Đề tài: Căng thẳng Tâm Lý Ở Cha Mẹ Có Con Rối Loạn Phổ Tự Kỷ Can Thiệp Tại Bệnh Viện Sản Nhi Quảng Ninh

• Tác giả: Đoàn Thị Hạnh
• Người hướng dẫn: Ts. Nguyễn Thị Kim Hoa
• Trường học: Trường đại học giáo dục - đại học quốc gia hà nội
• Chuyên ngành: Tâm lý học
• Đề tài: Căng thẳng tâm lý ở cha mẹ có con rối loạn phổ tự kỷ can thiệp tại bệnh viện sản nhi quảng ninh
• Loại tài liệu: Luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2023
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CAM ĐOAN
• 1. CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ CĂNG THẲNG TÂM LÝ Ở CHA MẸ CÓ CON RỐI LOẠN PHỔ TỰ KỶ
• 1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu
• 1.2. Nghiên cứu căng thẳng tâm lý
• 1.3. Nghiên cứu căng thẳng tâm lý ở cha mẹ có con rối loạn phổ tự kỷ
• 1.4. Một số vấn đề lý luận về trẻ rối loạn phổ tự kỷ
• 1.5. Khái niệm rối loạn phổ tự kỷ. Đặc điểm trẻ tự kỷ tại bệnh viện
• 1.6. Khái niệm căng thẳng tâm lý và phân loại căng thẳng tâm lý ở cha mẹ trẻ rối loạn phổ tự kỷ
• 1.7. Khái niệm căng thẳng tâm lý
• 1.8. Các biểu hiện căng thẳng tâm lý ở cha mẹ có con rối loạn phổ tự kỷ
• 1.9. Nguyên nhân của căng thẳng tâm lý
• 1.10. Ứng phó với căng thẳng tâm lý ở cha mẹ có con rối loạn phổ tự kỷ
• 1.11. Các yếu tố ảnh hưởng đến căng thẳng tâm lý ở cha mẹ có con rối loạn phổ tự kỷ
• 1.12. Can thiệp trẻ rối loạn phổ tự kỷ tại bệnh viện
• 1.13. Vai trò của gia đình trong can thiệp trẻ rối loạn phổ tự kỷ
• 1.14. TIỂU KẾT CHƯƠNG 1
• 2. CHƯƠNG 2: TỔ CHỨC VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.1. Vài nét về địa bàn nghiên cứu
• 2.2. Tổ chức nghiên cứu
• 2.3. Phương pháp nghiên cứu
• 2.4. Phương pháp nghiên cứu lý luận
• 2.5. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn
• 2.6. Đặc điểm của mẫu khách thể nghiên cứu
• 2.7. TIỂU KẾT CHƯƠNG 2
• 3. CHƯƠNG 3: THỰC TRẠNG VỀ CĂNG THẲNG TÂM LÝ Ở CHA MẸ CÓ CON RỐI LOẠN PHỔ TỰ KỶ CAN THIỆP TẠI BỆNH VIỆN SẢN NHI QUẢNG NINH
• 3.1. Thực trạng căng thẳng tâm lý ở cha mẹ có con rối loạn phổ tự kỷ
• 3.2. Nhận định chung về căng thẳng tâm lý ở cha mẹ có con rối loạn phổ tự kỷ
• 3.3. Các biểu hiện căng thẳng tâm lý ở cha mẹ trẻ có con rối loạn phổ tự kỷ
• 3.4. Thực trạng căng thẳng tâm lý ở cha mẹ có con rối loạn phổ tự kỷ và các vấn đề của con
• 3.5. Cách ứng phó căng thẳng tâm lý ở cha mẹ trẻ có con rối loạn phổ tự kỷ
• 3.5.1. Cách ứng phó tích cực
• 3.5.2. Cách ứng phó tiêu cực
• 3.6. Mối tương quan giữa cách ứng phó và mức độ biểu hiện căng thẳng tâm lý ở cha mẹ trẻ rối loạn phổ tự kỷ
• 3.7. Mối quan hệ giữa mức độ biểu hiện căng thẳng tâm lý và một số yếu tố liên quan cha mẹ có con rối loạn phổ tự kỷ
• 3.8. TIỂU KẾT CHƯƠNG 3
• TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Tổng Quan Về Căng Thẳng Tâm Lý Của Cha Mẹ Tự Kỷ 55 ký tự

Xã hội hiện đại với nhịp sống hối hả tạo ra nhiều áp lực, dẫn đến tình trạng căng thẳng tâm lý ngày càng gia tăng. Đặc biệt, các gia đình có trẻ rối loạn phổ tự kỷ (RLPTK) phải đối mặt với những thách thức lớn, từ việc chăm sóc, giáo dục đến các vấn đề tài chính. Theo thống kê, tại Việt Nam có khoảng 200.000 trẻ RLPTK, nhưng không phải trẻ nào cũng được phát hiện sớm và can thiệp kịp thời (theo [86]). Căng thẳng tâm lý ở cha mẹ có con tự kỷ đã trở thành một vấn đề được quan tâm rộng rãi. Căng thẳng có thể xuất hiện hàng ngày, do nhiều yếu tố khác nhau trong cuộc sống, và đặc biệt gia tăng khi phải chăm sóc một trẻ tự kỷ với những nhu cầu đặc biệt. Cha mẹ cần hiểu rõ những khó khăn này để có thể tìm kiếm sự hỗ trợ và có các biện pháp can thiệp phù hợp.

1.1. Khái niệm Căng thẳng Tâm lý và Ảnh hưởng tới Phụ Huynh

Căng thẳng tâm lý là phản ứng của cơ thể và tâm trí khi phải đối mặt với áp lực. Đối với cha mẹ có con RLPTK, áp lực này còn lớn hơn nhiều do những khó khăn trong giao tiếp, hành vi của trẻ. Những khó khăn này khiến cha mẹ phải dành nhiều thời gian, công sức hơn để chăm sóc, giáo dục, dẫn đến stress tâm lý phụ huynh, trầm cảm cha mẹ, lo âu cha mẹ. Cần nhận diện các dấu hiệu sớm của căng thẳng tâm lý để có biện pháp can thiệp kịp thời, bảo vệ sức khỏe tinh thần cho cha mẹ.

1.2. Thách Thức Đặc Thù khi Chăm Sóc Trẻ Rối Loạn Phổ Tự Kỷ

Việc chăm sóc trẻ RLPTK đặt ra những thách thức đặc thù. Trẻ có thể gặp khó khăn trong giao tiếp, thể hiện nhu cầu, dẫn đến những hành vi không mong muốn. Cha mẹ phải đối mặt với việc giải mã những hành vi này, đồng thời tìm cách đáp ứng nhu cầu của trẻ một cách phù hợp. Điều này đòi hỏi sự kiên nhẫn, thấu hiểu và kỹ năng đặc biệt. Theo Đoàn Thị Hạnh, ngoài các vấn đề về tâm lý và tài chính, khó khăn khi chăm sóc trẻ tự kỷ và ứng phó với hành vi của trẻ là một thách thức lớn cho các bậc phụ huynh.

II. Thực Trạng Căng Thẳng Tâm Lý Tại Bệnh Viện Sản Nhi QN 59 ký tự

Tại Bệnh viện Sản Nhi Quảng Ninh, thực trạng căng thẳng tâm lý ở cha mẹ có con RLPTK đang được quan tâm. Đơn nguyên Tâm bệnh-Phục hồi chức năng thuộc khoa Nội đã tiến hành khám, đánh giá và tư vấn tâm lý cho trẻ em mắc các rối nhiễu tâm lý, tự kỷ, chậm phát triển. Theo số liệu thống kê đến tháng 3/2020, đơn nguyên đã tiến hành khám cho 5816 bệnh nhân, tổng số test tâm lý đạt 4634 test; tiếp nhận 1320 trẻ vào điều trị. Nhận thức được gánh nặng tâm lý của phụ huynh, bệnh viện đã triển khai các hoạt động hỗ trợ sức khỏe tâm thần cha mẹ, tư vấn và can thiệp tâm lý nhằm giúp cha mẹ giảm bớt stress tâm lý phụ huynh và nâng cao chất lượng cuộc sống.

2.1. Đánh Giá Mức Độ Căng Thẳng Tâm Lý Của Cha Mẹ

Việc đánh giá căng thẳng tâm lý là bước quan trọng để xác định nhu cầu hỗ trợ của cha mẹ. Các công cụ đánh giá như thang đo trầm cảm cha mẹ, lo âu cha mẹ, thang đo mức độ stress có thể được sử dụng để đo lường mức độ căng thẳng tâm lý của cha mẹ. Kết quả đánh giá sẽ cung cấp thông tin quan trọng để xây dựng kế hoạch can thiệp phù hợp, giúp cha mẹ đối phó với những khó khăn và cải thiện chất lượng cuộc sống cha mẹ.

2.2. Các Yếu Tố Liên Quan Đến Căng Thẳng Tâm Lý ở Phụ Huynh

Nghiên cứu cho thấy nhiều yếu tố ảnh hưởng căng thẳng, bao gồm: giới tính, trình độ học vấn, thu nhập, đặc điểm tính cách, mức độ nghiêm trọng của rối loạn phổ tự kỷ ở trẻ. Ví dụ, phụ nữ thường có xu hướng trải qua căng thẳng tâm lý nhiều hơn nam giới. Gia đình có thu nhập thấp có thể gặp nhiều khó khăn hơn trong việc trang trải chi phí chăm sóc trẻ, dẫn đến stress tâm lý phụ huynh. Hiểu rõ các yếu tố này giúp các chuyên gia tâm lý đưa ra các giải pháp hỗ trợ phù hợp với từng gia đình.

2.3. Vai Trò Của Bệnh Viện Sản Nhi Quảng Ninh Trong Hỗ Trợ Phụ Huynh

Bệnh viện Sản Nhi Quảng Ninh đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ cha mẹ có con RLPTK. Bệnh viện cung cấp các dịch vụ khám, chẩn đoán, can thiệp sớm cho trẻ, đồng thời tổ chức các buổi tư vấn, hỗ trợ tâm lý cha mẹ. Bằng cách kết hợp các dịch vụ y tế và tâm lý, bệnh viện giúp cha mẹ giảm bớt gánh nặng chăm sóc, nâng cao kiến thức và kỹ năng chăm sóc trẻ, từ đó giảm thiểu căng thẳng tâm lý.

III. Phương Pháp Ứng Phó Với Stress Tâm Lý Phụ Huynh 58 ký tự

Để giảm căng thẳng tâm lý cho cha mẹ có con RLPTK, cần có các phương pháp ứng phó hiệu quả. Các phương pháp này có thể bao gồm: tìm kiếm sự hỗ trợ từ gia đình, bạn bè, cộng đồng; tham gia các nhóm hỗ trợ; sử dụng các kỹ thuật thư giãn; tập thể dục; và tìm kiếm sự giúp đỡ từ các chuyên gia tâm lý. Cha mẹ cũng cần học cách tự chăm sóc bản thân, dành thời gian cho những hoạt động yêu thích và duy trì các mối quan hệ xã hội. Theo nghiên cứu, một cách ứng phó hiệu quả với căng thẳng là sử dụng các nguồn lực bên ngoài, đồng thời duy trì tinh thần lạc quan.

3.1. Tìm Kiếm Hỗ Trợ Tâm Lý Cha Mẹ Từ Cộng Đồng và Chuyên Gia

Sự hỗ trợ tâm lý cha mẹ từ cộng đồng và các chuyên gia đóng vai trò quan trọng trong việc giảm căng thẳng tâm lý. Tham gia các nhóm hỗ trợ giúp cha mẹ chia sẻ kinh nghiệm, học hỏi từ những người có hoàn cảnh tương tự. Các chuyên gia tâm lý có thể cung cấp tư vấn, trị liệu, giúp cha mẹ đối phó với những cảm xúc tiêu cực và xây dựng các kỹ năng ứng phó hiệu quả. Bệnh viện Sản Nhi Quảng Ninh có thể tổ chức các buổi tư vấn nhóm, mời các chuyên gia tâm lý đến chia sẻ kiến thức và kinh nghiệm.

3.2. Thực Hành Các Kỹ Thuật Thư Giãn Giảm Căng Thẳng Tâm Lý

Các kỹ thuật thư giãn như thiền, yoga, hít thở sâu có thể giúp giảm căng thẳng tâm lý một cách hiệu quả. Dành thời gian mỗi ngày để thực hành các kỹ thuật này giúp cha mẹ thư giãn, giảm lo âu và cải thiện tâm trạng. Ngoài ra, việc tập thể dục thường xuyên cũng có tác dụng tích cực đến sức khỏe tinh thần. Cha mẹ nên tìm những hoạt động thể chất phù hợp với bản thân và dành thời gian để tập luyện mỗi ngày.

IV. Can Thiệp Sớm Tự Kỷ Giảm Gánh Nặng Cho Cha Mẹ 55 ký tự

Can thiệp sớm tự kỷ đóng vai trò quan trọng trong việc cải thiện sự phát triển của trẻ và giảm gánh nặng cho cha mẹ. Khi trẻ được can thiệp sớm, các kỹ năng giao tiếp, xã hội và hành vi của trẻ có thể được cải thiện, giúp trẻ hòa nhập tốt hơn với cộng đồng. Điều này cũng giúp giảm bớt những khó khăn trong việc chăm sóc trẻ, từ đó giảm căng thẳng tâm lý cho cha mẹ. Bệnh viện Sản Nhi Quảng Ninh cần đẩy mạnh các chương trình can thiệp sớm tự kỷ, đồng thời cung cấp thông tin, kiến thức cho cha mẹ về tầm quan trọng của việc can thiệp sớm.

4.1. Tầm Quan Trọng Của Can Thiệp Sớm Cho Trẻ Tự Kỷ

Can thiệp sớm là chìa khóa để giúp trẻ tự kỷ phát triển tối đa tiềm năng của mình. Các chương trình can thiệp sớm tập trung vào việc cải thiện các kỹ năng giao tiếp, xã hội, hành vi và nhận thức của trẻ. Khi trẻ được can thiệp sớm, trẻ có nhiều cơ hội hơn để học hỏi, phát triển và hòa nhập với cộng đồng. Điều này cũng giúp giảm bớt những khó khăn trong việc chăm sóc trẻ, từ đó giảm căng thẳng tâm lý cho cha mẹ.

4.2. Các Phương Pháp Can Thiệp Sớm Tự Kỷ Phổ Biến

Có nhiều phương pháp can thiệp sớm tự kỷ khác nhau, bao gồm: ABA (Applied Behavior Analysis), ngôn ngữ trị liệu, hoạt động trị liệu, và can thiệp theo mô hình Denver. Mỗi phương pháp có những ưu điểm và nhược điểm riêng, và việc lựa chọn phương pháp phù hợp phụ thuộc vào nhu cầu và đặc điểm của từng trẻ. Cha mẹ nên tham khảo ý kiến của các chuyên gia để lựa chọn phương pháp can thiệp sớm phù hợp nhất cho con mình.

V. Nghiên Cứu Về Căng Thẳng và RLPTK Tại Quảng Ninh 59 ký tự

Các nghiên cứu về căng thẳng tâm lý ở cha mẹ có con RLPTK tại Quảng Ninh có thể cung cấp thông tin quan trọng về thực trạng và các yếu tố ảnh hưởng đến căng thẳng tâm lý trong khu vực. Những nghiên cứu này có thể giúp các nhà hoạch định chính sách, các chuyên gia tâm lý và các tổ chức xã hội đưa ra các giải pháp hỗ trợ phù hợp với nhu cầu của cộng đồng. Bệnh viện Sản Nhi Quảng Ninh có thể phối hợp với các trường đại học, viện nghiên cứu để thực hiện các nghiên cứu về căng thẳng tâm lý ở cha mẹ có con RLPTK.

5.1. Kết Quả Nghiên Cứu Biểu Hiện Của Căng Thẳng Ở Phụ Huynh

Các nghiên cứu có thể chỉ ra các biểu hiện cụ thể của căng thẳng tâm lý ở cha mẹ có con RLPTK tại Quảng Ninh, chẳng hạn như: trầm cảm cha mẹ, lo âu cha mẹ, mất ngủ, mệt mỏi, cáu gắt. Nghiên cứu cũng có thể xác định các yếu tố liên quan đến căng thẳng tâm lý, chẳng hạn như: giới tính, trình độ học vấn, thu nhập, mức độ nghiêm trọng của rối loạn phổ tự kỷ ở trẻ. Từ đó có các biện pháp can thiệp phù hợp.

5.2. Đề Xuất Giải Pháp Hỗ Trợ Phụ Huynh Dựa Trên Nghiên Cứu

Dựa trên kết quả nghiên cứu, có thể đề xuất các giải pháp hỗ trợ phụ huynh một cách hiệu quả. Các giải pháp này có thể bao gồm: cung cấp dịch vụ tư vấn, trị liệu tâm lý; tổ chức các nhóm hỗ trợ; cung cấp thông tin, kiến thức về rối loạn phổ tự kỷ và các phương pháp chăm sóc trẻ; hỗ trợ tài chính; và nâng cao nhận thức của cộng đồng về rối loạn phổ tự kỷ. Cần có sự phối hợp giữa các bên liên quan để triển khai các giải pháp này một cách hiệu quả.

VI. Kết Luận Giảm Căng Thẳng Tâm Lý Cho Cha Mẹ 52 ký tự

Giảm căng thẳng tâm lý ở cha mẹ có con RLPTK là một nhiệm vụ quan trọng, đòi hỏi sự nỗ lực của nhiều bên liên quan. Bằng cách nâng cao nhận thức về rối loạn phổ tự kỷ, cung cấp các dịch vụ hỗ trợ phù hợp và tạo ra một môi trường thân thiện, hỗ trợ, chúng ta có thể giúp cha mẹ giảm bớt gánh nặng chăm sóc, nâng cao chất lượng cuộc sống cha mẹ, và tạo điều kiện tốt nhất cho sự phát triển của trẻ tự kỷ. Cần tiếp tục nghiên cứu về căng thẳng tâm lý ở cha mẹ có con RLPTK để tìm ra các giải pháp hiệu quả hơn.

6.1. Tầm Quan Trọng Của Sự Phối Hợp Giữa Các Bên Liên Quan

Việc giảm căng thẳng tâm lý ở cha mẹ có con RLPTK đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa các bên liên quan, bao gồm: gia đình, bệnh viện, trường học, các tổ chức xã hội và chính quyền địa phương. Khi tất cả các bên cùng chung tay, chúng ta có thể tạo ra một mạng lưới hỗ trợ mạnh mẽ, giúp cha mẹ vượt qua những khó khăn và chăm sóc con cái một cách tốt nhất.

6.2. Hướng Nghiên Cứu Tiếp Theo Về Căng Thẳng Ở Phụ Huynh

Cần tiếp tục nghiên cứu về căng thẳng tâm lý ở cha mẹ có con RLPTK để tìm ra các giải pháp hiệu quả hơn. Các nghiên cứu có thể tập trung vào việc đánh giá hiệu quả của các chương trình hỗ trợ, xác định các yếu tố dự báo căng thẳng tâm lý, và phát triển các phương pháp can thiệp sớm hiệu quả hơn. Nghiên cứu cũng có thể tập trung vào việc tìm hiểu kinh nghiệm của cha mẹ có con RLPTK để có được cái nhìn sâu sắc hơn về những thách thức và nhu cầu của họ.

Tổng quan nghiên cứu

Tại Việt Nam, hiện có khoảng 200.000 trẻ mắc rối loạn phổ tự kỷ (RLPTK), tuy nhiên không phải trẻ nào cũng được phát hiện sớm và can thiệp kịp thời. Gia đình có con RLPTK phải đối mặt với nhiều thách thức, từ chi phí chăm sóc, giáo dục đến các hành vi không phù hợp của trẻ, gây áp lực lớn lên cha mẹ. Căng thẳng tâm lý (CTTL) của cha mẹ trong bối cảnh này là một vấn đề được quan tâm sâu sắc, ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe tinh thần và chất lượng cuộc sống của họ. Mục tiêu nghiên cứu nhằm khảo sát thực trạng biểu hiện căng thẳng tâm lý ở cha mẹ có con RLPTK đang can thiệp tại Bệnh viện Sản Nhi Quảng Ninh, xác định các nguyên nhân, cách ứng phó và các yếu tố ảnh hưởng đến căng thẳng tâm lý, từ đó đề xuất giải pháp hỗ trợ phù hợp.

Phạm vi nghiên cứu tập trung vào 132 cha mẹ có con RLPTK đang điều trị tại khoa Nội, đơn nguyên Tâm bệnh - Phục hồi chức năng, Bệnh viện Sản Nhi Quảng Ninh trong giai đoạn 2022-2023. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp dữ liệu thực tiễn, làm cơ sở cho các can thiệp tâm lý và hỗ trợ gia đình, góp phần nâng cao hiệu quả chăm sóc trẻ RLPTK và giảm thiểu căng thẳng cho cha mẹ. Các chỉ số đo lường căng thẳng được đánh giá trên 4 mặt: thực thể, cảm xúc, nhận thức và hành vi, với biểu hiện cảm xúc chiếm tỷ lệ cao nhất.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình sau:

• Mô hình căng thẳng tâm lý ABCX của McCubbin và Patterson (1983), trong đó A là sự kiện gây căng thẳng (con RLPTK), B là nguồn lực gia đình, C là nhận thức về sự kiện, X là mức độ căng thẳng tâm lý của cha mẹ. Mô hình giúp phân tích các yếu tố tác động đến căng thẳng và cách ứng phó của cha mẹ.

• Lý thuyết ứng phó với căng thẳng của Lazarus và Folkman (1984), xem ứng phó là quá trình nhận thức và hành vi nhằm điều chỉnh các yêu cầu vượt quá nguồn lực cá nhân. Lý thuyết phân loại ứng phó thành tích cực (giải quyết vấn đề, tìm kiếm hỗ trợ) và tiêu cực (tránh né, phủ nhận).

Các khái niệm chính bao gồm: căng thẳng tâm lý (biểu hiện trên 4 mặt: thực thể, cảm xúc, nhận thức, hành vi), rối loạn phổ tự kỷ (ASD) theo DSM-5, ứng phó căng thẳng (cope), và các yếu tố ảnh hưởng (giới tính, tính cách, nguồn lực xã hội).

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp kết hợp nghiên cứu lý luận và thực tiễn:

• Nguồn dữ liệu: Thu thập dữ liệu chính từ 132 cha mẹ có con RLPTK đang can thiệp tại Bệnh viện Sản Nhi Quảng Ninh, gồm 46 cha và 86 mẹ. Dữ liệu thứ cấp được tổng hợp từ các công trình nghiên cứu trong và ngoài nước, tài liệu chuyên ngành, văn bản pháp luật liên quan.

• Phương pháp chọn mẫu: Mẫu được chọn theo phương pháp thuận tiện, đảm bảo đại diện cho nhóm cha mẹ có con RLPTK đang điều trị tại đơn nguyên Tâm bệnh - Phục hồi chức năng.

• Phương pháp phân tích: Sử dụng thống kê mô tả để đánh giá biểu hiện căng thẳng tâm lý trên các mặt, phân tích tương quan để xác định các yếu tố ảnh hưởng, so sánh mức độ căng thẳng theo giới tính, độ tuổi, trình độ học vấn. Phân tích định tính được áp dụng để làm rõ cách ứng phó và nguyên nhân căng thẳng.

• Timeline nghiên cứu: Giai đoạn 1 (5/2022 - 8/2022) tập trung nghiên cứu lý luận, xây dựng công cụ khảo sát; Giai đoạn 2 (8/2022 - 11/2022) thu thập và phân tích dữ liệu thực tiễn.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Biểu hiện căng thẳng tâm lý: Cha mẹ có con RLPTK thể hiện căng thẳng trên 4 mặt: cảm xúc (chiếm tỷ lệ cao nhất, khoảng 75%), thực thể (khoảng 60%), hành vi (50%) và nhận thức (40%). Các biểu hiện phổ biến gồm lo âu, mệt mỏi, mất ngủ, khó tập trung, cáu gắt và cảm giác cô lập.

2. Nguyên nhân gây căng thẳng: Các yếu tố chính gồm đặc điểm hành vi của trẻ (hành vi bất thường, khó kiểm soát), áp lực tài chính (chi phí điều trị cao, giảm thu nhập), lo lắng về tương lai của con và thiếu hỗ trợ xã hội. Khoảng 68% cha mẹ cho biết áp lực tài chính là nguyên nhân lớn nhất.

3. Cách ứng phó căng thẳng: Phần lớn cha mẹ (khoảng 65%) sử dụng cách ứng phó tích cực như tìm kiếm thông tin, hỗ trợ từ chuyên gia, kiểm soát cảm xúc. Tuy nhiên, vẫn có khoảng 35% áp dụng cách ứng phó tiêu cực như tránh né, tự cô lập, hoặc sử dụng chất kích thích.

4. Yếu tố ảnh hưởng: Giới tính ảnh hưởng đến biểu hiện căng thẳng, mẹ thường biểu hiện cảm xúc nhiều hơn cha. Tinh thần lạc quan và nét nhân cách tích cực giúp giảm mức độ căng thẳng. Mức độ nghiêm trọng của hành vi trẻ cũng tương quan thuận với mức độ căng thẳng của cha mẹ (hệ số tương quan r = 0.58, p < 0.01).

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy căng thẳng tâm lý ở cha mẹ có con RLPTK là vấn đề phức tạp, đa chiều và chịu ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố chủ quan và khách quan. Biểu hiện cảm xúc chiếm ưu thế phù hợp với các nghiên cứu quốc tế, phản ánh áp lực tâm lý nặng nề khi chăm sóc trẻ có hành vi khó kiểm soát. Áp lực tài chính và lo lắng về tương lai là những nguyên nhân phổ biến, tương đồng với báo cáo của ngành và các nghiên cứu trong nước.

Việc đa số cha mẹ lựa chọn ứng phó tích cực là tín hiệu tích cực, tuy nhiên tỷ lệ ứng phó tiêu cực vẫn còn đáng kể, cần được can thiệp kịp thời để tránh hậu quả xấu về sức khỏe tâm thần. Sự khác biệt về giới tính trong biểu hiện căng thẳng cũng phù hợp với các nghiên cứu trước đây, cho thấy cần có các chương trình hỗ trợ phù hợp với đặc điểm từng nhóm.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ biểu hiện căng thẳng theo các mặt, bảng phân tích tương quan giữa mức độ căng thẳng và các yếu tố ảnh hưởng, giúp minh họa rõ nét các mối quan hệ nghiên cứu.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường tư vấn và hỗ trợ tâm lý cho cha mẹ: Thiết lập các nhóm hỗ trợ tâm lý tại bệnh viện và cộng đồng, cung cấp tư vấn thường xuyên nhằm giảm căng thẳng cảm xúc, nâng cao kỹ năng ứng phó tích cực. Thời gian thực hiện: trong vòng 6 tháng, chủ thể thực hiện: đội ngũ chuyên gia tâm lý bệnh viện.

2. Phát triển chương trình đào tạo kỹ năng chăm sóc và giáo dục trẻ RLPTK cho cha mẹ: Tổ chức các khóa tập huấn về kỹ thuật can thiệp sớm, quản lý hành vi trẻ, giúp cha mẹ tự tin và giảm áp lực. Mục tiêu tăng tỷ lệ ứng phó tích cực lên trên 80% trong 1 năm.

3. Hỗ trợ tài chính và chính sách ưu đãi: Đề xuất các chính sách hỗ trợ chi phí điều trị, giảm gánh nặng tài chính cho gia đình có con RLPTK, phối hợp với các tổ chức xã hội và nhà nước. Thời gian triển khai: 1-2 năm, chủ thể: cơ quan y tế và chính quyền địa phương.

4. Xây dựng mạng lưới hỗ trợ xã hội: Khuyến khích sự tham gia của cộng đồng, bạn bè, người thân trong việc hỗ trợ cha mẹ, tạo chỗ dựa tinh thần và vật chất. Tăng cường truyền thông nâng cao nhận thức xã hội về RLPTK. Thời gian: liên tục, chủ thể: bệnh viện, tổ chức xã hội.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Cha mẹ và người chăm sóc trẻ RLPTK: Nhận biết biểu hiện căng thẳng, hiểu nguyên nhân và cách ứng phó hiệu quả, từ đó cải thiện sức khỏe tâm lý và chất lượng chăm sóc con.

2. Chuyên gia tâm lý, bác sĩ và nhân viên y tế: Áp dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng chương trình tư vấn, can thiệp phù hợp, nâng cao hiệu quả điều trị và hỗ trợ gia đình.

3. Nhà nghiên cứu và học viên ngành tâm lý học, giáo dục đặc biệt: Tham khảo cơ sở lý luận, phương pháp nghiên cứu và kết quả thực tiễn để phát triển các đề tài nghiên cứu tiếp theo.

4. Cơ quan quản lý và hoạch định chính sách: Sử dụng dữ liệu để xây dựng chính sách hỗ trợ tài chính, phát triển dịch vụ can thiệp sớm và mạng lưới hỗ trợ xã hội cho trẻ RLPTK và gia đình.

Câu hỏi thường gặp

1. Căng thẳng tâm lý ở cha mẹ có con RLPTK biểu hiện như thế nào?
   Cha mẹ thường trải qua căng thẳng trên 4 mặt: cảm xúc (lo âu, buồn rầu), thực thể (mất ngủ, đau đầu), nhận thức (khó tập trung, suy nghĩ tiêu cực) và hành vi (cáu gắt, tránh né). Ví dụ, khoảng 75% cha mẹ báo cáo cảm xúc lo lắng thường xuyên.

2. Nguyên nhân chính gây căng thẳng tâm lý là gì?
   Nguyên nhân chủ yếu gồm hành vi khó kiểm soát của trẻ, áp lực tài chính, lo lắng về tương lai và thiếu hỗ trợ xã hội. Một số cha mẹ cho biết chi phí điều trị chiếm đến 50% thu nhập gia đình.

3. Cha mẹ thường ứng phó căng thẳng bằng cách nào?
   Phần lớn sử dụng cách ứng phó tích cực như tìm kiếm hỗ trợ chuyên môn, kiểm soát cảm xúc; tuy nhiên vẫn có khoảng 35% chọn cách ứng phó tiêu cực như tránh né hoặc sử dụng chất kích thích, làm tăng nguy cơ suy giảm sức khỏe tâm thần.

4. Yếu tố nào ảnh hưởng đến mức độ căng thẳng của cha mẹ?
   Giới tính, tính cách, tinh thần lạc quan, mức độ nghiêm trọng của hành vi trẻ và nguồn lực xã hội là các yếu tố quan trọng. Mẹ thường biểu hiện căng thẳng cảm xúc nhiều hơn cha, và cha mẹ có tinh thần lạc quan ít bị căng thẳng hơn.

5. Làm thế nào để giảm căng thẳng tâm lý cho cha mẹ có con RLPTK?
   Tăng cường tư vấn tâm lý, đào tạo kỹ năng chăm sóc, hỗ trợ tài chính và xây dựng mạng lưới hỗ trợ xã hội là các giải pháp hiệu quả. Ví dụ, các nhóm hỗ trợ tâm lý đã giúp giảm 30% mức độ căng thẳng trong 6 tháng.

Kết luận

• Căng thẳng tâm lý ở cha mẹ có con RLPTK biểu hiện đa chiều, với cảm xúc là mặt biểu hiện phổ biến nhất.
• Nguyên nhân căng thẳng chủ yếu liên quan đến đặc điểm hành vi trẻ, áp lực tài chính và lo lắng về tương lai.
• Cha mẹ sử dụng đa dạng cách ứng phó, trong đó ứng phó tích cực chiếm ưu thế nhưng ứng phó tiêu cực vẫn còn đáng kể.
• Các yếu tố như giới tính, tính cách và nguồn lực xã hội ảnh hưởng rõ rệt đến mức độ căng thẳng.
• Nghiên cứu đề xuất các giải pháp hỗ trợ tâm lý, đào tạo kỹ năng, chính sách tài chính và mạng lưới xã hội nhằm giảm căng thẳng cho cha mẹ.

Next steps: Triển khai các chương trình hỗ trợ tâm lý và đào tạo kỹ năng tại Bệnh viện Sản Nhi Quảng Ninh trong 6-12 tháng tới; đề xuất chính sách hỗ trợ tài chính với cơ quan quản lý; mở rộng nghiên cứu trên phạm vi toàn quốc.

Call to action: Các chuyên gia, nhà quản lý và gia đình cần phối hợp chặt chẽ để xây dựng môi trường hỗ trợ toàn diện, giúp cha mẹ vượt qua căng thẳng, nâng cao chất lượng cuộc sống cho trẻ RLPTK và gia đình.