Nghiên cứu ảnh hưởng thông số đến năng suất, chất lượng khi cắt dây EDM

• Tác giả: Nguyễn Chí Thức
• Người hướng dẫn: PGS. Lê Văn Thái
• Trường học: Trường Đại Học Lâm Nghiệp
• Chuyên ngành: Cơ khí Chế tạo máy
• Đề tài: Nghiên cứu sự ảnh hưởng của các thông số công nghệ đến năng suất và chất lượng sản phẩm khi gia công thép không gỉ trên máy cắt dây EDM
• Loại tài liệu: Luận văn thạc sỹ
• Năm xuất bản: 2018
• Địa điểm: Đồng Nai

• LỜI CẢM ƠN
• LỜI CAM ĐOAN
• DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CÁC CHỮ VIẾT TẮT
• DANH MỤC CÁC CÁC BẢNG
• DANH MỤC HÌNH VẼ, ĐỒ THỊ
• MỞ ĐẦU
• 0.1. Lý do chọn đề tài
• 0.2. Mục đích nghiên cứu
• 0.3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
• 0.4. Phương pháp nghiên cứu đề tài
• 0.5. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU
• 1.1. Tổng quan phương pháp gia công bằng tia lửa điện
• 1.1.1. Đặc điểm của gia công tia lửa điện
• 1.1.2. Bản chất vật lý của quá trình phóng điện phóng tia lửa điện
• 1.1.3. Cơ cấu bóc tách vật liệu
• 1.1.4. Vết nứt tế vi bề mặt sau khi gia công tia lửa điện
• 1.1.5. Độ chính xác tạo hình khi gia công tia lửa điện và các yếu tố ảnh hưởng
• 1.1.5.1. Độ chính xác khi gia công bằng tia lửa điện
• 1.1.5.2. Các yếu tố ảnh hưởng đến quá trình gia công bằng tia lửa điện
• 1.2. Gia công cắt dây tia lửa điện
• 1.2.1. Nguyên lí cắt dây tia lửa điện
• 2. CHƯƠNG 2: GIỚI THIỆU VỀ MÁY CẮT DÂY JSEDM
• 2.1. Máy cắt dây tia lửa điện
• 2.2. Công dụng của máy cắt dây
• 2.3. Đặc điểm của phương pháp gia công cắt dây tia lửa điện
• 3. CHƯƠNG 3: MỤC TIÊU, NỘI DUNG, ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 3.1. Mục tiêu nghiên cứu
• 3.2. Nội dung nghiên cứu
• 3.2.1. Nghiên cứu lý thuyết
• 3.2.2. Nghiên cứu thực nghiệm
• 3.3. Đối tượng nghiên cứu
• 3.3.1. Thiết bị nghiên cứu
• 3.3.2. Vật liệu thí nghiệm
• 3.4. Phương pháp nghiên cứu
• 3.4.1. Phương pháp nghiên cứu lý thuyết
• 3.4.2. Phương pháp nghiên cứu thực nghiệm
• 4. CHƯƠNG 4: NGHIÊN CỨU LÝ THUYẾT
• 4.1. Nghiên cứu cắt dây tia lửa điện
• 4.1.1. Nguyên lí cắt dây bằng Tia lửa điện
• 4.1.2. Tia lửa điện giữa hai điện cực
• 4.1.3. Độ chính xác khi gia công cắt dây Tia lửa điện
• 4.1.4. Điện cực và vật liệu điện cực
• 4.1.5. Sự thoát phoi trong cắt dây tia lửa điện
• 4.1.6. Nhám bề mặt khi cắt dây
• 4.1.7. Các thông số về điện trong điều khiển máy cắt dây Tia lửa điện
• 4.2. Độ nhám bề mặt chi tiết máy
• 4.3. Cơ sở đo lường ứng suất bằng nhiễu xạ
• 4.3.1. Khái niệm nhiễu xạ X – quang
• 4.3.2. Sự hấp thụ của tia X
• 4.3.3. Sự phát tán tia X
• 4.3.4. Nguyên lý nhiễu xạ - Công thức Braggs
• 4.3.5. Các phương pháp đo trên máy nhiễu xạ:
• 4.3.6. Hệ số hấp thụ
• 4.3.7. Chiều sâu thấm của tia X
• 4.3.8. Cơ sở đo lường ứng suất bằng nhiễu xạ
• 4.3.8.1. Phương trình cơ bản
• 4.3.8.2. Quan hệ d,– sin2
• 4.3.8.3. Ứng suất phẳng - Phương pháp “ sin2ψ”
• 4.3.8.4. Ứng suất khối
• 4.3.8.5. Xác định khoảng cách mặt tinh thể không ứng suất (do)
• 4.4. Phương pháp đo ứng suất dư và kiểm tra độ nhám bề mặt
• 4.4.1. Phương pháp đo độ nhám:
• 4.4.2. Phương pháp so sánh
• 5. CHƯƠNG 5: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU THỰC NGHIỆM
• 5.1. Mục tiêu thực nghiệm và các tham số điều khiển
• 5.1.1. Mục tiêu thực nghiệm
• 5.1.2. Các tham số điều khiển và khoảng giới hạn của chúng
• 5.2. Thiết bị đo và phương pháp đo
• 5.3. Kết quả thí nghiệm thăm dò
• 5.3.1. Xét đại lượng nghiên cứu là độ nhám bề mặt gia công Rz
• 5.3.2. Xét đại lượng nghiên cứu là năng suất gia công Ns
• 5.4. Kết quả thực nghiệm đơn yếu tố
• 5.4.1. Ảnh hưởng của cường độ dòng điện phóng tia lửa đến năng suất
• 5.4.2. Ảnh hưởng của thời gian phát xung đến độ nhám bề mặt gia công
• 5.4.3. Ảnh hưởng của thời gian phát xung đến năng suất gia công
• 5.4.4. Ảnh hưởng của vận tốc cắt đến năng suất gia công
• 5.5. Kết quả thực nghiệm đa yếu tố
• 5.5.1. Vùng nghiên cứu và các giá trị biến thiên của các yếu tố ảnh hưởng
• 5.5.2. Thành lập ma trận thí nghiệm
• 5.5.3. Tiến hành thí nghiệm theo ma trận Harley với số lần lặp lại của mỗi thí nghiệm m = 3
• 5.5.4. Xác định mô hình toán học của hàm độ nhám bề mặt Rz
• KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ BIỂU

I. Tổng quan công nghệ cắt dây EDM thép không gỉ hiện đại

Gia công cắt dây tia lửa điện, hay còn gọi là Wire-Cut EDM, là một phương pháp gia công phi truyền thống tiên tiến, sử dụng năng lượng nhiệt của các xung điện để loại bỏ vật liệu. Công nghệ EDM này đặc biệt hiệu quả cho các vật liệu cứng và siêu cứng mà phương pháp gia công truyền thống gặp nhiều khó khăn, điển hình là các loại thép không gỉ như inox 304 và inox 316. Nguyên lý cơ bản của quá trình là tạo ra một chuỗi phóng điện liên tục giữa một điện cực dây (thường là dây cắt molypden hoặc đồng) và phôi. Các tia lửa điện này tạo ra nhiệt độ cực cao (lên đến 12.000°C), làm nóng chảy và bốc hơi một lượng nhỏ vật liệu trên bề mặt phôi, tạo thành rãnh cắt theo biên dạng được lập trình sẵn. Toàn bộ quá trình diễn ra trong một dung dịch điện môi, thường là nước khử ion, có vai trò cách điện, làm mát và cuốn trôi các mảnh vụn vật liệu ra khỏi vùng gia công. Sự phát triển của hệ thống điều khiển số (CNC) đã nâng tầm máy cắt dây EDM, cho phép tạo ra các chi tiết có hình dạng phức tạp với độ chính xác gia công cực cao, đạt đến micromet. Phương pháp này không tạo ra lực cơ học tác động lên phôi, do đó có thể gia công các chi tiết mỏng, yếu mà không gây biến dạng. Việc tối ưu cắt dây EDM thép không gỉ trở thành yếu tố then chốt để cân bằng giữa năng suất và chất lượng, một bài toán đòi hỏi sự hiểu biết sâu sắc về các thông số công nghệ và tương tác vật liệu.

1.1. Nguyên lý cơ bản của gia công tia lửa điện EDM

Bản chất của gia công tia lửa điện là một quá trình ăn mòn nhiệt điện. Khi một điện áp cao được đặt vào giữa điện cực dây và phôi, một điện trường mạnh hình thành trong dung dịch điện môi. Tại điểm có khoảng cách gần nhất, điện môi bị ion hóa, tạo thành một kênh plasma dẫn điện. Dòng điện cường độ cao chạy qua kênh này, tạo ra một tia lửa điện trong thời gian cực ngắn (micro giây). Năng lượng nhiệt khổng lồ từ tia lửa làm vật liệu tại điểm đó nóng chảy và bốc hơi. Khi xung điện gia công kết thúc, kênh plasma biến mất, áp suất giảm đột ngột khiến kim loại nóng chảy bị đẩy văng ra khỏi bề mặt, tạo thành một miệng núi lửa nhỏ. Quá trình này lặp lại hàng nghìn lần mỗi giây tại các vị trí khác nhau, dần dần bóc tách vật liệu để tạo ra hình dạng mong muốn. Sự thành công của quá trình phụ thuộc vào việc kiểm soát chính xác các thông số cắt EDM như cường độ dòng điện, thời gian phát xung và thời gian nghỉ.

1.2. Đặc thù của máy cắt dây EDM trong gia công vật liệu cứng

Máy cắt dây EDM là một thiết bị chuyên dụng cho việc gia công vật liệu cứng và các hợp kim cao. Không giống như các phương pháp cắt gọt truyền thống bị giới hạn bởi độ cứng của dụng cụ cắt, EDM có thể gia công bất kỳ vật liệu nào dẫn điện, bất kể độ cứng của nó. Điều này làm cho nó trở thành công nghệ không thể thiếu trong ngành chế tạo khuôn mẫu, hàng không vũ trụ và y tế, nơi các vật liệu như thép đã qua nhiệt luyện, titan, và các loại inox đặc biệt được sử dụng rộng rãi. Đặc điểm nổi bật của máy cắt dây là khả năng tạo ra các biên dạng phức tạp, góc cắt côn, và các chi tiết có thành mỏng với độ chính xác gia công vượt trội. Hơn nữa, quá trình này không tạo ra ứng suất cơ học, giúp duy trì sự ổn định về cấu trúc và kích thước của sản phẩm, một yếu tố cực kỳ quan trọng đối với các chi tiết đòi hỏi độ bền và tuổi thọ cao.

II. Thách thức khi gia công EDM inox Năng suất và Chất lượng

Mặc dù công nghệ EDM mang lại nhiều ưu điểm vượt trội, việc gia công thép không gỉ như inox 304 hay inox 316 vẫn tiềm ẩn nhiều thách thức ảnh hưởng trực tiếp đến năng suất và chất lượng sản phẩm. Một trong những vấn đề lớn nhất là kiểm soát chất lượng bề mặt. Quá trình nóng chảy và đông đặc lại nhanh chóng của vật liệu tạo ra một bề mặt không hoàn hảo, với độ nhám bề mặt cao và sự hình thành của một lớp vật liệu tái kết tinh giòn, được gọi là lớp trắng (white layer). Lớp này chứa các vết nứt tế vi và ứng suất dư cao, có thể làm giảm đáng kể độ bền mỏi của chi tiết. Bên cạnh đó, hiệu suất cắt cũng là một bài toán khó. Việc tăng các thông số điện để đẩy nhanh tốc độ cắt dây thường dẫn đến bề mặt thô hơn và tăng nguy cơ đứt dây, một trong những sự cố gây gián đoạn sản xuất và có thể làm hỏng sản phẩm. Việc tìm ra một chế độ cắt dây tối ưu, cân bằng giữa tốc độ và chất lượng, là mục tiêu hàng đầu. Hơn nữa, việc tối ưu chi phí gia công cũng là một thách thức, bao gồm chi phí dây cắt, điện năng tiêu thụ và thời gian máy hoạt động. Việc giải quyết các vấn đề này đòi hỏi sự kết hợp giữa kiến thức lý thuyết và kinh nghiệm thực tiễn.

2.1. Vấn đề về độ nhám bề mặt và lớp trắng white layer

Độ nhám bề mặt và lớp trắng (white layer) là hai chỉ tiêu quan trọng đánh giá chất lượng gia công EDM. Độ nhám (Ra, Rz) được hình thành từ các miệng núi lửa do từng tia lửa điện tạo ra. Năng lượng xung càng lớn, miệng núi lửa càng sâu và rộng, dẫn đến độ nhám càng cao. Lớp trắng là một lớp bề mặt cứng và giòn, hình thành do kim loại nóng chảy không được đẩy ra hết khỏi vùng gia công và đông đặc lại nhanh chóng. Theo nghiên cứu của Nguyễn Chí Thức (2018), lớp này có cấu trúc khác biệt so với vật liệu nền, chứa nhiều ứng suất dư và các vết nứt vi mô, ảnh hưởng xấu đến tuổi thọ làm việc của chi tiết. Việc kiểm soát chiều dày của lớp trắng và giảm độ nhám là cực kỳ cần thiết, đặc biệt trong chế tạo khuôn dập và các chi tiết chịu tải trọng động.

2.2. Các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu suất cắt và chi phí

Hiệu suất cắt trong gia công EDM được đo bằng tốc độ loại bỏ vật liệu (MRR) hoặc tốc độ cắt dây (mm/phút). Hiệu suất này chịu ảnh hưởng trực tiếp bởi các thông số cắt EDM như cường độ dòng điện đỉnh (Ie), thời gian phát xung (Ton) và điện áp. Tuy nhiên, việc tăng các thông số này để cải thiện năng suất thường phải trả giá bằng chất lượng bề mặt và sự ổn định của quá trình. Ngoài ra, tối ưu chi phí gia công còn liên quan đến tuổi thọ của dây cắt molypden, lượng tiêu thụ dung dịch điện môi, và chi phí điện năng. Một chế độ cắt không hợp lý có thể gây mòn dây nhanh, yêu cầu thay thế thường xuyên, làm tăng tổng chi phí sản xuất. Do đó, việc xác định một bộ thông số cân bằng là chìa khóa để đạt được hiệu quả kinh tế.

2.3. Rủi ro khắc phục lỗi đứt dây và sai số hình học

Đứt dây là một trong những lỗi phổ biến và gây phiền toái nhất khi vận hành máy cắt dây EDM. Nguyên nhân có thể do lực căng dây không phù hợp, tốc độ xả phoi kém, hoặc do các thông số điện quá cao gây ra sự phóng điện không ổn định. Việc khắc phục lỗi đứt dây không chỉ tốn thời gian mà còn có thể để lại vết trên bề mặt chi tiết tại điểm nối lại. Ngoài ra, khi gia công các chi tiết dày hoặc phức tạp, dây cắt có thể bị uốn cong do áp lực từ dòng chảy điện môi và lực điện từ, gây ra sai số hình học, đặc biệt là sai số dạng “cạnh bên”. Điều này làm giảm độ chính xác gia công, ảnh hưởng đến khả năng lắp ráp và hoạt động của sản phẩm cuối cùng.

III. Bí quyết tối ưu thông số cắt EDM cho thép không gỉ

Để đạt được sự cân bằng lý tưởng giữa năng suất và chất lượng khi tối ưu cắt dây EDM thép không gỉ, việc lựa chọn và điều chỉnh các thông số công nghệ đóng vai trò quyết định. Các thông số cắt EDM cốt lõi bao gồm cường độ dòng điện phóng (Ie), thời gian phát xung (Ton), thời gian nghỉ giữa các xung (Toff), điện áp đánh lửa (Ui), và tốc độ chạy dây. Cường độ dòng điện (Ie) là yếu tố ảnh hưởng mạnh nhất đến tốc độ bóc tách vật liệu; Ie càng cao, hiệu suất cắt càng lớn nhưng độ nhám bề mặt cũng tăng theo. Thời gian phát xung (Ton) quyết định năng lượng của mỗi tia lửa điện; Ton dài hơn giúp tạo ra miệng hố sâu hơn, tăng tốc độ cắt nhưng cũng làm bề mặt thô hơn. Ngược lại, thời gian nghỉ (Toff) phải đủ dài để dung dịch điện môi có thể làm nguội vùng gia công và cuốn trôi phoi hiệu quả, tránh hiện tượng ngắn mạch và đứt dây. Tỷ lệ Ton/Toff là một thông số quan trọng cần được tối ưu. Luận văn của Nguyễn Chí Thức (2018) đã thực hiện các thí nghiệm đơn yếu tố và đa yếu tố trên thép SKD11, cung cấp những dữ liệu quý giá về mối quan hệ giữa các thông số này và kết quả gia công, làm cơ sở cho việc xây dựng một chế độ cắt dây hợp lý cho các vật liệu cứng tương tự.

3.1. Ảnh hưởng của cường độ dòng điện Ie và xung điện

Cường độ dòng điện phóng (Ie) và các đặc tính của xung điện gia công (Ton, Toff) là những yếu tố chính quyết định kết quả cắt. Nghiên cứu thực nghiệm cho thấy, khi tăng Ie, năng suất gia công tăng tuyến tính nhưng độ nhám bề mặt Rz cũng tăng mạnh. Điều này là do năng lượng mỗi xung lớn hơn, gây ra sự phá hủy vật liệu mạnh mẽ hơn. Tương tự, thời gian phát xung (Ton) kéo dài cũng làm tăng năng suất nhưng đồng thời làm dày thêm lớp trắng (white layer) và tăng ứng suất dư. Do đó, chiến lược gia công hiệu quả thường bao gồm hai bước: gia công thô với Ie và Ton cao để đạt năng suất, sau đó gia công tinh với Ie và Ton thấp để đạt được chất lượng bề mặt và độ chính xác gia công mong muốn.

3.2. Lựa chọn chế độ cắt dây tối ưu cho tốc độ và độ chính xác

Việc lựa chọn chế độ cắt dây tối ưu là một quá trình cân nhắc kỹ lưỡng. Đối với các chi tiết không yêu cầu độ bóng cao, có thể chọn chế độ cắt thô với tốc độ cắt dây tối đa. Ngược lại, với các khuôn mẫu hay chi tiết máy chính xác, cần thực hiện nhiều lần cắt tinh (skim cuts). Mỗi lần cắt tinh sẽ sử dụng năng lượng xung thấp hơn, loại bỏ dần lớp bề mặt bị ảnh hưởng bởi lần cắt trước đó, giúp giảm đáng kể độ nhám bề mặt và loại bỏ lớp trắng. Các máy cắt dây EDM hiện đại thường có sẵn các thư viện công nghệ, đề xuất bộ thông số tối ưu cho từng loại vật liệu (như inox 304, inox 316) và chiều dày phôi khác nhau, giúp người vận hành đưa ra quyết định nhanh chóng và chính xác.

3.3. Vai trò của dây cắt molypden và dung dịch điện môi

Chất lượng của vật tư tiêu hao cũng ảnh hưởng lớn đến quá trình gia công. Dây cắt molypden được sử dụng phổ biến do có độ bền kéo cao và nhiệt độ nóng chảy cao, cho phép duy trì lực căng lớn và giảm nguy cơ đứt dây, đặc biệt khi gia công các chi tiết dày. Các loại dây phủ kẽm hoặc hợp kim đặc biệt còn giúp tăng tốc độ cắt dây và cải thiện bề mặt. Trong khi đó, dung dịch điện môi không chỉ có nhiệm vụ cách điện và làm mát mà còn đóng vai trò then chốt trong việc xả phoi. Dòng chảy của dung dịch phải được tối ưu để đảm bảo phoi và các bọt khí được đẩy ra khỏi khe hẹp một cách hiệu quả. Hệ thống lọc dung dịch phải hoạt động tốt để duy trì độ sạch và tính cách điện, đảm bảo quá trình phóng điện ổn định.

IV. Phương pháp kiểm soát chất lượng bề mặt sau gia công

Kiểm soát chất lượng bề mặt là mục tiêu cuối cùng trong việc tối ưu cắt dây EDM thép không gỉ. Một bề mặt chất lượng cao không chỉ có độ nhám bề mặt thấp mà còn phải có tính toàn vẹn về cấu trúc, tức là giảm thiểu các khuyết tật như lớp trắng (white layer), vết nứt tế vi và ứng suất dư. Để đạt được điều này, phương pháp phổ biến nhất là áp dụng chiến lược cắt nhiều lần (multi-pass cutting). Lần cắt đầu tiên (cắt thô) được thực hiện với năng lượng cao để loại bỏ phần lớn vật liệu. Các lần cắt tiếp theo (cắt tinh) sử dụng năng lượng xung thấp hơn nhiều, với mục đích chính là cải thiện độ bóng và loại bỏ lớp bề mặt bị hư hại từ lần cắt trước. Mỗi lần cắt tinh sẽ giảm dần độ nhám bề mặt và chiều dày của lớp ảnh hưởng nhiệt. Một yếu tố quan trọng khác là kiểm soát dòng xả của dung dịch điện môi. Dòng xả mạnh và đều giúp loại bỏ phoi hiệu quả, ngăn ngừa hiện tượng phóng điện thứ cấp có thể làm hỏng bề mặt đã gia công. Ngoài ra, việc xử lý sau gia công như đánh bóng hoặc xử lý nhiệt cũng có thể được áp dụng để cải thiện hơn nữa chất lượng bề mặt và giảm ứng suất dư, đảm bảo chi tiết đạt yêu cầu kỹ thuật cao nhất.

4.1. Kỹ thuật giảm thiểu độ nhám bề mặt Ra Rz hiệu quả

Để giảm thiểu độ nhám bề mặt, cần tập trung vào việc giảm năng lượng của từng xung điện gia công. Điều này có thể đạt được bằng cách giảm cường độ dòng điện (Ie) và rút ngắn thời gian phát xung (Ton). Các lần cắt tinh (skim cuts) là kỹ thuật hiệu quả nhất. Lần cắt tinh đầu tiên có thể loại bỏ tới 70-80% lớp bề mặt thô ráp từ lần cắt thô. Các lần cắt tinh tiếp theo sẽ tiếp tục cải thiện độ bóng và độ chính xác gia công. Sử dụng dây cắt có đường kính nhỏ hơn cho các lần cắt tinh cũng là một giải pháp, vì nó tạo ra khe hở phóng điện nhỏ hơn và năng lượng tập trung hơn. Việc lựa chọn đúng công nghệ gia công tinh được tích hợp sẵn trong máy cắt dây EDM là chìa khóa để đạt được bề mặt siêu mịn.

4.2. Kiểm soát lớp ảnh hưởng nhiệt và ứng suất dư bề mặt

Lớp ảnh hưởng nhiệt (HAZ), bao gồm cả lớp trắng, là kết quả không thể tránh khỏi của quá trình gia công nhiệt trong EDM. Tuy nhiên, chiều dày của nó có thể được kiểm soát. Sử dụng năng lượng xung thấp (Ie và Ton thấp) và thời gian nghỉ (Toff) đủ dài cho phép nhiệt độ khuếch tán vào vật liệu nền, giảm sốc nhiệt và hạn chế sự hình thành lớp tái kết tinh. Nghiên cứu trong tài liệu gốc về "ứng suất dư trên bề mặt" cho thấy tốc độ cắt tối ưu giúp giảm thiểu ứng suất sinh ra. Ứng suất dư có thể được kiểm tra bằng phương pháp nhiễu xạ tia X. Giảm thiểu ứng suất dư là rất quan trọng để ngăn ngừa cong vênh và nứt vỡ chi tiết trong quá trình sử dụng, đặc biệt là đối với các loại khuôn dập làm từ vật liệu cứng.

4.3. Biện pháp khắc phục bavia sau khi cắt hiệu quả nhất

Bavia sau khi cắt thường xuất hiện ở các cạnh của rãnh cắt, đặc biệt là ở phía đầu ra của dây. Hiện tượng này xảy ra do kim loại nóng chảy bị đẩy ra và đông đặc lại ở mép. Để khắc phục, có thể điều chỉnh các thông số của lần cắt cuối cùng, chẳng hạn như giảm nhẹ công suất hoặc tăng áp lực xả của dung dịch điện môi. Một kỹ thuật khác là lập trình đường chạy dao với một đoạn chạy ra (lead-out) hợp lý để bavia hình thành bên ngoài biên dạng chính của chi tiết. Sau khi gia công, các phương pháp thủ công như mài nhẹ hoặc sử dụng các công cụ chuyên dụng có thể được dùng để loại bỏ hoàn toàn bavia, đảm bảo các cạnh sắc nét và sạch sẽ, đáp ứng yêu cầu về độ chính xác gia công.

V. Kết quả nghiên cứu cắt dây EDM thép SKD11 thực tiễn

Các nghiên cứu thực nghiệm cung cấp cơ sở khoa học vững chắc cho việc tối ưu cắt dây EDM thép không gỉ và các vật liệu cứng khác. Luận văn “Nghiên cứu sự ảnh hưởng của các thông số công nghệ đến năng suất và chất lượng sản phẩm khi gia công thép không gỉ trên máy cắt dây EDM” của Nguyễn Chí Thức (2018) là một ví dụ điển hình. Nghiên cứu này tập trung vào vật liệu thép làm khuôn SKD11, một loại thép hợp kim cao có độ cứng lớn, và thực hiện các thí nghiệm trên máy cắt dây JSEDM W-B430. Mục tiêu là xác định mối quan hệ giữa các thông số cắt EDM (cường độ dòng điện Ie, thời gian phát xung, tốc độ cắt) với hai đại lượng đầu ra chính: năng suất gia công (Ns) và độ nhám bề mặt (Rz). Kết quả cho thấy một sự tương quan rõ ràng: việc tăng cường độ dòng điện và thời gian phát xung giúp cải thiện đáng kể năng suất nhưng lại làm suy giảm chất lượng bề mặt. Ngược lại, giảm các thông số này giúp bề mặt mịn hơn nhưng làm giảm hiệu suất cắt. Những phát hiện này không chỉ có giá trị cho việc gia công thép SKD11 mà còn có thể được áp dụng tương tự cho các loại thép hợp kim khác như inox 304 và inox 316, giúp các kỹ sư và người vận hành máy đưa ra lựa chọn chế độ cắt dây phù hợp nhất với yêu cầu cụ thể của sản phẩm.

5.1. Phân tích thực nghiệm trên vật liệu thép SKD11

Nghiên cứu đã tiến hành các thí nghiệm đơn yếu tố để khảo sát riêng lẻ ảnh hưởng của từng thông số. Phôi thử nghiệm là thép SKD11 có bề dày 17mm. Thiết bị đo được sử dụng bao gồm máy đo độ nhám TR200. Kết quả thực nghiệm chỉ ra rằng, khi cường độ dòng điện phóng tia lửa (Ie) tăng từ giá trị thấp đến cao, độ nhám bề mặt gia công Rz tăng lên một cách rõ rệt. Cụ thể, đồ thị biểu diễn cho thấy mối quan hệ gần như tuyến tính giữa Ie và Rz. Điều này khẳng định lý thuyết rằng năng lượng xung lớn hơn sẽ tạo ra các miệng hố lớn hơn trên bề mặt, dẫn đến bề mặt thô ráp hơn. Đây là một cơ sở quan trọng để lựa chọn Ie phù hợp cho các bước gia công thô và gia công tinh.

5.2. Mối tương quan giữa thông số và năng suất gia công

Tương tự như ảnh hưởng đến độ nhám, các thông số cắt EDM cũng có tác động mạnh mẽ đến năng suất. Nghiên cứu đã đo lường năng suất gia công (Ns) khi thay đổi cường độ dòng điện (Ie) và thời gian phát xung. Kết quả cho thấy năng suất gia công Ns tăng lên đáng kể khi Ie tăng. Điều này hoàn toàn phù hợp với bản chất của quá trình, vì dòng điện cao hơn cung cấp nhiều năng lượng hơn để loại bỏ vật liệu trong cùng một đơn vị thời gian. Phân tích này giúp xây dựng mô hình toán học dự đoán năng suất, từ đó hỗ trợ việc lập kế hoạch sản xuất và tối ưu chi phí gia công bằng cách ước tính chính xác thời gian hoàn thành một chi tiết.

5.3. Đề xuất chế độ cắt hợp lý từ kết quả nghiên cứu

Từ các kết quả thực nghiệm, nghiên cứu đã đề xuất các khuyến nghị về chế độ cắt dây hợp lý. Để đạt năng suất cao (gia công thô), nên sử dụng cường độ dòng điện Ie và thời gian phát xung ở mức cao. Tuy nhiên, để đạt chất lượng bề mặt tốt và độ chính xác gia công cao, cần thực hiện các lần cắt tinh với các thông số điện ở mức thấp. Nghiên cứu cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc kiểm soát tốc độ cắt để giảm thiểu ứng suất dư, một yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến độ bền của sản phẩm. Các kết quả này cung cấp một hướng dẫn thực tiễn, giúp giảm bớt việc phải thử và sai trong sản xuất, góp phần nâng cao hiệu quả khai thác máy cắt dây EDM.

VI. Hướng đi tương lai cho gia công EDM vật liệu cứng

Tương lai của công nghệ EDM trong việc gia công vật liệu cứng và thép không gỉ đang hướng tới sự thông minh, tự động hóa và hiệu quả hơn. Các thế hệ máy cắt dây EDM mới đang được trang bị các hệ thống điều khiển tiên tiến, có khả năng tự động điều chỉnh các thông số cắt EDM trong thời gian thực dựa trên các cảm biến giám sát quá trình. Công nghệ Trí tuệ nhân tạo (AI) và Học máy (Machine Learning) được kỳ vọng sẽ phân tích dữ liệu gia công để dự đoán và ngăn ngừa các lỗi như đứt dây, đồng thời tự động tìm ra chế độ cắt dây tối ưu cho từng loại vật liệu và hình dạng chi tiết cụ thể, từ inox 304 đến các siêu hợp kim phức tạp. Nghiên cứu và phát triển các loại dây cắt và dung dịch điện môi mới cũng là một hướng đi quan trọng. Các loại dây có lớp phủ nano hoặc vật liệu composite có thể tăng hiệu suất cắt và giảm mài mòn, trong khi các dung dịch điện môi thân thiện với môi trường và có khả năng xả phoi tốt hơn sẽ góp phần vào sản xuất bền vững. Mục tiêu cuối cùng là đạt được một quy trình gia công hoàn toàn tự chủ, nơi chất lượng bề mặt và độ chính xác gia công được đảm bảo ở mức cao nhất với chi phí và thời gian thấp nhất, mở ra những khả năng mới cho ngành chế tạo.

6.1. Tự động hóa và tối ưu chi phí gia công EDM toàn diện

Xu hướng tự động hóa không chỉ dừng lại ở việc điều khiển máy. Các hệ thống robot tích hợp có thể tự động thay phôi, thay dây cắt và thực hiện các công đoạn kiểm tra chất lượng, cho phép máy hoạt động 24/7 mà không cần sự can thiệp của con người. Về mặt phần mềm, các hệ thống CAM tiên tiến giúp lập trình đường chạy dao thông minh hơn, tự động tính toán các lần cắt tinh cần thiết và tối ưu hóa tốc độ cắt dây ở các góc cua và biên dạng phức tạp. Việc tối ưu chi phí gia công sẽ được tiếp cận một cách toàn diện, từ việc giảm tiêu thụ năng lượng, vật tư tiêu hao đến việc tối đa hóa thời gian hoạt động hiệu quả của máy, mang lại lợi thế cạnh tranh lớn cho các doanh nghiệp.

6.2. Tiềm năng ứng dụng cho vật liệu mới như inox 316L

Với sự phát triển không ngừng của khoa học vật liệu, các hợp kim mới với những đặc tính vượt trội liên tục ra đời. Thép không gỉ inox 316L, với khả năng chống ăn mòn cao và tương thích sinh học, ngày càng được ưa chuộng trong ngành y tế và hàng hải. Khả năng của công nghệ EDM trong việc gia công chính xác các vật liệu này mở ra nhiều ứng dụng tiềm năng, từ việc chế tạo các bộ phận cấy ghép y tế phức tạp đến các chi tiết cho ngành công nghiệp hóa chất. Việc nghiên cứu và xây dựng cơ sở dữ liệu công nghệ cho các vật liệu mới này sẽ là một nhiệm vụ quan trọng, đảm bảo rằng phương pháp gia công tia lửa điện tiếp tục là công cụ hàng đầu cho việc chế tạo các sản phẩm đòi hỏi độ chính xác và chất lượng cao nhất.