hình siêu nhận thức phù hợp với thực tiễn dạy học Toán ở trường trung học cơ sở Việt Nam
• 2.1.3. Khai thác mối quan hệ và sự ảnh hưởng lẫn nhau giữa hoạt động nhận thức và siêu nhận thức
• 2.2. Biện pháp vận dụng lí thuyết siêu nhận thức nhằm phát triển năng lực toán học qua môn Toán trung học cơ sở
• 2.2.1. Biện pháp 1: Vận dụng siêu nhận thức trong dạy học những tình huống điển hình môn Toán trung học cơ sở theo quy trình các bước hướng vào mục tiêu phát triển năng lực toán học cho học sinh
• 2.2.2. Vận dụng khung lí thuyết siêu nhận thức vào quá trình giải quyết vấn đề toán học theo hướng phát triển năng lực toán học cho học sinh
• 2.2.3. Vận dụng quy trình các bước của lí thuyết siêu nhận thức trong dạy học vận dụng thực hành vào thực tiễn nhằm phát triển năng lực toán học cho học sinh
• 3. CHƯƠNG 3: THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM
• 3.1. Đánh giá sự cần thiết và tính khả thi của các biện pháp đã đề xuất
• 3.1.1. Phương pháp đánh giá
• 3.1.2. Kết quả đánh giá
• 3.2. Thực nghiệm sư phạm
• 3.2.1. Phương pháp thực nghiệm sư phạm
• 3.2.2. Kết quả thực nghiệm sư phạm
• 3.3. Nghiên cứu trường hợp
• 3.3.1. Phương pháp nghiên cứu
• 3.3.2. Kết quả nghiên cứu
• 3.3.3. Đánh giá sau thực nghiệm sư phạm
• CÁC CÔNG TRÌNH CỦA TÁC GIẢ ĐÃ CÔNG BỐ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC

I. Lý thuyết siêu nhận thức

Lý thuyết siêu nhận thức là nền tảng quan trọng trong việc phát triển năng lực toán học của học sinh. Siêu nhận thức (SNT) đề cập đến khả năng nhận thức về quá trình tư duy của bản thân, bao gồm việc lập kế hoạch, giám sát và điều chỉnh các hoạt động nhận thức. Trong giáo dục toán học, SNT giúp học sinh phát triển khả năng tự điều chỉnh và cải thiện hiệu quả học tập. Các nghiên cứu chỉ ra rằng việc áp dụng SNT trong dạy học toán THCS có thể nâng cao khả năng giải quyết vấn đề và tư duy logic của học sinh.

1.1. Khái niệm và vai trò của siêu nhận thức

Siêu nhận thức được định nghĩa là quá trình tư duy về tư duy, bao gồm việc nhận thức, kiểm soát và điều chỉnh các hoạt động nhận thức. Trong giáo dục toán học, SNT đóng vai trò quan trọng trong việc giúp học sinh phát triển kỹ năng siêu nhận thức, từ đó nâng cao khả năng tự học và giải quyết vấn đề. Các nghiên cứu gần đây cho thấy SNT có ảnh hưởng tích cực đến việc hình thành năng lực toán học của học sinh THCS.

1.2. Các thành phần của siêu nhận thức

Siêu nhận thức bao gồm hai thành phần chính: kiến thức siêu nhận thức và điều chỉnh siêu nhận thức. Kiến thức siêu nhận thức liên quan đến hiểu biết về các chiến lược và quy trình nhận thức, trong khi điều chỉnh siêu nhận thức liên quan đến việc giám sát và điều chỉnh các hoạt động nhận thức. Trong dạy học toán THCS, việc phát triển cả hai thành phần này giúp học sinh cải thiện khả năng tư duy và giải quyết vấn đề.

II. Dạy học toán THCS và phát triển năng lực toán học

Dạy học toán THCS theo hướng phát triển năng lực toán học đòi hỏi sự thay đổi trong phương pháp giảng dạy. Việc áp dụng lý thuyết siêu nhận thức vào quá trình dạy học giúp học sinh không chỉ nắm vững kiến thức mà còn phát triển kỹ năng tư duy và giải quyết vấn đề. Các nghiên cứu chỉ ra rằng, việc tích hợp SNT vào phương pháp dạy học toán có thể nâng cao hiệu quả học tập và phát triển năng lực toán học của học sinh.

2.1. Phương pháp dạy học toán hiệu quả

Phương pháp dạy học toán hiệu quả cần tập trung vào việc phát triển năng lực toán học của học sinh. Việc sử dụng các tình huống thực tế và bài toán phức tạp giúp học sinh rèn luyện kỹ năng tư duy và giải quyết vấn đề. Áp dụng lý thuyết siêu nhận thức trong quá trình dạy học giúp học sinh tự điều chỉnh và cải thiện hiệu quả học tập.

2.2. Ứng dụng lý thuyết siêu nhận thức trong dạy học

Ứng dụng lý thuyết siêu nhận thức trong dạy học toán THCS giúp học sinh phát triển khả năng tự học và tư duy độc lập. Các hoạt động như lập kế hoạch, giám sát và đánh giá quá trình học tập được tích hợp vào bài giảng, giúp học sinh nâng cao năng lực toán học và kỹ năng giải quyết vấn đề.

III. Phát triển năng lực toán học thông qua siêu nhận thức

Phát triển năng lực toán học thông qua siêu nhận thức là một hướng tiếp cận hiệu quả trong giáo dục toán học. Việc rèn luyện kỹ năng siêu nhận thức giúp học sinh cải thiện khả năng tư duy logic và giải quyết vấn đề. Các nghiên cứu chỉ ra rằng, học sinh được rèn luyện SNT có khả năng học tập và ứng dụng kiến thức toán học tốt hơn. Điều này đặc biệt quan trọng trong việc chuẩn bị cho học sinh đối mặt với các thách thức trong tương lai.

3.1. Kỹ năng siêu nhận thức và năng lực toán học

Kỹ năng siêu nhận thức đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển năng lực toán học của học sinh. Các kỹ năng như lập kế hoạch, giám sát và đánh giá quá trình học tập giúp học sinh cải thiện hiệu quả học tập và khả năng giải quyết vấn đề. Việc rèn luyện các kỹ năng này trong dạy học toán THCS giúp học sinh phát triển tư duy logic và khả năng ứng dụng kiến thức vào thực tế.

3.2. Tác động của siêu nhận thức đến tư duy toán học

Siêu nhận thức có tác động tích cực đến việc phát triển tư duy toán học của học sinh. Các hoạt động như lập kế hoạch, giám sát và đánh giá quá trình học tập giúp học sinh cải thiện khả năng tư duy và giải quyết vấn đề. Việc tích hợp SNT vào phương pháp dạy học toán giúp học sinh phát triển năng lực toán học một cách toàn diện.