Mức Độ Né Tránh Và Lo Lắng Trong Gắn Bó Và Chất Lượng Hôn Nhân: Vai Trò Của Điều Tiết Cảm Xúc

Khái niệm chất lượng hôn nhân vẫn còn nhiều tranh cãi, mặc dù đã được nghiên cứu rộng rãi. Siti và cộng sự (2019) định nghĩa chất lượng hôn nhân là mức độ xuất sắc trong hôn nhân dựa trên các đặc điểm và tiêu chí nhất định. Những tiêu chí này có thể khác nhau tùy thuộc vào văn hóa, giai đoạn hôn nhân, và các khía cạnh cá nhân và liên cá nhân. Các yếu tố ảnh hưởng bao gồm tính cách, giới tính, tôn giáo, kinh tế, và phong cách giao tiếp. Do đó, cần có những nghiên cứu sâu rộng hơn để hiểu rõ hơn về chất lượng hôn nhân trong từng bối cảnh cụ thể. Nghiên cứu này sẽ sử dụng một định nghĩa cụ thể về chất lượng hôn nhân để đánh giá mối liên hệ với điều tiết cảm xúc.

Kiểu gắn bó của người lớn được hình thành từ mối quan hệ tình cảm với người khác (Bowlby, 1971). Trong các mối quan hệ, tùy thuộc vào thời gian, sẽ hình thành các kiểu gắn bó khác nhau. Trong mối quan hệ người lớn, cũng như trong mối quan hệ con cái và cha mẹ, sự hiện diện hay vắng mặt của đối tượng gắn bó phụ thuộc nhiều vào mức độ phát triển của một mối quan hệ. Trong mối gắn kết của kiểu gắn bó tuổi trưởng thành, chất lượng của mối liên kết bao gồm ba yếu tố; cá nhân sẽ tìm cách tiếp xúc với đối tượng gắn bó khi bị căng thẳng, lo lắng sẽ giảm đi và sự thoải mái sẽ tăng lên khi có sự hiện diện đối tượng gắn bó, sự tách biệt và mất liên lạc với đối tượng gắn bó gây khó chịu (Weiss, 1982). Mức độ né tránh và lo lắng trong gắn bó có thể ảnh hưởng lớn đến cách một người tiếp cận và duy trì các mối quan hệ, đặc biệt là trong hôn nhân.

Sự căng thẳng và mâu thuẫn trong hôn nhân có thể bắt nguồn từ nhiều yếu tố, bao gồm áp lực tài chính, bất đồng quan điểm về nuôi dạy con cái, và sự khác biệt trong nhu cầu tình cảm. Khi stress tích tụ, khả năng giao tiếp hiệu quả và giải quyết xung đột của các cặp đôi có thể bị suy giảm, dẫn đến những hậu quả tiêu cực cho sự hài lòng trong hôn nhân và hạnh phúc gia đình. Nghiên cứu của Lợi và cộng sự (2018) đã chỉ ra rằng gia đình có xung đột thường xuyên, bạo lực, ngoại tình, cờ bạc, rượu bia có nguy cơ ly hôn cao hơn các gia đình khác. Việc nhận diện và giải quyết stress là rất quan trọng để duy trì một cuộc hôn nhân lành mạnh.

Cảm xúc tiêu cực như tức giận, buồn bã, và sợ hãi có thể cản trở giao tiếp trong hôn nhân. Khi một người đang trải qua cảm xúc tiêu cực, họ có thể trở nên phòng thủ, chỉ trích, hoặc rút lui khỏi cuộc trò chuyện. Điều này có thể dẫn đến hiểu lầm, tranh cãi, và sự xa cách giữa vợ chồng. Việc học cách quản lý và biểu hiện cảm xúc một cách lành mạnh là rất cần thiết để cải thiện giao tiếp trong hôn nhân.

Trí tuệ cảm xúc (EQ) bao gồm khả năng nhận biết, hiểu, quản lý và sử dụng cảm xúc một cách hiệu quả. EQ cao giúp các cá nhân giao tiếp tốt hơn, giải quyết xung đột một cách xây dựng, và xây dựng các mối quan hệ bền vững. Trong bối cảnh hôn nhân, trí tuệ cảm xúc có thể giúp vợ chồng hiểu rõ hơn về nhu cầu của nhau, đối phó với những thách thức một cách linh hoạt, và tạo ra một môi trường yêu thương và hỗ trợ. Trí tuệ cảm xúc là yếu tố quan trọng cho sự hài lòng trong hôn nhân.

Xung đột là không thể tránh khỏi trong bất kỳ mối quan hệ nào, kể cả hôn nhân. Tuy nhiên, cách các cặp đôi giải quyết xung đột có thể ảnh hưởng lớn đến sự hài lòng trong hôn nhân. Các kỹ năng giải quyết xung đột hiệu quả bao gồm lắng nghe tích cực, thấu hiểu, tôn trọng quan điểm của đối phương, và tìm kiếm giải pháp thỏa hiệp. Việc học cách giải quyết xung đột một cách xây dựng có thể giúp các cặp đôi củng cố mối quan hệ và xây dựng một cuộc hôn nhân ổn định.

Nghiên cứu này được thực hiện trên 215 người tham gia đang trong mối quan hệ hôn nhân, sử dụng thiết kế cắt ngang. Các đối tượng tham gia hoàn thành bảng khảo sát trực tuyến đánh giá mức độ né tránh và lo lắng trong gắn bó, khả năng điều tiết cảm xúc, và chất lượng hôn nhân. Các công cụ đo lường bao gồm Thang Trải nghiệm mối tương quan thân mật được điều chỉnh ECR-R, Thang chỉ số chất lượng hôn nhân QMI, và Thang Khó khăn trong điều tiết cảm xúc phiên bản gắn gọn (DERS - SF). Mục tiêu là tìm hiểu liệu điều tiết cảm xúc có vai trò trung gian trong mối quan hệ giữa gắn bó và chất lượng hôn nhân.

Dữ liệu được phân tích bằng kỹ thuật xử lý biến trung gian Bootstrap. Kết quả cho thấy, điều tiết cảm xúc không đóng vai trò trung gian trong mối quan hệ giữa mức độ gắn bó và chất lượng hôn nhân. Tuy nhiên, khi phân tích khám phá từng chiều kích của điều tiết cảm xúc, kết quả cho thấy với cả mức độ gắn bó né tránh và gắn bó lo lắng thì nhận thức (awareness) làm trung gian một phần trong mối liên hệ này. Ngoài ra, chiều kích rõ ràng (clarity) cũng tìm thấy vai trò trung gian một phần trong mối liên hệ giữa mức độ gắn bó né tránh và chất lượng hôn nhân.

Việc nâng cao nhận thức cảm xúc có thể giúp các cặp đôi hiểu rõ hơn về cảm xúc của bản thân và đối phương, từ đó giao tiếp hiệu quả hơn và giải quyết xung đột một cách xây dựng. Các bài tập thực hành chánh niệm, thiền định, và viết nhật ký có thể giúp cải thiện khả năng nhận diện và hiểu cảm xúc. Ngoài ra, việc tham gia các khóa học về trí tuệ cảm xúc và giao tiếp trong hôn nhân cũng có thể mang lại những lợi ích đáng kể.

Các nghiên cứu trong tương lai nên tập trung vào việc đánh giá tác động lâu dài của các can thiệp nhằm cải thiện điều tiết cảm xúc đối với chất lượng hôn nhân. Ngoài ra, cần có những nghiên cứu sâu rộng hơn về vai trò của các yếu tố văn hóa xã hội đối với điều tiết cảm xúc và hạnh phúc gia đình. Nghiên cứu này có thể mở đường cho những khám phá mới về các yếu tố quan trọng khác ảnh hưởng đến sự hài lòng trong hôn nhân và ổn định gia đình.