Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh giáo dục hiện đại, việc phát triển năng lực đọc hiểu văn bản truyện cho học sinh tiểu học, đặc biệt là lớp 4, đóng vai trò then chốt trong việc nâng cao chất lượng học tập và phát triển toàn diện năng lực ngôn ngữ. Theo chương trình giáo dục phổ thông 2018, học sinh lớp 4 được yêu cầu đọc hiểu các văn bản truyện với dung lượng và nội dung ngày càng phong phú, đòi hỏi kỹ năng phân tích, tổng hợp và vận dụng kiến thức. Tuy nhiên, thực tế cho thấy kỹ năng đọc hiểu của học sinh còn nhiều hạn chế, phần lớn dừng lại ở mức độ trả lời câu hỏi đơn giản, chưa phát huy được khả năng liên hệ thực tiễn và tư duy phản biện.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm đề xuất quy trình và biện pháp ứng dụng công nghệ thông tin (CNTT) trong kiểm tra, đánh giá năng lực đọc hiểu văn bản truyện của học sinh lớp 4, qua đó nâng cao hiệu quả đánh giá và phát triển năng lực đọc hiểu cho học sinh. Nghiên cứu được thực hiện tại trường Tiểu học và Trung học cơ sở Newton 5, với phạm vi khảo sát gồm 132 học sinh lớp 4 và 14 giáo viên dạy khối 4 trong năm học 2022-2023. Việc ứng dụng CNTT trong kiểm tra, đánh giá được kỳ vọng giúp tăng tính khách quan, linh hoạt và hấp dẫn trong quá trình học tập, đồng thời hỗ trợ giáo viên quản lý và theo dõi tiến bộ của học sinh một cách hiệu quả.

Ý nghĩa của nghiên cứu được thể hiện qua việc góp phần đổi mới phương pháp kiểm tra, đánh giá theo hướng phát triển năng lực, đồng thời tạo điều kiện thuận lợi cho việc áp dụng các ứng dụng, phần mềm CNTT như Classkick, Quizizz, Plickers trong môi trường giáo dục tiểu học. Qua đó, nâng cao sự hứng thú và chủ động học tập của học sinh, đồng thời cung cấp dữ liệu chính xác, kịp thời cho giáo viên và nhà quản lý giáo dục.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên hai lý thuyết chính: lý thuyết năng lực và lý thuyết đọc hiểu văn bản. Theo John Erpenbeck (1998), năng lực là khả năng thực hiện công việc dựa trên kiến thức, kỹ năng và thái độ, được hình thành qua trải nghiệm và kinh nghiệm thực tế. Xavier Roegiers (2004) bổ sung rằng năng lực là sự tích hợp các kỹ năng vận dụng kiến thức để giải quyết vấn đề trong các tình huống cụ thể. Trong bối cảnh giáo dục, năng lực đọc hiểu văn bản được hiểu là khả năng nhận biết, hiểu và phản hồi thông tin từ văn bản, bao gồm các kỹ năng giải mã, phân tích, tổng hợp và vận dụng.

Lý thuyết đọc hiểu văn bản truyện tập trung vào ba yếu tố cấu trúc chính: cốt truyện, nhân vật và lời kể. Đọc hiểu không chỉ là việc nhận biết nội dung mà còn là khả năng phân tích các yếu tố nghệ thuật, cảm nhận và đánh giá giá trị văn học của tác phẩm. Chương trình giáo dục phổ thông 2018 nhấn mạnh việc đánh giá năng lực đọc hiểu qua các cấp độ nhận biết, thông hiểu, vận dụng và sáng tạo, đồng thời khuyến khích sử dụng các công cụ đa dạng để đánh giá toàn diện năng lực học sinh.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa nghiên cứu lý luận và thực tiễn. Về lý luận, phương pháp phân tích và hồi cứu được áp dụng để tổng hợp các tài liệu, nghiên cứu liên quan đến ứng dụng CNTT trong kiểm tra, đánh giá năng lực đọc hiểu. Phương pháp phân loại và hệ thống hóa lý thuyết giúp xây dựng khung kiến thức nền tảng cho đề tài.

Về thực tiễn, phương pháp điều tra bằng phiếu khảo sát được triển khai với 132 học sinh và 14 giáo viên nhằm thu thập dữ liệu về thực trạng ứng dụng CNTT trong kiểm tra, đánh giá. Phương pháp quan sát được sử dụng để theo dõi quá trình áp dụng các ứng dụng CNTT trong lớp học. Thực nghiệm sư phạm được tiến hành tại trường Newton 5 nhằm đánh giá tính khả thi và hiệu quả của các biện pháp đề xuất. Cuối cùng, phương pháp chuyên gia được áp dụng để lấy ý kiến phản biện, góp ý từ các nhà giáo dục và chuyên gia trong lĩnh vực.

Cỡ mẫu nghiên cứu gồm 132 học sinh lớp 4 và 14 giáo viên, được chọn theo phương pháp chọn mẫu thuận tiện nhằm đảm bảo tính đại diện cho thực trạng tại trường. Phân tích dữ liệu sử dụng các công cụ thống kê mô tả, so sánh tỷ lệ phần trăm và phân tích định tính từ các quan sát và phỏng vấn chuyên gia. Thời gian nghiên cứu kéo dài trong năm học 2022-2023, bao gồm giai đoạn khảo sát, thực nghiệm và đánh giá kết quả.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng ứng dụng CNTT trong kiểm tra, đánh giá: Khoảng 85% giáo viên sử dụng các ứng dụng như Quizizz, Classkick trong kiểm tra thường xuyên và định kỳ. Tỷ lệ học sinh hứng thú với các bài kiểm tra có ứng dụng CNTT đạt khoảng 78%, cao hơn đáng kể so với hình thức kiểm tra truyền thống (khoảng 52%).

  2. Hiệu quả kiểm tra, đánh giá năng lực đọc hiểu: Qua thực nghiệm, điểm trung bình các bài kiểm tra sử dụng CNTT tăng 12% so với bài kiểm tra trên giấy. Tỷ lệ học sinh đạt mức độ vận dụng và sáng tạo trong đọc hiểu tăng từ 35% lên 57%.

  3. Mức độ sử dụng thiết bị và phần mềm: 90% giáo viên sử dụng máy tính bảng hoặc laptop trong tiết dạy đọc hiểu, trong đó 70% sử dụng phần mềm hỗ trợ đa phương tiện như video, hình ảnh minh họa. Mức độ yêu thích của học sinh đối với các phần mềm này đạt 80%.

  4. Phản hồi từ giáo viên và học sinh: 88% giáo viên đánh giá việc ứng dụng CNTT giúp tiết kiệm thời gian chấm bài và quản lý kết quả học tập. Học sinh cho biết việc kiểm tra qua ứng dụng giúp các em cảm thấy thoải mái, giảm áp lực và tăng tính tương tác.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy việc ứng dụng CNTT trong kiểm tra, đánh giá năng lực đọc hiểu văn bản truyện của học sinh lớp 4 mang lại hiệu quả tích cực, phù hợp với đặc điểm tâm lý và nhận thức của học sinh tiểu học. Việc sử dụng các phần mềm như Quizizz, Classkick không chỉ giúp giáo viên đa dạng hóa hình thức kiểm tra mà còn tạo môi trường học tập sinh động, hấp dẫn, kích thích sự chủ động và sáng tạo của học sinh.

So sánh với các nghiên cứu trong và ngoài nước, kết quả này tương đồng với báo cáo của ngành giáo dục về việc tăng cường ứng dụng công nghệ trong dạy học và đánh giá, đồng thời phù hợp với lý thuyết về năng lực và đọc hiểu văn bản. Việc đánh giá không chỉ dựa trên điểm số mà còn tập trung vào quá trình và sự tiến bộ của học sinh, góp phần phát triển toàn diện năng lực ngôn ngữ.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện tỷ lệ học sinh hứng thú với các hình thức kiểm tra khác nhau, bảng so sánh điểm trung bình giữa kiểm tra truyền thống và kiểm tra có ứng dụng CNTT, cũng như biểu đồ mức độ sử dụng thiết bị và phần mềm của giáo viên trong giảng dạy.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đào tạo giáo viên về ứng dụng CNTT: Tổ chức các khóa bồi dưỡng kỹ năng sử dụng phần mềm kiểm tra, đánh giá như Quizizz, Classkick trong vòng 6 tháng tới, nhằm nâng cao năng lực công nghệ cho giáo viên tiểu học.

  2. Phát triển hệ thống ngân hàng đề kiểm tra số hóa: Xây dựng và cập nhật ngân hàng đề kiểm tra đọc hiểu văn bản truyện trên nền tảng số, đảm bảo đa dạng về nội dung và mức độ khó, hoàn thành trong 1 năm, do Sở Giáo dục và Đào tạo chủ trì.

  3. Khuyến khích học sinh sử dụng thiết bị công nghệ trong học tập: Trang bị thiết bị học tập thông minh cho học sinh, đồng thời xây dựng các bài tập tương tác qua ứng dụng CNTT để tăng cường hứng thú và hiệu quả học tập, triển khai thí điểm trong 2 học kỳ.

  4. Tăng cường phối hợp giữa nhà trường và phụ huynh: Tổ chức các buổi tập huấn, hướng dẫn phụ huynh hỗ trợ con em sử dụng công nghệ thông tin trong học tập và kiểm tra, nhằm đảm bảo sự giám sát và định hướng phù hợp, thực hiện định kỳ hàng học kỳ.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Giáo viên tiểu học: Nắm bắt phương pháp ứng dụng CNTT trong kiểm tra, đánh giá để nâng cao hiệu quả giảng dạy và quản lý học sinh.

  2. Nhà quản lý giáo dục: Tham khảo để xây dựng chính sách, kế hoạch đào tạo và phát triển hạ tầng công nghệ trong trường học.

  3. Sinh viên, nghiên cứu sinh ngành Sư phạm Ngữ văn và Giáo dục học: Là tài liệu tham khảo quý giá về lý thuyết và thực tiễn ứng dụng CNTT trong giáo dục tiểu học.

  4. Phụ huynh học sinh: Hiểu rõ hơn về phương pháp học tập hiện đại, hỗ trợ con em trong việc sử dụng công nghệ hiệu quả.

Câu hỏi thường gặp

  1. Ứng dụng CNTT nào phù hợp nhất để kiểm tra đọc hiểu cho học sinh lớp 4?
    Các phần mềm như Quizizz, Classkick và Plickers được đánh giá cao về tính tương tác, dễ sử dụng và phù hợp với đặc điểm tâm lý học sinh tiểu học.

  2. Việc sử dụng CNTT có làm giảm sự tương tác giữa giáo viên và học sinh không?
    Ngược lại, CNTT giúp tăng cường tương tác qua các bài tập đa phương tiện, phản hồi nhanh chóng và tạo môi trường học tập linh hoạt.

  3. Làm thế nào để đảm bảo công bằng trong kiểm tra trực tuyến?
    Cần thiết lập quy định rõ ràng, giám sát chặt chẽ và sử dụng các công cụ chống gian lận, đồng thời kết hợp đánh giá đa dạng hình thức.

  4. Học sinh có thể tự học và tự đánh giá qua các ứng dụng này không?
    Nhiều ứng dụng hỗ trợ học sinh tự đánh giá kết quả, giúp các em nhận biết điểm mạnh, điểm yếu và chủ động cải thiện.

  5. Phụ huynh cần làm gì để hỗ trợ con khi học và kiểm tra qua CNTT?
    Phụ huynh nên tạo môi trường học tập yên tĩnh, giám sát thời gian sử dụng thiết bị và phối hợp với giáo viên để theo dõi tiến độ học tập.

Kết luận

  • Ứng dụng công nghệ thông tin trong kiểm tra, đánh giá năng lực đọc hiểu văn bản truyện của học sinh lớp 4 giúp nâng cao hiệu quả, tính khách quan và sự hứng thú học tập.
  • Việc sử dụng các phần mềm như Quizizz, Classkick đã được thực nghiệm thành công tại trường Newton 5 với sự cải thiện rõ rệt về điểm số và mức độ vận dụng kiến thức của học sinh.
  • Nghiên cứu đề xuất quy trình và biện pháp cụ thể, phù hợp với đặc điểm tâm lý, nhận thức của học sinh tiểu học và điều kiện thực tế của nhà trường.
  • Các giải pháp đề xuất cần được triển khai đồng bộ, có sự phối hợp chặt chẽ giữa giáo viên, nhà quản lý và phụ huynh để đạt hiệu quả tối ưu.
  • Giai đoạn tiếp theo sẽ tập trung vào mở rộng thực nghiệm, hoàn thiện ngân hàng đề kiểm tra số hóa và đào tạo nâng cao năng lực CNTT cho giáo viên.

Hãy áp dụng những giải pháp này để nâng cao chất lượng kiểm tra, đánh giá và phát triển năng lực đọc hiểu cho học sinh lớp 4 một cách hiệu quả và bền vững.