Tổng quan nghiên cứu

Từ năm 2016 đến cuối năm 2020, huyện Thăng Bình, tỉnh Quảng Nam đã công nhận 4 Khu dân cư nông thôn mới kiểu mẫu theo Quyết định 2663 của UBND tỉnh. Các khu dân cư này gồm thôn Đồng Thanh Sơn (xã Bình Định Nam), thôn Kế Xuyên 1 (xã Bình Trung), thôn Bình Trúc 1 (xã Bình Sa) và thôn Linh Cang (xã Bình Phú). Mặc dù đã đạt được nhiều thành tựu trong xây dựng nông thôn mới, các khu dân cư kiểu mẫu này vẫn còn tồn tại nhiều bất cập, chưa đáp ứng đầy đủ các tiêu chí đề ra và chưa đảm bảo tính bền vững.

Nghiên cứu tập trung đánh giá thực trạng thực thi chính sách xây dựng khu dân cư nông thôn mới kiểu mẫu tại huyện Thăng Bình trong giai đoạn 2016-2020, đồng thời đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả thực thi chính sách trong giai đoạn 2021-2025. Mục tiêu nghiên cứu nhằm làm rõ các yếu tố ảnh hưởng đến quá trình thực thi, đánh giá kết quả đạt được, chỉ ra hạn chế và nguyên nhân, từ đó đề xuất các giải pháp phù hợp nhằm nâng cao chất lượng xây dựng khu dân cư nông thôn mới kiểu mẫu, góp phần phát triển kinh tế - xã hội bền vững tại địa phương.

Phạm vi nghiên cứu bao gồm 4 khu dân cư đại diện cho các vùng địa lý khác nhau của huyện Thăng Bình, với trọng tâm là phân tích theo quy trình thực thi chính sách. Ý nghĩa nghiên cứu không chỉ mang tính lý luận mà còn có giá trị thực tiễn quan trọng, giúp các cấp chính quyền và tổ chức liên quan có cơ sở để điều chỉnh, hoàn thiện chính sách xây dựng nông thôn mới kiểu mẫu, góp phần nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của người dân nông thôn.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn vận dụng các lý thuyết về chính sách công và quản lý nhà nước, tập trung vào các mô hình thực thi chính sách công trong lĩnh vực phát triển nông thôn. Hai khung lý thuyết chính được áp dụng gồm:

  1. Lý thuyết thực thi chính sách công: Nhấn mạnh quá trình chuyển đổi chính sách từ văn bản sang thực tiễn, bao gồm các bước xây dựng kế hoạch, tuyên truyền, phân công phối hợp, duy trì, kiểm tra và đánh giá. Lý thuyết này giúp phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả thực thi chính sách xây dựng khu dân cư nông thôn mới kiểu mẫu.

  2. Mô hình phát triển nông thôn bền vững: Tập trung vào ba trụ cột kinh tế, xã hội và môi trường, mô hình này giúp đánh giá tính toàn diện của khu dân cư nông thôn mới kiểu mẫu, bao gồm phát triển kinh tế nông nghiệp hiện đại, bảo tồn văn hóa truyền thống, nâng cao dân chủ cơ sở và bảo vệ môi trường sinh thái.

Các khái niệm chính trong nghiên cứu gồm: khu dân cư nông thôn mới kiểu mẫu, thực thi chính sách, quy trình thực thi chính sách, các tiêu chí xây dựng khu dân cư kiểu mẫu (giao thông, điện, nhà ở, văn hóa, y tế, môi trường), vai trò của người dân trong thực thi chính sách.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa phân tích tài liệu, khảo sát thực địa và phương pháp thống kê mô tả. Cụ thể:

  • Nguồn dữ liệu: Tài liệu chính thức từ UBND tỉnh Quảng Nam, các báo cáo xây dựng nông thôn mới của huyện Thăng Bình, các văn bản pháp luật liên quan, cùng số liệu thu thập từ 4 khu dân cư nông thôn mới kiểu mẫu đại diện cho các vùng địa lý khác nhau của huyện.

  • Phương pháp chọn mẫu: Lựa chọn 4 thôn đại diện cho 4 vùng địa lý (Trung du, Trung tâm, Đông, miền núi) nhằm đảm bảo tính đa dạng và đại diện cho toàn huyện.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phân tích định tính để đánh giá quy trình thực thi chính sách, nhận diện các nhân tố ảnh hưởng; phân tích định lượng dựa trên số liệu thống kê về các tiêu chí xây dựng khu dân cư kiểu mẫu như tỷ lệ đường bê tông hóa, tỷ lệ hộ sử dụng điện, tỷ lệ hộ đạt chuẩn nhà ở, tỷ lệ hộ tham gia bảo hiểm y tế, tỷ lệ hộ nghèo, v.v. So sánh kết quả thực hiện giữa các khu dân cư để rút ra điểm mạnh, điểm yếu.

  • Timeline nghiên cứu: Đánh giá thực trạng giai đoạn 2016-2020, khảo sát thực địa và thu thập dữ liệu trong năm 2019-2020, đề xuất giải pháp cho giai đoạn 2021-2025.

Phương pháp luận được xây dựng trên cơ sở lý luận chính sách công, kết hợp với thực tiễn địa phương nhằm đảm bảo tính khả thi và hiệu quả của nghiên cứu.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Kết quả thực thi các tiêu chí xây dựng khu dân cư nông thôn mới kiểu mẫu: Tỷ lệ đường giao thông trục chính thôn được bê tông hóa đạt từ 70% đến 90%, đường ngõ xóm đạt chuẩn từ 70% đến 90%. Hệ thống điện được phủ rộng với 100% hộ dân sử dụng điện thường xuyên, tỷ lệ đường có điện chiếu sáng đạt 50%-80%. Tỷ lệ hộ chỉnh trang vườn nhà đạt 80%-90%, nhà ở đạt chuẩn trên 80%-90%. Thu nhập bình quân đầu người trong các khu dân cư cao hơn ít nhất 15% so với mức thu nhập bình quân của xã. Tỷ lệ hộ nghèo giảm xuống dưới 8%, nhiều khu dân cư không còn hộ nghèo.

  2. Vai trò của người dân trong thực thi chính sách: Người dân tham gia tích cực vào các hoạt động xây dựng, đóng góp vật chất và trí tuệ, giám sát và quản lý công trình. Tỷ lệ người dân tham gia bảo hiểm y tế đạt trên 95%, tỷ lệ hộ có tủ thuốc y tế đạt trên 70%. Các hoạt động văn hóa, thể thao được tổ chức thu hút trên 20%-30% người dân tham gia thường xuyên.

  3. Hạn chế và bất cập: Một số tiêu chí chưa đạt 100%, như tỷ lệ đường ngõ xóm bê tông hóa chưa đồng đều, một số hộ chưa chỉnh trang vườn nhà theo quy hoạch, công tác tuyên truyền chưa sâu rộng, nhận thức của một bộ phận cán bộ và người dân còn hạn chế. Việc phối hợp giữa các cơ quan và tổ chức chính trị xã hội chưa thực sự nhịp nhàng, dẫn đến hiệu quả thực thi chưa cao.

  4. Nguyên nhân hạn chế: Bao gồm nhận thức chưa đầy đủ của chính quyền và người dân, năng lực cán bộ thực thi chính sách còn yếu, nguồn lực tài chính và vật chất chưa được huy động tối đa, đặc thù địa lý và phong tục tập quán vùng miền gây khó khăn trong áp dụng tiêu chí chung.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy việc thực thi chính sách xây dựng khu dân cư nông thôn mới kiểu mẫu tại huyện Thăng Bình đã đạt được nhiều thành tựu quan trọng, góp phần nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của người dân. Số liệu về tỷ lệ đường bê tông hóa, điện chiếu sáng, nhà ở đạt chuẩn và thu nhập tăng trưởng đều phản ánh sự chuyển biến tích cực. Tuy nhiên, sự khác biệt về mức độ hoàn thành các tiêu chí giữa các khu dân cư cho thấy cần có sự điều chỉnh linh hoạt phù hợp với điều kiện địa phương.

So với các nghiên cứu trong ngành chính sách công về xây dựng nông thôn mới, kết quả này tương đồng với nhận định rằng vai trò của người dân và năng lực cán bộ là yếu tố quyết định thành công. Việc tổ chức tuyên truyền, vận động và huy động nguồn lực cần được tăng cường để khắc phục những hạn chế hiện tại. Các biểu đồ so sánh tỷ lệ hoàn thành tiêu chí giữa 4 khu dân cư sẽ minh họa rõ nét sự khác biệt và giúp xác định các điểm cần tập trung cải thiện.

Ý nghĩa của nghiên cứu nằm ở việc cung cấp cơ sở khoa học để các cấp chính quyền huyện Thăng Bình điều chỉnh chính sách, nâng cao hiệu quả thực thi, đồng thời góp phần phát triển mô hình khu dân cư nông thôn mới kiểu mẫu bền vững, phù hợp với đặc thù địa phương.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao nhận thức và năng lực cán bộ, công chức: Tổ chức các khóa đào tạo, tập huấn chuyên sâu về thực thi chính sách xây dựng khu dân cư nông thôn mới kiểu mẫu cho đội ngũ cán bộ cấp xã, thôn. Mục tiêu đạt 100% cán bộ cơ sở được đào tạo trong năm 2021-2022. Chủ thể thực hiện: UBND huyện phối hợp với các cơ sở đào tạo.

  2. Đẩy mạnh công tác tuyên truyền, vận động người dân: Sử dụng đa dạng các hình thức truyền thông, tổ chức hội nghị, tọa đàm, phát động phong trào thi đua xây dựng khu dân cư kiểu mẫu. Mục tiêu nâng tỷ lệ người dân hiểu và đồng thuận chính sách lên trên 90% trong giai đoạn 2021-2023. Chủ thể thực hiện: Ban chỉ đạo xây dựng nông thôn mới huyện, các đoàn thể chính trị xã hội.

  3. Tăng cường huy động và bố trí nguồn lực tài chính, vật chất: Lồng ghép các nguồn vốn từ ngân sách nhà nước, doanh nghiệp và cộng đồng để đầu tư hoàn thiện hạ tầng giao thông, điện, nhà ở, văn hóa, y tế. Mục tiêu hoàn thành 100% các công trình trọng điểm trong giai đoạn 2021-2025. Chủ thể thực hiện: UBND huyện, các phòng ban liên quan.

  4. Hoàn thiện hệ thống tổ chức và cơ chế phối hợp: Kiện toàn Ban chỉ đạo xây dựng khu dân cư nông thôn mới kiểu mẫu từ huyện đến thôn, xây dựng quy chế phối hợp rõ ràng giữa các ngành, đoàn thể và cộng đồng dân cư. Mục tiêu nâng cao hiệu quả quản lý, giám sát và thực thi chính sách trong năm 2021. Chủ thể thực hiện: UBND huyện, các tổ chức chính trị xã hội.

  5. Tăng cường công tác kiểm tra, đánh giá và khen thưởng: Thiết lập hệ thống kiểm tra, giám sát thường xuyên, tổ chức đánh giá định kỳ kết quả thực thi chính sách, khen thưởng các khu dân cư và cá nhân có thành tích xuất sắc. Mục tiêu nâng cao động lực thực hiện và phát hiện sớm các tồn tại trong giai đoạn 2021-2025. Chủ thể thực hiện: Văn phòng điều phối nông thôn mới huyện, UBND xã.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý nhà nước các cấp: Giúp hiểu rõ quy trình, tiêu chí và các nhân tố ảnh hưởng đến thực thi chính sách xây dựng khu dân cư nông thôn mới kiểu mẫu, từ đó nâng cao hiệu quả quản lý và chỉ đạo.

  2. Các nhà nghiên cứu và học viên ngành chính sách công, phát triển nông thôn: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về mô hình khu dân cư nông thôn mới kiểu mẫu, làm tài liệu tham khảo cho các đề tài nghiên cứu liên quan.

  3. Các tổ chức chính trị - xã hội và đoàn thể địa phương: Hỗ trợ trong việc tổ chức tuyên truyền, vận động và huy động sự tham gia của cộng đồng dân cư, góp phần nâng cao vai trò chủ thể của người dân trong xây dựng nông thôn mới.

  4. Nhà hoạch định chính sách và các cơ quan ban ngành liên quan: Là tài liệu tham khảo để hoàn thiện chính sách, xây dựng kế hoạch phát triển nông thôn phù hợp với đặc thù địa phương, đồng thời đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả thực thi.

Câu hỏi thường gặp

  1. Khu dân cư nông thôn mới kiểu mẫu là gì?
    Khu dân cư nông thôn mới kiểu mẫu là mô hình xây dựng khu dân cư theo bộ tiêu chí riêng, với kết cấu hạ tầng vượt chuẩn, phát triển kinh tế nông nghiệp hiện đại, bảo tồn văn hóa và nâng cao đời sống người dân, nhằm tạo ra các khu dân cư điển hình, bền vững.

  2. Tiêu chí chính để đánh giá khu dân cư nông thôn mới kiểu mẫu gồm những gì?
    Bao gồm các tiêu chí về giao thông (đường bê tông hóa), điện chiếu sáng, nhà ở đạt chuẩn, chỉnh trang vườn hộ, phát triển văn hóa, giáo dục, y tế, bảo vệ môi trường, an ninh trật tự và thu nhập bình quân đầu người cao hơn ít nhất 15% so với mức xã.

  3. Những yếu tố nào ảnh hưởng đến hiệu quả thực thi chính sách xây dựng khu dân cư nông thôn mới kiểu mẫu?
    Bao gồm nhận thức và năng lực cán bộ, sự tham gia và ủng hộ của người dân, nguồn lực tài chính và vật chất, đặc thù địa lý và phong tục tập quán, cũng như sự phối hợp giữa các cơ quan và tổ chức chính trị xã hội.

  4. Làm thế nào để nâng cao vai trò của người dân trong thực thi chính sách?
    Thông qua tuyên truyền, vận động, tạo điều kiện cho người dân tham gia bàn bạc, đóng góp vật chất và trí tuệ, giám sát và quản lý các công trình, đồng thời phát huy quyền làm chủ trong cộng đồng.

  5. Giải pháp nào được đề xuất để khắc phục hạn chế trong thực thi chính sách tại huyện Thăng Bình?
    Bao gồm nâng cao năng lực cán bộ, đẩy mạnh tuyên truyền vận động, huy động nguồn lực đa dạng, hoàn thiện cơ chế phối hợp tổ chức, tăng cường kiểm tra, đánh giá và khen thưởng nhằm thúc đẩy hiệu quả thực thi chính sách.

Kết luận

  • Luận văn đã hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về thực thi chính sách xây dựng khu dân cư nông thôn mới kiểu mẫu tại huyện Thăng Bình, tỉnh Quảng Nam.
  • Đánh giá thực trạng cho thấy nhiều tiêu chí đã đạt kết quả tích cực, tuy nhiên vẫn còn tồn tại hạn chế do nhiều nguyên nhân khách quan và chủ quan.
  • Các giải pháp đề xuất tập trung vào nâng cao năng lực cán bộ, tăng cường tuyên truyền, huy động nguồn lực, hoàn thiện tổ chức và cơ chế phối hợp, cùng với kiểm tra, đánh giá thường xuyên.
  • Nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn quan trọng, góp phần nâng cao hiệu quả thực thi chính sách xây dựng nông thôn mới kiểu mẫu, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội bền vững tại địa phương.
  • Đề xuất các bước tiếp theo gồm triển khai các giải pháp trong giai đoạn 2021-2025, đồng thời mở rộng nghiên cứu đánh giá mô hình tại các địa phương khác để nhân rộng mô hình thành công.

Quý độc giả và các nhà quản lý được khuyến khích áp dụng kết quả nghiên cứu nhằm nâng cao hiệu quả xây dựng khu dân cư nông thôn mới kiểu mẫu, góp phần phát triển nông thôn bền vững.