I. Giới thiệu mô hình Fama French 5 nhân tố
Mô hình Fama French 5 nhân tố (FF5F) được phát triển nhằm cải thiện khả năng giải thích lợi nhuận cổ phiếu so với mô hình ba nhân tố trước đó. Mô hình này bổ sung hai nhân tố mới là lợi nhuận hoạt động và mức độ đầu tư, bên cạnh ba nhân tố truyền thống: rủi ro thị trường, quy mô và giá trị. Nghiên cứu cho thấy mô hình FF5F có khả năng giải thích tốt hơn mối quan hệ giữa các nhân tố và lợi nhuận trung bình của cổ phiếu. Tuy nhiên, một số vấn đề vẫn tồn tại, như việc mô hình không giải thích được mức lợi nhuận thấp của cổ phiếu quy mô nhỏ. Điều này cho thấy cần có thêm nghiên cứu để làm rõ hơn về các nhân tố trong mô hình.
1.1 Cơ sở lý thuyết của mô hình
Mô hình Fama French 5 nhân tố dựa trên lý thuyết chiết khấu cổ tức, trong đó giá trị thị trường của cổ phiếu được xác định bởi giá trị chiết khấu của cổ tức dự kiến. Các nhân tố như tỷ số giá trị sổ sách/giá trị thị trường (B/M), lợi nhuận và mức độ đầu tư đều có ảnh hưởng đến lợi tức kỳ vọng. Nghiên cứu đã chỉ ra rằng các cổ phiếu có tỷ lệ B/M cao thường có lợi tức kỳ vọng cao hơn, trong khi các cổ phiếu có mức độ đầu tư cao lại có lợi tức kỳ vọng thấp hơn. Điều này cho thấy mối quan hệ phức tạp giữa các nhân tố và lợi tức cổ phiếu.
II. Phân tích mô hình và dữ liệu nghiên cứu
Nghiên cứu sử dụng dữ liệu từ thị trường chứng khoán Việt Nam, cụ thể là Sở giao dịch Chứng khoán TP.HCM trong giai đoạn 2011-2015. Các danh mục đầu tư được phân chia theo các tiêu chí như quy mô và tỷ số B/M, từ đó xác định các nhân tố trong mô hình. Phương pháp hồi quy chuỗi thời gian được áp dụng để kiểm định mức độ giải thích của các nhân tố đối với tỷ suất sinh lời cổ phiếu. Kết quả cho thấy nhân tố rủi ro thị trường có ý nghĩa thống kê cao, trong khi hai nhân tố mới là lợi nhuận và đầu tư có kết quả không đồng nhất.
2.1 Dữ liệu và phương pháp nghiên cứu
Dữ liệu nghiên cứu được thu thập từ các công ty phi tài chính niêm yết trên sàn HOSE. Các chỉ tiêu như tỷ suất sinh lời cổ phiếu, lãi suất phi rủi ro và tỷ suất sinh lời của thị trường được lấy theo tuần. Nghiên cứu sử dụng phương pháp hồi quy để đánh giá mối quan hệ giữa các nhân tố trong mô hình Fama French 5 nhân tố và tỷ suất sinh lời cổ phiếu. Kết quả cho thấy nhân tố quy mô và giá trị có khả năng giải thích tốt, trong khi nhân tố lợi nhuận có ý nghĩa thống kê nhưng mang dấu âm ở nhiều danh mục.
III. Kết quả nghiên cứu và thảo luận
Kết quả nghiên cứu cho thấy mô hình Fama French 5 nhân tố có khả năng giải thích tỷ suất sinh lời cổ phiếu tại thị trường chứng khoán Việt Nam, mặc dù không đồng đều giữa các danh mục. Nhân tố rủi ro thị trường luôn mang dấu kỳ vọng và có ý nghĩa thống kê cao. Tuy nhiên, nhân tố lợi nhuận không đạt được kết quả như mong đợi, cho thấy cần có thêm nghiên cứu để làm rõ vai trò của nó trong mô hình. Điều này cũng phản ánh sự khác biệt giữa thị trường chứng khoán Việt Nam và các thị trường phát triển khác.
3.1 Đánh giá thực tiễn của mô hình
Mô hình Fama French 5 nhân tố không chỉ có giá trị lý thuyết mà còn có ứng dụng thực tiễn trong việc định giá tài sản tại thị trường chứng khoán Việt Nam. Nghiên cứu này cung cấp cái nhìn sâu sắc về mối quan hệ giữa các nhân tố và tỷ suất sinh lời cổ phiếu, từ đó giúp các nhà đầu tư có thể đưa ra quyết định đầu tư hợp lý hơn. Tuy nhiên, việc áp dụng mô hình này cần được điều chỉnh cho phù hợp với đặc điểm của thị trường Việt Nam, nơi mà các yếu tố kinh tế và chính trị có thể ảnh hưởng mạnh đến lợi suất.
