Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh phát triển kinh tế - xã hội nhanh chóng của Việt Nam, việc phát huy quyền làm chủ của nhân dân tại cơ sở trở thành một vấn đề cấp thiết nhằm tăng cường sự tham gia của người dân vào các hoạt động chính trị, xã hội. Xã Vĩnh Lộc A, huyện Bình Chánh, thành phố Hồ Chí Minh, với dân số khoảng 115 nghìn người và tỷ lệ lao động trong độ tuổi chiếm 66,52%, là một điển hình cho sự phát triển kinh tế và đô thị hóa nhanh chóng. Tốc độ tăng trưởng kinh tế năm 2018 của xã đạt 18,62%, vượt chỉ tiêu đề ra, thu nhập bình quân đầu người đạt 14,549 triệu đồng/năm. Trong bối cảnh đó, hệ thống chính trị cơ sở đóng vai trò quan trọng trong việc phát huy quyền làm chủ của nhân dân, góp phần ổn định trật tự xã hội và thúc đẩy phát triển bền vững.

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là phân tích vai trò của hệ thống chính trị cơ sở trong việc phát huy quyền làm chủ của nhân dân tại xã Vĩnh Lộc A, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động của hệ thống chính trị cơ sở trong giai đoạn 2016 đến nay. Nghiên cứu tập trung vào các tổ chức chính trị - xã hội như Đảng ủy, Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân, Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể chính trị xã hội tại địa phương. Ý nghĩa của nghiên cứu được thể hiện qua việc cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn nhằm nâng cao chất lượng quản lý, điều hành và phát huy quyền làm chủ của nhân dân, góp phần xây dựng hệ thống chính trị cơ sở vững mạnh, đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội của địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên nền tảng lý luận Chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh về quyền làm chủ của nhân dân, đồng thời vận dụng các quan điểm về hệ thống chính trị và dân chủ xã hội chủ nghĩa. Hai lý thuyết trọng tâm được áp dụng gồm:

  1. Lý thuyết về hệ thống chính trị: Hệ thống chính trị được hiểu là một chỉnh thể bao gồm các tổ chức chính trị, xã hội có chức năng tham gia vào quyền lực chính trị, đại diện cho lợi ích của giai cấp thống trị và nhân dân. Hệ thống chính trị cơ sở là mô hình thu nhỏ của hệ thống chính trị quốc gia, bao gồm tổ chức Đảng, Nhà nước và các tổ chức chính trị - xã hội cấp xã, phường, thị trấn.

  2. Lý thuyết về quyền làm chủ của nhân dân: Quyền làm chủ của nhân dân là quyền được tham gia, kiểm tra, giám sát các hoạt động của Nhà nước và các tổ chức chính trị xã hội nhằm thể hiện ý chí và nguyện vọng của mình. Tư tưởng Hồ Chí Minh nhấn mạnh dân là chủ, dân làm chủ, coi đây là mục tiêu và động lực của cách mạng.

Các khái niệm chính được sử dụng trong nghiên cứu gồm: hệ thống chính trị cơ sở, quyền làm chủ của nhân dân, dân chủ cơ sở, vai trò lãnh đạo của Đảng, vai trò quản lý của Nhà nước, vai trò giám sát của Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể chính trị - xã hội.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định tính và định lượng nhằm phân tích vai trò của hệ thống chính trị cơ sở trong việc phát huy quyền làm chủ của nhân dân tại xã Vĩnh Lộc A. Cỡ mẫu khảo sát gồm khoảng 300 người dân và cán bộ các tổ chức chính trị - xã hội tại địa phương, được chọn theo phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện.

Nguồn dữ liệu bao gồm:

  • Dữ liệu sơ cấp: thu thập qua khảo sát, phỏng vấn sâu với cán bộ Đảng ủy, Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân, Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể chính trị - xã hội; phỏng vấn người dân và tổ chức các hội nghị lấy ý kiến nhân dân.
  • Dữ liệu thứ cấp: tài liệu pháp luật, báo cáo chính quyền địa phương, các văn bản chỉ đạo của Đảng và Nhà nước, các nghiên cứu khoa học liên quan.

Phương pháp phân tích dữ liệu bao gồm phân tích nội dung, thống kê mô tả, so sánh tỷ lệ phần trăm và phân tích tổng hợp nhằm đánh giá thực trạng và vai trò của các tổ chức trong hệ thống chính trị cơ sở. Timeline nghiên cứu kéo dài từ năm 2016 đến năm 2019, tập trung vào việc thu thập và xử lý dữ liệu thực tiễn tại xã Vĩnh Lộc A.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Vai trò lãnh đạo của Đảng ủy xã Vĩnh Lộc A: Đảng ủy xã đã ban hành nhiều kế hoạch, chỉ thị nhằm thực hiện quy chế dân chủ cơ sở, tổ chức các hội nghị tiếp xúc, đối thoại trực tiếp với nhân dân. Trong năm 2018, Đảng ủy đã ghi nhận 25 ý kiến, kiến nghị của cán bộ, đảng viên và nhân dân, đồng thời chỉ đạo Ủy ban nhân dân xã giải quyết kịp thời các phản ánh. Tỷ lệ cán bộ, đảng viên tham gia các hoạt động này đạt trên 90%, thể hiện sự gắn bó mật thiết giữa Đảng và nhân dân.

  2. Hoạt động của Hội đồng nhân dân xã: Hội đồng nhân dân xã đã ban hành 14 nghị quyết và nhiều văn bản giám sát liên quan đến quản lý đất đai, môi trường, giao thông và giải quyết khiếu nại tố cáo. Năm 2018, Hội đồng nhân dân xã tổ chức 33 cuộc hội nghị nhân dân với 5.806 đại biểu tham dự, tăng 15% so với năm trước, góp phần nâng cao hiệu quả giám sát và phản biện xã hội.

  3. Công tác quản lý, điều hành của Ủy ban nhân dân xã: UBND xã đã thực hiện niêm yết công khai 115 thủ tục hành chính theo tiêu chuẩn ISO, giải quyết 1.054 hồ sơ hộ tịch đạt tỷ lệ 100%. Công tác tiếp dân được duy trì thường xuyên với 391 lượt tiếp công dân trong năm 2018, trong đó 84 đơn thư khiếu nại, tố cáo được giải quyết triệt để. Tỷ lệ hài lòng của người dân về dịch vụ hành chính đạt khoảng 85%.

  4. Vai trò của Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể chính trị - xã hội: Mặt trận Tổ quốc xã đã tổ chức 11 buổi tiếp xúc cử tri, ghi nhận 77 ý kiến đóng góp, đồng thời tham gia giám sát hoạt động của chính quyền và đại biểu dân cử. Tổ chức các cuộc họp lấy ý kiến nhân dân về các dự án quy hoạch, chính sách phát triển kinh tế - xã hội, góp phần tăng cường sự đồng thuận xã hội. Tỷ lệ người dân tham gia các tổ nhân dân tự quản và phong trào thi đua yêu nước đạt trên 70%.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy hệ thống chính trị cơ sở tại xã Vĩnh Lộc A đã phát huy hiệu quả vai trò trong việc nâng cao quyền làm chủ của nhân dân. Sự lãnh đạo của Đảng ủy xã là nhân tố quyết định, tạo điều kiện cho các tổ chức chính trị - xã hội hoạt động hiệu quả, đồng thời đảm bảo sự phối hợp chặt chẽ giữa các thành phần trong hệ thống chính trị. Các hoạt động tiếp xúc, đối thoại trực tiếp với nhân dân giúp tăng cường sự minh bạch, nâng cao trách nhiệm giải trình của chính quyền địa phương.

So sánh với một số nghiên cứu gần đây tại các địa phương khác, tỷ lệ tham gia của người dân và hiệu quả giải quyết các kiến nghị tại Vĩnh Lộc A cao hơn khoảng 10-15%, phản ánh sự quan tâm đặc biệt của cấp ủy, chính quyền địa phương. Việc áp dụng các quy định pháp luật về dân chủ cơ sở, công khai minh bạch thủ tục hành chính và tổ chức các cuộc họp nhân dân đã góp phần nâng cao nhận thức và sự chủ động của người dân trong các hoạt động chính trị - xã hội.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện tỷ lệ tham gia của người dân trong các hoạt động chính trị, biểu đồ so sánh số lượng đơn thư khiếu nại được giải quyết qua các năm, và bảng tổng hợp các nghị quyết, văn bản giám sát của Hội đồng nhân dân xã. Những kết quả này khẳng định vai trò trung tâm của hệ thống chính trị cơ sở trong việc phát huy quyền làm chủ của nhân dân, đồng thời chỉ ra những hạn chế cần khắc phục như nâng cao chất lượng tiếp dân, tăng cường công tác tuyên truyền pháp luật.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường công tác tuyên truyền, giáo dục chính trị tư tưởng: Đẩy mạnh các hoạt động tuyên truyền về quyền làm chủ của nhân dân, nâng cao nhận thức của cán bộ và nhân dân về vai trò của hệ thống chính trị cơ sở. Chủ thể thực hiện là Đảng ủy xã và Mặt trận Tổ quốc, với mục tiêu tăng tỷ lệ người dân tham gia các hoạt động chính trị lên trên 80% trong vòng 2 năm.

  2. Nâng cao chất lượng tiếp xúc, đối thoại trực tiếp với nhân dân: Tổ chức định kỳ các buổi đối thoại giữa người đứng đầu cấp ủy, chính quyền với nhân dân nhằm kịp thời giải quyết các kiến nghị, phản ánh. Thời gian thực hiện trong 1 năm, do Ủy ban nhân dân xã chủ trì phối hợp với Mặt trận Tổ quốc.

  3. Cải cách thủ tục hành chính và nâng cao dịch vụ công trực tuyến: Đơn giản hóa thủ tục, công khai minh bạch quy trình giải quyết hồ sơ, tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin để phục vụ người dân thuận tiện hơn. Mục tiêu đạt 90% hồ sơ được giải quyết đúng hạn trong 3 năm tới, do UBND xã và các phòng ban chuyên môn thực hiện.

  4. Tăng cường vai trò giám sát của Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể chính trị - xã hội: Phát huy chức năng giám sát, phản biện xã hội, tham gia xây dựng Đảng, chính quyền trong sạch, vững mạnh. Chủ thể là Ủy ban Mặt trận Tổ quốc xã và các tổ chức đoàn thể, với kế hoạch triển khai liên tục và đánh giá hàng năm.

  5. Phát triển mô hình tổ nhân dân tự quản và các phong trào thi đua yêu nước: Khuyến khích nhân dân tham gia quản lý, bảo vệ an ninh trật tự, xây dựng nông thôn mới, góp phần nâng cao đời sống vật chất và tinh thần. Thời gian thực hiện trong 2 năm, do Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể chính trị xã hội phối hợp triển khai.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ, công chức cấp xã, phường, thị trấn: Nghiên cứu giúp nâng cao năng lực quản lý, điều hành, phát huy quyền làm chủ của nhân dân trong công tác chính trị - xã hội tại địa phương.

  2. Các nhà nghiên cứu, giảng viên chính trị học và khoa học xã hội: Tài liệu tham khảo bổ ích cho việc nghiên cứu về hệ thống chính trị cơ sở, dân chủ cơ sở và quyền làm chủ của nhân dân trong bối cảnh phát triển đô thị.

  3. Lãnh đạo Đảng ủy, Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân các cấp: Cung cấp cơ sở thực tiễn và giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động của hệ thống chính trị cơ sở, góp phần xây dựng chính quyền địa phương trong sạch, vững mạnh.

  4. Các tổ chức chính trị - xã hội và Mặt trận Tổ quốc: Hỗ trợ trong việc tổ chức các hoạt động tuyên truyền, vận động, giám sát và phản biện xã hội nhằm phát huy quyền làm chủ của nhân dân.

Câu hỏi thường gặp

  1. Vai trò của hệ thống chính trị cơ sở trong phát huy quyền làm chủ của nhân dân là gì?
    Hệ thống chính trị cơ sở là cầu nối giữa Đảng, Nhà nước và nhân dân, tổ chức các hoạt động tuyên truyền, vận động, giám sát và tạo điều kiện để nhân dân tham gia vào các quyết định chính trị, góp phần nâng cao quyền làm chủ của nhân dân.

  2. Các tổ chức nào thuộc hệ thống chính trị cơ sở?
    Bao gồm Đảng ủy xã, Hội đồng nhân dân xã, Ủy ban nhân dân xã, Ủy ban Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể chính trị - xã hội như Đoàn Thanh niên, Hội Phụ nữ, Hội Nông dân, Hội Cựu chiến binh.

  3. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả hoạt động của hệ thống chính trị cơ sở?
    Cần tăng cường tuyên truyền, cải cách thủ tục hành chính, nâng cao chất lượng tiếp xúc, đối thoại với nhân dân, phát huy vai trò giám sát của Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể, đồng thời phát triển các mô hình tổ nhân dân tự quản.

  4. Quyền làm chủ của nhân dân được thể hiện qua những hình thức nào?
    Thông qua việc tham gia bầu cử, giám sát hoạt động của chính quyền, tham gia các cuộc họp nhân dân, đóng góp ý kiến vào các dự thảo chính sách, và tham gia các tổ chức chính trị - xã hội tại địa phương.

  5. Tại sao việc phát huy quyền làm chủ của nhân dân lại quan trọng trong phát triển kinh tế - xã hội?
    Khi nhân dân được phát huy quyền làm chủ, họ sẽ tích cực tham gia vào các hoạt động phát triển, giám sát và phản biện xã hội, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý, tạo sự đồng thuận xã hội và thúc đẩy phát triển bền vững.

Kết luận

  • Hệ thống chính trị cơ sở tại xã Vĩnh Lộc A đóng vai trò trung tâm trong việc phát huy quyền làm chủ của nhân dân, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội địa phương.
  • Đảng ủy xã là hạt nhân lãnh đạo, tạo điều kiện cho các tổ chức chính trị - xã hội hoạt động hiệu quả và gắn bó mật thiết với nhân dân.
  • Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân và Mặt trận Tổ quốc xã đã thực hiện tốt các chức năng giám sát, điều hành và vận động nhân dân tham gia các hoạt động chính trị - xã hội.
  • Các giải pháp đề xuất tập trung vào nâng cao nhận thức, cải cách hành chính, tăng cường đối thoại và phát huy vai trò giám sát của các tổ chức chính trị - xã hội.
  • Tiếp tục nghiên cứu và triển khai các mô hình phát huy quyền làm chủ của nhân dân sẽ góp phần xây dựng hệ thống chính trị cơ sở vững mạnh, đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững của xã Vĩnh Lộc A và các địa phương tương tự.

Luận văn kêu gọi các cấp ủy, chính quyền và tổ chức chính trị - xã hội tiếp tục quan tâm, đầu tư nguồn lực và phối hợp chặt chẽ để thực hiện các giải pháp đề xuất, nhằm nâng cao hiệu quả phát huy quyền làm chủ của nhân dân trong thời gian tới.