Thực Trạng và Yếu Tố Liên Quan Đến Lo Âu, Trầm Cảm và Stress Ở Cha Mẹ Trẻ Tự Kỷ

• Tác giả: Bùi Thị Hiệu
• Người hướng dẫn: TS. Quản Trường Sơn
• Trường học: Trường Đại Học Điều Dưỡng Nam Định
• Chuyên ngành: Điều Dưỡng
• Đề tài: Thực Trạng Lo Âu, Trầm Cảm và Stress Ở Cha Mẹ Trẻ Tự Kỷ Tại Bệnh Viện Tâm Thần Trung Ương I
• Loại tài liệu: Luận Văn Thạc Sĩ
• Năm xuất bản: 2017
• Địa điểm: Nam Định

• TÓM TẮT LUẬN VĂN
• LỜI CAM ĐOAN
• DANH SÁCH CÁC KÝ HIỆU, CÁC CHỮ VIẾT TẮT
• DANH MỤC CÁC BẢNG
• DANH MỤC BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ
• ĐẶT VẤN ĐỀ
• MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU
• 1.1. Đại cương về lo âu, trầm cảm và Stress
• 1.2. Hội chứng tự kỷ. Một số nghiên cứu về sức khỏe tâm lý của cha mẹ có con mắc hội chứng tự kỷ trong nước và trên thế giới
• 1.3. Vài nét về địa bàn nghiên cứu
• 2. CHƯƠNG 2: ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.1. Đối tượng nghiên cứu
• 2.2. Thời gian và địa điểm nghiên cứu
• 2.3. Thiết kế nghiên cứu
• 2.4. Mẫu và phương pháp chọn mẫu
• 2.5. Phương pháp thu thập số liệu
• 2.6. Các biến số nghiên cứu
• 2.7. Phương pháp phân tích số liệu
• 2.8. Vấn đề đạo đức nghiên cứu
• 3. CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
• 3.1. Đặc điểm nhóm nghiên cứu
• 3.2. Thực trạng rối loạn lo âu, trầm cảm và stress ở cha, mẹ có con bị tự kỷ
• 3.3. Một số yếu tố liên quan tới các biểu hiện lo âu, trầm cảm và stress ở cha, mẹ trẻ tự kỷ
• 4. CHƯƠNG 4: BÀN LUẬN
• 4.1. Đặc điểm nhóm nghiên cứu
• 4.2. Thực trạng rối loạn lo âu, trầm cảm và stress ở cha, mẹ có con bị tự kỷ được điều trị tại Bệnh viện tâm thần Trung ương 1 năm 2017
• 4.3. Một số yếu tố liên quan tới các biểu hiện lo âu, trầm cảm và stress ở cha, mẹ trẻ tự kỷ được điều trị tại Bệnh viện Tâm thần Trung ương 1
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• Phụ lục 1: PHIẾU TRƯNG CẦU Ý KIẾN
• Phụ lục 2: THANG ĐÁNH GIÁ LO ÂU – TRẦM CẢM – STRESS (DASS 21)
• Phụ lục 3: TRẮC NGHIỆM LO ÂU CỦA C.ZUNG
• Phụ lục 4: BIÊN BẢN CHỈNH SỮA SAU PHẢN BIỆN
• Phụ lục 5: BIÊN BẢN BẢO VỆ LUẬN VĂN THẠC SĨ
• Phụ lục 6: NHẬN XÉT LUẬN VĂN PHẢN BIỆN 1
• Phụ lục 7: NHẬN XÉT LUẬN VĂN PHẢN BIỆN 2

I. Tổng Quan Về Lo Âu Trầm Cảm Stress ở Cha Mẹ Trẻ Tự Kỷ

Lo âu, trầm cảm và stress là những vấn đề sức khỏe tâm thần phổ biến, đặc biệt ở cha mẹ trẻ tự kỷ. Việc chăm sóc một đứa trẻ tự kỷ đòi hỏi rất nhiều thời gian, công sức và nguồn lực, dẫn đến gánh nặng chăm sóc trẻ tự kỷ lớn cho cha mẹ. Điều này có thể gây ra những ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe tâm thần cha mẹ trẻ tự kỷ, làm tăng nguy cơ mắc các chứng lo âu ở cha mẹ trẻ tự kỷ, trầm cảm ở cha mẹ trẻ tự kỷ và stress ở cha mẹ trẻ tự kỷ. Theo các nhà nghiên cứu, tự kỷ là một rối loạn phát triển đặc trưng bởi sự thiếu hụt về kỹ năng giao tiếp và ngôn ngữ, kỹ năng xã hội và có hành vi lặp lại. Trên thế giới tỷ lệ tự kỷ trong những năm gần đây gia tăng ở mức đáng báo động. Theo trung tâm kiểm soát và phòng chống dịch bệnh Hoa Kỳ năm 2014 ước tính cứ 68 trẻ em thì có 1 trẻ được xác định là mắc chứng tự kỷ. Tại Việt Nam với dân số hơn 93 triệu người(2016), ước tính đã có khoảng 160.000 trẻ em mắc bệnh tự kỷ[3].

1.1. Định Nghĩa và Biểu Hiện của Lo Âu ở Cha Mẹ Trẻ Tự Kỷ

Lo âu là một phản ứng cảm xúc tự nhiên, nhưng khi trở nên quá mức và kéo dài, nó có thể gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến cuộc sống của cha mẹ trẻ tự kỷ. Các biểu hiện của lo âu ở cha mẹ trẻ tự kỷ có thể bao gồm cảm giác sợ hãi, lo lắng quá mức, khó tập trung, bồn chồn, và các triệu chứng cơ thể như tim đập nhanh, đổ mồ hôi, khó thở. Ernest Jones đã đưa ra các trạng thái lo âu khác nhau: sợ và lo âu. Ông mô tả 2 nét khác nhau giữa sợ và lo âu như sau: - Sợ nói chung được coi như sự đáp ứng với kích thích đe dọa từ bên ngoài nguy hiểm có thực đang đến, vì vậy có tính chất sống còn. - Ngược lại lo âu giống như sợ nhưng lại không có sự đe dọa rõ ràng. Không cân xứng giữa kích thích bên ngoài, biểu hiện tâm thần và cơ thể.

1.2. Dấu Hiệu Nhận Biết Trầm Cảm ở Cha Mẹ Trẻ Tự Kỷ

Trầm cảm là một rối loạn tâm thần nghiêm trọng, có thể ảnh hưởng đến mọi khía cạnh của cuộc sống. Các dấu hiệu của trầm cảm ở cha mẹ trẻ tự kỷ có thể bao gồm cảm giác buồn bã, tuyệt vọng, mất hứng thú với các hoạt động yêu thích, mệt mỏi, khó ngủ, thay đổi khẩu vị, và ý nghĩ tự tử. Trầm cảm có thể xuất hiện với góc độ là một phản ứng đáp lại tác động gây stress nào đó hoặc một tình huống cuộc sống nặng nề, thường là sự mất mát của bản thân: mất người thân, li hôn, …; khủng hoảng tài chính hoặc mất vai trò đã có (nghề nghiệp, gia đình,…). Trầm cảm thường xuất hiện dưới dạng phàn nàn cơ thể.

1.3. Các Triệu Chứng và Mức Độ Stress ở Cha Mẹ Trẻ Tự Kỷ

Stress là một phản ứng tự nhiên của cơ thể đối với áp lực, nhưng khi trở nên mãn tính, nó có thể gây ra nhiều vấn đề sức khỏe. Các triệu chứng của stress ở cha mẹ trẻ tự kỷ có thể bao gồm cảm giác căng thẳng, khó chịu, mất ngủ, đau đầu, và các vấn đề về tiêu hóa. Theo “Từ điển Y học Anh - Việt” (2007) thì: “Bất kỳ nhân tố nào đe dọa đến sức khỏe cơ thể hay có tác động phương hại đến các chức năng cơ thể như tổn thương, bệnh tật hay tâm trạng lo lắng đều gọi là stress”. Theo “từ điển tiếng Việt” stress là một cảm giác căng thẳng và dồn ép.

II. Thực Trạng Lo Âu Trầm Cảm Stress tại Bệnh Viện Tâm Thần I

Nghiên cứu tại Bệnh viện Tâm thần Trung ương I năm 2017 cho thấy tỷ lệ lo âu ở cha mẹ trẻ tự kỷ là 25,7%, tỷ lệ trầm cảm ở cha mẹ trẻ tự kỷ là 22,9%, và tỷ lệ stress ở cha mẹ trẻ tự kỷ là 62,9%. Điều này cho thấy sức khỏe tâm thần cha mẹ trẻ tự kỷ là một vấn đề đáng quan tâm và cần được can thiệp kịp thời. Việc điều trị, nuôi dưỡng, chăm sóc, dạy dỗ trẻ tự kỷ là một quá trình gian nan, vất vả kéo dài, đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa cơ sở điều trị và gia đình. Đặc biệt đối với cha mẹ của trẻ, việc phải đối mặt với sự thật là đứa con yêu quý của mình bị chứng tự kỷ, với bao nỗi gian nan vất vả hàng ngày trong việc nuôi dưỡng, chăm sóc, dạy dỗ trẻ, thực sự là một gánh nặng tâm lý không dễ gì vượt qua được.

2.1. Tỷ Lệ Lo Âu ở Cha Mẹ Trẻ Tự Kỷ Theo Nghiên Cứu

Nghiên cứu sử dụng Thang đánh giá lo âu Zung và DASS-21 để đánh giá mức độ lo âu. Kết quả cho thấy có 25,7% cha mẹ có biểu hiện lo âu. Điều này cho thấy một phần đáng kể cha mẹ trẻ tự kỷ đang phải đối mặt với vấn đề lo âu ở cha mẹ trẻ tự kỷ.

2.2. Mức Độ Trầm Cảm ở Cha Mẹ Trẻ Tự Kỷ Được Ghi Nhận

Nghiên cứu cho thấy 22,9% cha mẹ có rối loạn trầm cảm mức độ vừa. Điều này cho thấy trầm cảm ở cha mẹ trẻ tự kỷ là một vấn đề nghiêm trọng, ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống của họ.

2.3. Tình Trạng Stress ở Cha Mẹ Trẻ Tự Kỷ Chi Tiết Phân Tích

Kết quả nghiên cứu cho thấy 62,9% cha mẹ có biểu hiện stress, trong đó có nhiều mức độ khác nhau từ nhẹ đến rất nặng. Điều này cho thấy stress ở cha mẹ trẻ tự kỷ là một vấn đề phổ biến và cần được quan tâm đặc biệt.

III. Yếu Tố Liên Quan Đến Lo Âu Trầm Cảm Stress ở Cha Mẹ

Nghiên cứu chỉ ra rằng trình độ học vấn, mức độ bệnh của trẻ, số con trong gia đình, độ tuổi và thời gian bị bệnh của trẻ có liên quan đến lo âu ở cha mẹ trẻ tự kỷ, trầm cảm ở cha mẹ trẻ tự kỷ và stress ở cha mẹ trẻ tự kỷ. Cụ thể, trình độ học vấn có tương quan nghịch với mức độ lo âu, mức độ bệnh của con có tương quan thuận với mức độ lo âu, số con trong gia đình có tương quan nghịch với mức độ trầm cảm, độ tuổi và thời gian bị bệnh của trẻ có tương quan thuận với mức độ stress. Những biểu hiện của các vấn đề sức khỏe tâm lý vừa nêu ở các bậc cha mẹ có con bị tự kỷ sẽ quay trở lại, ảnh hưởng không nhỏ tới quá trình can thiệp cho trẻ tự kỷ.

3.1. Ảnh Hưởng của Trình Độ Học Vấn Đến Lo Âu ở Cha Mẹ

Trình độ học vấn thấp có thể làm tăng nguy cơ lo âu ở cha mẹ trẻ tự kỷ. Cha mẹ có trình độ học vấn cao hơn có thể có khả năng tiếp cận thông tin và nguồn lực hỗ trợ tốt hơn, giúp họ đối phó với gánh nặng chăm sóc trẻ tự kỷ hiệu quả hơn.

3.2. Mức Độ Bệnh của Trẻ Tự Kỷ và Tác Động Đến Lo Âu

Mức độ bệnh của trẻ càng nặng, cha mẹ càng dễ bị lo âu ở cha mẹ trẻ tự kỷ. Việc chăm sóc một đứa trẻ tự kỷ với nhiều khó khăn về hành vi và giao tiếp có thể gây ra nhiều áp lực và căng thẳng cho cha mẹ.

3.3. Số Lượng Con Cái và Mối Liên Hệ Với Trầm Cảm

Số lượng con cái trong gia đình có thể ảnh hưởng đến nguy cơ trầm cảm ở cha mẹ trẻ tự kỷ. Gia đình có nhiều con có thể nhận được sự hỗ trợ từ các thành viên khác, giúp giảm bớt gánh nặng chăm sóc trẻ tự kỷ và giảm nguy cơ trầm cảm.

IV. Giải Pháp Hỗ Trợ Tâm Lý Cho Cha Mẹ Trẻ Tự Kỷ

Cần có các biện pháp hỗ trợ tâm lý cho cha mẹ trẻ tự kỷ để giúp họ đối phó với lo âu ở cha mẹ trẻ tự kỷ, trầm cảm ở cha mẹ trẻ tự kỷ và stress ở cha mẹ trẻ tự kỷ. Các biện pháp này có thể bao gồm tư vấn tâm lý, liệu pháp tâm lý, nhóm hỗ trợ, và các chương trình giáo dục về tự kỷ và cách chăm sóc trẻ. Với mong muốn tìm hiểu về lĩnh vực này chúng tôi chọn đề tài: “Thực trạng và một số yếu tố liên quan các biểu hiện Stress, lo âu và trầm cảm ở cha mẹ trẻ tự kỷ được điều trị tại Bệnh viện tâm thần Trung ương I năm 2017” nhằm 2 mục tiêu sau:

4.1. Tư Vấn Tâm Lý và Liệu Pháp Tâm Lý Cho Cha Mẹ

Tư vấn tâm lý và liệu pháp tâm lý có thể giúp cha mẹ trẻ tự kỷ giải quyết các vấn đề tâm lý, cải thiện kỹ năng đối phó với stress, và tăng cường sức khỏe tâm thần cha mẹ trẻ tự kỷ.

4.2. Vai Trò của Nhóm Hỗ Trợ Cha Mẹ Trẻ Tự Kỷ

Nhóm hỗ trợ là nơi cha mẹ trẻ tự kỷ có thể chia sẻ kinh nghiệm, nhận được sự đồng cảm và hỗ trợ từ những người có cùng hoàn cảnh. Tham gia nhóm hỗ trợ có thể giúp giảm cảm giác cô đơn và tăng cường khả năng đối phó với khó khăn trong chăm sóc trẻ tự kỷ.

4.3. Chương Trình Giáo Dục Về Tự Kỷ và Kỹ Năng Chăm Sóc

Các chương trình giáo dục về tự kỷ và kỹ năng chăm sóc có thể giúp cha mẹ trẻ tự kỷ hiểu rõ hơn về tình trạng của con mình, học cách giao tiếp và tương tác hiệu quả với con, và quản lý các hành vi khó khăn của con.

V. Khuyến Nghị Cải Thiện Sức Khỏe Tâm Thần Cha Mẹ Trẻ Tự Kỷ

Nghiên cứu khuyến nghị các bậc cha mẹ trẻ tự kỷ cần nâng cao kiến thức, tích cực tìm kiếm, trao đổi thông tin, cùng nhau chia sẻ và phối hợp chặt chẽ với thầy thuốc để cải thiện tốt nhất vấn đề của trẻ. Đối với các cơ sở chăm sóc sức khỏe trẻ tự kỷ, cần quan tâm hơn tới vấn đề sức khỏe tâm thần cha mẹ trẻ tự kỷ. Với cộng đồng, cần tăng cường đầu tư, cải thiện thái độ trong công tác chăm sóc trẻ tự kỷ nói riêng và trẻ bị các rối loạn tâm thần nói chung.

5.1. Nâng Cao Nhận Thức và Tìm Kiếm Thông Tin Về Tự Kỷ

Việc nâng cao nhận thức và tìm kiếm thông tin về tự kỷ có thể giúp cha mẹ trẻ tự kỷ hiểu rõ hơn về tình trạng của con mình và tìm kiếm các phương pháp can thiệp phù hợp.

5.2. Chia Sẻ và Phối Hợp Với Chuyên Gia Y Tế

Việc chia sẻ kinh nghiệm và phối hợp chặt chẽ với các chuyên gia y tế có thể giúp cha mẹ trẻ tự kỷ nhận được sự hỗ trợ tốt nhất trong quá trình chăm sóc con.

5.3. Đầu Tư và Cải Thiện Thái Độ Cộng Đồng Về Tự Kỷ

Việc đầu tư và cải thiện thái độ cộng đồng về tự kỷ có thể giúp giảm bớt sự kỳ thị và phân biệt đối xử với trẻ tự kỷ và gia đình của họ.

VI. Tương Lai Nghiên Cứu Về Lo Âu Trầm Cảm Cha Mẹ Tự Kỷ

Các nghiên cứu trong tương lai cần tập trung vào việc phát triển và đánh giá hiệu quả của các biện pháp can thiệp tâm lý cho cha mẹ trẻ tự kỷ, cũng như tìm hiểu sâu hơn về các yếu tố nguy cơ và yếu tố bảo vệ liên quan đến sức khỏe tâm thần cha mẹ trẻ tự kỷ. Tuy nhiên, hiện nay trong các cơ sở can thiệp trợ giúp trẻ tự kỷ, vấn đề sức khỏe tâm lý của cha mẹ trẻ lại chưa được quan tâm đúng mức.

6.1. Phát Triển Các Biện Pháp Can Thiệp Tâm Lý Hiệu Quả

Cần có các nghiên cứu để phát triển và đánh giá hiệu quả của các biện pháp can thiệp tâm lý cho cha mẹ trẻ tự kỷ, nhằm giúp họ đối phó với lo âu ở cha mẹ trẻ tự kỷ, trầm cảm ở cha mẹ trẻ tự kỷ và stress ở cha mẹ trẻ tự kỷ.

6.2. Nghiên Cứu Các Yếu Tố Nguy Cơ và Bảo Vệ

Cần có các nghiên cứu để tìm hiểu sâu hơn về các yếu tố nguy cơ và yếu tố bảo vệ liên quan đến sức khỏe tâm thần cha mẹ trẻ tự kỷ, nhằm xác định các đối tượng có nguy cơ cao và phát triển các biện pháp phòng ngừa.

6.3. Ứng Dụng Kết Quả Nghiên Cứu Vào Thực Tiễn

Cần có các biện pháp để ứng dụng kết quả nghiên cứu vào thực tiễn, nhằm cải thiện sức khỏe tâm thần cha mẹ trẻ tự kỷ và nâng cao chất lượng cuộc sống của họ.

Tổng quan nghiên cứu

Tự kỷ là một rối loạn phát triển đặc trưng bởi sự thiếu hụt kỹ năng giao tiếp, ngôn ngữ và hành vi lặp lại, ảnh hưởng nghiêm trọng đến trẻ em và gia đình. Theo ước tính, tại Việt Nam có khoảng 160.000 trẻ em mắc chứng tự kỷ, trong khi trên thế giới tỷ lệ trẻ tự kỷ ngày càng gia tăng, với ước tính cứ 68 trẻ thì có 1 trẻ mắc tự kỷ. Việc chăm sóc và điều trị trẻ tự kỷ là một quá trình dài, đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa gia đình và cơ sở y tế. Đặc biệt, sức khỏe tâm lý của cha mẹ trẻ tự kỷ thường bị ảnh hưởng nghiêm trọng, biểu hiện qua các rối loạn lo âu, trầm cảm và stress, gây ảnh hưởng tiêu cực đến quá trình chăm sóc và can thiệp cho trẻ.

Nghiên cứu này nhằm đánh giá thực trạng biểu hiện lo âu, trầm cảm và stress ở cha mẹ có con bị tự kỷ được điều trị tại Bệnh viện Tâm thần Trung ương I trong năm 2017, đồng thời xác định các yếu tố liên quan đến các biểu hiện tâm lý này. Nghiên cứu được thực hiện trên 35 cha hoặc mẹ có con mắc hội chứng tự kỷ, sử dụng các công cụ đánh giá như Thang đánh giá lo âu Zung, Thang DASS-21 và bảng hỏi thiết kế riêng. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao nhận thức và cải thiện sức khỏe tâm lý cho cha mẹ trẻ tự kỷ, từ đó góp phần nâng cao hiệu quả điều trị và chăm sóc trẻ.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình sau:

• Lý thuyết về lo âu: Lo âu được định nghĩa là phản ứng cảm xúc tự nhiên với cảm giác sợ hãi, khó chịu không rõ nguyên nhân, có thể gây rối loạn tâm thần khi mức độ lo âu vượt quá giới hạn bình thường. Các biểu hiện lo âu bao gồm cảm xúc (sợ hãi, căng thẳng) và triệu chứng cơ thể (nhịp tim nhanh, run tay chân).

• Lý thuyết về trầm cảm: Trầm cảm là rối loạn tâm thần phổ biến với các triệu chứng buồn bã, mất hứng thú, mệt mỏi, mất ngủ và suy nghĩ tiêu cực. Trầm cảm ảnh hưởng đến khả năng hoạt động và chất lượng cuộc sống của người bệnh.

• Lý thuyết về stress: Stress là trạng thái căng thẳng tâm lý và sinh lý do các áp lực từ môi trường hoặc cuộc sống gây ra. Stress được phân loại thành stress tích cực (eustress) và stress tiêu cực (distress). Mức độ stress được đánh giá qua các biểu hiện thể chất và tâm lý.

• Khái niệm hội chứng tự kỷ: Tự kỷ là rối loạn phát triển đặc trưng bởi khiếm khuyết trong giao tiếp xã hội, ngôn ngữ và hành vi lặp lại. Tiêu chuẩn chẩn đoán dựa trên DSM-IV với các dấu hiệu về quan hệ xã hội, giao tiếp và hành vi.

Phương pháp nghiên cứu

• Thiết kế nghiên cứu: Nghiên cứu mô tả cắt ngang.

• Đối tượng nghiên cứu: 35 cha hoặc mẹ có con được chẩn đoán mắc hội chứng tự kỷ và đang điều trị tại Khoa Tâm lý lâm sàng, Bệnh viện Tâm thần Trung ương I trong năm 2017.

• Thời gian và địa điểm: Từ tháng 1 đến tháng 5 năm 2017 tại Bệnh viện Tâm thần Trung ương I, Hà Nội.

• Cỡ mẫu và chọn mẫu: Lấy mẫu toàn bộ các cha mẹ có con tự kỷ đang điều trị trong thời gian nghiên cứu, với tiêu chuẩn bao gồm sự đồng ý tham gia và loại trừ những người từ chối.

• Công cụ thu thập dữ liệu: Bảng hỏi thiết kế riêng gồm 19 câu hỏi về đặc điểm cá nhân và bệnh lý của trẻ; Thang đánh giá lo âu Zung; Thang đánh giá lo âu, trầm cảm, stress DASS-21.

• Phương pháp phân tích: Sử dụng phần mềm SPSS 16 để phân tích thống kê mô tả (tỷ lệ %, trung bình, độ lệch chuẩn) và phân tích suy luận (phân tích tương quan, so sánh trung bình). Mức ý nghĩa thống kê được xác định với p < 0,05.

• Đạo đức nghiên cứu: Tuân thủ các quy định về đạo đức trong nghiên cứu y sinh học, được sự đồng ý của Ban Giám đốc Bệnh viện và sự đồng thuận của người tham gia.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Thực trạng biểu hiện lo âu, trầm cảm và stress ở cha mẹ trẻ tự kỷ:

   • Tỷ lệ cha mẹ có biểu hiện lo âu chiếm 25,7% theo thang Zung.
   • Tỷ lệ trầm cảm mức độ vừa chiếm 22,9% theo thang DASS-21.
   • Tỷ lệ cha mẹ có biểu hiện stress chiếm 62,9%, trong đó mức độ nhẹ 28,7%, vừa 11,4%, nặng 5,7% và rất nặng 17,1%.

2. Các yếu tố liên quan đến lo âu:

   • Trình độ học vấn có tương quan nghịch với mức độ lo âu (p = 0,027; r = -0,374), nghĩa là trình độ học vấn càng cao thì mức độ lo âu càng giảm.
   • Mức độ bệnh của trẻ có tương quan thuận với mức độ lo âu của cha mẹ (p = 0,025; r = 0,387), trẻ bệnh nặng hơn thì cha mẹ lo âu nhiều hơn.

3. Các yếu tố liên quan đến trầm cảm:

   • Số con trong gia đình có tương quan nghịch với mức độ trầm cảm (p = 0,04), nghĩa là số con càng nhiều thì xác suất cha mẹ bị trầm cảm càng giảm.

4. Các yếu tố liên quan đến stress:

   • Độ tuổi cha mẹ có tương quan thuận với mức độ stress (p = 0,05), cha mẹ lớn tuổi hơn có mức độ stress cao hơn.
   • Thời gian bị bệnh của trẻ cũng có tương quan thuận với mức độ stress của cha mẹ (p = 0,05).

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy tỷ lệ biểu hiện lo âu, trầm cảm và stress ở cha mẹ trẻ tự kỷ là khá cao, đặc biệt stress với tỷ lệ lên đến gần 63%. Điều này phản ánh gánh nặng tâm lý lớn mà các bậc cha mẹ phải chịu đựng khi chăm sóc trẻ tự kỷ, phù hợp với các nghiên cứu trong và ngoài nước. Mối tương quan nghịch giữa trình độ học vấn và lo âu cho thấy kiến thức và nhận thức tốt hơn giúp cha mẹ giảm bớt lo lắng. Mức độ bệnh của trẻ ảnh hưởng trực tiếp đến tâm lý cha mẹ, khi trẻ bệnh nặng hơn, áp lực và lo lắng tăng lên.

Số lượng con trong gia đình ảnh hưởng đến trầm cảm có thể do sự hỗ trợ từ các thành viên khác trong gia đình giúp giảm bớt áp lực cho cha mẹ. Độ tuổi và thời gian mắc bệnh của trẻ liên quan đến stress cho thấy áp lực tích tụ theo thời gian và tuổi tác, làm tăng nguy cơ stress.

Các biểu đồ biểu diễn tỷ lệ phần trăm các mức độ lo âu, trầm cảm và stress sẽ giúp minh họa rõ ràng hơn về phân bố mức độ các rối loạn tâm lý này trong nhóm nghiên cứu. Bảng phân tích tương quan các yếu tố nhân khẩu và bệnh lý với các biểu hiện tâm lý cũng là công cụ hữu ích để đánh giá mối liên hệ.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Nâng cao kiến thức cho cha mẹ trẻ tự kỷ: Tổ chức các lớp tập huấn, hội thảo về tự kỷ và kỹ năng chăm sóc trẻ nhằm giảm lo âu và trầm cảm, nâng cao nhận thức trong vòng 6-12 tháng, do các cơ sở y tế và trường học phối hợp thực hiện.

2. Tăng cường hỗ trợ tâm lý cho cha mẹ: Thiết lập các nhóm hỗ trợ tâm lý, tư vấn cá nhân và nhóm cho cha mẹ trẻ tự kỷ tại bệnh viện và cộng đồng, nhằm giảm stress và cải thiện sức khỏe tâm thần trong vòng 1 năm, do các chuyên gia tâm lý và điều dưỡng thực hiện.

3. Phối hợp chăm sóc toàn diện cho trẻ và gia đình: Xây dựng chương trình can thiệp đa ngành, kết hợp giữa y tế, giáo dục và xã hội để hỗ trợ trẻ tự kỷ và gia đình, giảm áp lực cho cha mẹ, thực hiện trong 2 năm, do bệnh viện và các trung tâm phục hồi chức năng chủ trì.

4. Tăng cường đầu tư và nâng cao nhận thức cộng đồng: Triển khai các chiến dịch truyền thông, nâng cao nhận thức xã hội về tự kỷ và sức khỏe tâm thần, giảm kỳ thị và hỗ trợ gia đình trẻ tự kỷ, trong vòng 1-2 năm, do các cơ quan quản lý nhà nước và tổ chức xã hội thực hiện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành điều dưỡng, tâm lý học, y tế công cộng: Nghiên cứu cung cấp dữ liệu thực tiễn về sức khỏe tâm lý của cha mẹ trẻ tự kỷ, làm cơ sở cho các nghiên cứu tiếp theo và phát triển chương trình can thiệp.

2. Bác sĩ, chuyên gia tâm thần và điều dưỡng tại các bệnh viện tâm thần và trung tâm phục hồi chức năng: Tham khảo để hiểu rõ hơn về các yếu tố ảnh hưởng đến sức khỏe tâm lý của cha mẹ, từ đó xây dựng kế hoạch chăm sóc toàn diện.

3. Các nhà hoạch định chính sách và quản lý y tế: Cung cấp thông tin để xây dựng chính sách hỗ trợ gia đình có trẻ tự kỷ, nâng cao chất lượng dịch vụ chăm sóc sức khỏe tâm thần.

4. Cha mẹ và người chăm sóc trẻ tự kỷ: Giúp nhận thức rõ về các biểu hiện tâm lý thường gặp, các yếu tố ảnh hưởng và cách thức hỗ trợ bản thân, từ đó cải thiện chất lượng cuộc sống và hiệu quả chăm sóc trẻ.

Câu hỏi thường gặp

1. Tại sao cha mẹ có con tự kỷ thường bị lo âu, trầm cảm và stress?
   Cha mẹ phải đối mặt với áp lực chăm sóc trẻ có nhu cầu đặc biệt, sự tiến triển chậm của trẻ và thiếu hỗ trợ xã hội, dẫn đến căng thẳng tâm lý kéo dài. Ví dụ, nghiên cứu cho thấy 62,9% cha mẹ có biểu hiện stress.

2. Các yếu tố nào ảnh hưởng đến mức độ lo âu của cha mẹ trẻ tự kỷ?
   Trình độ học vấn và mức độ bệnh của trẻ là hai yếu tố chính. Trình độ học vấn cao giúp giảm lo âu, trong khi mức độ bệnh nặng làm tăng lo âu.

3. Làm thế nào để giảm stress cho cha mẹ có con tự kỷ?
   Tham gia các nhóm hỗ trợ tâm lý, nâng cao kiến thức về tự kỷ, phối hợp chặt chẽ với chuyên gia và dành thời gian chăm sóc bản thân là những biện pháp hiệu quả.

4. Số lượng con trong gia đình ảnh hưởng thế nào đến trầm cảm của cha mẹ?
   Số con nhiều hơn có thể giảm nguy cơ trầm cảm do sự hỗ trợ từ các thành viên khác, giảm gánh nặng tâm lý cho cha mẹ.

5. Tại sao cần quan tâm đến sức khỏe tâm lý của cha mẹ trong quá trình điều trị trẻ tự kỷ?
   Sức khỏe tâm lý của cha mẹ ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng chăm sóc và phối hợp điều trị cho trẻ, từ đó ảnh hưởng đến hiệu quả can thiệp.

Kết luận

• Tỷ lệ biểu hiện lo âu, trầm cảm và stress ở cha mẹ trẻ tự kỷ tại Bệnh viện Tâm thần Trung ương I năm 2017 lần lượt là 25,7%, 22,9% và 62,9%.
• Trình độ học vấn và mức độ bệnh của trẻ là các yếu tố liên quan đến mức độ lo âu của cha mẹ.
• Số con trong gia đình có ảnh hưởng nghịch đến mức độ trầm cảm, trong khi độ tuổi cha mẹ và thời gian mắc bệnh của trẻ liên quan thuận với mức độ stress.
• Nghiên cứu nhấn mạnh tầm quan trọng của việc nâng cao kiến thức, hỗ trợ tâm lý và phối hợp chăm sóc toàn diện cho cha mẹ trẻ tự kỷ.
• Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các chương trình hỗ trợ tâm lý, đào tạo kiến thức và nâng cao nhận thức cộng đồng nhằm cải thiện sức khỏe tâm thần cho cha mẹ trẻ tự kỷ.

Quý độc giả và các nhà chuyên môn được khuyến khích áp dụng kết quả nghiên cứu này để phát triển các giải pháp hỗ trợ phù hợp, góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống cho trẻ tự kỷ và gia đình.