Tình Hình Sử Dụng Ngôn Ngữ Của Người Hoa Gốc Triều Châu Ở TP. Hồ Chí Minh Hiện Nay

• Tác giả: Tăng Hồng Ngữ
• Người hướng dẫn: TS. Hồ Minh Quang
• Trường học: Đại học Quốc gia TP. Hồ Chí Minh
• Chuyên ngành: Châu Á học
• Đề tài: Tình Hình Sử Dụng Ngôn Ngữ Của Người Hoa Gốc Triều Châu Tại TP. Hồ Chí Minh
• Loại tài liệu: luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2022
• Địa điểm: TP. Hồ Chí Minh

Mục lục chi tiết

• LỜI CAM ĐOAN
• LỜI CẢM ƠN
• 1. DẪN NHẬP
• 1.1. Lý do chọn đề tài
• 1.2. Mục đích nghiên cứu
• 1.3. Lịch sử nghiên cứu vấn đề
• 1.4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
• 1.5. Phương pháp nghiên cứu
• 1.6. Ý nghĩa khoa học và ý nghĩa thực tiễn
• 1.7. Bố cục luận văn
• 2. TỔNG QUAN VỀ CỘNG ĐỒNG NGƯỜI HOA GỐC TRIỀU CHÂU Ở TP. HỒ CHÍ MINH
• 2.1. Lịch sử hình thành cộng đồng người Hoa ở TP. Hồ Chí Minh
• 2.2. Cộng đồng các nhóm người Hoa ở TP. Hồ Chí Minh
• 2.2.1. Dân số - ngôn ngữ và chữ viết của các nhóm người Hoa
• 2.2.2. Đời sống kinh tế
• 2.2.3. Đời sống văn hóa và tinh thần
• 2.2.4. Hội quán của các nhóm người Hoa
• 2.3. Cộng đồng người Hoa gốc Triều Châu ở TP. Hồ Chí Minh
• 2.3.1. Địa bàn cư trú gốc tại Trung Quốc
• 2.3.2. Người Triều Châu ở TP. Hồ Chí Minh
• 2.3.2.1. Kinh tế - xã hội
• 2.3.2.2. Nét nổi bật trong sinh hoạt văn hóa của người Triều Châu ở TP. Hồ Chí Minh
• 2.3.2.3. Tiếng Triều Châu
• 3. VIỆC SỬ DỤNG NGÔN NGỮ TRONG CỘNG ĐỒNG NGƯỜI HOA GỐC TRIỀU CHÂU Ở TP. HỒ CHÍ MINH
• 3.1. Năng lực ngôn ngữ của khách thể nghiên cứu
• 3.2. Tình hình sử dụng ngôn ngữ trong gia đình
• 3.2.1. Khảo sát tình hình sử dụng ngôn ngữ trong gia đình
• 3.2.2. Yếu tố ảnh hưởng đến việc sử dụng ngôn ngữ trong gia đình
• 3.3. Tình hình sử dụng ngôn ngữ trong trường học
• 3.3.1. Lịch sử hình thành các trường do người Hoa sáng lập ở Sài Gòn
• 3.3.2. Tình hình sử dụng ngôn ngữ trong trường học do cộng đồng Triều Châu sáng lập
• 3.4. Tình hình sử dụng ngôn ngữ trong Hội quán
• 3.4.1. Vài nét về Hội quán Nghĩa An
• 3.4.2. Cơ cấu tổ chức Hội quán
• 3.4.3. Tình hình sử dụng ngôn ngữ trong Hội quán Nghĩa An
• 3.4.4. Lễ hội Nguyên tiêu của người Triều Châu ở Hội quán Nghĩa An
• 4. TIỂU KẾT. VIỆC SỬ DỤNG NGÔN NGỮ NGOÀI CỘNG ĐỒNG NGƯỜI HOA GỐC TRIỀU CHÂU Ở TP. HỒ CHÍ MINH
• 4.1. Việc sử dụng ngôn ngữ trong cộng đồng người Hoa ngoài cộng đồng gốc Triều Châu
• 4.2. Việc sử dụng ngôn ngữ trong không gian buôn bán
• 4.2.1. Khảo sát một số chợ có người Hoa gốc Triều Châu
• 4.2.2. Tình hình sử dụng ngôn ngữ trong chợ
• 4.3. Việc sử dụng ngôn ngữ trong không gian trường học
• 4.4. Việc sử dụng ngôn ngữ trong không gian gia đình thông hôn đa tộc Hoa
• 4.5. Việc sử dụng ngôn ngữ ngoài cộng đồng người Hoa
• 4.6. Thái độ và kỳ vọng đối với các ngôn ngữ
• 4.7. Các yếu tố ảnh hưởng đến việc tồn tại và phát triển của ngôn ngữ
• 5. YẾU TỐ LỊCH SỬ
• 5.1. Yếu tố giáo dục
• 5.2. Yếu tố kinh tế
• 5.3. Chính sách Nhà nước
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• DANH SÁCH NGƯỜI THAM GIA KHẢO SÁT VÀ PHỎNG VẤN
• DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU BIỂU ĐỒ
• DANH MỤC HÌNH ẢNH

Tóm tắt

I. Tổng Quan Về Tình Hình Sử Dụng Ngôn Ngữ Triều Châu TP

Cộng đồng người Hoa gốc Triều Châu TP.HCM là một bộ phận quan trọng trong bức tranh đa văn hóa của thành phố. Việc nghiên cứu về tình hình sử dụng ngôn ngữ của họ không chỉ giúp hiểu rõ hơn về sự biến đổi văn hóa, mà còn góp phần vào việc bảo tồn và phát huy các giá trị truyền thống. Theo nghiên cứu của Tăng Hồng Ngữ, cộng đồng người Hoa ở Việt Nam, đặc biệt là tại TP.HCM, đã trải qua nhiều giai đoạn lịch sử với những biến động về dân số, kinh tế, và văn hóa. Sự hình thành các Bang hội dựa trên ngôn ngữ chung là một minh chứng cho tầm quan trọng của ngôn ngữ trong việc duy trì bản sắc cộng đồng. Tuy nhiên, sự hòa nhập và yếu tố xã hội đang đặt ra những thách thức không nhỏ đối với việc duy trì và phát triển tiếng Triều Châu trong các thế hệ sau. Nghiên cứu này tập trung vào việc đánh giá thực trạng sử dụng ngôn ngữ Triều Châu TP.HCM trong cộng đồng và ngoài cộng đồng, đồng thời đề xuất các giải pháp bảo tồn phù hợp.

1.1. Lịch Sử Hình Thành Cộng Đồng Người Triều Châu Tại TP.HCM

Sự hình thành cộng đồng người Hoa gốc Triều Châu TP.HCM gắn liền với các đợt di cư từ Trung Quốc vào Việt Nam, đặc biệt là từ cuối thế kỷ XVII đến giữa thế kỷ XX. Các Bang hội, như Triều Châu bang, đóng vai trò quan trọng trong việc tập hợp và hỗ trợ những người đồng hương. Theo Tăng Hồng Ngữ, năm 1814, dựa trên nguồn gốc địa lý đã hình thành bảy Bang, gồm Chương Châu, Tuyền Châu, Triều Châu, Quảng Châu, Ôn Châu, Tĩnh Châu và Tuệ Châu. Đến năm 1871, do lượng người nhập cư quá đông nên người ta phải điều chỉnh bảy Bang hội đã có cho phù hợp với tình hình thực tế và sắp xếp theo ngôn ngữ chung của họ. Sự phát triển kinh tế và văn hóa của cộng đồng người Triều Châu tại Việt Nam đã góp phần vào sự đa dạng và phong phú của văn hóa Việt Nam. Tuy nhiên, sự hòa nhập với xã hội bản địa cũng đặt ra những thách thức đối với việc duy trì bản sắc văn hóa và ngôn ngữ.

1.2. Vai Trò Của Tiếng Triều Châu Trong Đời Sống Văn Hóa Cộng Đồng

Tiếng Triều Châu không chỉ là phương tiện giao tiếp, mà còn là yếu tố quan trọng trong việc duy trì và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống của cộng đồng người Hoa gốc Triều Châu TP.HCM. Ngôn ngữ này được sử dụng trong gia đình, trường học, hội quán, và các hoạt động văn hóa, tín ngưỡng. Theo nghiên cứu, việc sử dụng tiếng Triều Châu trong các dịp lễ hội, tế tổ, và sinh hoạt cộng đồng giúp củng cố mối liên kết giữa các thành viên và truyền lại những giá trị văn hóa cho thế hệ sau. Tuy nhiên, sự suy giảm trong việc sử dụng tiếng Triều Châu ở các thế hệ trẻ đang đặt ra những lo ngại về sự mai một của văn hóa truyền thống.

II. Thực Trạng Sử Dụng Tiếng Triều Châu Của Người Hoa Tại TP

Nghiên cứu của Tăng Hồng Ngữ cho thấy, tình hình sử dụng tiếng Triều Châu trong cộng đồng người Hoa gốc Triều Châu TP.HCM đang có những biến đổi đáng kể. Mặc dù ngôn ngữ này vẫn được sử dụng trong một số không gian nhất định, như gia đình và hội quán, nhưng sự ảnh hưởng của tiếng Việt và các ngôn ngữ khác đang ngày càng gia tăng. Khảo sát cho thấy, nhiều người trẻ gốc Triều Châu có xu hướng sử dụng tiếng Việt hoặc tiếng Phổ thông Trung Quốc trong giao tiếp hàng ngày, ngay cả khi giao tiếp với người thân trong gia đình. Điều này đặt ra những thách thức lớn đối với việc bảo tồn và phát huy ngôn ngữ và văn hóa Triều Châu.

2.1. Sử Dụng Tiếng Triều Châu Trong Gia Đình Xu Hướng Và Thách Thức

Gia đình đóng vai trò quan trọng trong việc truyền dạy và duy trì tiếng Triều Châu. Tuy nhiên, khảo sát cho thấy, việc sử dụng tiếng Triều Châu trong gia đình đang có xu hướng giảm dần. Nhiều bậc cha mẹ không còn sử dụng tiếng Triều Châu thường xuyên với con cái, hoặc chỉ sử dụng trong một số tình huống nhất định. Theo Tăng Hồng Ngữ, yếu tố ảnh hưởng đến việc sử dụng ngôn ngữ trong gia đình bao gồm trình độ học vấn, môi trường sống, và thái độ của các thành viên đối với ngôn ngữ Triều Châu. Sự thiếu hụt môi trường giao tiếp tiếng Triều Châu và sự hấp dẫn của các ngôn ngữ khác cũng là những yếu tố quan trọng.

2.2. Tình Hình Dạy Và Học Tiếng Triều Châu Tại Các Trường Học

Các trường học do cộng đồng Triều Châu sáng lập có vai trò quan trọng trong việc giảng dạy và bảo tồn tiếng Triều Châu. Tuy nhiên, số lượng trường học dạy tiếng Triều Châu đang ngày càng giảm, và chương trình giảng dạy cũng gặp nhiều khó khăn. Theo Tăng Hồng Ngữ, lịch sử hình thành các trường do người Hoa sáng lập ở Sài Gòn có một bề dày lịch sử. Tuy nhiên, tình hình sử dụng ngôn ngữ trong trường học do cộng đồng Triều Châu sáng lập đang gặp nhiều thách thức. Sự thiếu hụt giáo viên có trình độ chuyên môn cao và sự thiếu quan tâm của học sinh đối với tiếng Triều Châu là những vấn đề cần được giải quyết.

2.3. Vai Trò Của Hội Quán Trong Việc Duy Trì Ngôn Ngữ Triều Châu

Hội quán là trung tâm văn hóa và xã hội quan trọng của cộng đồng người Hoa gốc Triều Châu TP.HCM. Nơi đây diễn ra nhiều hoạt động văn hóa, tín ngưỡng, và giao lưu cộng đồng, trong đó tiếng Triều Châu đóng vai trò quan trọng. Theo Tăng Hồng Ngữ, Hội quán Nghĩa An là một ví dụ điển hình về vai trò của hội quán trong việc duy trì và phát huy tiếng Triều Châu. Tuy nhiên, sự tham gia của giới trẻ vào các hoạt động của hội quán còn hạn chế, và việc sử dụng tiếng Triều Châu trong các hoạt động này cũng đang có xu hướng giảm dần.

III. Ảnh Hưởng Của Tiếng Việt Và Tiếng Phổ Thông Đến Tiếng Triều Châu

Sự tiếp xúc giữa tiếng Triều Châu với tiếng Việt và tiếng Phổ thông Trung Quốc đã tạo ra những ảnh hưởng nhất định đến ngôn ngữ này. Nhiều từ ngữ tiếng Việt và tiếng Phổ thông Trung Quốc đã được du nhập vào tiếng Triều Châu, và cách phát âm cũng có những thay đổi. Theo Tăng Hồng Ngữ, việc sử dụng ngôn ngữ trong cộng đồng người Hoa ngoài cộng đồng gốc Triều Châu cũng có những ảnh hưởng nhất định. Sự giao thoa văn hóa và ngôn ngữ là một quá trình tự nhiên, nhưng nếu không có những biện pháp bảo tồn phù hợp, tiếng Triều Châu có thể bị mai một dần.

3.1. Quá Trình Du Nhập Từ Vựng Tiếng Việt Vào Tiếng Triều Châu

Quá trình du nhập từ vựng tiếng Việt vào tiếng Triều Châu là một hiện tượng phổ biến trong cộng đồng người Hoa gốc Triều Châu TP.HCM. Nhiều từ ngữ tiếng Việt đã được sử dụng thay thế cho các từ ngữ tiếng Triều Châu truyền thống, đặc biệt là trong các lĩnh vực kinh tế, xã hội, và văn hóa. Theo Tăng Hồng Ngữ, việc sử dụng ngôn ngữ trong không gian buôn bán cũng là một yếu tố quan trọng. Sự du nhập từ vựng tiếng Việt có thể giúp người Triều Châu giao tiếp dễ dàng hơn với người bản địa, nhưng cũng có thể làm suy yếu bản sắc ngôn ngữ của họ.

3.2. Ảnh Hưởng Của Tiếng Phổ Thông Trung Quốc Đến Tiếng Triều Châu

Tiếng Phổ thông Trung Quốc ngày càng trở nên phổ biến trong cộng đồng người Hoa gốc Triều Châu TP.HCM, đặc biệt là trong giới trẻ. Nhiều người trẻ Triều Châu học tiếng Phổ thông Trung Quốc để phục vụ cho công việc, học tập, và giao lưu văn hóa. Theo Tăng Hồng Ngữ, việc sử dụng ngôn ngữ trong không gian trường học cũng có những ảnh hưởng nhất định. Sự phổ biến của tiếng Phổ thông Trung Quốc có thể tạo ra sự cạnh tranh với tiếng Triều Châu, và làm giảm động lực học tiếng Triều Châu của giới trẻ.

IV. Giải Pháp Bảo Tồn Và Phát Huy Ngôn Ngữ Triều Châu Tại TP

Việc bảo tồn và phát huy tiếng Triều Châu là một nhiệm vụ quan trọng đối với cộng đồng người Hoa gốc Triều Châu TP.HCM. Cần có những giải pháp đồng bộ và hiệu quả để duy trì và phát triển ngôn ngữ này trong bối cảnh hội nhập và toàn cầu hóa. Theo Tăng Hồng Ngữ, các yếu tố ảnh hưởng đến việc tồn tại và phát triển của ngôn ngữ bao gồm yếu tố lịch sử, yếu tố giáo dục, yếu tố kinh tế, và chính sách Nhà nước. Cần có sự phối hợp giữa gia đình, nhà trường, hội quán, và các tổ chức xã hội để thực hiện các giải pháp bảo tồn tiếng Triều Châu.

4.1. Tăng Cường Giáo Dục Tiếng Triều Châu Trong Gia Đình Và Nhà Trường

Gia đình và nhà trường đóng vai trò quan trọng trong việc truyền dạy và bảo tồn tiếng Triều Châu. Cần khuyến khích các bậc cha mẹ sử dụng tiếng Triều Châu thường xuyên với con cái, và tạo ra môi trường giao tiếp tiếng Triều Châu trong gia đình. Theo Tăng Hồng Ngữ, việc sử dụng ngôn ngữ trong không gian gia đình thông hôn đa tộc Hoa cũng cần được quan tâm. Các trường học nên tăng cường giảng dạy tiếng Triều Châu, và phát triển các chương trình giảng dạy phù hợp với từng đối tượng học sinh.

4.2. Phát Huy Vai Trò Của Hội Quán Trong Việc Bảo Tồn Văn Hóa Triều Châu

Hội quán là trung tâm văn hóa và xã hội quan trọng của cộng đồng người Hoa gốc Triều Châu TP.HCM. Cần phát huy vai trò của hội quán trong việc tổ chức các hoạt động văn hóa, tín ngưỡng, và giao lưu cộng đồng bằng tiếng Triều Châu. Theo Tăng Hồng Ngữ, thái độ và kỳ vọng đối với các ngôn ngữ cũng là một yếu tố quan trọng. Cần khuyến khích giới trẻ tham gia vào các hoạt động của hội quán, và tạo ra những sân chơi tiếng Triều Châu hấp dẫn và bổ ích.

4.3. Ứng Dụng Công Nghệ Trong Việc Bảo Tồn Và Phát Huy Tiếng Triều Châu

Công nghệ có thể đóng vai trò quan trọng trong việc bảo tồn và phát huy tiếng Triều Châu. Cần phát triển các ứng dụng học tiếng Triều Châu trực tuyến, các trang web và diễn đàn về văn hóa Triều Châu, và các công cụ dịch thuật tiếng Triều Châu. Theo Tăng Hồng Ngữ, việc sử dụng ngôn ngữ ngoài cộng đồng người Hoa cũng cần được quan tâm. Công nghệ có thể giúp tiếng Triều Châu tiếp cận được với nhiều người hơn, và tạo ra những cơ hội giao lưu văn hóa và ngôn ngữ.

V. Nghiên Cứu Về Ngôn Ngữ Triều Châu Đóng Góp Vào Khoa Học Ngôn Ngữ

Nghiên cứu về ngôn ngữ Triều Châu không chỉ có ý nghĩa đối với cộng đồng người Hoa gốc Triều Châu TP.HCM, mà còn đóng góp vào sự phát triển của khoa học ngôn ngữ. Việc nghiên cứu về cấu trúc, ngữ pháp, và từ vựng của tiếng Triều Châu có thể giúp hiểu rõ hơn về sự đa dạng và phong phú của các ngôn ngữ trên thế giới. Theo Tăng Hồng Ngữ, nghiên cứu về ngôn ngữ Triều Châu có thể giúp tìm hiểu thực trạng sử dụng ngôn ngữ của cộng đồng này.

5.1. Phân Tích Cấu Trúc Ngữ Pháp Của Tiếng Triều Châu

Phân tích cấu trúc ngữ pháp của tiếng Triều Châu là một lĩnh vực nghiên cứu quan trọng. Cần nghiên cứu về các quy tắc ngữ pháp, cấu trúc câu, và cách sử dụng các từ loại trong tiếng Triều Châu. Theo Tăng Hồng Ngữ, việc nghiên cứu ngôn ngữ các dân tộc thiểu số ở Việt Nam trong 30 năm qua đã có những đóng góp quan trọng. Phân tích cấu trúc ngữ pháp của tiếng Triều Châu có thể giúp hiểu rõ hơn về sự khác biệt và tương đồng giữa tiếng Triều Châu và các ngôn ngữ khác.

5.2. Nghiên Cứu Về Từ Vựng Và Ngữ Nghĩa Của Tiếng Triều Châu

Nghiên cứu về từ vựng và ngữ nghĩa của tiếng Triều Châu là một lĩnh vực nghiên cứu quan trọng khác. Cần nghiên cứu về nguồn gốc, ý nghĩa, và cách sử dụng các từ ngữ trong tiếng Triều Châu. Theo Tăng Hồng Ngữ, việc nghiên cứu ngôn ngữ dân tộc thiểu số ở Việt Nam có thể giúp bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống. Nghiên cứu về từ vựng và ngữ nghĩa của tiếng Triều Châu có thể giúp hiểu rõ hơn về văn hóa và lịch sử của cộng đồng người Hoa gốc Triều Châu TP.HCM.

VI. Tương Lai Của Ngôn Ngữ Triều Châu Thách Thức Và Cơ Hội

Tương lai của ngôn ngữ Triều Châu phụ thuộc vào sự nỗ lực của cộng đồng người Hoa gốc Triều Châu TP.HCM và sự hỗ trợ của các tổ chức xã hội và chính phủ. Cần có những giải pháp sáng tạo và hiệu quả để vượt qua những thách thức và tận dụng những cơ hội để bảo tồn và phát huy tiếng Triều Châu. Theo Tăng Hồng Ngữ, việc bảo tồn tiếng Triều Châu là một nhiệm vụ quan trọng. Cần có sự phối hợp giữa các thế hệ, các lĩnh vực, và các cộng đồng để xây dựng một tương lai tươi sáng cho tiếng Triều Châu.

6.1. Vai Trò Của Thế Hệ Trẻ Trong Việc Duy Trì Ngôn Ngữ Triều Châu

Thế hệ trẻ đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì ngôn ngữ Triều Châu. Cần khuyến khích giới trẻ học và sử dụng tiếng Triều Châu, và tạo ra những môi trường giao tiếp tiếng Triều Châu hấp dẫn và bổ ích. Theo Tăng Hồng Ngữ, việc đầu tư từ Trung Quốc vào Việt Nam giai đoạn 2003-2007 có thể tạo ra những cơ hội mới cho việc học và sử dụng tiếng Triều Châu. Cần tạo điều kiện cho giới trẻ tham gia vào các hoạt động văn hóa và xã hội của cộng đồng người Hoa gốc Triều Châu TP.HCM.

6.2. Chính Sách Hỗ Trợ Từ Nhà Nước Đối Với Ngôn Ngữ Triều Châu

Chính sách hỗ trợ từ nhà nước đóng vai trò quan trọng trong việc bảo tồn và phát huy ngôn ngữ Triều Châu. Cần có những chính sách khuyến khích việc giảng dạy tiếng Triều Châu trong các trường học, hỗ trợ các hoạt động văn hóa và xã hội của cộng đồng người Hoa gốc Triều Châu TP.HCM, và tạo điều kiện cho việc giao lưu văn hóa và ngôn ngữ giữa Việt Nam và Trung Quốc. Theo Tăng Hồng Ngữ, cần có một chính sách ngôn ngữ thích hợp đối với một quốc gia đa dân tộc như Việt Nam.

Nội dung chính

Tổng quan nghiên cứu

Cộng đồng người Hoa gốc Triều Châu tại TP. Hồ Chí Minh hiện chiếm khoảng 30% trong tổng số hơn 500.000 người Hoa sinh sống tại thành phố, tương đương khoảng 150.000 người. Đây là một trong những nhóm dân tộc thiểu số có ảnh hưởng sâu rộng về kinh tế, văn hóa và xã hội tại địa phương. Tuy nhiên, trong bối cảnh toàn cầu hóa và sự hội nhập văn hóa ngày càng mạnh mẽ, không gian sử dụng tiếng Triều Châu trong cộng đồng đang có dấu hiệu thu hẹp, đặc biệt là ở các thế hệ trẻ. Nghiên cứu nhằm mục tiêu khảo sát thực trạng sử dụng ngôn ngữ Triều Châu trong cộng đồng người Hoa gốc Triều Châu tại TP. Hồ Chí Minh, tập trung vào các môi trường giao tiếp như gia đình, trường học, hội quán và không gian buôn bán. Phạm vi nghiên cứu chủ yếu tại các quận 5, 6, 8, 10, 11 và một số khu vực lân cận, trong khoảng thời gian từ năm 2020 đến 2022. Kết quả nghiên cứu sẽ góp phần làm rõ xu hướng biến đổi ngôn ngữ trong cộng đồng, từ đó đề xuất các giải pháp bảo tồn và phát triển tiếng Triều Châu, đồng thời hỗ trợ hoạch định chính sách ngôn ngữ phù hợp trong bối cảnh đa dân tộc của Việt Nam.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết ngôn ngữ học xã hội và mô hình tiếp xúc ngôn ngữ, trong đó nhấn mạnh vai trò của ngôn ngữ trong việc duy trì bản sắc văn hóa và sự hội nhập xã hội. Lý thuyết về đa ngôn ngữ và song ngữ được áp dụng để phân tích cách thức sử dụng và lựa chọn ngôn ngữ trong các ngữ cảnh giao tiếp khác nhau. Mô hình "không gian ngôn ngữ" được sử dụng để đánh giá phạm vi và mức độ sử dụng tiếng Triều Châu trong cộng đồng. Các khái niệm chính bao gồm: năng lực ngôn ngữ, thái độ ngôn ngữ, sự chuyển đổi ngôn ngữ, và bảo tồn ngôn ngữ dân tộc.

Phương pháp nghiên cứu

Nguồn dữ liệu chính được thu thập thông qua khảo sát xã hội học với 120 phiếu điều tra và 20 phỏng vấn sâu các hộ gia đình người Hoa gốc Triều Châu tại TP. Hồ Chí Minh. Cỡ mẫu được chọn theo phương pháp chọn mẫu thuận tiện và có chủ đích, nhằm đảm bảo đại diện cho các thế hệ và nhóm cư trú khác nhau trong cộng đồng. Phương pháp phân tích dữ liệu bao gồm thống kê mô tả, phân loại và so sánh tỷ lệ sử dụng ngôn ngữ trong các môi trường khác nhau. Quá trình nghiên cứu diễn ra trong vòng 18 tháng, từ đầu năm 2020 đến giữa năm 2021, kết hợp với quan sát thực địa và ghi âm các hoạt động giao tiếp trong cộng đồng. Phương pháp so sánh đối chiếu được sử dụng để đối chiếu kết quả khảo sát với các nghiên cứu trước đây về ngôn ngữ của người Hoa tại Việt Nam và các quốc gia Đông Nam Á khác.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Năng lực sử dụng tiếng Triều Châu: Trong số 120 người khảo sát, có 76,7% có khả năng giao tiếp bằng tiếng Triều Châu khá tốt, 15% có thể nghe hiểu nhưng không nói được, và 8,3% hoàn toàn không sử dụng được tiếng Triều Châu. Điều này cho thấy tiếng Triều Châu vẫn được duy trì ở mức độ cao trong cộng đồng, nhưng có xu hướng giảm dần ở một bộ phận nhất định.

2. Sử dụng ngôn ngữ trong gia đình: Khoảng 65% các gia đình khảo sát ưu tiên sử dụng tiếng Triều Châu trong giao tiếp hàng ngày, đặc biệt là trong các gia đình có thế hệ lớn tuổi. Tuy nhiên, ở các gia đình có con cháu thế hệ trẻ, tỷ lệ sử dụng tiếng Việt trong giao tiếp gia đình tăng lên đến 40%, phản ánh sự chuyển đổi ngôn ngữ trong môi trường gia đình.

3. Sử dụng ngôn ngữ trong trường học và hội quán: Tiếng Triều Châu được sử dụng phổ biến trong các hoạt động văn hóa, lễ hội tại Hội quán Nghĩa An và các trường do cộng đồng Triều Châu sáng lập. Tuy nhiên, trong môi trường học tập chính thức, tiếng Việt và tiếng Phổ thông Trung Quốc được ưu tiên sử dụng, với khoảng 70% học sinh học tiếng Phổ thông Trung Quốc và chỉ 30% học tiếng Triều Châu.

4. Sử dụng ngôn ngữ ngoài cộng đồng: Trong các không gian buôn bán và giao tiếp xã hội ngoài cộng đồng, tiếng Việt chiếm ưu thế với tỷ lệ sử dụng trên 80%, trong khi tiếng Triều Châu chỉ được sử dụng trong các nhóm nhỏ hoặc trong các trường hợp giao tiếp nội bộ.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của sự thu hẹp không gian sử dụng tiếng Triều Châu là do sự hội nhập xã hội và áp lực đồng hóa ngôn ngữ từ môi trường đa văn hóa tại TP. Hồ Chí Minh. So với các nghiên cứu trước đây về cộng đồng người Hoa tại Việt Nam và Đông Nam Á, kết quả này tương đồng với xu hướng giảm dần việc sử dụng phương ngữ truyền thống trong các thế hệ trẻ. Việc sử dụng tiếng Việt và tiếng Phổ thông Trung Quốc ngày càng phổ biến phản ánh sự thích nghi với môi trường xã hội và giáo dục hiện đại. Tuy nhiên, tiếng Triều Châu vẫn giữ vai trò quan trọng trong việc duy trì bản sắc văn hóa và truyền thống, đặc biệt trong các hoạt động tín ngưỡng và lễ hội. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phân bố năng lực sử dụng tiếng Triều Châu theo độ tuổi và bảng so sánh tỷ lệ sử dụng ngôn ngữ trong các môi trường giao tiếp khác nhau, giúp minh họa rõ nét xu hướng chuyển đổi ngôn ngữ trong cộng đồng.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường giáo dục và truyền dạy tiếng Triều Châu: Khuyến khích các trường học do cộng đồng Triều Châu sáng lập mở rộng chương trình giảng dạy tiếng Triều Châu, đặc biệt dành cho thế hệ trẻ, nhằm nâng cao tỷ lệ sử dụng và năng lực ngôn ngữ trong vòng 3-5 năm tới.

2. Phát triển các hoạt động văn hóa cộng đồng: Tổ chức các lễ hội, câu lạc bộ văn hóa, và các sự kiện giao lưu nhằm tạo môi trường sử dụng tiếng Triều Châu trong thực tế, góp phần bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống, thực hiện liên tục hàng năm do các Hội quán và tổ chức cộng đồng đảm nhận.

3. Hỗ trợ truyền thông và xuất bản: Phát hành các ấn phẩm, báo chí, và tài liệu học tập bằng tiếng Triều Châu, đồng thời phát triển các kênh truyền thông đa phương tiện để thu hút sự quan tâm của giới trẻ, triển khai trong vòng 2 năm tới với sự phối hợp của các cơ quan truyền thông và nhà xuất bản.

4. Chính sách hỗ trợ từ Nhà nước: Đề xuất các chính sách ưu tiên hỗ trợ bảo tồn ngôn ngữ dân tộc thiểu số, trong đó có tiếng Triều Châu, thông qua các chương trình tài trợ, đào tạo và nghiên cứu khoa học, nhằm duy trì sự đa dạng ngôn ngữ trong xã hội đa dân tộc, thực hiện trong giai đoạn 5 năm tới với sự phối hợp của các cơ quan quản lý văn hóa và giáo dục.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Các nhà nghiên cứu ngôn ngữ học và văn hóa dân tộc: Luận văn cung cấp dữ liệu thực tiễn và phân tích sâu sắc về tình hình sử dụng ngôn ngữ của cộng đồng người Hoa gốc Triều Châu, hỗ trợ nghiên cứu về bảo tồn ngôn ngữ và đa dạng văn hóa.

2. Cơ quan quản lý văn hóa và giáo dục: Thông tin trong luận văn giúp hoạch định chính sách giáo dục, bảo tồn ngôn ngữ dân tộc và phát triển các chương trình đào tạo phù hợp với đặc thù cộng đồng thiểu số.

3. Các tổ chức cộng đồng người Hoa: Luận văn là tài liệu tham khảo quan trọng để xây dựng các hoạt động văn hóa, giáo dục và truyền thông nhằm duy trì và phát huy tiếng Triều Châu trong cộng đồng.

4. Sinh viên và học viên chuyên ngành Đông phương học, ngôn ngữ học: Cung cấp kiến thức thực tiễn và phương pháp nghiên cứu xã hội học ngôn ngữ, giúp nâng cao hiểu biết về ngôn ngữ và văn hóa người Hoa tại Việt Nam.

Câu hỏi thường gặp

1. Tại sao tiếng Triều Châu lại bị thu hẹp trong cộng đồng người Hoa tại TP. Hồ Chí Minh?
   Sự hội nhập xã hội và áp lực sử dụng tiếng Việt trong đời sống hàng ngày, cùng với xu hướng học tiếng Phổ thông Trung Quốc trong trường học, khiến tiếng Triều Châu dần ít được sử dụng, đặc biệt ở thế hệ trẻ.

2. Tiếng Triều Châu có phải là một ngôn ngữ độc lập không?
   Theo quan điểm ngôn ngữ học, tiếng Triều Châu có thể được xem là một ngôn ngữ độc lập do không thể thông hiểu với các phương ngữ khác như tiếng Quảng Đông, mặc dù thuộc cùng ngữ hệ Hán-Tạng.

3. Các biện pháp nào đang được áp dụng để bảo tồn tiếng Triều Châu?
   Các hoạt động văn hóa truyền thống, lễ hội tại Hội quán Nghĩa An, chương trình giảng dạy tiếng Triều Châu trong các trường do cộng đồng sáng lập, và sự phát hành báo chí tiếng Hoa là những biện pháp đang được duy trì.

4. Tỷ lệ sử dụng tiếng Triều Châu trong gia đình hiện nay như thế nào?
   Khoảng 65% gia đình người Hoa gốc Triều Châu vẫn sử dụng tiếng Triều Châu trong giao tiếp hàng ngày, nhưng tỷ lệ này giảm ở các gia đình có thế hệ trẻ, nơi tiếng Việt được sử dụng nhiều hơn.

5. Tiếng Triều Châu có ảnh hưởng như thế nào đến bản sắc văn hóa của cộng đồng?
   Tiếng Triều Châu là phương tiện quan trọng để truyền tải các giá trị văn hóa, tín ngưỡng và phong tục truyền thống, góp phần duy trì sự gắn kết cộng đồng và bản sắc dân tộc trong bối cảnh đa văn hóa.

Kết luận

• Tiếng Triều Châu vẫn được duy trì với năng lực sử dụng khá cao trong cộng đồng người Hoa gốc Triều Châu tại TP. Hồ Chí Minh, nhưng có xu hướng giảm dần ở thế hệ trẻ.
• Việc sử dụng tiếng Triều Châu trong gia đình, trường học và các hoạt động văn hóa truyền thống đóng vai trò quan trọng trong bảo tồn ngôn ngữ.
• Áp lực sử dụng tiếng Việt và tiếng Phổ thông Trung Quốc trong môi trường xã hội và giáo dục là nguyên nhân chính dẫn đến sự thu hẹp không gian sử dụng tiếng Triều Châu.
• Các giải pháp bảo tồn cần tập trung vào giáo dục, phát triển văn hóa cộng đồng, truyền thông và chính sách hỗ trợ từ Nhà nước.
• Nghiên cứu mở ra hướng đi cho các nghiên cứu tiếp theo về bảo tồn ngôn ngữ dân tộc thiểu số trong bối cảnh toàn cầu hóa và đa văn hóa tại Việt Nam.

Khuyến khích các tổ chức cộng đồng và cơ quan quản lý phối hợp triển khai các chương trình bảo tồn tiếng Triều Châu, đồng thời mở rộng nghiên cứu sang các nhóm người Hoa khác tại TP. Hồ Chí Minh và các vùng lân cận.