I. Tổng Quan Về Lo Âu Trầm Cảm Stress ở Cha Mẹ Trẻ Tự Kỷ
Lo âu, trầm cảm và stress là những vấn đề sức khỏe tâm thần phổ biến, đặc biệt ở cha mẹ trẻ tự kỷ. Việc chăm sóc một đứa trẻ tự kỷ đòi hỏi rất nhiều thời gian, công sức và nguồn lực, dẫn đến gánh nặng chăm sóc trẻ tự kỷ lớn cho cha mẹ. Điều này có thể gây ra những ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe tâm thần cha mẹ trẻ tự kỷ, làm tăng nguy cơ mắc các chứng lo âu ở cha mẹ trẻ tự kỷ, trầm cảm ở cha mẹ trẻ tự kỷ và stress ở cha mẹ trẻ tự kỷ. Theo các nhà nghiên cứu, tự kỷ là một rối loạn phát triển đặc trưng bởi sự thiếu hụt về kỹ năng giao tiếp và ngôn ngữ, kỹ năng xã hội và có hành vi lặp lại. Trên thế giới tỷ lệ tự kỷ trong những năm gần đây gia tăng ở mức đáng báo động. Theo trung tâm kiểm soát và phòng chống dịch bệnh Hoa Kỳ năm 2014 ước tính cứ 68 trẻ em thì có 1 trẻ được xác định là mắc chứng tự kỷ. Tại Việt Nam với dân số hơn 93 triệu người(2016), ước tính đã có khoảng 160.000 trẻ em mắc bệnh tự kỷ[3].
1.1. Định Nghĩa và Biểu Hiện của Lo Âu ở Cha Mẹ Trẻ Tự Kỷ
Lo âu là một phản ứng cảm xúc tự nhiên, nhưng khi trở nên quá mức và kéo dài, nó có thể gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến cuộc sống của cha mẹ trẻ tự kỷ. Các biểu hiện của lo âu ở cha mẹ trẻ tự kỷ có thể bao gồm cảm giác sợ hãi, lo lắng quá mức, khó tập trung, bồn chồn, và các triệu chứng cơ thể như tim đập nhanh, đổ mồ hôi, khó thở. Ernest Jones đã đưa ra các trạng thái lo âu khác nhau: sợ và lo âu. Ông mô tả 2 nét khác nhau giữa sợ và lo âu như sau: - Sợ nói chung được coi như sự đáp ứng với kích thích đe dọa từ bên ngoài nguy hiểm có thực đang đến, vì vậy có tính chất sống còn. - Ngược lại lo âu giống như sợ nhưng lại không có sự đe dọa rõ ràng. Không cân xứng giữa kích thích bên ngoài, biểu hiện tâm thần và cơ thể.
1.2. Dấu Hiệu Nhận Biết Trầm Cảm ở Cha Mẹ Trẻ Tự Kỷ
Trầm cảm là một rối loạn tâm thần nghiêm trọng, có thể ảnh hưởng đến mọi khía cạnh của cuộc sống. Các dấu hiệu của trầm cảm ở cha mẹ trẻ tự kỷ có thể bao gồm cảm giác buồn bã, tuyệt vọng, mất hứng thú với các hoạt động yêu thích, mệt mỏi, khó ngủ, thay đổi khẩu vị, và ý nghĩ tự tử. Trầm cảm có thể xuất hiện với góc độ là một phản ứng đáp lại tác động gây stress nào đó hoặc một tình huống cuộc sống nặng nề, thường là sự mất mát của bản thân: mất người thân, li hôn, …; khủng hoảng tài chính hoặc mất vai trò đã có (nghề nghiệp, gia đình,…). Trầm cảm thường xuất hiện dưới dạng phàn nàn cơ thể.
1.3. Các Triệu Chứng và Mức Độ Stress ở Cha Mẹ Trẻ Tự Kỷ
Stress là một phản ứng tự nhiên của cơ thể đối với áp lực, nhưng khi trở nên mãn tính, nó có thể gây ra nhiều vấn đề sức khỏe. Các triệu chứng của stress ở cha mẹ trẻ tự kỷ có thể bao gồm cảm giác căng thẳng, khó chịu, mất ngủ, đau đầu, và các vấn đề về tiêu hóa. Theo “Từ điển Y học Anh - Việt” (2007) thì: “Bất kỳ nhân tố nào đe dọa đến sức khỏe cơ thể hay có tác động phương hại đến các chức năng cơ thể như tổn thương, bệnh tật hay tâm trạng lo lắng đều gọi là stress”. Theo “từ điển tiếng Việt” stress là một cảm giác căng thẳng và dồn ép.
II. Thực Trạng Lo Âu Trầm Cảm Stress tại Bệnh Viện Tâm Thần I
Nghiên cứu tại Bệnh viện Tâm thần Trung ương I năm 2017 cho thấy tỷ lệ lo âu ở cha mẹ trẻ tự kỷ là 25,7%, tỷ lệ trầm cảm ở cha mẹ trẻ tự kỷ là 22,9%, và tỷ lệ stress ở cha mẹ trẻ tự kỷ là 62,9%. Điều này cho thấy sức khỏe tâm thần cha mẹ trẻ tự kỷ là một vấn đề đáng quan tâm và cần được can thiệp kịp thời. Việc điều trị, nuôi dưỡng, chăm sóc, dạy dỗ trẻ tự kỷ là một quá trình gian nan, vất vả kéo dài, đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa cơ sở điều trị và gia đình. Đặc biệt đối với cha mẹ của trẻ, việc phải đối mặt với sự thật là đứa con yêu quý của mình bị chứng tự kỷ, với bao nỗi gian nan vất vả hàng ngày trong việc nuôi dưỡng, chăm sóc, dạy dỗ trẻ, thực sự là một gánh nặng tâm lý không dễ gì vượt qua được.
2.1. Tỷ Lệ Lo Âu ở Cha Mẹ Trẻ Tự Kỷ Theo Nghiên Cứu
Nghiên cứu sử dụng Thang đánh giá lo âu Zung và DASS-21 để đánh giá mức độ lo âu. Kết quả cho thấy có 25,7% cha mẹ có biểu hiện lo âu. Điều này cho thấy một phần đáng kể cha mẹ trẻ tự kỷ đang phải đối mặt với vấn đề lo âu ở cha mẹ trẻ tự kỷ.
2.2. Mức Độ Trầm Cảm ở Cha Mẹ Trẻ Tự Kỷ Được Ghi Nhận
Nghiên cứu cho thấy 22,9% cha mẹ có rối loạn trầm cảm mức độ vừa. Điều này cho thấy trầm cảm ở cha mẹ trẻ tự kỷ là một vấn đề nghiêm trọng, ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống của họ.
2.3. Tình Trạng Stress ở Cha Mẹ Trẻ Tự Kỷ Chi Tiết Phân Tích
Kết quả nghiên cứu cho thấy 62,9% cha mẹ có biểu hiện stress, trong đó có nhiều mức độ khác nhau từ nhẹ đến rất nặng. Điều này cho thấy stress ở cha mẹ trẻ tự kỷ là một vấn đề phổ biến và cần được quan tâm đặc biệt.
III. Yếu Tố Liên Quan Đến Lo Âu Trầm Cảm Stress ở Cha Mẹ
Nghiên cứu chỉ ra rằng trình độ học vấn, mức độ bệnh của trẻ, số con trong gia đình, độ tuổi và thời gian bị bệnh của trẻ có liên quan đến lo âu ở cha mẹ trẻ tự kỷ, trầm cảm ở cha mẹ trẻ tự kỷ và stress ở cha mẹ trẻ tự kỷ. Cụ thể, trình độ học vấn có tương quan nghịch với mức độ lo âu, mức độ bệnh của con có tương quan thuận với mức độ lo âu, số con trong gia đình có tương quan nghịch với mức độ trầm cảm, độ tuổi và thời gian bị bệnh của trẻ có tương quan thuận với mức độ stress. Những biểu hiện của các vấn đề sức khỏe tâm lý vừa nêu ở các bậc cha mẹ có con bị tự kỷ sẽ quay trở lại, ảnh hưởng không nhỏ tới quá trình can thiệp cho trẻ tự kỷ.
3.1. Ảnh Hưởng của Trình Độ Học Vấn Đến Lo Âu ở Cha Mẹ
Trình độ học vấn thấp có thể làm tăng nguy cơ lo âu ở cha mẹ trẻ tự kỷ. Cha mẹ có trình độ học vấn cao hơn có thể có khả năng tiếp cận thông tin và nguồn lực hỗ trợ tốt hơn, giúp họ đối phó với gánh nặng chăm sóc trẻ tự kỷ hiệu quả hơn.
3.2. Mức Độ Bệnh của Trẻ Tự Kỷ và Tác Động Đến Lo Âu
Mức độ bệnh của trẻ càng nặng, cha mẹ càng dễ bị lo âu ở cha mẹ trẻ tự kỷ. Việc chăm sóc một đứa trẻ tự kỷ với nhiều khó khăn về hành vi và giao tiếp có thể gây ra nhiều áp lực và căng thẳng cho cha mẹ.
3.3. Số Lượng Con Cái và Mối Liên Hệ Với Trầm Cảm
Số lượng con cái trong gia đình có thể ảnh hưởng đến nguy cơ trầm cảm ở cha mẹ trẻ tự kỷ. Gia đình có nhiều con có thể nhận được sự hỗ trợ từ các thành viên khác, giúp giảm bớt gánh nặng chăm sóc trẻ tự kỷ và giảm nguy cơ trầm cảm.
IV. Giải Pháp Hỗ Trợ Tâm Lý Cho Cha Mẹ Trẻ Tự Kỷ
Cần có các biện pháp hỗ trợ tâm lý cho cha mẹ trẻ tự kỷ để giúp họ đối phó với lo âu ở cha mẹ trẻ tự kỷ, trầm cảm ở cha mẹ trẻ tự kỷ và stress ở cha mẹ trẻ tự kỷ. Các biện pháp này có thể bao gồm tư vấn tâm lý, liệu pháp tâm lý, nhóm hỗ trợ, và các chương trình giáo dục về tự kỷ và cách chăm sóc trẻ. Với mong muốn tìm hiểu về lĩnh vực này chúng tôi chọn đề tài: “Thực trạng và một số yếu tố liên quan các biểu hiện Stress, lo âu và trầm cảm ở cha mẹ trẻ tự kỷ được điều trị tại Bệnh viện tâm thần Trung ương I năm 2017” nhằm 2 mục tiêu sau:
4.1. Tư Vấn Tâm Lý và Liệu Pháp Tâm Lý Cho Cha Mẹ
Tư vấn tâm lý và liệu pháp tâm lý có thể giúp cha mẹ trẻ tự kỷ giải quyết các vấn đề tâm lý, cải thiện kỹ năng đối phó với stress, và tăng cường sức khỏe tâm thần cha mẹ trẻ tự kỷ.
4.2. Vai Trò của Nhóm Hỗ Trợ Cha Mẹ Trẻ Tự Kỷ
Nhóm hỗ trợ là nơi cha mẹ trẻ tự kỷ có thể chia sẻ kinh nghiệm, nhận được sự đồng cảm và hỗ trợ từ những người có cùng hoàn cảnh. Tham gia nhóm hỗ trợ có thể giúp giảm cảm giác cô đơn và tăng cường khả năng đối phó với khó khăn trong chăm sóc trẻ tự kỷ.
4.3. Chương Trình Giáo Dục Về Tự Kỷ và Kỹ Năng Chăm Sóc
Các chương trình giáo dục về tự kỷ và kỹ năng chăm sóc có thể giúp cha mẹ trẻ tự kỷ hiểu rõ hơn về tình trạng của con mình, học cách giao tiếp và tương tác hiệu quả với con, và quản lý các hành vi khó khăn của con.
V. Khuyến Nghị Cải Thiện Sức Khỏe Tâm Thần Cha Mẹ Trẻ Tự Kỷ
Nghiên cứu khuyến nghị các bậc cha mẹ trẻ tự kỷ cần nâng cao kiến thức, tích cực tìm kiếm, trao đổi thông tin, cùng nhau chia sẻ và phối hợp chặt chẽ với thầy thuốc để cải thiện tốt nhất vấn đề của trẻ. Đối với các cơ sở chăm sóc sức khỏe trẻ tự kỷ, cần quan tâm hơn tới vấn đề sức khỏe tâm thần cha mẹ trẻ tự kỷ. Với cộng đồng, cần tăng cường đầu tư, cải thiện thái độ trong công tác chăm sóc trẻ tự kỷ nói riêng và trẻ bị các rối loạn tâm thần nói chung.
5.1. Nâng Cao Nhận Thức và Tìm Kiếm Thông Tin Về Tự Kỷ
Việc nâng cao nhận thức và tìm kiếm thông tin về tự kỷ có thể giúp cha mẹ trẻ tự kỷ hiểu rõ hơn về tình trạng của con mình và tìm kiếm các phương pháp can thiệp phù hợp.
5.2. Chia Sẻ và Phối Hợp Với Chuyên Gia Y Tế
Việc chia sẻ kinh nghiệm và phối hợp chặt chẽ với các chuyên gia y tế có thể giúp cha mẹ trẻ tự kỷ nhận được sự hỗ trợ tốt nhất trong quá trình chăm sóc con.
5.3. Đầu Tư và Cải Thiện Thái Độ Cộng Đồng Về Tự Kỷ
Việc đầu tư và cải thiện thái độ cộng đồng về tự kỷ có thể giúp giảm bớt sự kỳ thị và phân biệt đối xử với trẻ tự kỷ và gia đình của họ.
VI. Tương Lai Nghiên Cứu Về Lo Âu Trầm Cảm Cha Mẹ Tự Kỷ
Các nghiên cứu trong tương lai cần tập trung vào việc phát triển và đánh giá hiệu quả của các biện pháp can thiệp tâm lý cho cha mẹ trẻ tự kỷ, cũng như tìm hiểu sâu hơn về các yếu tố nguy cơ và yếu tố bảo vệ liên quan đến sức khỏe tâm thần cha mẹ trẻ tự kỷ. Tuy nhiên, hiện nay trong các cơ sở can thiệp trợ giúp trẻ tự kỷ, vấn đề sức khỏe tâm lý của cha mẹ trẻ lại chưa được quan tâm đúng mức.
6.1. Phát Triển Các Biện Pháp Can Thiệp Tâm Lý Hiệu Quả
Cần có các nghiên cứu để phát triển và đánh giá hiệu quả của các biện pháp can thiệp tâm lý cho cha mẹ trẻ tự kỷ, nhằm giúp họ đối phó với lo âu ở cha mẹ trẻ tự kỷ, trầm cảm ở cha mẹ trẻ tự kỷ và stress ở cha mẹ trẻ tự kỷ.
6.2. Nghiên Cứu Các Yếu Tố Nguy Cơ và Bảo Vệ
Cần có các nghiên cứu để tìm hiểu sâu hơn về các yếu tố nguy cơ và yếu tố bảo vệ liên quan đến sức khỏe tâm thần cha mẹ trẻ tự kỷ, nhằm xác định các đối tượng có nguy cơ cao và phát triển các biện pháp phòng ngừa.
6.3. Ứng Dụng Kết Quả Nghiên Cứu Vào Thực Tiễn
Cần có các biện pháp để ứng dụng kết quả nghiên cứu vào thực tiễn, nhằm cải thiện sức khỏe tâm thần cha mẹ trẻ tự kỷ và nâng cao chất lượng cuộc sống của họ.
