Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh phát triển nhanh chóng của khoa học công nghệ, công nghệ thông tin (CNTT) đã trở thành một ngành khoa học ứng dụng quan trọng, ảnh hưởng sâu sắc đến mọi lĩnh vực xã hội, trong đó có giáo dục. Tại Việt Nam, việc ứng dụng CNTT trong giáo dục tiểu học đang được xem là khâu đột phá nhằm nâng cao chất lượng dạy và học, đáp ứng yêu cầu đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục phổ thông. Theo Quyết định 749/QĐ-TTg ngày 03/6/2020 của Thủ tướng Chính phủ, đến năm 2025, Việt Nam đặt mục tiêu đạt trình độ tiên tiến trong khu vực ASEAN về ứng dụng CNTT trong quản lý và hỗ trợ các hoạt động dạy học.

Luận văn tập trung nghiên cứu quản lý ứng dụng CNTT trong dạy học tại 12 trường tiểu học huyện Hoài Ân, tỉnh Bình Định, khảo sát thực trạng và đề xuất các biện pháp quản lý phù hợp nhằm nâng cao hiệu quả ứng dụng CNTT trong giáo dục tiểu học. Nghiên cứu được thực hiện trong bối cảnh năm học 2019-2020, với phạm vi địa lý cụ thể tại huyện Hoài Ân, nơi có mạng lưới trường lớp đa dạng và đội ngũ cán bộ quản lý, giáo viên có trình độ chuyên môn và tin học khác nhau.

Việc nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc hỗ trợ các nhà quản lý giáo dục và giáo viên tiểu học nâng cao năng lực ứng dụng CNTT, đổi mới phương pháp dạy học, từ đó góp phần nâng cao chất lượng giáo dục tiểu học, đáp ứng yêu cầu chuyển đổi số và phát triển bền vững của ngành giáo dục.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục và ứng dụng CNTT trong dạy học. Quản lý được hiểu là quá trình tác động có mục đích, có kế hoạch của chủ thể quản lý đến đối tượng quản lý nhằm đạt được mục tiêu chung, bao gồm các chức năng: lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra. Trong giáo dục, quản lý giáo dục là hệ thống các tác động nhằm đảm bảo sự vận hành bình thường và phát triển của hệ thống giáo dục.

Về CNTT, được định nghĩa là tập hợp các phương pháp khoa học, công nghệ và công cụ kỹ thuật hiện đại, chủ yếu là máy tính và phần mềm, nhằm xử lý, lưu trữ, truyền tải và bảo vệ thông tin số. Ứng dụng CNTT trong dạy học là việc sử dụng các phương tiện kỹ thuật, phần mềm và môi trường học tập đa phương tiện để nâng cao hiệu quả quá trình dạy và học.

Các khái niệm chính bao gồm:

  • Phương tiện dạy học đa phương tiện (máy chiếu, bảng thông minh, phần mềm dạy học)
  • Giáo án dạy học tích cực có ứng dụng CNTT (GADHTC)
  • Quản lý việc xây dựng và sử dụng phòng học đa phương tiện
  • Quản lý việc sử dụng phần mềm dạy học và truy cập internet
  • Quản lý ứng dụng CNTT trong kiểm tra, đánh giá kết quả học tập học sinh

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa nghiên cứu lý thuyết và thực tiễn.

  • Nguồn dữ liệu:

    • Tài liệu pháp luật, văn bản chỉ đạo của Bộ Giáo dục và Đào tạo, Sở GD&ĐT tỉnh Bình Định, Phòng GD&ĐT huyện Hoài Ân.
    • Các tài liệu khoa học, báo cáo nghiên cứu liên quan đến ứng dụng CNTT trong giáo dục.
    • Dữ liệu khảo sát thực tế tại 12 trường tiểu học huyện Hoài Ân, thu thập qua bảng hỏi, phỏng vấn cán bộ quản lý, giáo viên và học sinh.

  • Phương pháp phân tích:

    • Phân tích định tính qua phỏng vấn chuyên gia, nhận xét thực tiễn.
    • Phân tích định lượng sử dụng thống kê mô tả, xử lý số liệu khảo sát bằng phương pháp thống kê toán học.

  • Cỡ mẫu và chọn mẫu:

    • Khảo sát 12/14 trường tiểu học trên địa bàn huyện Hoài Ân, với tổng số cán bộ quản lý, giáo viên và học sinh tham gia khảo sát khoảng vài trăm người, đảm bảo tính đại diện cho thực trạng địa phương.

  • Timeline nghiên cứu:

    • Thu thập dữ liệu thực địa vào tháng 10 năm 2020.
    • Phân tích, đánh giá và đề xuất biện pháp trong năm học 2020-2021.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Trình độ CNTT và nhận thức của đội ngũ cán bộ quản lý và giáo viên:
    Khoảng 60% cán bộ quản lý và giáo viên có trình độ tin học cơ bản, tuy nhiên chỉ khoảng 40% có nhận thức tích cực và đầy đủ về vai trò của CNTT trong dạy học. Nhiều giáo viên còn e ngại và thiếu kỹ năng thiết kế giáo án tích cực có ứng dụng CNTT.

  2. Thực trạng sử dụng phòng học đa phương tiện và phần mềm dạy học:
    Chỉ khoảng 50% trường có phòng học đa phương tiện được trang bị đầy đủ thiết bị hiện đại. Việc sử dụng phần mềm dạy học và truy cập internet phục vụ giảng dạy còn hạn chế, chỉ khoảng 35% giáo viên thường xuyên sử dụng các phần mềm hỗ trợ.

  3. Quản lý việc thiết kế và sử dụng giáo án dạy học tích cực có ứng dụng CNTT:
    Khoảng 30% giáo viên thiết kế giáo án tích cực có ứng dụng CNTT, trong đó chỉ một phần nhỏ được quản lý và đánh giá chặt chẽ. Việc kiểm tra, đánh giá hiệu quả sử dụng giáo án còn mang tính hình thức, chưa có cơ chế khuyến khích rõ ràng.

  4. Ứng dụng CNTT trong kiểm tra, đánh giá kết quả học tập:
    Việc ứng dụng CNTT trong kiểm tra, đánh giá học sinh mới ở mức sơ khai, khoảng 25% trường tổ chức kiểm tra có sử dụng phần mềm hỗ trợ. Công tác quản lý và chỉ đạo trong lĩnh vực này còn thiếu đồng bộ và chưa được quan tâm đúng mức.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của thực trạng trên là do hạn chế về năng lực CNTT của đội ngũ cán bộ quản lý và giáo viên, thiếu các chương trình bồi dưỡng chuyên sâu về CNTT trong dạy học. Cơ sở vật chất, thiết bị dạy học hiện đại chưa được đầu tư đồng bộ và chưa phát huy hiệu quả sử dụng. Công tác quản lý ứng dụng CNTT còn thiếu sự phối hợp chặt chẽ giữa các bộ phận, chưa có quy trình, tiêu chí đánh giá rõ ràng.

So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế cho thấy, việc quản lý ứng dụng CNTT trong giáo dục tiểu học tại Hoài Ân còn nhiều hạn chế so với các địa phương phát triển hơn. Tuy nhiên, kết quả khảo sát cũng cho thấy sự quan tâm và nhận thức ngày càng tăng của cán bộ quản lý và giáo viên về tầm quan trọng của CNTT trong đổi mới phương pháp dạy học.

Dữ liệu có thể được trình bày qua các biểu đồ thể hiện tỷ lệ cán bộ quản lý, giáo viên có trình độ tin học, mức độ sử dụng phòng học đa phương tiện, phần mềm dạy học và ứng dụng CNTT trong kiểm tra đánh giá, giúp minh họa rõ nét thực trạng và xu hướng phát triển.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường bồi dưỡng, nâng cao năng lực CNTT cho cán bộ quản lý và giáo viên:
    Tổ chức các khóa đào tạo, tập huấn kỹ năng sử dụng phần mềm dạy học, thiết kế giáo án tích cực có ứng dụng CNTT, kỹ năng truy cập và khai thác internet. Mục tiêu đạt 80% giáo viên có kỹ năng CNTT cơ bản trong vòng 2 năm. Chủ thể thực hiện: Phòng GD&ĐT phối hợp với các trung tâm đào tạo.

  2. Đầu tư, nâng cấp cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy học đa phương tiện:
    Xây dựng và trang bị phòng học đa phương tiện hiện đại tại tất cả các trường tiểu học trong huyện trong vòng 3 năm, đảm bảo mỗi trường có ít nhất một phòng học đa phương tiện đầy đủ thiết bị. Chủ thể thực hiện: UBND huyện, Phòng GD&ĐT, các nhà tài trợ.

  3. Xây dựng quy trình quản lý, kiểm tra, đánh giá việc ứng dụng CNTT trong dạy học:
    Ban hành các tiêu chí đánh giá chất lượng giáo án tích cực có ứng dụng CNTT, quy trình kiểm tra, giám sát việc sử dụng phần mềm dạy học và phòng học đa phương tiện. Thực hiện đánh giá định kỳ hàng học kỳ. Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu các trường, Phòng GD&ĐT.

  4. Khuyến khích, động viên giáo viên tích cực ứng dụng CNTT trong dạy học:
    Thiết lập cơ chế khen thưởng, tuyên dương các giáo viên có thành tích xuất sắc trong ứng dụng CNTT, tổ chức các hội thi thiết kế bài giảng điện tử, sinh hoạt chuyên môn theo nghiên cứu bài học có ứng dụng CNTT. Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu, tổ chuyên môn, Phòng GD&ĐT.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục tiểu học:
    Giúp nâng cao năng lực quản lý ứng dụng CNTT, xây dựng kế hoạch và tổ chức thực hiện hiệu quả các hoạt động đổi mới dạy học.

  2. Giáo viên tiểu học:
    Tham khảo các biện pháp, phương pháp thiết kế và sử dụng giáo án tích cực có ứng dụng CNTT, nâng cao kỹ năng sử dụng phần mềm dạy học và phòng học đa phương tiện.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý giáo dục, công nghệ giáo dục:
    Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý ứng dụng CNTT trong giáo dục tiểu học, làm tài liệu tham khảo cho các đề tài nghiên cứu tiếp theo.

  4. Các cơ quan quản lý giáo dục địa phương:
    Hỗ trợ xây dựng chính sách, kế hoạch đầu tư và phát triển ứng dụng CNTT trong giáo dục tiểu học, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục địa phương.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao ứng dụng CNTT trong dạy học tiểu học lại quan trọng?
    CNTT giúp tạo môi trường học tập sinh động, trực quan, kích thích sự tích cực, chủ động của học sinh, đồng thời hỗ trợ giáo viên đổi mới phương pháp dạy học, nâng cao chất lượng giáo dục.

  2. Những khó khăn chính trong quản lý ứng dụng CNTT tại các trường tiểu học là gì?
    Bao gồm hạn chế về trình độ CNTT của cán bộ quản lý và giáo viên, thiếu cơ sở vật chất, thiết bị hiện đại, thiếu quy trình quản lý và đánh giá hiệu quả ứng dụng CNTT.

  3. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả sử dụng phòng học đa phương tiện?
    Cần tổ chức tập huấn kỹ năng sử dụng thiết bị, xây dựng nội quy sử dụng, bảo trì định kỳ, phân công cán bộ phụ trách kỹ thuật và thường xuyên kiểm tra, đánh giá hiệu quả sử dụng.

  4. Giáo án dạy học tích cực có ứng dụng CNTT khác gì so với giáo án truyền thống?
    Giáo án tích cực có ứng dụng CNTT tích hợp các phương tiện kỹ thuật số, tạo điều kiện cho học sinh tương tác, khám phá kiến thức, thay vì chỉ truyền đạt thụ động như giáo án truyền thống.

  5. Các biện pháp quản lý nào được đề xuất để thúc đẩy ứng dụng CNTT trong dạy học?
    Bao gồm bồi dưỡng nâng cao năng lực CNTT cho giáo viên, đầu tư cơ sở vật chất, xây dựng quy trình quản lý và đánh giá, đồng thời khuyến khích, động viên giáo viên tích cực ứng dụng CNTT.

Kết luận

  • Quản lý ứng dụng CNTT trong dạy học tiểu học tại huyện Hoài Ân còn nhiều hạn chế do trình độ CNTT của cán bộ quản lý, giáo viên và cơ sở vật chất chưa đồng bộ.
  • Việc sử dụng phòng học đa phương tiện, phần mềm dạy học và giáo án tích cực có ứng dụng CNTT chưa được triển khai rộng rãi và hiệu quả.
  • Các yếu tố chủ quan và khách quan như năng lực CNTT, nhận thức, đầu tư cơ sở vật chất và công tác quản lý ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả ứng dụng CNTT.
  • Đề xuất các biện pháp đồng bộ gồm bồi dưỡng kỹ năng CNTT, đầu tư thiết bị, xây dựng quy trình quản lý và khuyến khích giáo viên ứng dụng CNTT.
  • Nghiên cứu mở ra hướng đi thiết thực cho các nhà quản lý giáo dục và giáo viên tiểu học trong việc đổi mới phương pháp dạy học, nâng cao chất lượng giáo dục đáp ứng yêu cầu chuyển đổi số.

Next steps: Triển khai các biện pháp đề xuất trong kế hoạch 2-3 năm tới, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi và nâng cao hiệu quả ứng dụng CNTT trong giáo dục tiểu học.

Call to action: Các nhà quản lý giáo dục và giáo viên tiểu học cần chủ động nâng cao năng lực CNTT, tích cực tham gia các chương trình đào tạo và áp dụng công nghệ trong dạy học để góp phần đổi mới giáo dục hiệu quả.