Tổng quan nghiên cứu

Nguồn nhân lực y tế đóng vai trò then chốt trong việc nâng cao chất lượng khám chữa bệnh và phát triển hệ thống y tế. Tại Việt Nam, đặc biệt là các tỉnh miền núi như Phú Thọ, việc thiếu hụt và mất cân đối nhân lực y tế đang là thách thức lớn. Bệnh viện Y dược cổ truyền và Phục hồi chức năng tỉnh Phú Thọ, một bệnh viện chuyên khoa hạng II tuyến tỉnh, với quy mô 220 giường bệnh, phục vụ hơn 38.000 lượt bệnh nhân có thẻ bảo hiểm y tế hàng năm, cần có nguồn nhân lực đủ về số lượng và chất lượng để đáp ứng nhu cầu khám chữa bệnh ngày càng tăng.

Nghiên cứu tập trung vào thực trạng nhân lực y tế tại bệnh viện trong giai đoạn 2017-2019, đồng thời phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến nguồn nhân lực nhằm đề xuất giải pháp phát triển phù hợp. Qua đó, mục tiêu cụ thể là mô tả số lượng, cơ cấu, trình độ chuyên môn của cán bộ y tế và đánh giá các yếu tố như điều kiện làm việc, chính sách đãi ngộ, công tác tuyển dụng và đào tạo. Nghiên cứu có phạm vi tại Bệnh viện Y dược cổ truyền và Phục hồi chức năng tỉnh Phú Thọ, trong khoảng thời gian 3 năm từ 2017 đến 2019.

Ý nghĩa của nghiên cứu được thể hiện qua việc cung cấp số liệu cụ thể về nguồn nhân lực, giúp bệnh viện và các cơ quan quản lý y tế tỉnh Phú Thọ có cơ sở khoa học để xây dựng kế hoạch phát triển nhân lực, nâng cao hiệu quả khám chữa bệnh, đồng thời góp phần cải thiện chất lượng dịch vụ y tế tại địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý nguồn nhân lực y tế, trong đó có:

  • Khái niệm nguồn nhân lực y tế theo WHO: bao gồm tất cả những người tham gia vào hoạt động nâng cao sức khỏe, từ cán bộ y tế chính thức đến nhân viên hỗ trợ và cộng tác viên y tế.
  • Tính chất đặc thù của nhân lực y tế: nghề y đòi hỏi trình độ chuyên môn cao, trách nhiệm lớn, môi trường làm việc căng thẳng, ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe và tính mạng người bệnh.
  • Mô hình quản lý nguồn nhân lực y tế: tập trung vào việc tuyển dụng, đào tạo, phát triển, sử dụng và duy trì nhân lực với mục tiêu tối ưu hóa số lượng, chất lượng và cơ cấu nhân lực phù hợp với nhu cầu của cơ sở y tế.
  • Các yếu tố ảnh hưởng đến nguồn nhân lực y tế: điều kiện làm việc, chính sách đãi ngộ, môi trường lao động, cơ sở vật chất, mối quan hệ giữa lãnh đạo và nhân viên, cơ hội phát triển nghề nghiệp.

Khung lý thuyết này giúp phân tích thực trạng và các yếu tố tác động đến nguồn nhân lực tại bệnh viện, từ đó đề xuất các giải pháp quản lý hiệu quả.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng thiết kế mô tả cắt ngang kết hợp phương pháp định lượng và định tính.

  • Nguồn dữ liệu: Số liệu thứ cấp từ báo cáo hoạt động của bệnh viện giai đoạn 2017-2019, các văn bản pháp luật liên quan như Thông tư 08/2007/TTLT-BYT-BNV; dữ liệu định tính thu thập qua 22 cuộc phỏng vấn sâu với 3 nhóm đối tượng gồm lãnh đạo bệnh viện, trưởng/phó khoa phòng và nhân viên y tế.
  • Cỡ mẫu và chọn mẫu: Toàn bộ lãnh đạo và trưởng/phó khoa phòng được chọn phỏng vấn; 8 nhân viên y tế được chọn chủ đích theo thời gian công tác và chuyên môn. Số liệu thứ cấp được thu thập từ các báo cáo chính thức của bệnh viện.
  • Phương pháp phân tích: Số liệu định lượng được xử lý bằng phần mềm Excel để tính toán số lượng, tỷ lệ phần trăm, so sánh với tiêu chuẩn quy định. Dữ liệu định tính được phân tích theo chủ đề, tổng hợp các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý nhân lực.
  • Timeline nghiên cứu: Thực hiện từ tháng 4 đến tháng 9 năm 2020 tại Bệnh viện Y dược cổ truyền và Phục hồi chức năng tỉnh Phú Thọ.

Nghiên cứu tuân thủ các quy định đạo đức nghiên cứu, đảm bảo tính khách quan, trung thực và bảo mật thông tin đối tượng tham gia.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thiếu hụt nhân lực so với quy định: Tổng số cán bộ y tế tại bệnh viện năm 2017 là 161 người, thiếu 81 người so với định mức Thông tư 08/TTLT-BYT-BNV; năm 2018 thiếu 82 người và năm 2019 thiếu 72 người. Đặc biệt, điều dưỡng thiếu nhiều nhất, từ 65 đến 71 người trong các năm. Ngược lại, số lượng bác sĩ và dược sĩ trung học vượt mức quy định (năm 2019 có 55 bác sĩ so với 44 quy định).

  2. Trình độ chuyên môn được nâng cao: Tỷ lệ cán bộ có trình độ đại học tăng từ 33,54% năm 2017 lên 41,18% năm 2019. Số lượng bác sĩ tăng từ 48 lên 55 người trong giai đoạn này, tuy nhiên tỷ lệ bác sĩ có trình độ sau đại học giảm từ 41,67% xuống 34,55%. Điều dưỡng có trình độ đại học tăng từ 13,85% lên 22,73%, nhưng vẫn còn hơn 50% điều dưỡng trình độ trung học.

  3. Cơ cấu nhân lực chưa hợp lý: Tỷ lệ nhân viên bộ phận lâm sàng chỉ đạt 55% năm 2019, thấp hơn mức 60-65% quy định. Bộ phận cận lâm sàng và dược chiếm 26%, phù hợp dần với quy định 22-15%. Cơ cấu quản lý, hành chính chiếm 19%, đạt yêu cầu. Tỷ lệ bác sĩ so với các chức danh chuyên môn khác là 1/1,3, cao hơn mức quy định 1/3-1/3,5.

  4. Yếu tố ảnh hưởng đến nguồn nhân lực:

    • Điều kiện làm việc: Bệnh viện có cơ sở vật chất khang trang, trang thiết bị hiện đại, môi trường làm việc đoàn kết, tôn trọng lẫn nhau.
    • Tuyển dụng và đào tạo: Công tác tuyển dụng còn bị động, phụ thuộc quy định cấp trên, chưa chủ động theo nhu cầu thực tế. Đào tạo được chú trọng, tạo điều kiện nâng cao trình độ chuyên môn.
    • Chính sách đãi ngộ: Thu nhập trung bình khoảng 6,2 triệu đồng/tháng, trong đó thu nhập tăng thêm của bác sĩ xếp loại A từ 1,3 đến 2,5 triệu đồng/tháng. Tuy nhiên, 61,54% lãnh đạo và bác sĩ đánh giá thu nhập tăng thêm thấp, 30,77% cho rằng chế độ lương chưa khuyến khích người lao động.
    • Công tác thi đua, khen thưởng: Được duy trì thường xuyên và đánh giá khách quan, góp phần tạo động lực làm việc.

Thảo luận kết quả

Thiếu hụt nhân lực, đặc biệt là điều dưỡng, phản ánh sự mất cân đối trong phân bổ nguồn nhân lực, ảnh hưởng đến chất lượng dịch vụ y tế. Việc tăng tỷ lệ cán bộ trình độ đại học cho thấy nỗ lực nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, tuy nhiên sự giảm tỷ lệ bác sĩ sau đại học cần được quan tâm để đảm bảo trình độ chuyên môn cao. Cơ cấu nhân lực chưa phù hợp với quy định có thể làm giảm hiệu quả hoạt động chuyên môn.

Điều kiện làm việc tốt và môi trường đoàn kết là điểm mạnh của bệnh viện, góp phần duy trì nguồn nhân lực. Tuy nhiên, công tác tuyển dụng còn bị động và chính sách đãi ngộ chưa đủ hấp dẫn là những rào cản lớn trong việc thu hút và giữ chân nhân lực chất lượng cao. Thu nhập thấp và thiếu các chính sách khuyến khích có thể dẫn đến tình trạng nhân viên y tế không hài lòng, ảnh hưởng đến hiệu quả công việc.

So sánh với các nghiên cứu trong nước, tình trạng thiếu hụt và mất cân đối nhân lực y tế là phổ biến ở nhiều bệnh viện tuyến tỉnh và huyện. Việc duy trì công tác thi đua, khen thưởng khách quan là một trong những giải pháp tạo động lực tích cực, cần được tiếp tục phát huy.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện số lượng cán bộ theo năm, tỷ lệ trình độ chuyên môn, cơ cấu bộ phận và mức độ hài lòng về thu nhập để minh họa rõ nét thực trạng và xu hướng thay đổi.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Bổ sung nhân lực phù hợp với quy định: Tăng cường tuyển dụng điều dưỡng và các vị trí thiếu hụt theo Thông tư 08/TTLT-BYT-BNV trong vòng 1-2 năm tới, ưu tiên các nhóm chuyên môn còn thiếu để đảm bảo cơ cấu hợp lý.

  2. Cải thiện chính sách đãi ngộ và thu nhập: Xây dựng chính sách thu nhập tăng thêm, phụ cấp hấp dẫn hơn, đặc biệt cho bác sĩ và điều dưỡng, nhằm nâng cao động lực làm việc và giữ chân nhân viên y tế trong 1-3 năm tới, do Ban Giám đốc bệnh viện phối hợp với Sở Y tế thực hiện.

  3. Tăng cường công tác đào tạo và phát triển chuyên môn: Đẩy mạnh đào tạo nâng cao trình độ sau đại học cho bác sĩ và điều dưỡng, tổ chức các khóa đào tạo kỹ năng chuyên môn và quản lý trong 2-3 năm tới, phối hợp với các cơ sở đào tạo y tế uy tín.

  4. Chủ động trong công tác tuyển dụng: Xây dựng kế hoạch tuyển dụng dựa trên nhu cầu thực tế của bệnh viện, giảm sự phụ thuộc vào quy định cấp trên, áp dụng các hình thức tuyển dụng đa dạng, trong vòng 1 năm, do phòng Tổ chức cán bộ chủ trì.

  5. Nâng cao môi trường làm việc và quan hệ lao động: Duy trì môi trường làm việc đoàn kết, tăng cường giao tiếp giữa lãnh đạo và nhân viên, tổ chức các hoạt động gắn kết tổ chức, cải thiện điều kiện làm việc trong 1-2 năm tới.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban Giám đốc và quản lý bệnh viện: Sử dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng kế hoạch phát triển nguồn nhân lực, cải thiện chính sách đãi ngộ và nâng cao hiệu quả quản lý nhân sự.

  2. Sở Y tế và các cơ quan quản lý y tế địa phương: Tham khảo để điều chỉnh chính sách nhân lực y tế, phân bổ nguồn lực hợp lý, hỗ trợ các bệnh viện tuyến tỉnh và huyện trong việc phát triển nhân lực.

  3. Các nhà nghiên cứu và học viên ngành quản lý y tế: Nghiên cứu cung cấp dữ liệu thực tiễn và khung lý thuyết về quản lý nguồn nhân lực y tế tại bệnh viện chuyên khoa, làm cơ sở cho các nghiên cứu tiếp theo.

  4. Nhân viên y tế và cán bộ đào tạo: Hiểu rõ thực trạng và các yếu tố ảnh hưởng đến nguồn nhân lực, từ đó nâng cao nhận thức về vai trò của đào tạo và phát triển nghề nghiệp trong bệnh viện.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao bệnh viện lại thiếu nhiều điều dưỡng so với quy định?
    Thiếu điều dưỡng do nhiều nguyên nhân như tuyển dụng bị động, chính sách đãi ngộ chưa hấp dẫn, và sự chuyển dịch nhân lực sang khu vực tư nhân hoặc các cơ sở khác. Điều này ảnh hưởng đến chất lượng chăm sóc bệnh nhân và cần được ưu tiên bổ sung.

  2. Trình độ sau đại học của bác sĩ giảm có ảnh hưởng gì không?
    Việc giảm tỷ lệ bác sĩ có trình độ sau đại học có thể làm giảm năng lực chuyên môn cao, ảnh hưởng đến chất lượng khám chữa bệnh chuyên sâu. Do đó, cần tăng cường đào tạo và khuyến khích bác sĩ nâng cao trình độ.

  3. Chính sách đãi ngộ hiện tại có đủ để giữ chân nhân viên y tế không?
    Theo khảo sát, thu nhập và các khoản thu nhập tăng thêm hiện còn thấp, chưa đủ hấp dẫn để giữ chân nhân viên y tế, đặc biệt là bác sĩ và điều dưỡng. Cần cải thiện chính sách để tạo động lực làm việc.

  4. Môi trường làm việc tại bệnh viện có thuận lợi không?
    Bệnh viện có cơ sở vật chất hiện đại, môi trường làm việc đoàn kết, tôn trọng lẫn nhau, tạo điều kiện tốt cho nhân viên y tế phát huy năng lực. Đây là điểm mạnh giúp duy trì nguồn nhân lực.

  5. Làm thế nào để công tác tuyển dụng hiệu quả hơn?
    Bệnh viện cần xây dựng kế hoạch tuyển dụng chủ động dựa trên nhu cầu thực tế, đa dạng hóa hình thức tuyển dụng và giảm sự phụ thuộc vào quy định cấp trên, đồng thời tăng cường quảng bá và thu hút nhân tài.

Kết luận

  • Bệnh viện Y dược cổ truyền và Phục hồi chức năng tỉnh Phú Thọ thiếu hụt nhân lực y tế, đặc biệt là điều dưỡng, so với quy định hiện hành.
  • Trình độ chuyên môn của cán bộ được nâng cao, nhưng tỷ lệ bác sĩ sau đại học giảm dần cần được quan tâm.
  • Cơ cấu nhân lực chưa hoàn toàn phù hợp với tiêu chuẩn, ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động chuyên môn.
  • Các yếu tố như điều kiện làm việc tốt, môi trường đoàn kết là điểm mạnh, trong khi chính sách đãi ngộ và công tác tuyển dụng còn nhiều hạn chế.
  • Đề xuất các giải pháp bổ sung nhân lực, cải thiện chính sách thu nhập, tăng cường đào tạo và chủ động tuyển dụng nhằm nâng cao chất lượng nguồn nhân lực trong 1-3 năm tới.

Next steps: Ban Giám đốc bệnh viện phối hợp với Sở Y tế xây dựng kế hoạch chi tiết thực hiện các giải pháp đề xuất, đồng thời triển khai đánh giá định kỳ để điều chỉnh phù hợp.

Call to action: Các cơ quan quản lý và bệnh viện cần ưu tiên nguồn lực và chính sách phát triển nhân lực y tế để đáp ứng nhu cầu chăm sóc sức khỏe ngày càng cao của nhân dân.