Ứng Dụng Chụp Cắt Lớp Vi Tính Trong Khảo Sát Tuyến Thượng Thận Ở Người Trưởng Thành

CT Scan tuyến thượng thận đóng vai trò quan trọng trong việc chẩn đoán nhiều bệnh lý liên quan đến tuyến thượng thận. Nó giúp bác sĩ xác định kích thước, hình dạng và cấu trúc của tuyến, đồng thời phát hiện các khối u, hạch hoặc các bất thường khác. CT Scan cũng giúp phân biệt giữa các loại u khác nhau, như u lành tính và u ác tính, từ đó đưa ra phác đồ điều trị phù hợp. Theo tài liệu, CLVT có thể thể hiện chính xác hình ảnh TTT bình thường cũng như phát hiện các khối u nhỏ và lớn ở hầu hết các bệnh nhân.

So với các kỹ thuật khác như siêu âm hoặc cộng hưởng từ (MRI), chụp CT có nhiều ưu điểm vượt trội trong khảo sát tuyến thượng thận. CT có độ phân giải không gian cao hơn, cho phép nhìn rõ các chi tiết nhỏ. Thời gian chụp CT nhanh hơn, ít bị ảnh hưởng bởi cử động của bệnh nhân. Ngoài ra, CT ít tốn kém hơn MRI, làm cho nó trở thành lựa chọn phù hợp hơn trong nhiều trường hợp. Chụp CLVT được xem là công cụ có nhiều ưu điểm hơn các kỹ thuật khác. Với độ phân giải không gian mức độ cao, chụp CLVT có thể thể hiện chính xác hình ảnh TTT bình thường cũng như phát hiện các khối u nhỏ và lớn ở hầu hết các bệnh nhân.

Việc phân biệt giữa u lành tính và u ác tính chỉ dựa trên hình ảnh CT đôi khi không đủ. Các đặc điểm như kích thước, mật độ, và mức độ ngấm thuốc cản quang có thể gợi ý tính chất của khối u, nhưng cần kết hợp với các xét nghiệm khác như sinh thiết để có kết quả chính xác. Đánh giá mức độ xâm lấn xung quanh cũng rất quan trọng. Cần có kinh nghiệm và kiến thức chuyên sâu để đưa ra kết luận chính xác. Nhiều kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh có thể được áp dụng để khảo sát TTT như nhấp nháy đồ, siêu âm, chụp CLVT, chụp cộng hưởng từ (CHT), chụp cắt lớp phát xạ positron (PET).

Một trong những rủi ro lớn nhất của chụp CT là phơi nhiễm tia xạ. Mặc dù liều lượng tia xạ trong một lần chụp CT thường không cao, nhưng việc tích lũy tia xạ từ nhiều lần chụp có thể làm tăng nguy cơ ung thư. Ngoài ra, thuốc cản quang có thể gây ra các phản ứng dị ứng, từ nhẹ như ngứa, nổi mề đay đến nặng như sốc phản vệ. Cần khai thác tiền sử dị ứng của bệnh nhân trước khi chụp CT có thuốc cản quang.

Việc sử dụng thuốc cản quang có thể gây phản ứng dị ứng ở một số bệnh nhân. Cuối cùng, cần lưu ý đến liều lượng tia xạ, đặc biệt ở bệnh nhân trẻ tuổi. Do đó, cần có sự cân nhắc kỹ lưỡng giữa lợi ích và nguy cơ khi chỉ định chụp CT khảo sát tuyến thượng thận.

Các thông số quan trọng cần xác định bao gồm: kích thước tuyến (chiều dài, chiều rộng, bề dày), hình dạng tuyến, mật độ tuyến (đơn vị Hounsfield - HU), mức độ ngấm thuốc cản quang (trước và sau tiêm), và sự hiện diện của các khối u, hạch, hoặc các bất thường khác. Cần đo đạc kích thước trên các mặt phẳng khác nhau để có cái nhìn toàn diện. Bên cạnh các cách đo đạc TTT trên mặt phẳng, nhiều tác giả đã tiến hành đo thể tích TTT từ năm 1987, đây là phương pháp đánh giá kích thước TTT trong không gian ba chiều.

Phân tích hình ảnh cần tập trung vào việc phát hiện các dấu hiệu bất thường như: tăng kích thước tuyến, hình dạng bất thường (ví dụ: tuyến hình chữ Y), mật độ không đồng nhất, ngấm thuốc cản quang bất thường, sự hiện diện của các khối u, hạch, hoặc các cấu trúc xâm lấn xung quanh. Cần so sánh với hình ảnh tuyến thượng thận bình thường để dễ dàng nhận ra sự khác biệt. Vì vậy, việc nhận biết được giới hạn bình thường của kích thước TTT là quan trọng trong thực hành lâm sàng.

Giá trị HU (Hounsfield Unit) là một chỉ số quan trọng để đánh giá mật độ của tuyến thượng thận trên phim CT. Giá trị HU thấp (<10 HU) thường gợi ý u tuyến thượng thận giàu lipid, trong khi giá trị HU cao hơn có thể gặp trong các trường hợp khác. Để đo giá trị HU, sử dụng công cụ đo mật độ trên phần mềm đọc phim CT, đặt một ROI (Region of Interest) vào vùng cần đo và ghi lại giá trị trung bình. Tuy nhiên, TTT có hình dạng khá đa dạng và phức tạp.

Có nhiều protocol chụp CT tuyến thượng thận khác nhau, tùy thuộc vào mục đích khảo sát và tình trạng bệnh nhân. Ví dụ, chụp CT có thuốc cản quang thường được sử dụng để đánh giá khối u, trong khi chụp CT không thuốc cản quang có thể được sử dụng để đánh giá sỏi. Cần lựa chọn protocol phù hợp để tối ưu hóa chất lượng hình ảnh và giảm thiểu liều lượng tia xạ. Nhiều kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh có thể được áp dụng để khảo sát TTT như nhấp nháy đồ, siêu âm, chụp CLVT, chụp cộng hưởng từ (CHT), chụp cắt lớp phát xạ positron (PET).

Trước khi chụp CT, cần khai thác tiền sử dị ứng của bệnh nhân (đặc biệt là dị ứng thuốc cản quang), hỏi về các bệnh lý nền (ví dụ: suy thận, bệnh tim mạch), và kiểm tra chức năng thận (nếu cần). Hướng dẫn bệnh nhân nhịn ăn trước khi chụp (thường là 4-6 tiếng). Giải thích rõ quy trình chụp và các rủi ro tiềm ẩn cho bệnh nhân. Tuyến thượng thận (TTT) tuy là một cơ quan có kích thước nhỏ trong ổ bụng nhưng đảm nhiệm chức năng của nhiều tuyến nội tiết quan trọng.

Để giảm thiểu liều lượng tia xạ, sử dụng các kỹ thuật như điều chỉnh mA và kV theo cân nặng và kích thước bệnh nhân, sử dụng collimation, và áp dụng các thuật toán tái tạo hình ảnh tiên tiến. Tuân thủ nguyên tắc ALARA (As Low As Reasonably Achievable). Cần có sự hợp tác chặt chẽ giữa bác sĩ chẩn đoán hình ảnh và kỹ thuật viên để đạt được mục tiêu này.Các động mạch TTT xuất phát từ ba nguồn: động mạch thượng thận trên xuất phát từ động mạch hoành dưới, động mạch thượng thận giữa xuất phát từ động mạch chủ bụng, động mạch thượng thận dưới xuất phát từ động mạch thận cùng bên.

Các đặc điểm cần đánh giá bao gồm: vị trí (bên phải hay bên trái), kích thước (đường kính lớn nhất), hình dạng (tròn, bầu dục, không đều), mật độ (HU), mức độ ngấm thuốc cản quang (trước và sau tiêm), và sự hiện diện của các dấu hiệu xâm lấn (ví dụ: xâm lấn tĩnh mạch chủ dưới). Cần mô tả chi tiết các đặc điểm này trong báo cáo. Các tổn thương kích thước lớn sẽ được phát hiện dễ dàng trên hình ảnh học. Tuy nhiên, những trường hợp khối choán chỗ nhỏ hoặc làm thay đổi kích thước TTT không đáng kể và giữ nguyên hình dạng bình thường của tuyến thường gây khó khăn trong chẩn đoán.

Chụp CT có vai trò quan trọng trong việc xác định giai đoạn bệnh, đặc biệt là trong các trường hợp ung thư tuyến thượng thận. CLVT giúp đánh giá sự lan rộng của khối u vào các cấu trúc xung quanh (ví dụ: thận, gan, mạch máu), và phát hiện các di căn xa (ví dụ: phổi, gan, xương). Thông tin này rất quan trọng để lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp. Hơn nữa các TTT là cơ quan thường được phát hiện bệnh lý tình cờ trong quá trình khảo sát hình chụp cắt lớp vi tính (CLVT) trên mặt phẳng ngang. Vì vậy, việc nhận biết được giới hạn bình thường của kích thước TTT là quan trọng trong thực hành lâm sàng.

CT năng lượng kép (dual-energy CT) và CT quang phổ (spectral CT) là các kỹ thuật chụp CT tiên tiến, cho phép thu thập thông tin về sự hấp thụ tia X ở hai hoặc nhiều mức năng lượng khác nhau. Thông tin này có thể được sử dụng để phân biệt các vật liệu khác nhau dựa trên thành phần hóa học của chúng. Trong khảo sát tuyến thượng thận, CT năng lượng kép và CT quang phổ có thể giúp phân biệt các loại u tuyến khác nhau (ví dụ: u giàu lipid, u không giàu lipid) một cách chính xác hơn. Các nghiên cứu trên cho thấy thể tích TTT có nhiều ý nghĩa trong thực hành lâm sàng.

Trí tuệ nhân tạo (AI) đang ngày càng được ứng dụng rộng rãi trong y học, đặc biệt là trong lĩnh vực chẩn đoán hình ảnh. AI có thể được sử dụng để tự động hóa quá trình phân tích hình ảnh CT, phát hiện các dấu hiệu bệnh lý (ví dụ: khối u, hạch), và đo đạc kích thước tuyến thượng thận. Việc sử dụng AI có thể giúp giảm thiểu thời gian đọc phim, giảm sai sót do chủ quan, và nâng cao độ chính xác của chẩn đoán. Ngoài ra, kỹ thuật chụp CLVT đa dãy đầu dò và khả năng tái tạo hình ảnh đa mặt phẳng cùng với sự phát triển của các phần mềm tính thể tích cơ quan đã cho phép việc đo đạc thể tích TTT ngày càng dễ dàng hơn.