Tổng quan nghiên cứu
Trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế và sự phát triển nhanh chóng của công nghệ thông tin, việc nâng cao năng lực tiếng Anh chuyên ngành, đặc biệt là tiếng Anh thương mại, trở thành yêu cầu cấp thiết đối với sinh viên các trường đại học kinh tế. Tại Trường Đại học Kinh tế và Quản trị Kinh doanh, Đại học Thái Nguyên (TUEBA), sinh viên sau khi hoàn thành các khóa học tiếng Anh tổng quát sẽ tiếp tục học tiếng Anh chuyên ngành nhằm phục vụ cho việc đọc hiểu tài liệu chuyên môn và chuẩn bị cho công việc tương lai. Tuy nhiên, theo khảo sát với 120 sinh viên năm thứ ba và 5 giảng viên ESP, có khoảng 58% sinh viên gặp khó khăn trong việc hiểu và ghi nhớ các thuật ngữ chuyên ngành, 48% và 60% sinh viên và giảng viên cho biết các văn bản chuyên ngành kinh tế và thương mại là loại tài liệu khó nhất để tiếp cận. Mục tiêu nghiên cứu nhằm xác định các khó khăn trong kỹ năng đọc tiếng Anh thương mại của sinh viên TUEBA, nguyên nhân và đề xuất giải pháp cải thiện. Nghiên cứu tập trung vào sinh viên năm thứ ba, trong giai đoạn học ESP, với phạm vi khảo sát tại TUEBA trong năm học 2010. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả giảng dạy và học tập tiếng Anh chuyên ngành, góp phần phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao cho thị trường lao động trong nước và quốc tế.
Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu
Khung lý thuyết áp dụng
Nghiên cứu dựa trên lý thuyết về English for Specific Purposes (ESP) với định nghĩa của Dudley-Evans và St John (1998), nhấn mạnh ESP là phương pháp giảng dạy tiếng Anh dựa trên nhu cầu cụ thể của người học, tập trung vào ngôn ngữ, kỹ năng và thể loại phù hợp với lĩnh vực chuyên môn. ESP được phân loại thành English for Academic Purposes (EAP) và English for Occupational Purposes (EOP), trong đó tiếng Anh thương mại (Business English) thuộc nhóm EOP, phục vụ cho các mục đích nghề nghiệp trong lĩnh vực kinh doanh. Lý thuyết về sự khác biệt giữa ESP và tiếng Anh tổng quát (EGP) cũng được áp dụng, trong đó ESP tập trung vào ngôn ngữ chuyên ngành và kỹ năng thực tiễn hơn là ngữ pháp chung. Ngoài ra, mô hình phát triển kỹ năng đọc trong ESP được xây dựng dựa trên các chiến lược đọc như dự đoán, lướt (skimming), quét (scanning), và sử dụng các dấu hiệu phi ngôn ngữ để hỗ trợ hiểu văn bản.
Phương pháp nghiên cứu
Nghiên cứu sử dụng phương pháp khảo sát mô tả với cỡ mẫu gồm 120 sinh viên năm thứ ba và 5 giảng viên đang giảng dạy ESP tại TUEBA. Phương pháp chọn mẫu là chọn cụm ngẫu nhiên (cluster random sampling) nhằm thuận tiện trong việc thu thập dữ liệu. Công cụ thu thập dữ liệu chính là bảng câu hỏi gồm hai phần: thông tin cá nhân và các câu hỏi về thái độ, khó khăn, nguyên nhân và kỳ vọng liên quan đến việc học tiếng Anh thương mại. Dữ liệu được thu thập trong giờ học, sau đó phân tích bằng thống kê mô tả với các tỷ lệ phần trăm, biểu đồ minh họa và diễn giải định tính. Quá trình nghiên cứu kéo dài trong năm học 2010, đảm bảo tính khách quan và độ tin cậy của dữ liệu thông qua việc thử nghiệm bảng câu hỏi trước khi khảo sát chính thức.
Kết quả nghiên cứu và thảo luận
Những phát hiện chính
Mục đích học tiếng Anh và đọc tiếng Anh của sinh viên: Hơn 50% sinh viên học tiếng Anh nhằm mục đích đọc tài liệu chuyên ngành, 48% xem tiếng Anh là công cụ giao tiếp với người nước ngoài, 30.8% học để dễ dàng tìm việc làm. Về kỹ năng đọc, 50% sinh viên muốn nâng cao năng lực tiếng Anh tổng quát và kiến thức chuyên ngành, 8% học để cải thiện kiến thức chuyên môn.
Khó khăn trong đọc tài liệu ESP: Khoảng 58.3% sinh viên gặp khó khăn với các thành ngữ, ẩn dụ, cụm động từ và danh từ; 45.8% khó khăn với thuật ngữ kinh doanh; 42.5% gặp trở ngại với cấu trúc cú pháp lạ; 67% khó khăn trong việc trả lời câu hỏi đọc hiểu. Các văn bản chuyên ngành kinh tế và thương mại được 48.3% sinh viên và 60% giảng viên đánh giá là khó nhất.
Nguyên nhân gây khó khăn: 87.5% sinh viên và 100% giảng viên cho rằng thiếu từ vựng chuyên ngành là nguyên nhân chính; 76.7% sinh viên và 80% giảng viên cho rằng độ dài và số lượng từ mới trong văn bản quá nhiều; 70.8% sinh viên phàn nàn về việc giảng viên chưa giải thích kỹ và chưa cung cấp đủ bài tập thực hành; 41.7% sinh viên và 80% giảng viên cho rằng cấu trúc ngữ pháp phức tạp cũng là rào cản.
Kỳ vọng của sinh viên: 91.7% mong muốn tài liệu đọc có giới hạn từ vựng mới; 66.7% muốn nội dung gần gũi với công việc tương lai; 83.3% kỳ vọng giảng viên cung cấp từ vựng chuyên ngành bằng tiếng Việt; 85% mong muốn được hướng dẫn chiến lược đọc hiệu quả.
Thảo luận kết quả
Kết quả cho thấy sinh viên TUEBA nhận thức rõ mục đích học tiếng Anh, đặc biệt là kỹ năng đọc, tuy nhiên vẫn gặp nhiều khó khăn do hạn chế về vốn từ vựng chuyên ngành và kiến thức nền về kinh doanh. Sự khác biệt trong quan điểm về kỹ năng quan trọng giữa sinh viên (ưu tiên nói) và giảng viên (ưu tiên đọc) phản ánh nhu cầu thực tế và nhận thức khác nhau về môi trường làm việc tương lai. Các khó khăn về ngữ pháp và kỹ năng đọc như dự đoán, tóm tắt cũng được xác nhận qua biểu đồ phân tích. So sánh với các nghiên cứu trong ngành, kết quả tương đồng với báo cáo của ngành về việc sinh viên ESP thường thiếu chiến lược đọc và kiến thức chuyên môn, dẫn đến hiệu quả học tập chưa cao. Việc điều chỉnh tài liệu và phương pháp giảng dạy theo nhu cầu thực tế được xem là yếu tố then chốt để nâng cao chất lượng đào tạo.
Đề xuất và khuyến nghị
Nâng cao nhận thức của sinh viên về vai trò kỹ năng đọc và ESP: Tổ chức các buổi hội thảo, tọa đàm nhằm giúp sinh viên hiểu rõ tầm quan trọng của kỹ năng đọc trong môi trường kinh doanh quốc tế, từ đó tăng động lực học tập. Thời gian thực hiện: trong học kỳ đầu tiên của khóa học ESP; Chủ thể: Khoa Ngoại ngữ và các giảng viên ESP.
Phát triển chiến lược và kỹ thuật đọc: Giảng viên cần hướng dẫn sinh viên các kỹ thuật đọc như dự đoán, lướt, quét, sử dụng dấu hiệu phi ngôn ngữ, kết hợp với các bài tập thực hành đa dạng. Thời gian: xuyên suốt khóa học ESP; Chủ thể: Giảng viên ESP.
Xây dựng thói quen đọc mở rộng: Khuyến khích sinh viên đọc thêm các tài liệu kinh doanh ngoài giờ học để tăng vốn từ và kiến thức chuyên ngành, có thể tổ chức câu lạc bộ đọc sách chuyên ngành. Thời gian: liên tục trong năm học; Chủ thể: Sinh viên, giảng viên hướng dẫn.
Nâng cao kiến thức chuyên môn cho giảng viên: Tổ chức các khóa đào tạo, hội thảo chuyên sâu về kinh doanh cho giảng viên ESP, khuyến khích hợp tác giảng dạy giữa giảng viên ngoại ngữ và chuyên ngành. Thời gian: hàng năm; Chủ thể: Nhà trường, phòng đào tạo.
Cải tiến phương pháp giảng dạy: Áp dụng phương pháp giảng dạy linh hoạt, tập trung vào nhu cầu học tập của sinh viên, tăng cường giải thích thuật ngữ, cấu trúc ngữ pháp khó, sử dụng tài liệu phù hợp với trình độ và thực tiễn. Thời gian: trong từng học kỳ; Chủ thể: Giảng viên ESP.
Đối tượng nên tham khảo luận văn
Giảng viên ESP và giảng viên ngoại ngữ: Nghiên cứu cung cấp dữ liệu thực tiễn về khó khăn của sinh viên và phương pháp giảng dạy hiệu quả, giúp cải thiện chương trình đào tạo và phương pháp giảng dạy.
Sinh viên chuyên ngành kinh tế và quản trị kinh doanh: Giúp nhận thức rõ hơn về các khó khăn trong học tiếng Anh chuyên ngành, từ đó chủ động phát triển kỹ năng đọc và chiến lược học tập phù hợp.
Nhà quản lý giáo dục và cán bộ xây dựng chương trình đào tạo: Cung cấp cơ sở khoa học để điều chỉnh nội dung, tài liệu và phương pháp giảng dạy ESP nhằm nâng cao chất lượng đào tạo.
Các nhà nghiên cứu trong lĩnh vực giảng dạy tiếng Anh chuyên ngành: Là tài liệu tham khảo quý giá để phát triển các nghiên cứu tiếp theo về ESP, đặc biệt trong bối cảnh Việt Nam và các nước đang phát triển.
Câu hỏi thường gặp
Sinh viên thường gặp khó khăn gì khi đọc tài liệu tiếng Anh thương mại?
Sinh viên chủ yếu gặp khó khăn về từ vựng chuyên ngành, đặc biệt là các thành ngữ, ẩn dụ và thuật ngữ kinh doanh, cùng với việc hiểu các cấu trúc ngữ pháp phức tạp và kỹ năng đọc như dự đoán nội dung.Nguyên nhân chính dẫn đến khó khăn trong đọc hiểu của sinh viên là gì?
Thiếu vốn từ vựng chuyên ngành, tài liệu quá dài và nhiều từ mới, phương pháp giảng dạy chưa phù hợp và sự thiếu kiến thức nền về kinh doanh là những nguyên nhân chủ yếu.Làm thế nào để cải thiện kỹ năng đọc tiếng Anh thương mại cho sinh viên?
Cần phát triển chiến lược đọc hiệu quả, cải tiến tài liệu phù hợp, nâng cao kiến thức chuyên môn cho giảng viên và tăng cường thói quen đọc mở rộng của sinh viên.Giảng viên ESP nên làm gì để hỗ trợ sinh viên tốt hơn?
Giảng viên cần được đào tạo thêm về kiến thức kinh doanh, áp dụng phương pháp giảng dạy linh hoạt, giải thích kỹ thuật từ vựng và ngữ pháp, đồng thời cung cấp nhiều bài tập thực hành.Tại sao sinh viên và giảng viên lại có quan điểm khác nhau về kỹ năng tiếng Anh quan trọng nhất?
Sinh viên ưu tiên kỹ năng nói do mong muốn giao tiếp trong môi trường làm việc quốc tế, trong khi giảng viên nhấn mạnh kỹ năng đọc vì tầm quan trọng của việc hiểu tài liệu chuyên ngành và văn bản pháp lý trong kinh doanh.
Kết luận
- Nghiên cứu đã xác định rõ các khó khăn chính của sinh viên TUEBA trong việc đọc hiểu tiếng Anh thương mại, tập trung vào từ vựng chuyên ngành và kỹ năng đọc.
- Nguyên nhân khó khăn xuất phát từ tài liệu, phương pháp giảng dạy, kiến thức nền của giảng viên và thái độ học tập của sinh viên.
- Đề xuất các giải pháp thiết thực nhằm nâng cao nhận thức, phát triển kỹ năng đọc, cải tiến tài liệu và phương pháp giảng dạy, đồng thời nâng cao kiến thức chuyên môn cho giảng viên.
- Nghiên cứu có giá trị ứng dụng cao cho giảng viên, sinh viên và nhà quản lý giáo dục trong lĩnh vực ESP tại Việt Nam.
- Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp đề xuất, đánh giá hiệu quả và mở rộng nghiên cứu sang các trường đại học khác để hoàn thiện chương trình đào tạo ESP.
Hành động ngay: Các giảng viên và nhà quản lý giáo dục nên áp dụng các khuyến nghị trong nghiên cứu để nâng cao chất lượng giảng dạy tiếng Anh thương mại, đồng thời sinh viên cần chủ động phát triển kỹ năng đọc và mở rộng vốn từ vựng chuyên ngành.