Tổng quan nghiên cứu

Chương trình Mục tiêu Quốc gia xây dựng nông thôn mới (XD NTM) giai đoạn 2010-2020 là một nhiệm vụ trọng tâm của Việt Nam nhằm phát triển kinh tế - xã hội khu vực nông thôn, nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của người dân. Huyện Hiệp Đức, tỉnh Quảng Nam, với diện tích 496,88 km² và dân số khoảng 39.275 người, trong đó 91,22% cư trú tại khu vực nông thôn, đã triển khai chương trình này từ năm 2013 đến 2017. Đến năm 2017, 2/11 xã của huyện đã đạt chuẩn xã nông thôn mới. Tuy nhiên, quá trình thực hiện gặp nhiều khó khăn, đặc biệt trong công tác quản lý nhà nước (QLNN) và vai trò của chính quyền cấp xã còn hạn chế, ảnh hưởng đến hiệu quả xây dựng.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm làm rõ vai trò của chính quyền cấp xã trong QLNN về XD NTM tại huyện Hiệp Đức, đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào giai đoạn 2013-2017 và định hướng đến năm 2025, với trọng tâm là các hoạt động của chính quyền cấp xã trong việc xây dựng kế hoạch, huy động nguồn lực, tổ chức thực hiện và giám sát chương trình. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc đảm bảo thực hiện đúng mục tiêu, nâng cao hiệu quả và tính bền vững của chương trình XD NTM tại địa phương, góp phần phát triển kinh tế - xã hội nông thôn tỉnh Quảng Nam nói riêng và cả nước nói chung.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý nhà nước, quản lý công và phát triển nông thôn mới, bao gồm:

  • Lý thuyết quản lý nhà nước (QLNN): QLNN được hiểu là hoạt động sử dụng quyền lực nhà nước để điều chỉnh các quan hệ xã hội nhằm thực hiện chức năng, nhiệm vụ của nhà nước trong phát triển kinh tế - xã hội. Trong phạm vi hẹp, QLNN tập trung vào hoạt động hành pháp, tổ chức và điều hành các quá trình xã hội theo pháp luật.

  • Lý thuyết xây dựng nông thôn mới: Dựa trên Nghị quyết số 26-NQ/TW (2008) và Bộ tiêu chí quốc gia về NTM, xây dựng nông thôn mới là quá trình phát triển toàn diện, hiện đại hóa kết cấu hạ tầng, chuyển dịch cơ cấu kinh tế, nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của người dân nông thôn.

  • Khái niệm chính quyền cấp xã: Là cấp chính quyền thấp nhất trong hệ thống chính quyền Việt Nam, gồm HĐND và UBND xã, chịu trách nhiệm trực tiếp tổ chức thực hiện các chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước tại địa phương.

Các khái niệm chính được làm rõ gồm: nông thôn mới, quản lý nhà nước về xây dựng nông thôn mới, vai trò của chính quyền cấp xã trong xây dựng nông thôn mới, các tiêu chí và chính sách liên quan.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp định tính và định lượng, cụ thể:

  • Nguồn dữ liệu:

    • Dữ liệu thứ cấp từ các văn bản pháp luật, báo cáo của ngành, các nghiên cứu liên quan và số liệu thống kê của huyện Hiệp Đức giai đoạn 2013-2017.
    • Dữ liệu sơ cấp thu thập qua khảo sát thực địa, phỏng vấn và bảng hỏi với hai nhóm đối tượng:
      • 110 hộ dân tại 11 xã (mỗi xã 10 mẫu) nhằm đánh giá mức độ hiểu biết, tham gia và hài lòng về vai trò chính quyền cấp xã trong XD NTM.
      • 30 cán bộ, công chức cấp xã (mỗi xã 3 mẫu) tham gia quản lý, chỉ đạo XD NTM.

  • Phương pháp chọn mẫu: Phương pháp chọn mẫu định ngạch (quota sampling) phân theo xã đồng bằng, miền núi và trung du nhằm đảm bảo tính đại diện.

  • Phương pháp phân tích:

    • Phân tích thống kê mô tả, so sánh tỷ lệ phần trăm, đánh giá thực trạng và hiệu quả quản lý.
    • Sử dụng phần mềm Microsoft Excel 2007 và SPSS 22.0 để xử lý, mã hóa và phân tích dữ liệu.
    • Phân tích định tính qua tổng hợp, so sánh, đối chiếu các kết quả khảo sát với các nghiên cứu và kinh nghiệm thực tiễn từ các địa phương khác.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu tập trung vào giai đoạn 2013-2017, với định hướng đề xuất giải pháp đến năm 2025.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng vai trò của chính quyền cấp xã trong xây dựng kế hoạch và tuyên truyền:

    • 85% cán bộ cấp xã tham gia khảo sát cho biết đã xây dựng kế hoạch XD NTM phù hợp với điều kiện địa phương.
    • Tuy nhiên, chỉ khoảng 60% hộ dân nhận thức đầy đủ về mục tiêu và nội dung chương trình, cho thấy công tác tuyên truyền còn hạn chế.

  2. Tổ chức bộ máy và năng lực cán bộ:

    • 90% xã đã thành lập Ban Quản lý XD NTM với sự tham gia của các phòng ban chuyên môn và các tổ chức đoàn thể.
    • 70% cán bộ công chức được đào tạo, bồi dưỡng về kỹ năng quản lý và nghiệp vụ liên quan đến XD NTM.
    • Tuy nhiên, năng lực thực thi công vụ còn hạn chế, ảnh hưởng đến hiệu quả triển khai.

  3. Huy động và quản lý nguồn lực:

    • Tổng nguồn vốn huy động đầu tư cho XD NTM trên địa bàn huyện giai đoạn 2012-2017 đạt khoảng X tỷ đồng, trong đó ngân sách nhà nước chiếm 60%, vốn lồng ghép và đóng góp của nhân dân chiếm 40%.
    • Việc huy động nguồn lực tại chỗ còn hạn chế do tâm lý trông chờ, ỷ lại vào nguồn hỗ trợ từ cấp trên.

  4. Kết quả thực hiện các tiêu chí xây dựng nông thôn mới:

    • Đến cuối năm 2017, 2/11 xã đạt chuẩn xã NTM, tỷ lệ hộ nghèo giảm từ khoảng 15% xuống còn 8%.
    • Thu nhập bình quân đầu người tăng lên khoảng 25 triệu đồng/năm, tuy nhiên vẫn thấp hơn mức trung bình của tỉnh.
    • Hạ tầng kinh tế - xã hội được cải thiện rõ rệt, nhưng còn nhiều công trình chưa đồng bộ, chất lượng chưa cao.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy chính quyền cấp xã tại huyện Hiệp Đức đã đóng vai trò quan trọng trong việc triển khai chương trình XD NTM, đặc biệt trong xây dựng kế hoạch, tổ chức bộ máy và huy động nguồn lực. Tuy nhiên, năng lực cán bộ còn hạn chế, công tác tuyên truyền chưa sâu rộng dẫn đến nhận thức của người dân chưa đồng đều, ảnh hưởng đến sự tham gia tích cực của cộng đồng.

So sánh với các huyện như Hòa Vang (Đà Nẵng), Phú Ninh (Quảng Nam) và Bình Sơn (Quảng Ngãi), nơi có tỷ lệ xã đạt chuẩn NTM cao hơn (từ 9 đến 10 xã đạt chuẩn), cho thấy sự khác biệt chủ yếu nằm ở năng lực quản lý, sự chỉ đạo sát sao của cấp ủy Đảng và sự chủ động của người dân trong tham gia xây dựng. Các địa phương này cũng có cơ chế huy động nguồn lực hiệu quả hơn và tổ chức các mô hình sản xuất nâng cao thu nhập đa dạng, bền vững.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện tỷ lệ xã đạt chuẩn NTM theo năm, bảng tổng hợp nguồn vốn huy động và biểu đồ mức độ nhận thức của người dân về chương trình XD NTM. Những hạn chế về quy hoạch, chất lượng hạ tầng và sự tham gia của người dân cần được khắc phục để nâng cao hiệu quả chương trình.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao năng lực quản lý và chuyên môn cho cán bộ cấp xã:

    • Tổ chức các khóa đào tạo, bồi dưỡng kỹ năng quản lý, nghiệp vụ xây dựng nông thôn mới định kỳ hàng năm.
    • Chủ thể thực hiện: UBND huyện phối hợp với các cơ sở đào tạo chuyên ngành.
    • Thời gian: Triển khai ngay từ năm 2024, duy trì liên tục.

  2. Tăng cường công tác tuyên truyền, vận động người dân:

    • Sử dụng đa dạng hình thức tuyên truyền như họp dân, truyền thông qua các sự kiện văn hóa, phát thanh xã, nhóm chuyên trách đến từng hộ gia đình.
    • Mục tiêu nâng tỷ lệ người dân hiểu và tham gia chương trình lên trên 80% trong vòng 2 năm.
    • Chủ thể thực hiện: Ban Quản lý XD NTM xã phối hợp với Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức đoàn thể.

  3. Đổi mới phương thức huy động và quản lý nguồn lực:

    • Khuyến khích các thành phần kinh tế, doanh nghiệp và người dân đóng góp theo nguyên tắc tự nguyện, minh bạch.
    • Áp dụng cơ chế công khai, giám sát chặt chẽ việc sử dụng nguồn vốn.
    • Chủ thể thực hiện: UBND xã, Ban Quản lý XD NTM huyện.
    • Thời gian: Triển khai trong giai đoạn 2024-2025.

  4. Hoàn thiện quy hoạch và nâng cao chất lượng hạ tầng:

    • Rà soát, điều chỉnh quy hoạch xây dựng nông thôn mới phù hợp với điều kiện thực tế, bảo tồn văn hóa truyền thống.
    • Đầu tư nâng cấp các công trình hạ tầng thiết yếu, đảm bảo bền vững và hiệu quả sử dụng.
    • Chủ thể thực hiện: Phòng Kinh tế - Hạ tầng huyện phối hợp UBND xã.
    • Thời gian: Kế hoạch 5 năm đến 2028.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ, công chức chính quyền cấp xã:

    • Nâng cao nhận thức, kỹ năng quản lý và tổ chức thực hiện chương trình XD NTM.
    • Áp dụng các giải pháp thực tiễn để nâng cao hiệu quả công tác quản lý.

  2. Lãnh đạo huyện và các phòng ban chuyên môn:

    • Tham khảo để xây dựng chính sách, kế hoạch hỗ trợ, giám sát và đánh giá chương trình XD NTM tại địa phương.
    • Tăng cường phối hợp với cấp xã trong công tác chỉ đạo.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành quản lý công, phát triển nông thôn:

    • Tài liệu tham khảo về vai trò của chính quyền cấp xã trong quản lý nhà nước về XD NTM.
    • Cơ sở lý luận và thực tiễn để phát triển nghiên cứu sâu hơn.

  4. Các tổ chức xã hội, đoàn thể và cộng đồng dân cư:

    • Hiểu rõ vai trò, trách nhiệm và cách thức tham gia xây dựng nông thôn mới.
    • Tăng cường sự phối hợp với chính quyền trong vận động và giám sát thực hiện chương trình.

Câu hỏi thường gặp

  1. Vai trò chính của chính quyền cấp xã trong xây dựng nông thôn mới là gì?
    Chính quyền cấp xã chịu trách nhiệm xây dựng kế hoạch, tổ chức thực hiện, huy động nguồn lực, tuyên truyền vận động nhân dân và giám sát, đánh giá quá trình xây dựng nông thôn mới tại địa phương.

  2. Tại sao năng lực cán bộ cấp xã lại quan trọng trong XD NTM?
    Năng lực cán bộ quyết định hiệu quả quản lý, chỉ đạo và tổ chức thực hiện các hoạt động xây dựng nông thôn mới, từ đó ảnh hưởng trực tiếp đến kết quả và sự bền vững của chương trình.

  3. Người dân có thể tham gia xây dựng nông thôn mới như thế nào?
    Người dân tham gia thông qua đóng góp công sức, tài chính, ý kiến xây dựng quy hoạch, thực hiện các mô hình sản xuất, giữ gìn văn hóa và môi trường, đồng thời giám sát việc thực hiện các dự án tại địa phương.

  4. Những khó khăn chính trong huy động nguồn lực cho XD NTM tại Hiệp Đức là gì?
    Khó khăn gồm tâm lý trông chờ, ỷ lại vào nguồn hỗ trợ từ cấp trên, hạn chế về ngân sách địa phương, và sự thiếu minh bạch trong quản lý nguồn vốn.

  5. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả công tác tuyên truyền về XD NTM?
    Cần đa dạng hóa hình thức tuyên truyền, tổ chức các buổi truyền thông phù hợp với từng nhóm đối tượng, sử dụng các kênh truyền thông địa phương và tăng cường sự tham gia của các tổ chức xã hội.

Kết luận

  • Chính quyền cấp xã đóng vai trò trung tâm trong quản lý nhà nước về xây dựng nông thôn mới tại huyện Hiệp Đức, từ xây dựng kế hoạch đến tổ chức thực hiện và giám sát.
  • Năng lực cán bộ và công tác tuyên truyền là những yếu tố then chốt ảnh hưởng đến hiệu quả chương trình.
  • Việc huy động và quản lý nguồn lực còn nhiều hạn chế, cần đổi mới phương thức và tăng cường minh bạch.
  • Kinh nghiệm từ các địa phương khác cho thấy sự phối hợp chặt chẽ giữa chính quyền và người dân là yếu tố quyết định thành công.
  • Đề xuất các giải pháp nâng cao năng lực quản lý, tăng cường tuyên truyền, hoàn thiện quy hoạch và huy động nguồn lực nhằm thúc đẩy XD NTM bền vững tại Hiệp Đức đến năm 2025 và xa hơn.

Hành động tiếp theo: Các cấp chính quyền và tổ chức liên quan cần triển khai ngay các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục nghiên cứu, đánh giá để điều chỉnh phù hợp với thực tiễn địa phương. Để biết thêm chi tiết và áp dụng hiệu quả, quý độc giả và cán bộ quản lý có thể tham khảo toàn bộ luận văn.