Thực Trạng và Các Yếu Tố Liên Quan Đến Tiêm An Toàn Của Điều Dưỡng Tại Bệnh Viện Đa Khoa Đồng Tháp

Có nhiều đường tiêm khác nhau, bao gồm tiêm bắp, tiêm dưới da, tiêm tĩnh mạch và tiêm trong da. Mỗi đường tiêm đòi hỏi kỹ thuật riêng để đảm bảo hiệu quả và an toàn. Ví dụ, tiêm bắp thường được thực hiện với góc kim 60-90 độ, trong khi tiêm dưới da thường ở góc 45 độ. Việc nắm vững kỹ năng tiêm an toàn và lựa chọn đúng đường tiêm là yếu tố quan trọng. "Tiêm an toàn (TAT): Mũi tiêm không có hại cho người bệnh, người tiêm, người thu gom chất thải, không bị phơi nhiễm/ rủi ro do VSN đâm vào tay hoặc cơ thể."

Tiêm đóng vai trò quan trọng trong cả điều trị và dự phòng bệnh tật. Trong điều trị, tiêm có thể cứu sống bệnh nhân trong các tình huống khẩn cấp. Trong dự phòng, tiêm chủng là biện pháp hiệu quả để giảm tỷ lệ mắc và tử vong do các bệnh truyền nhiễm. Tuy nhiên, lạm dụng tiêm có thể dẫn đến nhiều hậu quả tiêu cực, do đó việc sử dụng thuốc tiêm cần tuân thủ đúng chỉ định. Nguyên tắc thực hiện – áp dụng cho các đường tiêm chuẩn bị đầy đủ dụng cụ (kể cả hộp thuốc chống shock), đảm bảo thực hiện đúng và đủ 10 nguyên tắc vàng, nắm vững các kỹ thuật tiêm, vị trí tiêm, thực hiện thao tác chính xác, đảm bảo kỹ thuật vô khuẩn trước, trong và sau khi tiêm.

Sử dụng lại bơm kim tiêm hoặc kim tiêm có thể dẫn đến lây nhiễm các bệnh đường máu như HIV, HBV và HCV. Ngoài ra, tiêm không an toàn có thể gây ra các biến chứng như áp-xe, teo cơ và phản ứng nhiễm độc. Nguy cơ lây nhiễm và biến chứng không chỉ ảnh hưởng đến bệnh nhân mà còn cả nhân viên y tế. Do đó, cần tuân thủ nghiêm ngặt quy trình vô khuẩn trong tiêm. Các nguy cơ của tiêm không an toàn được đề cập trong tài liệu này liên quan đến ba tác nhân gây bệnh đường máu là HIV, HBV và HCV.

Trên toàn thế giới, nhiều mũi tiêm được thực hiện không an toàn, đặc biệt ở các nước đang phát triển. Theo WHO, khoảng 50% số mũi tiêm ở các nước đang phát triển không đạt tiêu chuẩn tiêm an toàn, và nhiều bơm kim tiêm được sử dụng lại mà không được tiệt khuẩn. Tại Việt Nam, tình trạng lạm dụng thuốc tiêm còn cao. Theo khảo sát của Bộ Y tế, khoảng 80% số mũi tiêm không an toàn cho người bệnh. Kết quả khảo sát cho thấy: 55% nhân viên y tế còn chưa cập nhật thông tin về an toàn liên quan đến kiểm soát nhiễm khuẩn; tỷ lệ người bệnh được kê đơn sử dụng thuốc tiêm cao (71,5%); phần lớn nhân viên y tế chưa tuân thủ quy trình kỹ thuật và các thao tác kiểm soát nhiễm khuẩn trong thực hành tiêm.

Việc đào tạo và tập huấn về tiêm an toàn là yếu tố then chốt để đảm bảo nhân viên y tế có đủ kiến thức và kỹ năng thực hiện đúng quy trình. Nội dung đào tạo cần bao gồm các nguyên tắc vô khuẩn trong tiêm, cách sử dụng dụng cụ tiêm an toàn, và cách xử lý các sự cố phơi nhiễm. Đào tạo liên tục và cập nhật kiến thức mới là cần thiết để duy trì và nâng cao chất lượng tiêm an toàn. Theo CDC (trung tâm kiểm soát bệnh tật của Mỹ) trên 80% tổn thương do kim tiêm có thể ngăn ngừa được bằng cách sử dụng dụng cụ tiêm an toàn , và trên 90% tổn thương có thể ngăn chặn được nếu kết hợp dụng cụ tiêm an toàn với công tác giáo dục, đào tạo cán bộ và kiểm soát thực hiện.

Cần xây dựng quy trình tiêm an toàn chi tiết và dễ hiểu, dựa trên các hướng dẫn của WHO và Bộ Y tế. Quy trình cần bao gồm các bước chuẩn bị, thực hiện và xử lý sau tiêm. Việc tuân thủ nghiêm ngặt quy trình là bắt buộc đối với tất cả nhân viên y tế. Cần có cơ chế kiểm tra và giám sát để đảm bảo quy trình được thực hiện đúng cách. Tiêm thuốc được thực hiện qua các đường tiêm như : tiêm bắp, tiêm dưới da, tiêm truyền tĩnh mạch ,tiêm trong da Tiêm bắp : Đưa mũi tiêm vào phần thân của cơ bắp với góc kim từ 60 0 hoặc - 90 0 so với mặt da (không ngập hết phần thân kim tiêm).

Nghiên cứu cho thấy phần lớn điều dưỡng có kiến thức tốt về tiêm an toàn, nhưng thực hành vẫn còn hạn chế. Tỷ lệ điều dưỡng thực hiện đúng các bước tiêm an toàn chưa cao. Các yếu tố như áp lực công việc và thiếu trang thiết bị có thể ảnh hưởng đến thực hành tiêm an toàn. Tỷ lệ thực hành chung về TAT là 17,5%. ĐD thực hiện theo từng tiêu chuẩn, lưu ý tiêu chuẩn rửa tay, sát khuẩn tay nhanh trước khi chuẩn bị thuốc đạt 38,5%; Rửa tay, sát khuẩn tay nhanh trước khi đâm kim qua da đạt 68,5%; Mang găng khi tiêm đạt 9%; Không dùng hai tay đậy nắp kim đạt 66,5%; Cô lập ngay bơm kim tiêm đã nhiễm khuẩn trong hộp an toàn đạt 75%.

Nghiên cứu chỉ ra mối liên quan giữa số mũi tiêm trong ngày và thực hành tiêm an toàn. Điều dưỡng thực hiện nhiều mũi tiêm trong ngày có xu hướng ít tuân thủ quy trình tiêm an toàn hơn. Điều này cho thấy áp lực công việc có thể ảnh hưởng đến chất lượng tiêm an toàn. Ngoài ra, nghiên cứu cũng cho thấy kiến thức về tiêm an toàn có liên quan đến thực hành tiêm an toàn. Nghiên cứu tìm ra được một số YTLQ giữa thực hành về TAT với số mũi tiêm trong ngày có ý nghĩa thống kê (p< 0,05) và thực hành về TAT có liên quan với kiến thức của đối tượng nghiên cứu có ý nghĩa thống kê (p < 0,05).

Các khuyến nghị cụ thể bao gồm: tăng cường đào tạo về tiêm an toàn cho nhân viên y tế, cung cấp đầy đủ trang thiết bị bảo hộ cá nhân, cải thiện quy trình xử lý chất thải y tế, và tăng cường giám sát việc tuân thủ quy trình. Cần có cơ chế khuyến khích nhân viên y tế báo cáo các sự cố liên quan đến tiêm không an toàn. Từ kết quả nghiên cứu, chúng tôi đã đề xuất các khuyến nghị tới Ban giám đốc, phòng ĐD và các khoa lâm sàng nhằm nâng cao hiệu quả tiêm an toàn của BVĐK Đồng Tháp.

Nghiên cứu tiếp theo có thể tập trung vào đánh giá hiệu quả của các biện pháp cải tiến tiêm an toàn. Nghiên cứu cũng có thể tìm kiếm các giải pháp sáng tạo để nâng cao chất lượng tiêm an toàn, như sử dụng công nghệ thông tin để theo dõi và quản lý quy trình tiêm an toàn. Việc tiếp tục nghiên cứu và cải tiến là cần thiết để đảm bảo tiêm an toàn cho bệnh nhân, nhân viên y tế và cộng đồng.