Nghiên Cứu Tín Ngưỡng Trong Lễ Hội Đua Ghe Ngo Của Người Khmer Tại Huyện Giồng Riềng, Kiên Giang

• Người hướng dẫn: PGS. Nguyễn Hồng Dương
• Trường học: Đại học Quốc gia Hà Nội
• Chuyên ngành: Tôn giáo học
• Đề tài: Tín Ngưỡng và Lễ Hội Đua Ghe Ngo của Người Khmer ở Kiên Giang
• Loại tài liệu: luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2023
• Địa điểm: Cần Thơ

• LỜI CAM ĐOAN
• LỜI CẢM ƠN
• 1. NHỮNG VAN DE LÝ LUẬN VE TÍN NGƯỠNG VA TÍN NGƯỠNG CUA DONG BAO DAN TOC KHMER
• 1.1. Một số van đề lý luận về tín nguOng
• 1.2. Khái niệm tín ngưỡng
• 1.3. Sự khác nhau giữa tín ngưỡng và tôn giáo
• 1.4. Những tín ngưỡng cơ bản của đồng bào dân tộc Khmer và ảnh hưởng của tín ngưỡng đến đời sống vật chất, tinh thần của người Khmer
• 1.5. Tiểu kết chương
• 2. NGƯỜI KHMER Ở HUYỆN GIONG GIENG, LE HOI DUA GHE NGO VA THUC TRANG TIN NGUONG TRONG LE HOI DUA GHE NGO CUA DONG BAO DAN TOC KHMER O HUYEN GIONG GIENG, TINH KIEN GIANG
• 2.1. Người Khmer ở huyện Giồng Giêng và Lễ hội đua Ghe Ngo
• 2.2. Thực trạng tín ngưỡng trong lễ hội đua Ghe Ngo của đồng dân tộc Khmer huyện Giồng Giêng, tỉnh Kiên Giang
• 2.3. Một số vẫn đề đặt ra trong tín ngưỡng đua Ghe Ngo của đồng bào Khmer tại huyện Giồng Riêng, tỉnh Kiên Giang
• 2.4. Tiểu kết chương
• 3. PHÁT HUY CAC GIA TRI CUA TÍN NGƯỠNG TRONG LE HOI DUA GHE NGO CUA DONG BAO DAN TOC KHMER TAI HUYEN GIONG RIENG, TINH KIÊN GIANG
• 3.1. Giải pháp nhằm phát huy giá tri của tin ngưỡng trong lễ hội đua Ghe Ngo của đồng bào dân tộc Khmer tại huyện Giồng Riêng, tỉnh Kiên Giang
• 3.2. Giải pháp đối với chính quyền địa phương nhằm duy tri các giá tri văn hoá truyền thống, tín ngưỡng trong lễ hội đua Ghe Ngo
• 3.3. Giải pháp về tổ chức quan lý lễ hội đua Ghe Ngo trong các chùa Nam
• 3.4. Giải pháp về cộng đồng dân tộc Khmer tại tỉnh Kiên Giang
• 3.5. Một số kiến nghị nhăm phát huy giá trị của tín ngưỡng trong lễ hội đua Ghe Ngo của đồng bào dân tộc Khmer tại huyện Giồng Riêng, tỉnh Kiên
• 3.6. Tiểu kết chương
• DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHU LUC ANH LIÊN QUAN DEN LUẬN VĂN

I. Tín Ngưỡng Người Khmer

Tín ngưỡng của người Khmer là một phần không thể thiếu trong đời sống văn hóa và tâm linh của họ. Tín ngưỡng người Khmer không chỉ đơn thuần là niềm tin mà còn là sự kết nối giữa con người với các thế lực siêu nhiên. Các tín ngưỡng này thường gắn liền với các lễ hội, trong đó có lễ hội đua ghe Ngo. Lễ hội này không chỉ là một sự kiện thể thao mà còn mang ý nghĩa tâm linh sâu sắc, thể hiện lòng biết ơn đối với các vị thần và tổ tiên. Theo nghiên cứu, tín ngưỡng này đã hình thành từ lâu đời và được truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác, tạo nên một bản sắc văn hóa đặc trưng cho người Khmer Kiên Giang. Những tín ngưỡng này không chỉ ảnh hưởng đến đời sống vật chất mà còn tác động mạnh mẽ đến đời sống tinh thần của cộng đồng. Như một nhà nghiên cứu đã chỉ ra: "Tín ngưỡng là hạt nhân của văn hóa làng/cộng đồng, giúp con người vượt qua những khó khăn trong cuộc sống."

1.1. Khái Niệm Tín Ngưỡng

Tín ngưỡng được định nghĩa là niềm tin của con người được thể hiện thông qua các lễ nghi và phong tục tập quán. Tín ngưỡng dân gian của người Khmer thường liên quan đến việc thờ cúng tổ tiên, các vị thần và các yếu tố tự nhiên. Những tín ngưỡng này không chỉ mang tính chất tâm linh mà còn có vai trò quan trọng trong việc duy trì các giá trị văn hóa truyền thống. Theo Luật Tín ngưỡng, tôn giáo năm 2016, tín ngưỡng được xem là một phần thiết yếu trong đời sống tinh thần của con người, giúp họ tìm kiếm sự bình an và hạnh phúc. Việc thực hành tín ngưỡng không chỉ là một hoạt động cá nhân mà còn là một hoạt động cộng đồng, gắn kết mọi người lại với nhau trong một không gian văn hóa chung.

II. Lễ Hội Đua Ghe Ngo

Lễ hội đua ghe Ngo là một trong những lễ hội quan trọng nhất của người Khmer Kiên Giang. Lễ hội này diễn ra vào giữa rằm tháng 10 âm lịch hàng năm, thu hút đông đảo người dân tham gia. Đây không chỉ là một cuộc đua thuyền mà còn là dịp để người dân thể hiện lòng biết ơn đối với các vị thần đã che chở cho họ. Lễ hội này mang đậm bản sắc văn hóa của người Khmer, thể hiện sự đoàn kết và tinh thần cộng đồng. Theo một nghiên cứu, lễ hội này còn có tác dụng tích cực trong việc bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống. Một nhà nghiên cứu đã nhấn mạnh: "Lễ hội đua ghe Ngo không chỉ là một sự kiện thể thao mà còn là một biểu tượng của văn hóa và tín ngưỡng của người Khmer."

2.1. Ý Nghĩa Tâm Linh

Lễ hội đua ghe Ngo không chỉ đơn thuần là một hoạt động thể thao mà còn mang ý nghĩa tâm linh sâu sắc. Người dân tham gia lễ hội với tâm thế tôn kính, thể hiện lòng biết ơn đối với Trời Phật và các vị thần linh. Trong lễ hội, các nghi thức cúng bái được thực hiện để cầu mong sự bình an và thịnh vượng cho cộng đồng. Những nghi thức này không chỉ thể hiện tín ngưỡng mà còn là cách để người dân kết nối với nhau, tạo nên một không khí đoàn kết và gắn bó. Như một nhà nghiên cứu đã chỉ ra: "Lễ hội đua ghe Ngo là dịp để người dân thể hiện lòng thành kính và sự biết ơn đối với các thế lực siêu nhiên, đồng thời củng cố tinh thần cộng đồng."

III. Thực Trạng Tín Ngưỡng Trong Lễ Hội

Thực trạng tín ngưỡng trong lễ hội đua ghe Ngo của người Khmer tại huyện Giồng Riêng, tỉnh Kiên Giang đang gặp nhiều thách thức. Mặc dù lễ hội vẫn thu hút đông đảo người tham gia, nhưng việc tổ chức còn nhiều bất cập. Nhiều người dân, đặc biệt là những hộ nghèo, không có điều kiện tham gia do chi phí cao. Điều này dẫn đến tình trạng phân hóa trong cộng đồng, khi một số người có khả năng tham gia trong khi những người khác lại bị loại trừ. Một nghiên cứu đã chỉ ra rằng: "Việc thực hành tín ngưỡng trong lễ hội đua ghe Ngo cần được điều chỉnh để đảm bảo tính công bằng và bình đẳng cho tất cả mọi người."

3.1. Giải Pháp Phát Huy Giá Trị Tín Ngưỡng

Để phát huy giá trị của tín ngưỡng trong lễ hội đua ghe Ngo, cần có những giải pháp cụ thể. Chính quyền địa phương cần có chính sách hỗ trợ cho những hộ nghèo để họ có thể tham gia lễ hội. Bên cạnh đó, việc tổ chức lễ hội cần được quản lý chặt chẽ hơn để tránh tình trạng lãng phí và mất trật tự. Một số ý kiến cho rằng: "Cần có sự phối hợp giữa các cấp chính quyền và cộng đồng để tổ chức lễ hội một cách hiệu quả, đảm bảo tính bền vững và phát huy giá trị văn hóa truyền thống của người Khmer."

Tổng quan nghiên cứu

Lễ hội đua Ghe Ngo của đồng bào dân tộc Khmer tại huyện Giồng Riềng, tỉnh Kiên Giang là một sự kiện văn hóa truyền thống có lịch sử lâu đời, gắn liền với tín ngưỡng dân gian và đời sống tinh thần của cộng đồng người Khmer. Theo kết quả điều tra dân số năm 2019, đồng bào Khmer tại huyện chiếm khoảng 16,75% dân số với hơn 38.000 người, sinh sống chủ yếu ở các xã Vĩnh Phú, Vĩnh Thạnh và Bàn Thạch. Lễ hội đua Ghe Ngo được tổ chức vào dịp lễ cúng trăng (Ok Om Bok) vào rằm tháng 10 âm lịch hàng năm, thu hút sự tham gia của đông đảo người dân Khmer và các dân tộc khác trong vùng. Đây không chỉ là hoạt động thể thao, văn hóa mà còn là biểu hiện sâu sắc của tín ngưỡng tâm linh, thể hiện lòng biết ơn các vị thần linh, tổ tiên đã phù hộ cho mùa màng bội thu, cuộc sống bình an.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm làm rõ các nhân tố cấu thành tín ngưỡng trong lễ hội đua Ghe Ngo, đánh giá thực trạng ảnh hưởng của tín ngưỡng này đến đời sống tinh thần và vật chất của đồng bào Khmer tại huyện Giồng Riềng trong giai đoạn 2019-2021. Nghiên cứu cũng đề xuất các giải pháp nhằm phát huy mặt tích cực và hạn chế những ảnh hưởng tiêu cực, góp phần bảo tồn và phát triển giá trị văn hóa truyền thống của cộng đồng. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học cho công tác quản lý, tổ chức lễ hội, đồng thời góp phần nâng cao nhận thức về vai trò của tín ngưỡng trong đời sống xã hội, thúc đẩy sự phát triển bền vững của cộng đồng dân tộc Khmer tại địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên quan điểm phương pháp luận duy vật biện chứng và duy vật lịch sử của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, cùng quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam về đời sống tinh thần, tôn giáo và tín ngưỡng. Hai lý thuyết chính được áp dụng gồm:

1. Lý thuyết về tín ngưỡng và tôn giáo: Tín ngưỡng được hiểu là niềm tin của con người được thể hiện qua các lễ nghi gắn liền với phong tục, tập quán truyền thống nhằm mang lại sự bình an về tinh thần cho cá nhân và cộng đồng (Luật Tín ngưỡng, Tôn giáo, 2016). Sự khác biệt giữa tín ngưỡng và tôn giáo được phân tích dựa trên các yếu tố cấu thành như giáo chủ, giáo lý, giáo luật và tín đồ.

2. Lý thuyết hành vi xã hội và niềm tin: Dựa trên lý thuyết hành động hợp lý của Fishbein & Ajzen (1975), tín ngưỡng ảnh hưởng đến thái độ và hành vi của con người thông qua niềm tin chuẩn tắc và các cam kết cốt lõi đối với các giá trị văn hóa, xã hội.

Các khái niệm chính bao gồm: tín ngưỡng, lễ hội truyền thống, văn hóa dân tộc Khmer, ảnh hưởng tinh thần và vật chất, đoàn kết cộng đồng, và quản lý lễ hội.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp điều tra xã hội học kết hợp phân tích tài liệu thứ cấp và khảo sát thực địa. Nguồn dữ liệu chính gồm:

• Dữ liệu thứ cấp: Tài liệu sách, báo, các công trình nghiên cứu liên quan đến tín ngưỡng, lễ hội đua Ghe Ngo và văn hóa Khmer.
• Dữ liệu sơ cấp: Khảo sát bằng bảng câu hỏi với 320 phiếu hợp lệ thu thập từ các đối tượng gồm tăng ni, phật tử, cán bộ văn hóa, nông dân, học sinh, sinh viên và người dân địa phương tại huyện Giồng Riềng trong tháng 11-12/2022.

Phương pháp phân tích sử dụng phần mềm SPSS phiên bản 22 để xử lý số liệu, thống kê mô tả và phân tích thang đo Likert với 5 mức độ đánh giá từ "Hoàn toàn không đồng ý" đến "Hoàn toàn đồng ý". Cỡ mẫu 320 phiếu được chọn theo phương pháp phi xác suất thuận tiện, đảm bảo đại diện cho các nhóm dân cư chủ yếu trong vùng nghiên cứu. Thời gian nghiên cứu tập trung trong 3 năm gần đây (2019-2021), nhằm phản ánh thực trạng hiện tại của tín ngưỡng trong lễ hội đua Ghe Ngo.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Tín ngưỡng trong lễ hội đua Ghe Ngo có vai trò quan trọng trong đời sống tinh thần của người Khmer: Kết quả khảo sát cho thấy 90% người tham gia đồng ý rằng lễ hội giúp củng cố niềm tin về sự che chở của các vị thần linh và hy vọng về vụ mùa thuận lợi (điểm trung bình 4,50/5). Đây là giá trị tinh thần lớn nhất của lễ hội.

2. Lễ hội đua Ghe Ngo là sự kiện văn hóa, thể thao và du lịch có sự tham gia của nhiều dân tộc: 82% người khảo sát đồng ý rằng lễ hội do các chùa Khmer và sư sãi dẫn dắt, đồng thời là ngày hội văn hóa, thể thao, du lịch và hội chợ thương mại của cộng đồng các dân tộc tại địa phương (điểm trung bình 4,14 và 4,13).

3. Lễ hội mang đậm bản sắc văn hóa và tín ngưỡng của người Khmer: 78% người tham gia đánh giá lễ hội thể hiện đầy đủ tín ngưỡng tâm linh của người Khmer tại Kiên Giang (điểm trung bình 3,98).

4. Công tác chuẩn bị lễ hội được thực hiện chu đáo, trang nghiêm: 75% người đồng ý rằng công việc chuẩn bị rất kỹ lưỡng và khẩn trương của cộng đồng (điểm trung bình 3,84).

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu khẳng định tín ngưỡng trong lễ hội đua Ghe Ngo không chỉ là biểu hiện văn hóa truyền thống mà còn là nhân tố gắn kết cộng đồng, tạo nên sức mạnh tinh thần cho người Khmer. Việc lễ hội được tổ chức dưới sự dẫn dắt của các chùa và sư sãi thể hiện vai trò trung tâm của tôn giáo trong đời sống xã hội, đồng thời góp phần duy trì bản sắc văn hóa đặc trưng của dân tộc.

So sánh với các nghiên cứu trước đây về tín ngưỡng dân gian và lễ hội truyền thống, kết quả phù hợp với quan điểm cho rằng tín ngưỡng dân gian đóng vai trò quan trọng trong giáo dục đạo đức, phát huy dân chủ, bảo tồn bản sắc văn hóa và tạo sự đoàn kết trong cộng đồng. Tuy nhiên, nghiên cứu cũng chỉ ra một số hạn chế như chi phí tổ chức lễ hội cao, gây khó khăn cho người nghèo, và nguy cơ mất trật tự an ninh do lượng người tham gia đông đảo.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phân bố mức độ đồng ý của người dân về các khía cạnh của lễ hội, bảng thống kê thành phần dân cư tham gia khảo sát theo độ tuổi, nghề nghiệp và trình độ học vấn, giúp minh họa rõ nét thực trạng và nhận thức của cộng đồng.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường công tác tuyên truyền, giáo dục về giá trị văn hóa và tín ngưỡng trong lễ hội đua Ghe Ngo nhằm nâng cao nhận thức cộng đồng, đặc biệt là thế hệ trẻ, về ý nghĩa lịch sử và tinh thần của lễ hội. Chủ thể thực hiện: Ban Tôn giáo tỉnh Kiên Giang, các chùa Khmer. Thời gian: 1-2 năm.

2. Hỗ trợ kinh phí và vật chất cho các phum sóc nghèo tham gia lễ hội để giảm bớt gánh nặng tài chính, đảm bảo sự tham gia rộng rãi, công bằng. Chủ thể thực hiện: UBND huyện Giồng Riềng, các tổ chức xã hội. Thời gian: hàng năm.

3. Xây dựng kế hoạch quản lý, đảm bảo an ninh trật tự trong lễ hội nhằm hạn chế các hiện tượng tiêu cực, bảo vệ an toàn cho người tham gia và du khách. Chủ thể thực hiện: Công an huyện, Ban tổ chức lễ hội. Thời gian: trước và trong mùa lễ hội hàng năm.

4. Phát huy vai trò của các chùa và sư sãi trong việc duy trì và phát triển lễ hội thông qua việc tổ chức các hoạt động văn hóa, giáo dục tín ngưỡng, đồng thời phối hợp với chính quyền địa phương trong quản lý lễ hội. Chủ thể thực hiện: Ban Trị sự Phật giáo Nam tông Khmer tỉnh Kiên Giang. Thời gian: liên tục.

5. Khuyến khích nghiên cứu và bảo tồn các nghi thức, nghi lễ truyền thống liên quan đến lễ hội đua Ghe Ngo nhằm bảo vệ giá trị văn hóa phi vật thể, đồng thời phát triển du lịch văn hóa bền vững. Chủ thể thực hiện: Viện Văn hóa, các trường đại học, Sở Văn hóa Thể thao và Du lịch. Thời gian: 3-5 năm.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Các nhà nghiên cứu văn hóa, tôn giáo và tín ngưỡng dân gian: Luận văn cung cấp dữ liệu thực tiễn và phân tích sâu sắc về tín ngưỡng trong lễ hội đua Ghe Ngo, làm cơ sở cho các nghiên cứu tiếp theo về văn hóa Khmer và các tín ngưỡng dân gian khác.

2. Cán bộ quản lý văn hóa và du lịch địa phương: Thông tin và đề xuất trong luận văn giúp hoạch định chính sách, tổ chức lễ hội hiệu quả, bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống, đồng thời phát triển du lịch văn hóa bền vững.

3. Các tổ chức tôn giáo và cộng đồng người Khmer: Luận văn làm rõ vai trò của tín ngưỡng và lễ hội trong đời sống tinh thần, giúp cộng đồng nâng cao nhận thức, duy trì truyền thống và phát huy sức mạnh đoàn kết.

4. Sinh viên và giảng viên các ngành khoa học xã hội và nhân văn: Tài liệu tham khảo hữu ích cho các môn học như Tôn giáo học, Văn hóa học, Triết học, Lịch sử tư tưởng, giúp hiểu rõ hơn về mối quan hệ giữa tín ngưỡng, văn hóa và xã hội.

Câu hỏi thường gặp

1. Lễ hội đua Ghe Ngo có ý nghĩa gì đối với người Khmer?
   Lễ hội thể hiện lòng biết ơn các vị thần linh, tổ tiên đã phù hộ cho mùa màng bội thu và cuộc sống bình an. Đây cũng là dịp gắn kết cộng đồng, thể hiện bản sắc văn hóa và tinh thần đoàn kết của người Khmer.

2. Tín ngưỡng trong lễ hội đua Ghe Ngo ảnh hưởng thế nào đến đời sống tinh thần?
   Tín ngưỡng giúp người dân củng cố niềm tin vào sự che chở của các thế lực siêu nhiên, tạo sự an tâm, hy vọng và động lực trong lao động, sản xuất cũng như trong cuộc sống hàng ngày.

3. Ai là người tổ chức và dẫn dắt lễ hội đua Ghe Ngo?
   Lễ hội được tổ chức và dẫn dắt chủ yếu bởi các chùa Khmer và các sư sãi, phối hợp với cộng đồng dân cư địa phương, đảm bảo tính trang nghiêm và truyền thống của lễ hội.

4. Lễ hội đua Ghe Ngo có thu hút sự tham gia của các dân tộc khác không?
   Có, lễ hội không chỉ thu hút đồng bào Khmer mà còn nhiều dân tộc khác trong vùng như người Kinh, Hoa cùng tham gia, tạo nên sự đa dạng và gắn kết cộng đồng các dân tộc.

5. Những khó khăn nào đang tồn tại trong việc tổ chức lễ hội?
   Chi phí tổ chức cao gây khó khăn cho người nghèo, nguy cơ mất trật tự an ninh do lượng người tham gia đông, cùng với việc bảo tồn nghi thức truyền thống trước sự biến đổi xã hội là những thách thức cần giải quyết.

Kết luận

• Tín ngưỡng trong lễ hội đua Ghe Ngo là nhân tố quan trọng góp phần duy trì bản sắc văn hóa và đời sống tinh thần của đồng bào Khmer tại huyện Giồng Riềng, tỉnh Kiên Giang.
• Lễ hội không chỉ là hoạt động thể thao, văn hóa mà còn là biểu hiện sâu sắc của tín ngưỡng dân gian, thể hiện lòng biết ơn các vị thần linh và tổ tiên.
• Nghiên cứu đã làm rõ các nhân tố cấu thành tín ngưỡng và mức độ ảnh hưởng tích cực, đồng thời chỉ ra những hạn chế cần khắc phục trong tổ chức lễ hội.
• Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm phát huy giá trị văn hóa, hỗ trợ cộng đồng và nâng cao hiệu quả quản lý lễ hội trong giai đoạn tiếp theo.
• Kết quả nghiên cứu là cơ sở khoa học quan trọng cho công tác bảo tồn, phát triển văn hóa truyền thống và xây dựng đời sống tinh thần lành mạnh cho đồng bào Khmer.

Hành động tiếp theo: Các cơ quan quản lý văn hóa, tôn giáo và cộng đồng người Khmer cần phối hợp triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng để bảo tồn và phát huy giá trị lễ hội đua Ghe Ngo trong bối cảnh hội nhập và phát triển bền vững.