Tổng quan nghiên cứu

Xây dựng nông thôn mới (NTM) là một trong những nhiệm vụ trọng tâm của Việt Nam trong quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Tính đến năm 2020, huyện Phú Xuyên, thành phố Hà Nội đã hoàn thành 25/25 xã đạt chuẩn NTM, với thu nhập bình quân đầu người đạt khoảng 52 triệu đồng/năm. Tuy nhiên, quá trình xây dựng NTM vẫn còn tồn tại một số hạn chế như nhận thức của người dân chưa sâu sắc, sự đồng đều trong chỉ đạo của các cấp ủy, chính quyền chưa cao, và tư tưởng trông chờ vào đầu tư nhà nước còn phổ biến. Trên cơ sở đó, luận văn tập trung nghiên cứu vai trò của hệ thống chính trị (HTCT) trong xây dựng NTM trên địa bàn huyện Phú Xuyên từ năm 2010 đến nay, nhằm đánh giá thực trạng và đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả vai trò của HTCT trong giai đoạn tiếp theo. Phạm vi nghiên cứu bao gồm các tổ chức Đảng, chính quyền, Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị - xã hội trên địa bàn huyện Phú Xuyên trong hơn 10 năm qua. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp cơ sở khoa học cho việc hoàn thiện chính sách và nâng cao hiệu quả quản lý, điều hành xây dựng NTM, góp phần phát triển kinh tế - xã hội bền vững tại địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên phương pháp luận của Chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh, kết hợp với các quan điểm, đường lối, chính sách của Đảng và Nhà nước về xây dựng NTM. Hai lý thuyết chính được áp dụng gồm:

  1. Lý thuyết về hệ thống chính trị: HTCT được hiểu là một chỉnh thể các tổ chức chính trị trong xã hội, bao gồm Đảng Cộng sản Việt Nam, Nhà nước, Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị - xã hội hợp pháp, có vai trò lãnh đạo, tổ chức và vận hành quyền lực chính trị nhằm phát triển xã hội. HTCT mang tính nhất nguyên chính trị, thống nhất về tư tưởng và tổ chức, gắn bó mật thiết với nhân dân.

  2. Lý thuyết về xây dựng nông thôn mới: NTM được định nghĩa là khu vực nông thôn có kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội hiện đại, cơ cấu kinh tế hợp lý, đời sống vật chất và tinh thần của người dân được nâng cao, bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc, đảm bảo an ninh trật tự xã hội theo định hướng xã hội chủ nghĩa. Bộ tiêu chí quốc gia về xây dựng NTM gồm 19 tiêu chí cụ thể về quy hoạch, hạ tầng, phát triển kinh tế, an sinh xã hội, văn hóa, môi trường và an ninh.

Các khái niệm chính bao gồm: HTCT cấp huyện, vai trò lãnh đạo của Đảng, vai trò quản lý của Nhà nước, vai trò của các tổ chức chính trị - xã hội, và các tiêu chí xây dựng NTM.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp luận duy vật biện chứng và duy vật lịch sử, kết hợp các phương pháp nghiên cứu cụ thể:

  • Phân tích - tổng hợp: Tổng hợp các văn bản pháp luật, chính sách, tài liệu nghiên cứu liên quan đến HTCT và xây dựng NTM.
  • Phương pháp lịch sử - logic: Đánh giá quá trình phát triển và vai trò của HTCT trong xây dựng NTM qua các giai đoạn.
  • Phương pháp so sánh: So sánh thực trạng xây dựng NTM tại huyện Phú Xuyên với các địa phương khác.
  • Phương pháp thống kê: Thu thập và phân tích số liệu về kinh tế - xã hội, kết quả xây dựng NTM, tỷ lệ xã đạt chuẩn, thu nhập bình quân, tỷ lệ lao động qua đào tạo, v.v.

Nguồn dữ liệu chính gồm số liệu từ UBND huyện Phú Xuyên, các báo cáo của Huyện ủy, Hội đồng nhân dân, Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị - xã hội trên địa bàn. Cỡ mẫu nghiên cứu bao gồm toàn bộ 27 xã, thị trấn của huyện Phú Xuyên, với các số liệu thu thập từ năm 2010 đến 2022. Phương pháp chọn mẫu là chọn toàn bộ các đơn vị hành chính cấp xã để đảm bảo tính toàn diện. Thời gian nghiên cứu kéo dài hơn 10 năm, tập trung phân tích giai đoạn 2010-2022.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Vai trò lãnh đạo của Đảng bộ huyện Phú Xuyên: Đảng bộ huyện đã xây dựng và triển khai nhiều nghị quyết, chương trình hành động cụ thể về xây dựng NTM. Từ năm 2010 đến nay, 100% Đảng ủy xã, thị trấn ban hành nghị quyết chuyên đề về xây dựng NTM, tổ chức quán triệt cho hơn 2.600 cán bộ, đảng viên và nhân dân. Kết quả là 25/25 xã đạt chuẩn NTM, vượt chỉ tiêu đề ra.

  2. Hiệu quả quản lý của chính quyền địa phương: UBND huyện đã xây dựng đề án, kế hoạch chi tiết, phân công rõ trách nhiệm cho các phòng ban và xã, thị trấn. Trong giai đoạn 2010-2015, huyện đầu tư khoảng 1.299 tỷ đồng cho xây dựng NTM, trong đó ngân sách nhà nước chiếm 89%, còn lại là huy động xã hội hóa và đóng góp của nhân dân. Tỷ lệ người dân sử dụng nước hợp vệ sinh đạt 100%, 60% sử dụng nước sạch; 100% xã đạt chuẩn y tế quốc gia.

  3. Vai trò của Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị - xã hội: Các tổ chức này đã tích cực tuyên truyền, vận động nhân dân tham gia xây dựng NTM. Ví dụ, Hội Liên hiệp Phụ nữ vận động xây dựng gia đình “5 không, 3 sạch” với hơn 95.000 hội viên tham gia; Hội Nông dân tổ chức 188 lớp tập huấn kỹ thuật cho gần 18.000 hội viên; Đoàn Thanh niên trồng mới hơn 600 cây xanh và duy trì 34 tuyến đường thanh niên tự quản.

  4. Chuyển dịch cơ cấu kinh tế và nâng cao thu nhập: Cơ cấu kinh tế huyện chuyển dịch tích cực, tỷ trọng công nghiệp - xây dựng chiếm 54,36%, thương mại - dịch vụ 23,88%, nông nghiệp giảm còn 21,76%. Thu nhập bình quân đầu người năm 2015 đạt 26,47 triệu đồng, tăng lên khoảng 52 triệu đồng năm 2020. Lao động qua đào tạo đạt 52%, góp phần thúc đẩy cơ giới hóa nông nghiệp và phát triển sản xuất hàng hóa.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy HTCT tại huyện Phú Xuyên đã phát huy vai trò quan trọng trong xây dựng NTM, thể hiện qua sự lãnh đạo quyết liệt của Đảng bộ huyện, sự quản lý hiệu quả của chính quyền và sự tham gia tích cực của các tổ chức chính trị - xã hội. Sự phối hợp chặt chẽ giữa các thành phần trong HTCT tạo nên sức mạnh tổng hợp, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội địa phương.

So với các nghiên cứu tại các huyện khác như Sóc Sơn, Mỹ Hào hay Tứ Kỳ, Phú Xuyên có điểm mạnh là sự đồng thuận cao trong hệ thống chính trị và sự tham gia tích cực của nhân dân, thể hiện qua tỷ lệ xã đạt chuẩn NTM 100% và mức thu nhập tăng gấp đôi trong một thập kỷ. Tuy nhiên, vẫn còn tồn tại hạn chế về nhận thức của một bộ phận người dân và sự sáng tạo trong triển khai các mô hình sản xuất.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ xã đạt chuẩn NTM qua các năm, biểu đồ đường thể hiện tăng trưởng thu nhập bình quân đầu người, và bảng tổng hợp các hoạt động của các tổ chức chính trị - xã hội trong xây dựng NTM.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường công tác tuyên truyền, nâng cao nhận thức của người dân: Đẩy mạnh các chương trình truyền thông, vận động nhân dân hiểu rõ mục tiêu, lợi ích của xây dựng NTM, khuyến khích sự chủ động, sáng tạo trong sản xuất và bảo vệ môi trường. Thời gian thực hiện: 2024-2026. Chủ thể: Mặt trận Tổ quốc, các tổ chức chính trị - xã hội.

  2. Nâng cao năng lực quản lý và điều hành của chính quyền cơ sở: Tổ chức các khóa đào tạo, bồi dưỡng kỹ năng quản lý, xây dựng kế hoạch và giám sát thực hiện cho cán bộ xã, thị trấn. Thời gian: 2024-2025. Chủ thể: Huyện ủy, UBND huyện.

  3. Phát triển các mô hình sản xuất nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao: Hỗ trợ chuyển giao kỹ thuật, đầu tư cơ sở vật chất, khuyến khích hợp tác xã và doanh nghiệp tham gia phát triển sản xuất hàng hóa chất lượng cao. Thời gian: 2024-2028. Chủ thể: Phòng Nông nghiệp, Hội Nông dân, UBND xã.

  4. Tăng cường huy động nguồn lực xã hội hóa và đóng góp của nhân dân: Xây dựng cơ chế khuyến khích, minh bạch trong sử dụng nguồn lực, phát huy vai trò của cộng đồng trong xây dựng hạ tầng và các công trình công cộng. Thời gian: liên tục. Chủ thể: Ban chỉ đạo xây dựng NTM huyện, Mặt trận Tổ quốc.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý nhà nước cấp huyện, xã: Nghiên cứu giúp nâng cao hiệu quả lãnh đạo, chỉ đạo và tổ chức thực hiện chương trình xây dựng NTM.

  2. Các tổ chức chính trị - xã hội: Tăng cường vai trò vận động, tuyên truyền và giám sát cộng đồng trong xây dựng NTM.

  3. Nhà nghiên cứu, sinh viên chuyên ngành chính trị học, quản lý công: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về vai trò HTCT trong phát triển nông thôn.

  4. Doanh nghiệp và hợp tác xã nông nghiệp: Tham khảo các mô hình phát triển kinh tế nông thôn, cơ chế phối hợp với chính quyền và tổ chức xã hội.

Câu hỏi thường gặp

  1. Vai trò chính của hệ thống chính trị trong xây dựng NTM là gì?
    HTCT là công cụ lãnh đạo, tổ chức và vận hành quyền lực chính trị, đảm bảo sự phối hợp đồng bộ giữa Đảng, Nhà nước và các tổ chức chính trị - xã hội để phát triển kinh tế - xã hội nông thôn, nâng cao đời sống người dân.

  2. Huyện Phú Xuyên đã đạt được những thành tựu gì trong xây dựng NTM?
    Đến năm 2020, 100% xã đạt chuẩn NTM, thu nhập bình quân đầu người tăng gấp đôi so với năm 2010, tỷ lệ lao động qua đào tạo đạt 52%, hệ thống hạ tầng kinh tế - xã hội được đầu tư đồng bộ.

  3. Những hạn chế trong xây dựng NTM tại Phú Xuyên là gì?
    Nhận thức của một bộ phận người dân chưa sâu sắc, sự đồng đều trong chỉ đạo của các cấp chưa cao, tư tưởng trông chờ đầu tư nhà nước còn phổ biến, và thiếu sáng tạo trong triển khai các mô hình sản xuất.

  4. Các tổ chức chính trị - xã hội đóng góp như thế nào?
    Các tổ chức như Hội Phụ nữ, Hội Nông dân, Đoàn Thanh niên đã tích cực tuyên truyền, vận động, tổ chức tập huấn kỹ thuật, xây dựng các mô hình tự quản, góp phần nâng cao nhận thức và năng lực sản xuất của người dân.

  5. Giải pháp nào được đề xuất để nâng cao vai trò HTCT?
    Tăng cường tuyên truyền, nâng cao năng lực quản lý chính quyền, phát triển mô hình sản xuất công nghệ cao, huy động nguồn lực xã hội hóa và phát huy vai trò cộng đồng trong xây dựng NTM.

Kết luận

  • Hệ thống chính trị huyện Phú Xuyên đã phát huy vai trò quan trọng trong xây dựng NTM, góp phần nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của người dân.
  • Đảng bộ huyện giữ vai trò lãnh đạo quyết liệt, chính quyền địa phương quản lý hiệu quả, các tổ chức chính trị - xã hội tích cực vận động nhân dân tham gia.
  • Kinh tế huyện chuyển dịch tích cực, thu nhập bình quân đầu người tăng gấp đôi trong hơn 10 năm.
  • Cần tiếp tục khắc phục hạn chế về nhận thức và sáng tạo trong triển khai xây dựng NTM.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao vai trò HTCT trong giai đoạn tiếp theo, góp phần phát triển bền vững nông thôn huyện Phú Xuyên.

Next steps: Triển khai các giải pháp đề xuất, tăng cường giám sát và đánh giá hiệu quả thực hiện, mở rộng nghiên cứu sang các địa phương khác.

Call to action: Các cấp chính quyền, tổ chức chính trị - xã hội và cộng đồng dân cư cần phối hợp chặt chẽ để phát huy tối đa vai trò của HTCT trong xây dựng NTM, hướng tới mục tiêu phát triển nông thôn bền vững và nâng cao chất lượng cuộc sống người dân.